Czy górne i dolne powierzchnie liści pomidora, fasoli i nasturcji cechuje różna intensywność zachodzenia transpiracji?

(1)

Zadanie 1.1. (0-1) .

Strukturę pierwszorzędową białka histonowego H3 tworzy 136 aminokwasów, które są połączone wiązaniami(peptydowymi / wodorowymi). Histony H3 cechuje znaczna zawartość aminokwasów, które mają charakter (zasadowy / kwasowy / obojętny),dzięki czemu mogą oddziaływać (kowalencyjnie / elektrostatycznie) z DNA.

Zadanie 1.2. (0-1) . Produkcja białek histonowych w większości odbywa się w fazie S cyklu komórkowego pomimo faktu, że ogólne tempo syntezy białek w tej fazie jest niskie ponieważ w tej fazie cyklu komórkowego zachodzi replikacja DNA i utworzą one (histony) rdzenie nowych nukleosomów w nowo powstałych cząsteczkach DNA.

Zadanie 2.1. (0-1) . Czy górne i dolne powierzchnie liści pomidora, fasoli i nasturcji cechuje różna

intensywność zachodzenia transpiracji?

Zadanie 2.2. (0-1) .

● Nagłówki - 3 badane rośliny

● Objaśnienie nagłówka kolumn tabeli - Średni czas do zmiany zabarwienia chlorku kobaltu na różowy wraz z jednostką czasu [s] w odniesieniu do górnej i dolnej powierzchni liści badanych roślin

Gatunek Średni czas do zmiany zabarwienia chlorku kobaltu na różowy [s]

Na górnej powierzchni liści

Na dolnej powierzchni liści

Pomidor Fasola Nasturcja

Zadanie 3.1. (0-1) . A

(2)

1. C 2. D 3. A

Zadanie 4.1. (0-1) .

Zadanie 4.2. (0-1) . B, C, D

Zadanie 5.1. (0-1) . A. 1.

Zadanie 5.2. (0-1) . Komórki wątroby mają większą zdolność syntezy ATP ponieważ synteza największych ilości ATP podczas oddychania tlenowego zachodzi na łańcuchu oddechowym (z

udziałem syntazy ATP), który jest zlokalizowany na wewnętrznej błonie

mitochondrialnej. Procentowy udział błony tej w całkowitej powierzchni błon komórek jest większy w komórkach wątroby niż w komórkach zewnątrzwydzielniczych trzustki.

Zadanie 6.1. (0-1) .

(3)

Zadanie 6.2. (0-1) . C.

Zadanie 7. (0-1) . 1. P

2. P 3. F

Zadanie 8.1. (0-1) . 1p - Za poprawne wskazanie próby kontrolnej (próby A) wraz z uzasadnieniem

odnoszącym się do obecności magnezu w pożywce i możliwości porównania wyników z próbą badawczą uprawianą bez magnezu.

Przykładowe odpowiedzi:

● Próbę kontrolną stanowiła próba A więc ta gdzie rośliny uprawiano na pożywce pełnej; nie występował badany czynnik - brak soli magnezu. Ta próba pozwala stwierdzić czy brak soli magnezu pozwala na zaburzenie eksportu cukrów

● Próba A, bo rośliny zasiane były pożywką pełną i wyniki można było porównać z próbą badawczą uprawianą bez magnezu

● Próba A, bo rośliny były zasiane pożywką pełną co umożliwiło porównanie wyników z próbą B i odpowiednią interpretacją wyników doświadczenia

Uwaga: Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do definicji próby kontrolnej np.

Wariant A ponieważ próba ta miała zmienione warunki w stosunku do naturalnych.

Zadanie 8.2. (0-1) . 1p - Za określenie poprawności hipotezy - TAK - wraz z uzasadnieniem odnoszącym się do uzyskanych wyników doświadczenia tj. do wykrycia skrobi w liściach roślin z

deficytem magnezu zanim pojawiły się kolejne różnice między roślinami obu grup.

Przykładowe odpowiedzi: TAK ponieważ:

● Pierwszą zaobserwowaną różnicą pomiedzy roślinami z póby badawczej i próby kontrolnej było gromadzenie się skrobi w liściach roślin z niedoborem magnezu barwiącej się na kolor granatowy

● Obecność skrobi w liściach roślin które nie były zasilane Mg wykryto w dniu 14, a dopiero w kolejnych dniach zauważono pojawienie się kolejnych różnic między roślinami

● Gromadzenie skrobi w liściach roślin z niedoborem magnezu było najwcześniej pojawiającą się różnicą w stosunku do roślin zasianych pełną pożywką

(4)

Brak soli magnezu w pożywce powoduje, że rośliny nie uzupełniają niedoborów tego pierwiastka, który wchodzi w skład pierścienia porfirynowego chlorofilu, chlorofil jest niezbędny do zajścia fazy jasnej fotosyntezy, brak tego barwnika w tylakoidach

chloroplastów komórek liści skutkuje żółknięciem liści.

Zadanie 8.4. (0-1) . 1p - Za wyjaśnienie uwzględniające niedobór magnezu wywołujący spadek

intensywności i wydajności fotosyntezy i w konsekwencji zmniejszenie ilości wytwarzanych związków organicznych lub uwzględniające spadek w stromie

chloroplastów aktywności karboksylazy rubozylobisfosforanowej i zaburzenie wiązania CO2 przez co ograniczone jest wytwarzanie związków organicznych.

● Magnez wpływa na aktywność karboksylazy rubozylobisfosforanowej w stromie chloroplastów. Brak magnezu zaburza wiązanie dwutlenku węgla, a przez to ogranicza wytwarzanie związków organicznych z których zbudowane jest ciało rośliny

● Niższa świeża masa wynika z niedoboru chlorofilu (Magnez wchodzi w skład chlorofilu) przez co roślina przeprowadzała fotosyntezę z mniejszą wydajnością i dlatego miała niższą masę niż roślina zasilana pożywką pełną

● Magnez jest konieczny do prawidłowego przebiegu fotosyntezy której produktami są związki organiczne budujące ciało rośliny

● Spowodowane jest to spadkiem intensywności zachodzenia fotosyntezy, a przez to zmniejszenie ilości wytwarzanych związków organicznych

Uwaga: Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych odnoszących się jedynie do hamowania fotosyntezy jako konsekwencji niedoboru magnezu w pożywce.

Zadanie 8.5. (0-1) . A, D

Zadanie 9.1. (0-1) . Wystarczy przeniesienie do komórki biorcy tylko jednej nici plazmidowego DNA

ponieważ są to nici komplementarne i w komórce biorcy dojdzie do syntezy nici komplementarnej do otrzymanej od dawcy i genom biorcy będzie zawierał geny przekazane od dawcy.

(5)

Zadanie 9.2. (0-1) . Bakteria która jest biorcą plazmidowego DNA może zyskać nowe cechy (które są

cechami dawcy) takie jak np. oporność na działanie antybiotyków, cechy te są warunkowane obecnością genów przekazanych w procesie koniugacji przez dawcę.

Zadanie 9.3. (0-1) . Bakteriofagi mogą wchodzić w cykle lityczne, profagi ulegają wtedy aktywacji i w

zainfekowanej wcześniej komórce dochodzi do syntezy składowych bakteriofaga, które są następnie składane. Bakteriofagi które wydostały się z komórki infekują kolejne komórki i przekazują im DNA komórek z których się wydostały.

Zadanie 9.4. (0-1) . 1. D

2. C 3. B

Zadanie 9.5. (0-1) . Intensywna wymiana informacji w populacji bakterii zapewnia częste zachodzenie rekombinacji materiału genetycznego, dlatego szybko zyskują one nowe, korzystne cechy umożliwiające zaadaptowanie się do warunków środowiska i dlatego tempo ewolucji adaptacyjnej tych mikroorganizmów jest bardzo szybkie.

Zadanie 9.6. (0-1) . A, C, E, D, B

Zadanie 10.1. (0-1) . Od łącznej długości włośników ponieważ są to komórki ryzodermy, które zwiększają powierzchnię wchłaniania wody i soli mineralnych z gleby i ich łączna długość jest największa spośród wszystkich badanych parametrów co jest uzasadnieniem, że to ten parametr od którego zależy pobieranie przez roślinę wody z gleby.

Zadanie 10.2. (0-1) . B - System korzeniowy wiązkowy występuje u żyta, brak w nim korzenia głównego i widać liczne korzenie przybyszowe. Są to cechy charakterystyczne dla roślin

jednoliściennych - klasy roślin do której należy żyto.

(6)

1p - Wyjaśnienie odnoszące się do zbyt małej różnicy potencjałów osmotycznych między roztworem glebowym a włośnikami lub hipertoniczności roztworu glebowego względem włośników co ogranicza pobieranie wody

● Roztwór glebowy przy zbyt dużym stężeniu soli będzie hipertoniczny względem korzenia co spowoduje że roślina/korzeń nie będzie mogła pobierać wody (będzie ją traciła)

● Potencjał wody będzie niższy w glebie we włośnikach (?!) i dlatego poprzez włośniki nie będzie mogła być pobierana woda z gleby/otoczenia

● Różnica potencjału osmotycznego jest zbyt mała więc roślina nie pobiera wystarczających ilości wody z gleby

● Roślina znajduje się w stanie suszy fizjologicznej i nie może pobierać wody z gleby mimo że jest ona dostępna

Zadanie 11. (0-1) . Allele genu warunkującego grupy krwi to allele wielokrotne, allel Ia jest kodominujący względem allelu Ib. Ponieważ grupa krwi 0 jest warunkowana występowaniem dwóch alleli recesywnych “i” których nie posiada jeden z rodziców (rodzic z grupą krwi AB) dlatego nawet jeśli dziecko odziedziczy allel recesywny “i” od drugiego rodzica to rodzic o grupie krwi AB przekaże mu allel warunkujący ujawnienie się innej grupy krwi niż 0 (czyli A, B, AB).

Zadanie 12. (0-1) . 1p - Poprawny opis próby kontrolnej uwzględniający równomierne rozmieszczenie wody w glebie w której uprawiana jest siewka grochu.

● Uprawa siewki grochu w takich samych warunkach jest w próbie badawczej bez umieszczania doniczki z porowatymi ścianami. Glebę należy równomiernie zwilżać wodą.

● Siewka grochu posadzona w glebie równomiernie nawadnianej bez obecności doniczki z porami umożliwiającymi wypływ wody.

(7)

Zadanie 13.1. (0-2) . 2p- Za poprawne opisanie znaczenia egzyny odnoszące się do nieprzepuszczalności dla wody i znaczenia apertury w wytworzeniu łagiewki pyłkowej

1. Egzyna:

● Umożliwia przetrwanie ziarna pyłku w wilgotnym środowisku zanim ziarno pyłku dotrze do aparatu jajowego, a pyłek po drodze do niego nie zamoknie dzięki obecności sporopoleniny.

2. Apertura:

● umożliwia wytworzenie łagiewki pyłkowej

● umożliwia wydostanie się/ wyrastanie łagiewki pyłkowej ziarna pyłku

Zadanie 13.2. (0-2) . 2p- Za poprawne opisanie funkcji komórki wegetatywnej odnoszące się do wytwarzania łagiewki pyłkowej i funkcji komórki generatywnej odnoszące się do wytwarzania

komórek plemnikowych biorących udział w podwójnym zapłodnieniu

1. Komórka wegetatywna:

● Powstaje z niej łagiewka pyłkowa, która umożliwia przeniesienie komórki plemnikowej w okolice aparatu jajowego gdzie znajduje się komórka jajowa.

● tworzy łagiewkę pyłkową przez które wprowadzane są do zalążka/ wor.

zalążkowego/ gametofitu żeńskiego komórki plemnikowe//gamety męskie

● umożliwia transport jąder plemnikowych 2. Komórka generatywna:

● Z niej powstają komórki plemnikowe, które biorą udział w podwójnym zapłodnieniu

● Tworzy dwie komórki plemnikowe / gamety męskie, z których jedna zapładnia komórkę jajową a druga wtórne jądro woreczka zalążkowego / komórkę centralną.

Uwaga nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do plemników!

Zadanie 13.3. (0-1) .

(8)

1. Wtórne metabolity wytwarzane przez porosty hamują kiełkowanie zarodników mchu, a mchy intensywnie pobierają wodę z podłoża zmniejszając jej dostępność dla porostów, dlatego porosty ograniczają rozprzestrzenianie się mchów i zyskują lepszą dostępność wody w podłożu.

2. Niektóre z wtórnych metabolitów wytwarzanych przez porosty absorbują szkodliwe promieniowanie UVA i UVB docierają do powierzchownych warstw ziemi przez

obecność dziury ozonowej, przez co nie dochodzi do mutacji w DNA komórek porostów spowodowanych tym promieniowaniem i pozostaje ono (DNA) wolne od uszkodzeń na skutek działania tego promieniowania.

Zadanie 14.2. (0-1) . 1p - Poprawne określenie znaczenia wtórnych metabolitów porostowych powodujących erozję skały co umożliwia porostom bytowanie na nagich skałach

● Wtórne metabolity porostowe naruszają strukturę skał co umożliwia ich zasiedlanie

● Dzięki wytworzeniu wtórnych metabolitów porostowych, które powodują erozję skał, co umożliwia ich zasiedlanie/ utrzymanie na skałach (?!)

● Dzięki wytworzeniu wtórnych metabolitów porostowych które mają zdolność do naruszania struktury skał, porosty mogą czerpać z nich potrzebne im minerały/

porosty mogą tam bytować

Zadanie 14.3. (0-1) . sinice, zielenice

Zadanie 15.1. (0-1) . Płazy u których wymiana gazowa zachodzi przez skórę mają wysoki stosunek

powierzchni do objętości dlatego ilość pobieranego tlenu jest wystarczająca aby po jego rozpuszczeniu i pobraniu przez skórę do komórek ciała trafiła odpowiednia ilość tlenu wykorzystana na potrzeby oddychania tlenowego i innych procesów metabolicznych.

Duże rozmiary ciała powodują że stosunek powierzchni do objętości jest niższy i skutkowałoby to (duże rozmiary ciała) niedotlenieniem komórek ciała płaza.

(9)

Zadanie 15.2. (0-1) . 1p - Wyjaśnienie uwzględniające cechę budowy pokrycia ciała płazów jak: mały stopień zrogowacenia, brak pokrycia strukturami ochronnymi, która nie chroni przed

osmotycznym odpływem wody w środowisku hipertonicznym - słonej wodzie

● Ponieważ skóra płazów nie jest pokryta łuskami/ żadnymi strukturami

ochronnymi dlatego w słonej wodzie stanowiącej środowisko hipertoniczne płazy byłyby narażone na ciągły osmotyczny odpływ wody

● Ponieważ skóra płazów nie jest zrogowaciała dlatego w środowisku hipertonicznym / o większym stężeniu zwierzęta te narażone byłyby na odwodnienie

●

Naga skóra płazów uniemożliwia utrzymanie równowagi osmotycznej w środowisku hipertonicznym w którym woda wypływałaby z organizmu

Zadanie 16.1. (0-1) . 1. F

2. P 3. P

Zadanie 16.2. (0-1) . Obecność nabłonka wielowarstwowego płaskiego umożliwia nieustanne następowanie po sobie kolejnych warstw komórek, a warstwa górna rogowa łuszcząc się zapewnia usuwanie patogenów wraz ze złuszczającymi się warstwami naskórka dzięki czemu nie wnikają one do organizmu potencjalnego gospodarza.

Zadanie 17.1. (0-1) . 1. mutualizm

2. drapieżnictwo

Zadanie 17.2. (0-1) .

(10)

drzewom które wykorzystują je ponownie do syntezy białek, a te drzewa żyją umocowane korzeniami w podłożu którego gleba jest uboga w azot i nie pobierają przyswajalnych form azotu z gleby w wystarczającej ilości.

Zadanie 18.1. (0-1) . W kolejności od 5’ do 3’

I. Gln Gln Gln Gln Gln / Gln-Gln-Gln-Gln-Gln

II. Gln Gln / Gln Gln STOP / Gln-Gln / Gln-Gln-STOP

Zadanie 18.2. (0-1) .

mutacja nonsensowna / tranzycja

Zadanie 18.3. (0-1) . Powstanie nieprawidłowo zbudowane białko o krótszej sekwencji aminokwasów

(struktura I rzędowa) niż prawidłowo zbudowane białko, białko o krótszym łańcuchu polipeptydowym nie będzie pełnić swojej funkcji budulcowej.

Zadanie 18.4. (0-1) . Prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tych rodziców będzie chore 25%

Obliczenia: Chore dziecko tych rodziców może być tylko chłopcem Genotypy rodziców: matka: X^DX^d ; ojciec:X^DY

P(A)= ½*½ = ¼

P.S. Oczywiście że w krzyżówce nie da się uwzględnić genotypów, a uwzględnij to nie polecenie samo w sobie ale obcinali za to punkty.

(11)

Zadanie 18.5. (0-1) . Kobiety będące nosicielami tej choroby są zdolne do rozrodu i dożywają wieku

reprodukcyjnego jeśli para kobiety - nosicielki zmutowanego allelu u mężczyzny - zdrowej osoby wyda potomstwo to może im się urodzić chory chłopiec o genotypie X^dY, a dziecko - dziewczynka może być również nosicielką i przekaże wadliwy allel

kolejnemu pokoleniu - swoim dzieciom.

Zadanie 19.1. (0-1) . A. 1.

Zadanie 19.2. (0-1) . W przypadku adermatoglifii nie obserwuje się objawów choroby, redukcja liczby

gruczołów nie jest na tyle duża aby wywołać objawy uciążliwe dla pacjenta, natomiast osoby dotknięte DPR cierpią z powodu objawów takich jak zmiany wyglądu

zewnętrznego spowodowane nierówną pigmentacją skóry (co zmienia jej wygląd) oraz obecność cieńszych i łamliwych włosów w stosunku do osób zdrowych. Te objawy są widoczne i uciążliwe dla chorego, może on czuć się inny od reszty społeczeństwa i dostać depresji dlatego w przypadku DPR mówi się o chorobie genetycznej. Sam brak linii papilarnych w przypadku obydwu przypadłości nie wywołuje u ludzi objawów choroby.

Zadanie 19.3. (0-1) . 1p - Za wskazanie że DPR daje silniejszy efekt plejotropowy i uzasadnienie odnoszące się do wpływu tego genu - większej liczby określonych cech tego organizmu niż

adermatogloglifilia

● Silniejszy efekt plejotropowy daje DPR ponieważ gen DPR wpływa na więcej cech fenotypowych niż SMARCAD1 gdyż powoduje również np. łamliwość włosów

● Gen DPR ponieważ osoby które posiadają ten gen zmutowany borykają się nie tylko z brakiem linii papilarnych lecz także z cieńszymi łamliwymi włosami oraz nierówną pigmentacją skóry

UWAGA: Nie uznaje się uzasadnienia odnoszącego się wyłącznie do definicji plejotropii (tautologia)

(12)

Wykształcenie u naczelnych linii papilarnych zwiększało tarcie podczas chwytania się co zwiększało przyczepność wewnętrznych powierzchni kończyn do podpór takich jak drzewa po których wspinały się naczelne, ułatwiło to im zdobywanie pokarmu

roślinnego, jak również chwytanie narzędzi którymi się posługiwały.

Zadanie 19.5. (0-1) . 1.P

2.P 3.F

Zadanie 20. (0-1) . Pomiędzy tymi roślinami występuje konkurencja wewnątrzgatunkowa o zasoby

środowiska takie jak woda i sole mineralne. Przez równomierne rozmieszczenie w odpowiedniej odległości od siebie rośliny te w mniejszym stopniu konkurują o zasoby gleby, każda roślina ma do nich lepszy dostęp, co powoduje optymalny jej rozwój i skutkuje otrzymaniem wyższych plonów na polach uprawnych.

Zadanie 21.1. (0-1) .

owodnia

Zadanie 21.2. (0-1) . W tętnicy macicy płynie krew o większym stopniu utlenowania ponieważ ciśnienie parcjalne tlenu w tętnicy pępowinowej jest niższe co jest rekompensowane przez wyższe powinowactwo hemoglobiny płodowej do tlenu, tlen przetransportowany w z tętnicy macicy został częściowo zużyty przez oddychający nim płód.

(13)

Zadanie 22.1. (0-1) . 1p - Za poprawne uzasadnienie wpływu stawiania słupów energetycznych na wzrost różnorodności gatunkowej pól uprawnych uwzględniające zaprzestanie działalności rolnej pod słupami energetycznymi oraz pojawienie się nowych gatunków

● Pod słupami energetycznymi tereny nie są wykorzystywane przez rolników co skutkuje zarastaniem ich przez chwasty i pojawieniem się gatunków roślin obcych dla tego terenu

● Zwierzęta żywiące się mięsistymi owocniami przyczyniają się do

rozprzestrzeniania się nowych dla tych terenów gatunków co skutkuje wzrostem różnorodności gatunkowej roślin

● Na terenach gdzie stawiane są słupy energetyczne pojawiają się w większej ilości chwasty i inne rośliny inwazyjne, zmieniając tym samym układ monokulturowy pól uprawnych

● Owoce mięsiste roślin zarastających tereny pod słupami energetycznymi i ssaki, co zwiększa różnorodność gatunkową zwierząt. (???)

Zadanie 22.2 (0-1) . Ptaki przesiadujące na liniach energetycznych zjadają mięsiste owoce które są smaczne a nasiona wydalają wraz z odchodami tam gdzie przesiadują czyli pod linie

energetyczne słupów. Ten sposób rozsiewania nasion to zoohoria.

(14)