Numer 2/2021, luty 2021

(1)

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE

luty 2021 r.

2/2021

(2)

1

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE luty 2021 r.

NISKI SPADEK PKB W POLSCE NA TLE EUROPY.

ROSNĄ CENY SUROWCÓW

→

Postęp programów szczepień w gospodarkach europejskich dalej jest stosunkowo mały – w całej Europie wciąż utrzymywane są rygorystyczne restrykcje dla branż usługowych. Mimo tego prognozy dla Polski na 2021 r. pozo- stają stosunkowo stabilne (wykres 2) – dane z IV kwartału 2020 r. oraz początku 2021 r. sugerują, że gospodarka adaptuje się do warunków pandemii.

→

Spadek PKB w Polsce w 2020 r. był 3. najniższym spośród państw Unii Europejskiej. Komisja Europejska wskazuje, że perspektywy wzrostu na najbliższe 2 lata także są jednymi z lepszych wewnątrz wspólnoty. Szacunki rysują negatywny obraz dla strefy euro – cały blok znajdzie się w stagnacji przynajmniej do 2022 r., a osłabienie krajów południa będzie jeszcze bardziej długotrwałe. Perspektywy gospodarcze dla wspólnoty omawiamy sekcji Perspek- tywy wzrostu państw Unii Europejskiej.

→

Ceny ropy naftowej oraz metali zdecydowanie wzrosły w lutym. Baryłka ropy typu Brent w chwili pisania tekstu kosztuje niemal 65 USD, podczas gdy w styczniu było to 50 USD. Zmiany odzwierciedlają jednak głównie znaczne zakłócenia w produkcji i prawdopodobnie będą krótkotrwałe. Przyczynę wzrostu omawiamy w sekcji Czy wzrost cen surowców świadczy o poprawie aktywności w Europie?

→

W obliczu wyższych cen surowców oraz wolniejszego od dotychczasowych prognoz spadu inflacji bazowej CPI przestrzeli górną granicę celu NBP (3,5 proc. r/r) w maju. Będzie to jednak bardzo krótkie zjawisko. Przewiduje- my, że druga połowa roku przyniesie spadek presji inflacyjnej. Spodziewamy się niskiego wzrostu cen żywności oraz dóbr przemysłowych. Tym samym w całym 2021 r. średni poziom CPI dalej powinien kształtować się poniżej 3 proc. Nasze prognozy omawiamy w sekcji CPI przestrzeli cel NBP w II kwartale.

→

Obawy o globalny powrót inflacji wywołały wzrost popularności kryptowalut, takich jak Bitcoin. W miesięczniku przedstawimy przyszłość nowoczesnych rozwiązań finansowych (fintech) oraz technologii blockchain na podstawie publicznie dostępnych raportów konsultingowych. Artykuł prezentujemy w sekcji Dyskusja – perspektywy fintech i technologii blockchain.

0 1 2 3 4 5 6

Słowacja

Węgry

Polska

Rumunia

Niemcy

Hiszpania

Włochy

Francja

Czechy 2,0

2,5 3,0 3,5 4,0 4,5

02.2021 01.2021

12.2020 11.2020

10.2020 09.2020

PKB CPI

Odsetek osób zaszczepionych na COVID-19 (w proc.) – 1 dawka

Mediana prognoz rynkowych dla Polski w 2021 r.

(w proc.)

Uwaga: na wykresie dane dostępne 25.02.2021.

Źródło: Our world in data.

Źródło: Bloomberg.

(3)

2

Miesięcznik

Dane o PKB potwierdziły, że kryzys najmocniej ude- rzył w Południe Europy. Według szacunków Komisji Europejskiej hiszpańska gospodarka skurczyła się o 11 proc., a Włochy zanotowały spadek o 8,8 proc.

Pandemia zablokowała sektor turystyczny, który we wspomnianych gospodarkach odpowiada za kolej- no ok. 11 oraz 13 proc. PKB (stan na 2018 r.). Równie słabe wyniki zanotowała także Francja (8,3 proc.). To efekt dużego znaczenia usług stacjonarnych w go- spodarce – w tym kraju dwucyfrowe spadki zanoto- wały konsumpcja prywatna i inwestycje.

Podczas kryzysu zdecydowanie lepiej radziły sobie gospodarki przemysłowe. PKB Niemiec skurczyło się o 5 proc., mimo dużej roli sektora motoryzacyjnego.

Państwa Europy Środkowo-Wschodniej lepiej radzi- ły sobie na tle strefy euro (-6,8 proc.). Ich wynik był średnio o 1,2 pkt. proc. wyższy. To zasługa dobrych wyników produkcji przemysłowej i jej orientacji na eksport.

Polska zanotowała trzeci najniższy spadek PKB (2,8 proc.). Według szacunków KE lepsze wyniki od- notowały jedynie Litwa i Irlandia. Irlandzki wzrost PKB o 3 proc. jest jednak wyłącznie zaburzeniem związanym z wątpliwymi praktykami podatkowymi.

Prognozy Komisji Europejskiej wskazują, że do końca 2022 r. strefa euro pozostanie w stagnacji. PKB wzro- śnie o 0,4 proc. względem 2019 r., a będzie to głów- nie efekt odbicia Niemiec i Francji. Hiszpania i Wło- chy nie odrobią strat wywołanych przez COVID-19 w przewidywalnym horyzoncie czasowym. Kluczowe jest ożywienie w turystyce, ale na to potrzeba czasu.

Należy jednak pamiętać, że bieżące prognozy nie uwzględniają ewentualnych zmian związa- nych ze wdrożeniem planu odbudowy – ten będzie silniejszym impulsem wzrostowym dla państw peryferyjnych.

Komisja Europejska wskazuje, że PKB Polski w 2022 r.

będzie o 5,3 proc. wyższe względem 2019. To jeden z lepszych wyników. Państwa Grupy Wyszehradzkiej będą jednymi z szybciej rozwijających się gospodarek we wspólnocie (wykres 2).

Problemem państw Unii Europejskiej będzie długo- trwały wzrost bezrobocia. Komisja Europejska prognozuje, że Hiszpania, Francja i Włochy doświadczą w bieżącym i przyszłym roku kolejnych zwolnień.

Prognoza dla Polski także jest nieco pesymistycz- na – według KE stopa bezrobocia wzrośnie z 3,1 do 4,1 proc. i będzie odpowiadać poziomowi z przeło- mu 2017/2018. Według Komisji jedynie Niemcy mogą liczyć na spadek wskaźnika – prognoza zakłada poziom 3,8 proc. w 2022 r. wobec 4,6 proc. w grudniu 2020 r.

WYKRESY I PROGNOZY

PERSPEKTYWY WZROSTU PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0

Polska

Niemcy

Węgry

Czechy

Słowacja

Strefa euro

Francja

Włochy

Hiszpania

-11,0

-8,8 -8,3

-6,8 -5,9 -5,7 -5,3 -5,0 -2,8

Spadek PKB w 2020 r. (w proc. r/r)

Źródło: Komisja Europejska (Winter 2021).

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

Włochy

Hiszpania

Strefa euro

Francja

Niemcy

Czechy

Słowacja

Węgry

Polska

5,3

3,4 3,1 2,2

1,1 1,0 0,4

-1,0 -2,4

PKB w 2022 r. w stosunku do 2019 (w proc.)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie prognoz Komisji Europejskiej (Winter 2021).

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Czechy

Polska

Niemcy

Słowacja

Strefa euro

Francja

Włochy

Hiszpania

16,2 17,3

9,0 11,1

8,9 10,0

8,38,9 7,07,1

4,63,8 3,34,1 3,13,2

2022 Grudzień 2020

Prognozowana stopa bezrobocia na 2022 r.

w porównaniu z grudniem 2020 r. (w proc.)

Źródło: Komisja Europejska (Autumn 2020), Eurostat.

(4)

3

Miesięcznik

Cena baryłki ropy Brent wzrosła od początku roku o 15 proc. – z 51 do 65 USD. Od początku roku podrożały też ceny metali (wykres 1). Kontrakt futu- res na dostawę tony stali osiągnął wartość 4,4 tys.

CNY na giełdzie szanghajskiej. Rok temu surowiec kosztował 3,4 tys juanów. Zmiany na rynkach surow- cowych odzwierciedlają głównie zaburzenia w produkcji, w mniejszym stopniu – oczekiwania poprawy sentymentu.

Spadek produkcji ropy spowodowały dwa czynniki.

Pierwszym było gwałtowne obniżenie się tempera- tur w Teksasie – wstrzymało ono wydobycie oraz tranzyt w Zatoce Meksykańskiej, co przyczyniło się do uszczuplenia zapasów w USA. Drugim była decy- zja Arabii Saudyjskiej o obniżeniu wydobycia o 1 mln baryłek dziennie w lutym i marcu. To ok. 10 proc łącznego wydobycia tego kraju.

Amerykańska agencja ds. Informacji o rynku energii (EIA) wskazuje, że zmiany są krótkotrwałe. Instytu- cja spodziewa się powrotu cen ropy Brent do po- ziomu 52 USD począwszy od II kwartału. Prognozę uzasadnia niewielka różnica między globalną poda- żą oraz popytem, potencjalny wzrost produkcji ze strony kartelu OPEC oraz USA. Państwa zatoki arab- skiej będą chciały zwiększać produkcję, aby rów- noważyć finanse publiczne oparte na przychodach z wydobycia. Z kolei liczba aktywnych wiertni w USA rośnie systematycznie od początku roku – wraz ze wzrostem cen opłacalne staje się wydobywanie su- rowca w nowych lokalizacjach.

W przypadku stali wzrost cen odzwierciedla wyż- szy popyt ze strony Chin i pozostałych gospodarek azjatyckich. Jego pokłosiem są problemy z brakiem dostępności frachtu płynącego do Europy. Dru- gą przyczyną są przestoje w wydobyciu związane z pandemią COVID-19 w Ameryce Południowej i gospodarkach rozwiniętych oraz niskie moce produk- cyjne w Europie.

Wzrost w gospodarkach azjatyckich nie przekłada się na poprawę ocen przemysłu w Europie. Europej- skie stowarzyszenie producentów stali EUROFER zrewidowało w dół prognozę produkcji produktów stalowych na 2021 r. z 8,2 do 7,4 proc. Największe rewizje były widoczne w przypadku sektora motoryzacyjnego. Według EUROFER wzrost sięgnie niemal 16 proc. – kwartał temu prognozowano 18 proc.

Mimo tego stowarzyszenie szacuje, że sektor do końca 2022 r. nie osiągnie poziomów produkcji z 2019 r. Długotrwałe osłabienie będzie widoczne też w sektorze maszynowym oraz wśród producen- tów innych środków transportu (np. taboru kolejo- wego). Tym samym nie spodziewamy się większej presji inflacyjnej w państwach strefy euro.

CZY WZROST CEN SUROWCÓW ŚWIADCZY O POPRAWIE AKTYWNOŚCI W EUROPIE?

₀²

4 6 8 10 12 14 16 18

Ropa - WTI Ropa - Brent

Miedź Węgiel

Aluminium

Wzrost cen surowców w lutym (w proc.)

Źródło: Macrobond.

92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102

2022 2021

2020 2019

101 101

94 92

9798

101101

Światowa konsumpcja Światowa produkcja

Prognozy światowego spożycia i produkcji ropy naftowej (w mln baryłek/dzień)

Źródło: Amerykańska Agencja ds. Informacji o rynku energii (EIA).

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Łącznie Wyroby

Motoryzacja Rury Inżynieria

Budownictwo 4,35,0

7,0 7,4 15,9

18,1

8,49,4

6,47,2 7,4 8,2

Październik 2020 Luty 2021

Prognozy produkcji branż, które tworzą popyt na stal w Europie w 2021 r.

Źródło: EUROFER.

(5)

4

Miesięcznik

Spodziewamy się, że CPI krótkotrwale przekroczy granice celu NBP w maju – prognozujemy wynik 3,6 proc. r/r. W kolejnych miesiącach inflacja będzie niższa – w drugiej połowie roku CPI powróci poniżej 3 proc. r/r. Średnia za 2021 r. wyniesie 2,9 proc.

W I kwartale inflacja utrzyma się w pobliżu celu NBP (2,5 proc. r/r). Początek roku przyniósł jednak mniej- szy od rynkowych prognoz spadek inflacji bazowej.

Wzrost cen napędzają obecnie głównie działania administracyjne, np. wprowadzenie podatku cukro- wego czy opłaty mocowej, które łącznie podbijają indeks o 0,6 pkt. proc. Wciąż stosunkowo dużą rolę odgrywają też podwyżki cen wywozu śmieci, które podnoszą CPI o ok. 0,5 pkt. proc.

Drugi kwartał przyniesie zdecydowany wzrost dy- namiki cen paliw. W obecnym kwartale ceny ropy są porównywalne z ubiegłym rokiem. Początek pandemii spowodował jednak gwałtowne przeceny su- rowca, dlatego też porównanie z tym okresem bę- dzie skutkować dwucyfrowym wzrostem cen paliw.

W maju sięgnie on 20 proc. r/r, co podbije wskaźnik CPI o 1 pkt. proc. Czynnik ten w znacznym stopniu wpłynie także na wskaźnik cen producenta PPI – przejściowo przekroczy 3 proc. Bieżące prognozy EIA wskazują, że wzrost cen ropy powinien mieć charakter krótkoterminowy, a na koniec roku dynamika cen paliw powróci w okolice zera.

W drugiej połowie roku wskaźnik inflacji ustabilizu- je się w okolicach 2,5-3 proc. Spodziewamy się niskiego wzrostu cen towarów przemysłowych. Ceny w Polsce stosunkowo równomiernie podążają za zmianami w Niemczech i strefie euro, poza epizo- dami z gwałtownym wahaniem kursu walutowego.

Bieżące prognozy europejskich instytucji (KE, EBC) wskazują na umiarkowaną presję cenową. Warto podkreślić też, że wskaźnik kosztów producenta dalej oscyluje na ujemnych poziomach – jest niższy niż w USA czy Chinach. Dynamika cen usług także bę- dzie spowalniać z uwagi na słabszy niż w poprzed- nich latach wzrost wynagrodzeń.

Spodziewamy się też małego wzrostu cen żywności w drugiej połowie roku. W obecnym roku nie powin- niśmy doświadczać suszy w Europie. Pozwoli to na uniknięcie sytuacji z lat ubiegłych, kiedy pojawiały się niedobory niektórych produktów, np. warzyw.

W efekcie maleje ryzyko ponownego przestrzele- nia celu NBP przełom lat 2021 i 2022 – we wspomi- nanym okresie będziemy obserwować dodatkową presję popytową związaną z przywróceniem stan- dardowej aktywności gospodarczej.

CPI PRZESTRZELI CEL NBP W II KWARTALE

-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

2020 2018

2016 2014

2012 2010

Ceny dóbr przemysłowych - Polska (w proc. r/r) Ceny dóbr przemysłowych - strefa euro (w proc. r/r)

Niska inflacja w strefie euro będzie ograniczać wzrost cen towarów przemysłowych

Uwaga: duży wzrost cen dóbr w strefie euro w styczniu 2021 r. wynika z przy- wrócenia standardowych stawek VAT w Niemczech i zaburzonych wahań cen odzieży w związku z zamknięciem sklepów.

Źródło: Eurostat.

-30 -20 -10 0 10 20 30 40

-150 -100 -50 0 50 100 150 200

2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016

Cena ropy Brent (w PLN, proc. r/r; prawa oś) CPI - ceny paliw (w proc. r/r; lewa oś)

Ceny paliw przejściowo podwyższą inflację w II kwartale

Uwaga: prognoza cen ropy naftowej na podstawie szacunków EIA.

Źródło: GUS, prognozy PIE i EIA.

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

2022 2020 2018

2016 2014

2012 2010

Linia prognoz

CPI Energia

Inf. bazowa Żywność Paliwa

Prognozowana struktura inflacji (w proc. r/r)

Źródło: GUS, prognozy PIE.

(6)

5

Miesięcznik

DYSKUSJA – PERSPEKTYWY FINTECH I TECHNOLOGII BLOCKCHAIN

Fintech łączy innowacyjne modele biznesowe i technologię dla oferowania usług finansowych. Deloitte szacuje, że rynek ten osiągnął przychody w wysokości 92 mld EUR w 2018 r. i 108 mld EUR w 2019 r., tj. odnotował wzrost o 17,4 proc. (Deloitte, 2020).

Firma prognozuje, że do 2024 r. średnia roczna stopa wzrostu branży wyniesie 11,7 proc. KPMG wylicza, że w 2019 r. globalne inwestycje w fintech wyniosły 168 mld USD (KPMG, 2021).

Największym rynkiem fintech jest obecnie Azja i Pacyfik (Deloitte, 2020). W 2019 r. udział przychodów na tym kontynencie sięgnął 42 proc., a do 2024 r. ma wzrosnąć do 51 proc. Na drugim miejscu plasują się obie Ameryki z udziałem 39 proc. Prognozy Deloitte wskazują na spadek znaczenia – w 2024 r. oba kontynenty mają generować 34 proc. przychodów. Rozwiązania fintech są najmniej powszechne w Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce – obecnie odpowiadają za 19 proc. rynku, a w 2024 r. będzie to 15 proc. Wysoka aktywność w Azji to efekt dużych transakcji (np. 12,8 mld EUR chińskiego banku Hengfeng). Ten makroregion najlepiej oparł się pandemii COVID-19.

Rozwiązania fintech są najbardziej powszechne na rynkach kapitałowych – firmy oferują narzędzia do handlu i analizy oraz tworzą systemy obsługi płatności. Z rozwiązań korzystają też:

→

ubezpieczyciele (tzw. insurtech) – wirtualni asystenci oraz cyfrowe produkty ubezpieczeniowe,

→

administracja publiczna (tzw. regtech) – określanie zgodności działań z obowiązującymi prawem,

→

pożyczkodawcy (tzw. lendtech) – metody analityczne stosowane m.in. w celu badania zdolności płatniczej klientów,

→

międzynarodowe systemy przesyłania pieniędzy – wirtualne portfele i wielowalutowe karty debetowe.

Największym segmentem fintech wciąż są szeroko rozumiane płatności cyfrowe – odpowiadają za 80 proc. generowanych zysków (Deloitte, 2020).

Rozwój fintech jest kojarzony z technologią blockchain, która służy do przechowywania i przesyłania informacji. Pozwala ona układać informacje w postaci następujących po sobie bloków danych, tworzących łańcuch. Taki łańcuch jest nienaruszalny, tj. nie pozwala na zmianę danych bez poinformowania o tym wszystkich użytkowników. Z tego tytułu blockchain może być wy- korzystywany przy transferach pieniężnych.

Blockchain często jest kojarzony z kryptowalutami, ma jednak dużo szersze zastosowanie. Pozwala bezpiecznie przecho- wywać wrażliwe dane cyfrowe, np. polisy ubezpieczeniowe, dokumentację medyczną, dane o kupnie i sprzedaży towarów itp.

W 2017 r. fundusze VC zainwestowały 3,9 mld EUR w start-upy, które oferowały takie rozwiązania, a w 2018 r. – 7,4 mld EUR, co oznacza wzrost o 90 proc. r/r (European Commission, 2019). Głównymi graczami są Stany Zjednoczone i Chiny, a w Europie kluczową rolę odgrywają Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Holandia i Estonia. Sektor rośnie dynamicznie w Szwajcarii, Singa- purze, Japonii i Korei Południowej.

Rozwój technologii blockchain spowolnił w 2019 r. (KPMG, 2021). KPMG szacuje wartość inwestycji w blockchain na poziomie 4,7 mld USD w 2019 r. i 2,8 mld USD w 2020 r. Spowolnienie może odzwierciedlać globalny stan koniunktury – pandemia zatrzy- mała inwestycje w obszarach zarządzania łańcuchem dostaw. W nadchodzących latach technologia prawdopodobnie zyska szerszy zakres zastosowań – od procesów audytowych po sprawozdawczość regulacyjną. Analitycy szacują też, że globalna wartość rynku blockchain do końca 2025 r. wyniesie 39,7 mld USD (www1).

Rozwiązania blockchain obecne są także w Polsce. Krajowa Izba Rozliczeniowa i PKO BP wdrożyły trwały nośnik 2.0, umoż- liwiający przechowywanie dokumentów. W listopadzie 2020 r. uruchomiły również „piaskownicę blockchain”. To narzędzie po- zwala innowatorom na nieodpłatne testowanie rozwiązań przed wprowadzeniem ich na rynek. Kolejnym etapem współpracy jest stworzenie systemu raportowania transakcji związanych z obligacjami skarbowymi (www2).

Przywoływane badania:

1. Deloitte (2020), Fintech | On the brink of further disruption, https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/

financial-services/deloitte-nl-fsi-fintech-report-1.pdf [dostęp: 25.02.2021].

2. KPMG (2021), Pulse of Fintech H2’20, https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2021/02/pulse-of-fintech-h2-2020.pdf [dostęp: 25.02.2021].

3. European Commission (2019), Blockchain Now And Tomorrow, https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and -technical-research-reports/blockchain-now-and-tomorrow [dostęp: 25.02.2021].

4. (www1) https://www.marketsandmarkets.com/Market-Reports/blockchain-technology-market-90100890.html [dostęp: 25.02.2021].

5. (www2) https://fintek.pl/kir-i-pko-bank-polski-konsekwentnie-rozwijaja-technologie-blockchain/ [dostęp: 25.01.2021].

Autorzy: Michał Gniazdowski, Jakub Rybacki

(7)

Kontakt Jakub Sawulski Kierownik Zespołu Makroekonomii jakub.sawulski@pie.net.pl tel. 48 504 740 278

Polski Instytut Ekonomiczny

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porad inwestycyjnych i/lub doradztwa. Podjęto starania dla zapewnienia jak największej dokładności przedstawionych prognoz, jednak informacje zawarte w publikacji nie są wiążące, a Instytut i autorzy publikacji nie ponoszą odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na ich podstawie.