Relacyjne Bazy Danych

(1)

Relacyjne Bazy Danych

wykład VI

(2)

2 opr. Lech Banachowski, Jan Wierzbicki

Aplikacja bazodanowa - formularze

1. bazy danych, która umożliwia

przechowywanie dużej ilości danych i jednocześnia daje szybki do nich dostęp (strona serwera bazy danych);

2. interfejsu graficznego GUI, który

udostępnia użytkownikowi zestaw funkcji realizowanych przez aplikację w tym

funkcje związane z przechowywaniem

danych i operacjami na przechowywanych danych (strona klienta).

(3)

Interfejs użytkownika

• proste, intuicyjne posługiwanie się bazą danych

• użytkownik - nie zna teorii bazy danych podstawowe elementy

• perspektywy, kwerendy wybierające

(poziom pierwszy – elementarny)

• formularze

• raporty

(poziom drugi – pośredni)

(4)

Formularze

Służą do wprowadzania danych do bazy danych oraz do prezentowania ich użytkownikowi.

Formularz reprezentuje punkt widzenia (perspektywę) użytkownika.

Formularz może obejmować podformularze.

Każda część całego formularza (formularz główny, podformularze) jest oparta na tabeli lub

kwerendzie - nazwanej lub zdefiniowanej bezpośrednio jako źródło rekordów dla formularza.

(5)

Formularz

umożliwia:

• „graficzne” przedstawienie wybranych danych

• ułatwiony wpis danych do tabel

• „jednoczesny” wpis danych do wielu tabel

• definicja formularza jest tworzona i wyświetlana w widoku projekt.

• zawartość formularza jest wyświetlana w

(6)

Aplikacja bazodanowa

Aplikacja bazodanowa udostępnia dane zgromadzone w bazie danych za pomocą graficznego interfejsu użytkownika.

Zasadniczą cechą aplikacji jest reagowanie na zdarzenia

inicjowane albo przez użytkownika albo jako wynik innych działań w aplikacji. Taki rodzaj aplikacji nosi nazwę

aplikacji sterowanej zdarzeniami.

Aplikacja, na każdym kroku, przedstawia użytkownikowi do wyboru odpowiedni zestaw akcji, które mogą być w danym momencie wykonane. Użytkownik nie musi być

programistą i nie musi znać standardowego interfejsu dostarczanego przez narzędzia, przy użyciu których aplikacja została zbudowana.

(7)

Podstawowym obiektem interfejsu użytkownika jest formularz, wyświetlany na ekranie komputera i składający się ze zbioru elementów dialogowych takich jak: pola do wyświetlania i

wpisywania danych, listy rozwijane, pola wyboru, teksty, rysunki, wykresy, przyciski poleceń czy obiekty graficzne obsługiwane przez osobne mechanizmy.

Formularz oprócz cech prezentacyjnych i informacyjnych, służy przede wszystkim do wyświetlania danych przechowywanych w bazie danych wraz z możliwością ich modyfikowania w tym

usuwania i wprowadzania nowych.

(8)

Dane wyświetlane na formularzu pochodzą z bazy danych, która zwykle jest obsługiwana przez specjalny program - serwer bazy danych, który może być na tym samym komputerze co aplikacja bądź na innym i który może być obsługiwany przez ten sam

mechanizm co aplikacja kliencka (np. MS Access) bądź przez inny (np. SQL Server).

Na wykładach i ćwiczeniach RBD przyjmujemy, że zarówno

aplikacja kliencka jak i serwer są obsługiwane przez program MS Access. W najprostszym przypadku, obiekty interfejsu użytkownika mogą być zapisywane w tej samej bazie danych co same dane

(jednakże zaleca się ich oddzielenie).

(9)

1. przechowywanie dużej ilości danych z szybkim do nich dostępem (strona serwera);

2. graficzny interfejs użytkownika do bazy danych (strona klienta);

3. wprowadzanie danych do bazy danych;

4. aktualizacja i usuwanie danych z bazy danych;

5. wyszukiwanie danych w bazie danych;

6. prezentacja znalezionych danych m.in. przy pomocy formularzy, raportów i wykresów;

7. przetwarzanie danych biznesowych.

Aplikacja bazodanowa

(10)

MS Access

1. programowanie oparte na języku VBA - Visual Basic for

Applications oraz o model aplikacji sterowanej zdarzeniami;

2. możliwość określenia interfejsu na stronach WWW (jednak działają one tylko na przeglądarce Internet Explorer);

3. połączenie z bazami danych opartymi na SQL;

4. integracja z pakietem MS Office.

(11)

Rodzaje obiektów w aplikacji MS Access:

•tabela (również obiekt bazy danych)

•kwerenda (również obiekt bazy danych)

•formularz

•raport

•strona WWW

•makro

•moduł (zespół procedur i funkcji)

Obiekty aplikacji MS Access dzielić na grupy – dokonując logicznego podziału zbioru obiektów. Na przykład, grupa

(12)

Formularz

Formularz jest podstawowym elementem graficznego interfejsu użytkownika w aplikacji bazodanowej po stronie klienta. Aplikacja obejmuje zbiór połączonych ze sobą formularzy.

Formularz służy między innymi do:

1. wprowadzania danych do bazy danych, 2. prezentowania danych użytkownikowi, 3. aktualizacji danych w bazie danych, 4. usuwania danych z bazy danych, 5. drukowania dokumentów z danymi,

6. inicjowania akcji biznesowych w systemie informacyjnym.

(13)

Cechy formularza:

•Formularz reprezentuje punkt widzenia (perspektywę) użytkownika.

•Formularz może obejmować podobiekty takie jak wykresy, podformularze.

•Każda część całego formularza, jak formularz główny,

podformularze, jest oparta na tabeli lub kwerendzie nazwanej lub zdefiniowanej bezpośrednio jako źródło rekordów dla formularza.

•Definicja formularza jest tworzona i wyświetlana w widoku projekt.

(14)

wybieramy pola do sekcji szczegóły

(15)

etykieta pole

(16)

prawy przycisk myszy na elemencie

+ właściwości

(17)

Formularz

elementy formularza:

• pola

• etykiety

• sekcja szczegóły

• obszar formularza

• itp.

(18)

Formularz pojedynczy (Single Form) - na ekranie zostaje

wyświetlony jeden rekord z domyślnym ustawieniem pól w jednej kolumnie.

(19)

Arkusz danych (Datasheet) - postać prostej tabelki jak dla arkusza danych tabeli lub kwerendy.

(20)

Formularz ciągły (Continuous Forms) w tym kolumnowy - ciąg rekordów w ustawieniu pól w jednej kolumnie jak na

pojedynczym formularzu.

(21)

Formularz tabelaryczny - jeden rekord w jednym wierszu.

(22)

Widok projekt formularza - rozmieszczamy wszystkie elementy dialogowe, które chcemy, aby pojawiały się na

formularzu np. pola tekstowe powiązane z polami w bazie danych oraz etykiety tekstowe czyli stałe napisy tekstowe.

(23)

Formularze mogą być zagnieżdżone tzn. elementem dialogowym formularza może być inny formularz w roli podformularza.

Formularz z podformularzem reprezentuje na ogół dwie tabele połączone związkiem jeden do wiele.

(24)

(25)

Formularz – podformularz

Tytuł

Wydawnictwo

KSIĄŻKI WYDAWNICTWA

Skrót

Wydawnictwo

Jakie są książki danego wydawnictwa?

(26)

Formularz – podformularz

PWN

Tytuł ISBN Rok wydania

Algebra 12ew3 1997

Topologia 1wew34 1995 Geometria q123qw 1982

wybieramy wydawnictwo

książki danego

wydawnictwa

na podformularzu

(27)

Formularz – podformularz

Tworzymy podformularz,

wygodnie jest ustawić ‘widok domyślny’ – ‘arkusz danych’

(28)

Formularz – podformularz

Tworzymy formularz główny – ‘dbając o kosmetykę’

(29)

Formularz – podformularz

Umieszczamy podformularz w formularzu główny uwaga na ustawienie pól (kluczy) łącznikowych

(30)

Podział na strony

W przypadku, gdy ilość informacji związana z jednym rekordem nie mieści się na jednym ekranie, istnieje możliwość podziału zawartości formularza na części, nazywane stronami. Przejścia

między stronami są wykonywane za pomocą klawiszy PageUp i PageDown.

Należy ustawić właściwości formularza: Cykliczny (Cycle) na

Bieżąca strona (Current Page) oraz Paski przewijania (ScrollBars) na Żaden (Neither) albo Tylko poziomy (Horizontal Only).

W szczególności podział na strony jest użyteczny przy drukowaniu zawartości formularza.

(31)

Podział na zakładki (karty)

Np. podział informacji o osobie na dane podstawowe i życiorys (pole typu memo).

(32)

Panel sterowania aplikacji

Specjalny rodzaj formularza - na którym użytkownik wybiera operację lub grupę operacji na danych. Wybór następuje poprzez naciśnięcie odpowiedniego przycisku. Tego typu formularz nie jest połączony z żadną tabelą ani kwerendą i składa się wyłącznie z

przycisków, tekstów i elementów graficznych.

(33)

Kreator formularzy

Projektant tworzy formularz odpowiadając na pytania zadawane przez program. W przypadku tabel połączonych związkiem jeden do wiele - na przykładzie tabel Osoba i Departament - mamy kilka możliwości.

Rozwiązanie z podformularzem.

Wybieramy:

•Formularz główny – Departament

•Podformularz - Osoba

(34)

(35)

Formularz wygenerowany przez kreator:

Przy pomocy tego formularza jest możliwość wyświetlania departamentów i osób w nich pracujących jak również jest

(36)

Rozwiązanie typu "Lookup".

Wybieramy:

Pojedynczy formularz o osobie z dodanymi informacjami o departamencie, gdzie dana osoba pracuje (formularz oparty na kwerendzie - złączeniu tabel Osoba i Departament).

(37)

Wygenerowany formularz:

Przy pomocy tego formularza jest możliwość wyświetlania

pracowników razem z informacją o ich departamencie jak również jest możliwość wstawiania nowych pracowników – z przypisaniem

(38)

Arkusz właściwości obiektu

Właściwości formularza i jego elementów ogląda się i ustala, przechodząc do ich arkusza właściwości - w widoku Projekt

wybierając "Właściwości" ("Properties") albo z menu podręcznego albo z paska narzędzi albo z menu "Widok" ("View").

Oto arkusz właściwości obiektu formularza:

(39)

Podstawową właściwością formularza jest Źródło rekordów ("Record Source")

określające skąd pochodzą dane

wyświetlane w formularzu. Może nim być tabela lub kwerenda. Źródło

rekordów jest tutaj kwerendą

zdefinowaną za pomocą instrukcji

SELECT – bez pamiętania tej kwerendy pod osobną nazwą.

Zauważmy, że wśród właściwości brakuje nazwy formularza. Jest tylko tytuł

formularza - Tytuł (Caption). Jak

zobaczymy dalej, nazwa formularza jest atrybutem obiektu formularza dostępnym

(40)

Menedżer panelu przełączania

Do tworzenia formularzowych menu aplikacji służy specjalny program usługowy o nazwie Menedżer panelu przełączania ("Switchboard Manager") dostępny z menu "Narzędzia ->

Narzędzia bazy danych -> Menedżer panelu przełączania" ("Tools -> Database Utilities -> Switchboard Manager").

(41)

(42)

Sekcje formularza

Formularz składa się z następujących sekcji:

•nagłówek formularza służy zwykle do umieszczenia informacji i przycisków dotyczących całego formularza,

•sekcja szczegółów służy zwykle do wyświetlania danych szczegółowych,

•stopka formularza służy zwykle do wyświetlania danych podsumowujących dane szczegółowe.

Tak jak była o tym uprzednio mowa, istnieje możliwość podziału całego formularza na strony a dla stron też można określić

nagłówek i stopkę strony.

(43)

Dozwolone operacje na danych

Zestaw operacji na danych dostępnych poprzez formularz ustawia się za pomocą następujących właściwości przyjmujących

wartości TAK, NIE:

1. Edycja dozwolona (Allow edits)

2. Usuwanie dozwolone (Allow deletions) 3. Dodawanie dozwolone (Allow additions) 4. Tylko wprowadzanie danych (Data entry)

(44)

Można w szczególności określić, że formularz będzie używany:

1. tylko do wprowadzania nowych rekordów (1-2 NIE, 3-4 TAK);

2. tylko do odczytu danych z bazy danych (1-4 NIE);

3. tylko do modyfikowania danych bez możliwości wprowadzania nowych rekordów (1-2 TAK, 3-4 NIE);

4. zarówno do wprowadzania nowych rekordów jak i do

modyfikacji istniejących, w tym usuwania (jest to domyślne ustawienie: 1-3 TAK, 4 NIE).

Pozwala to ustalić dla każdego formularza jakie operacje może na nim wykonywać użytkownik zgodnie z przeznaczeniem danego formularza eliminując nieprawidłowe jego użycia –

przyczyniając się do zachowania spójności danych w bazie danych.

(45)

Elementy dialogowe formularza

Na formularzu pojawiają się następujące rodzaje elementów dialogowych (nazywane też formantami, kontrolkami):

1. związane - źródłem danych jest pole tabeli lub pole kwerendy np. pole tekstowe. Związane pola tekstowe najłatwiej tworzyć na formularzu korzystając z listy pól, którą można wyświetlić wybierając "Widok -> Lista pól" ("View -> Field List") lub

narzędzie "Lista pól" ("Field List"). Odpowiednie pole wybiera się z listy i przeciąga na formularz.

2. niezwiązane - np. pole z wartością, etykieta, linia, logo firmy, 3. wyliczane - źródłem danych jest wyrażenie np. = [Cena

(46)

Wyrażenia

Wyrażenia pozwalają przekształcać dane wydobywane z bazy danych do postaci wygodnej dla użytkownika.

Przy definiowaniu wartości pola na formularzu są one poprzedzane znakiem równości. W przypadku funkcji argumenty są rozdzielane:

•przecinkami - w instrukcjach SQL i procedurach,

•średnikami - w widoku projekt.

Do budowania wyrażeń np. dla ustalenia wartości właściwości

"Źródło formantu" ("Control Source") i "Wartość domyślna"

("Default Value"), wygodnie jest zastosować konstruktor wyrażeń uruchamiany przez naciśnięcie symbolu trzy kropki bądź

powiększone okienko do edytowania wyrażeń uruchamiane przez naciśnięcie sekwencji klawiszy SHIFT+F2.

(47)

Konstruktor wyrażeń (Expression Builder)

(48)

Przykłady (do rozdzielenia argumentów funkcji w widoku projekt - zamiast przecinka jest potrzebny średnik)

Cena jednostkowa]*0,75

[Suma cz]+[Fracht] operacje arytmetyczne

[Miasto]&" "&[Kod pocztowy] konkatenacja napisów

DateSerial(2002,11,6) data 6.XI.2002

Date() bieżąca data

Now() bieżąca data i godzina

(49)

Sum([Suma cz]) Count([Nazwisko])

Max([Zarobki]), Min([Zarobki]) Avg([Zarobki])

w stopce formularza lub raportu

"Strona "&[Page]&"z " &[Pages] w nagłówku lub stopce strony formularza lub raportu

IIf(IsNull([Zarobki]),0,[Zarobki]) Null interpretuj jako 0

Left([Region],1), Right([Region],1)

pierwsza, ostatnia litera napisu [Region]

(50)

DatePart(format, data) DatePart("yyyy",

[DataZatrudnienia])

część daty np. format = "yyyy"

oznacza rok w zapisie czterocyfrowym

DateAdd("d", -10, [Obiecane]) [Obiecane]-10

data 10 dni wcześniejsza od daty [Obiecane]

DateDiff("d", [Zamówione], [Wysłane])

[Wysłane]-[Zamówione]

liczba dni między datami [Zamówione] i [Wysłane]

[Autor] Like "Lech*"

wyrażenie logiczne -

wyszukiwanie wzorca w tekście;

znaki uniwersalne wzorca to: * - cokolwiek, ? - jeden znak

[Cena] BETWEEN 1000 AND 2000

wyrażenie logiczne - równoważne 1000 <= [Cena] AND [Cena] <=

2000

(51)

Odwołania do elementów dialogowych

W wyrażeniach mogą się znajdować odwołania do elementów dialogowych występujących na formularzach i raportach. Postać tych odwołań jest następująca:

Forms![nazwa_formularza]![nazwa_elementu_dialogowego]

lub

Reports![nazwa_raportu]![nazwa_elementu_dialogowego]

Odpowiedni formularz bądź raport musi być otwarty.

(52)

Przykład

Wartością wyrażenia

Forms![Dane o osobie]![Nazwisko]

jest tekst zapisany w polu Nazwisko na otwartym formularzu Dane o osobie. Wyrażenie to może też służyć, do określenia samego pola, umożliwiając wstawienie do niego nowej wartości:

Forms![Dane o osobie]![Nazwisko] = "Kowalski"

Aby odwołać się do właściwości formularza (raportu) lub właściwości elementu dialogowego, używana jest kropka:

Forms![nazwa_formularza].[właściwość] Forms!

[nazwa_formularza]![element].[właściwość]

(53)

Przykład

Forms![Dane o osobie].[Record Source]

Lub

Forms![Dane o osobie]![płeć].[Default Value]

Korzystając z tych zapisów można zmieniać wartości właściwości np.

[Forms]![Dane o osobie]![płeć].[Default Value] = 'Kobieta'

(54)

Zestaw narzędzi, przybornik (toolbox)

Elementy dialogowe są wstawiane na formularz za pomocą

zestawu narzędzi - przybornika. Można go wyświetlić na ekranie wybierając z menu "Widok -> Przybornik" ("View -> Toolbox").

1.Kursor myszy 2.Etykieta

3.Grupa opcji 4.Opcja

5.Pole kombo 6.Przycisk

7.Niezwiązana ramka obiektu

8.Nowa strona

9.Podformularz/podraport

10.Prostokąt

1.Kreator

2.Pole tekstowe 3.Przełącznik 4.Pole wyboru 5.Pole listy 6.Obrazek

7.Związana ramka obiektu

8.Zakładki 9.Linia

10.Inne kontrolki

(55)

Do tworzenia elementów dialogowych jest dostępny kreator włączany z przybornika. Oto dodatkowe wyjaśnienia:

•dwa rodzaje list:

1.pole listy wyboru - możliwe do wyboru wartości są wyświetlane na pionowej liście,

2.pole edycji z listą wyboru (pole kombo) - albo wpisuje się

wartość do pola tekstowego albo wybiera się z listy rozwijanej;

•pole wyboru, przycisk opcji, przycisk przełącznika -

wyświetlanie wartości "Tak/Nie" (z polem są wiązane dwie wartości: Tak = -1, Nie = 0);

•grupa opcji składa się z ramki grupy oraz zawartego w niej zestawu pól wyboru, przycisków opcji lub przycisków

(56)

•ramka obiektów OLE - niezwiązana np. do wyświetlania stałego obrazka lub związana z polem tabeli przechowującym obiekty OLE - osadzone lub połączone z bazą danych; obiektem OLE może to być np. rysunek, dokument Worda, arkusz Excela itp.;

wstawienie nowego obiektu OLE odbywa się z menu "Wstaw ->

Obiekt" ("Insert -> Object");

•wykres - tworzony za pomocą kreatora;

•podformularz - trzeba wcześniej osobno określić formularz

źródłowy dla podformularza i ewentualnie zsynchronizować go za pomocą wspólnych pól z głównym formularzem (o ile nie używamy kreatora);

•przycisk polecenia - wiązany z makrem lub procedurą.

(57)

(58)

Pole listowe

Na formularzu specjalne znaczenie mają pola, z którymi są

związane listy, z których użytkownik wybiera wartość. Może to być:

•stała lista wartości jak lista nazw dni tygodnia albo lista nazw miesięcy w roku,

•lista dopuszczalnych wartości klucza obcego - wartości klucza obcego są pobierane z kolumny klucza głównego z odpowiedniej, powiązanej tabeli.

(59)

Przykład - użycie pola listowego do wyświetlenia dopuszczalnych wartości dla kluczy obcych:

•lista o etykiecie Klient zawiera nazwiska i imiona klientów firmy,

•lista o etykiecie Odpowiedzialny zawiera nazwiska i imiona pracowników firmy.

(60)

Należy odróżnić dwie właściwości pola listowego:

•Źródło wierszy (Row Source) – skąd wartość pojawiająca się na liście rozwijanej ma być pobierana;

•Źródło formantu (Control Source) – gdzie wartość ma być zapisana. Gdy określone, wtedy pole jest związane; gdy nieokreślone – pole jest niezwiązane.

Kreator pola listowego z filtrowaniem formularza po wybranej wartości z listy. Wybieramy trzecią opcję kreatora:

(61)

Jako "Źródło wierszy" ("Row Source") wybieramy nazwisko

pracownika (LastName). W rezultacie tworzy się niezwiązane pole kombo, z którym jest związana lista rozwijana zawierająca

nazwiska pracowników. Po wyborze nazwiska na liście rozwijanej rekord pracownika o wybranym nazwisku zostaje wyświetlony w sekcji szczegółów.

(62)

Kreator przycisku

Wywoływany przy przenoszeniu kontrolki przycisku z przybornika w miejsce na formularzu. Następnie wybiera się akcję jaka ma być wykonana gdy użytkownik naciśnie dany przycisk np. zamknięcie formularza.

(63)

(64)

Wyszukiwanie danych

Za pomocą wbudowanych narzędzi i/lub opcji menu "Edycja"

("Edit") i "Rekordy" ("Records") można ograniczać wyświetlany zbiór rekordów a także można wyszukiwać potrzebne dane

spośród wszystkich danych wyświetlonych na ekranie (dla tabel, kwerend jak i formularzy). Na pasku narzędzi:

1 1 2 3 5 6

(65)

1. Sortuj rosnąco, Sortuj malejąco - sortuj według bieżącego pola.

2. Filtruj według wyboru - filtruj według bieżącego pola.

3. Filtruj według formularza - zostaje wyświetlony pojedynczy pusty rekord do wpisania warunku wyszukiwania.

4. Zaawansowany filtr/Sortowanie - opcja dostępna tylko z menu

"Rekordy" ("Records") - wyświetla siatkę do określenia filtru taką samą jak siatka kwerendy.

(66)

5. Zastosuj filtr/Sortowanie ("Apply Filter/Sort") - ponowienie (odświeżenie) działania ustawionego wcześniej filtru lub porządku sortowania.

• Aby skasować działanie filtrowania/sortowania naciska się ten sam przycisk, który teraz zmienia nazwę na "Usuń filtr"

("Remove filter").

• Ostatnio określony filtr jest zapisywany w polu właściwości

"Filter" ("Filtr"), ostatni porządek sortowania jako

"Uporządkuj według" ("Order By").

6. Znajdź - wyszukiwanie rekordów zawierających określony napis; opcje: względem konkretnego pola, względem

wszystkich pól; biorąc pod uwagę całe pola, części początkowe pól, dowolne części pól; do przodu, do tyłu; biorąc pod uwagę wielkość liter lub formatowanie bądź nie.

(67)

aplikacja bazodanowa - program użytkowy, w którym użytkownik korzysta z danych zapisanych w bazie danych za pomocą

specjalnego graficznego interfejsu użytkownika.

formularz - podstawowy element graficznego interfejsu

użytkownika w aplikacji bazodanowej po stronie klienta. Aplikacja obejmuje zbiór połączonych ze sobą formularzy.

strona formularza - możliwy element podziału formularza na części składowe.

zakładka formularza - możliwy element podziału formularza na części składowe.

panel sterowania aplikacji - specjalny rodzaj formularza - na którym użytkownik wybiera operację lub grupę operacji na danych. Wybór

(68)

element dialogowy formularza (formant, kontrolka) - element formularza, którego celem jest wspomaganie dialogu z

użytkownikiem aplikacji np. pole tekstowe, pole listowe, przycisk, obrazek, okienko z komunikatem.

zestaw narzędzi, przybornik (toolbox) - zestaw narzędzi w postaci ikon przeznaczonych do tworzenia elementów dialogowych

formularza.

KONIEC WYKŁADU VI

(69)

Formularz – podformularz (wyskakujący)

formularz główny

podformularz

(70)

Graf formularzy

formularz startowy - rozprowadzający

formularz I formularz II formularz III

formularz IV formularz V

(71)

Zaawansowane formularze

• z polem kombi

• z listą wyboru

• z kilkoma podformularzami