Family Pedagogy Pedagogika Rodziny
Kwartalnik 10(1)/2020 ISSN 2543-862X
Redaktor naczelny:
dr Mariola Świderska, prof. SAN Sekretarz redakcji:
dr Bożena Zając, prof. SAN Rada programowa:
Józefa Brągiel, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Opolski+ Poland Arthur Ellis, Professor of Education, Seattle Pacific University, USA Reinhard Golz, Prof., Leibniz Universität Hannover, Germany
Emilia Janigova, Doc. PhDr. Ing., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia Anna Kwak, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland
Tadeusz Pilch, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland
Andrzej Radziewicz-Winnicki, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland Łukasz Sułkowski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland
Andrzej Michał de Tchorzewski, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Gdański, Poland Mikołaj Winiarski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland Anna Żilova, Prof. PhDr., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia André Boyer, Prof. Emérite, Université de Nice Sophia-Antipolis, France Cristina Montesi, PhD, Università degli Studi di Perugia, Italy
Abdel Hakim Doukkali, Prof., Université Internationale de Casablanca, Morocco Maria Uramova, Prof. Ing., PhD., Matej Bel University in Banska Bystrzyca, Slovakia Bożena Zając, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland
Mariola Świderska, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland (przewodnicząca) Redakcja „Pedagogiki Rodziny. Family Pedagogy”:
Społeczna Akademia Nauk ul. Sienkiewicza 9, 90–113 Łódź 42 664 66 21, e-mail: mariouka@wp.pl
© Copyright by Społeczna Akademia Nauk ISSN: 2543-862X
Korekta: Małgorzata Pająk, Dominika Więzik Skład komputerowy: Agnieszka Śliz
Projekt okładki: Marcin Szadkowski Wersja elektroniczna jest wersją pierwotną.
Wszystkie artykuły naukowe w czasopiśmie zostały zrecenzowane zgodnie
z wytycznymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Spis treści
ROZPRAWY NAUKOWE
Martyna Dębicka
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty... .7 Anna Jaśko
Znaczenie kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka
w wieku wczesnoszkolnym... 17 Stanisław Korotyński
Gimnastyka w kształtowaniu rozwoju motorycznego, psychicznego,
emocjonalnego, społecznego dzieci w młodszym wieku szkolnym... 33 Ewa Nieckarz
Aktywność plastyczna a rozwój dziecka... 45 Kamila Prochera
Proces adaptacji dziecka do warunków przedszkola... 55
RECENZJE Daria Rogowska
Paweł Wolski, Utrata sprawności. Radzenie sobie z niepełnosprawnością nabytą a aktywizacja zawodowa, Wydawnictwo Naukowe Scholar,
Warszawa 2010, ss. 137, ISBN: 978-83-7383-425-5... ....69
ROZPRAWY NAUKOWE
Pedagogika Rodziny, Family Pedagogy nr 10(1)/2020, ss. 7–16
Martyna Dębicka
*Społeczna Akademia Nauk
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty
Cooperation of the School with Parents:
Selected Levels and Aspects
Abstract: The development of an individual is primarily influenced by two basic envi- ronments – family and school. Therefore, the basis of coherent education is the joint action of both of these environments. It is impossible to educate a person through two contradicting environments. The child needs stabilization, clearly defined norms and rules to be able to fully develop. The article highlights the contemporary vision of pa- rent-teacher collaboration, and also examines the effectiveness of parent-school col- laboration to date.
Key words: parents, school, partnership, upbringing
Rodzice i nauczyciele – współczesna wizja współpracy
Problem współpracy rodziców z nauczycielami stale jest przedmiotem wielu ba- dań. Z doświadczeń wynika, że szkoła nie może rozwijać się bez świadomego i ak- tywnego udziału rodziców. Współcześnie niezwykle istotne staje się ich zaangażo- wanie w budowanie demokratycznego ustroju szkoły. Obowiązkiem szkoły powo- li staje się wzmacnianie rzeczywistej roli rodziców w systemie edukacji oraz współ- pracy z rodziną poprzez włączanie rodziców we wszelkie działania wychowawcze i edukacyjne [Kędra, online].
* tyna137@gmail.com
Niestety bardzo często rodzice zarzucają brak kompetencji nauczycielom uczącym ich dzieci. Wywołuje to brak szacunku dziecka do nauczyciela oraz nie- chęć ucznia do realizacji obowiązku szkolnego. Oczywiście nauczyciele również są odpowiedzialni za spadek ich autorytetu. Pedagodzy często przyczyniają się do tego nieumiejętną komunikacją ze swoim podopiecznym i jego rodzicami. W ta- kiej sytuacji osiąganie założonych celów dydaktyczno-wychowawczych jest niere- alne. Z uwagi na te błędy konieczne jest wprowadzanie zmian w polskich szko- łach, tak aby wspomogły zbudowanie partnerskiej relacji nauczycieli z rodzicami [Groszek 2016, ss. 102–103]. We współczesnej literaturze autorzy przytaczają in- nowacyjne metody, które mają na celu uskutecznienie współpracy szkoły z rodzi- ną. C.J. Christopher podkreśla wagę poznania się nauczycieli z rodzicami jeszcze przed pójściem ich pociech do szkoły. Autorka zaproponowała takie działania na- uczycieli, jak:
• organizowanie spotkań informacyjnych przed rozpoczęciem roku szkolnego;
• inicjowanie pikników integracyjnych, udostępnianie rodzicom list i ankiet w celu pozyskania informacji o ich oczekiwaniach;
• przesyłanie do rodziców dokumentów mających na celu zapoznanie ich z do- tyczącymi ich podopiecznych wymaganiami szkoły i nauczycieli.
Jednym z wyzwań, z jakim musi się zmagać nauczyciel, jest również fakt, iż ro- dzice uczniów nie są jednorodną grupą podobnych do siebie osób, jedyne co łączy tę grupę, to dzieci chodzące do jednej klasy. Zatem nauczyciel musi być elastyczny, dostosować się do każdego z rodziców osobno oraz uszanować i wykazać się zro- zumieniem dla każdego z nich [Groszek 2016, ss. 104–105].
Współcześnie dynamicznie rozwijające się technologie i globalizacja również mają znaczący wpływ na relacje nauczycieli z rodzicami. Nowoczesna technologia znacznie ułatwiła kontakt między nimi. Obecnie drogą elektroniczną przekazywa- na jest większość informacji. Z pewnością to wygodna forma kontaktu, jednak po- jawiają się też zagrożenia dla relacji międzyludzkich [Smółka 2007, ss. 22–25]. Do- datkowo współczesna pogoń za pracą powoduje, że rodzice często nie mają cza- su na skupianie się na obowiązku szkolnym ich dzieci, a za wszelkie niepowodze- nia edukacyjne oskarżają nauczycieli. A. Groszek, dokonując analizy współczesnej edukacji, wysunęła wnioski warunkujące poprawne funkcjonowanie edukacji, któ- re brzmią następująco:
• W zorientowanych na ucznia oddziaływaniach dorosłych istotne jest kierowa- nie się jednym frontem wychowawczym, tylko wtedy dziecko może właściwie się rozwijać. Zatem rodzice i nauczyciele powinni funkcjonować w dobrych relacjach oraz dążyć do tych samych celów pedagogicznych.
• Poprawne relacje pomiędzy pedagogami, rodzicami i uczniami są drogą do sukcesu szeroko rozumianego procesu edukacyjnego szkoły. Muszą o tym pa- miętać wszystkie grupy biorące udział w tym procesie.
Martyna Dębicka
8
• Rodzice, jako osoby współodpowiedzialne za wychowanie i edukację swoich dzieci, powinni starać się ingerować w działania szkoły poprzez wsparcie i po- moc podczas organizowania procesu edukacyjnego [Groszek 2016, s. 107].
S. Bobula dostrzega poważne zagrożenie braku współpracy rodziców z na- uczycielami. Autor zauważa, iż traktowanie szkoły jako instytucji usługowej będzie negatywnie wpływało na rozwój dziecka. Dzieci na każdym etapie obserwują do- rosłych, w związku z czym nasuwa się wniosek, iż warunkiem współpracy ucznia z nauczycielem jest współpraca jego rodzica z nauczycielami. Żyjąc w państwie demokratycznym i chcąc przygotować małych obywateli do tego ustroju, szkoła również musi być demokratyczna. Rodzice muszą być partnerami, a nie klientami szkoły [Bobula 2012, s. 298].
Kolejnym zagrożeniem dla współpracy szkoły z rodziną jest zatajanie przez ro- dziców niektórych ważnych informacji o dzieciach. Opiekunowie czasami skłon- ni są do ukrywania schorzeń dziecka, jego słabszych stron czy zalet. Niestety na- uczyciele również nie mają nawyku mówienia o pozytywach dziecka, głównie po- ruszają tematy związane z problemami, zagrożeniami czy kryzysami. Przykre jest to, iż wychowawcy stosunkowo rzadko doceniają i chwalą dzieci. Nieczęsto rodzi- ce słyszą, jak dobrze radzą sobie ich pociechy i jakie sukcesy odnoszą. Ten brak przepływu informacji powoduje, że młodociany bardzo szybko dostrzega cudze luki informacyjne i potrafi użyć ich do osiągnięcia własnych korzyści. Prowadzi to do eskalacji konfliktów, często wyimaginowanych lub wyolbrzymionych [Zawadz- ka 2014, s. 8]. Jednak i w tej sferze możemy zaobserwować poprawę w kontaktach między nauczycielami i rodzicami. Wychowawcy stosują coraz szersze formy kon- taktu z opiekunami podopiecznych, a coraz więcej pedagogów rozpoczyna roz- mowy z rodzicami nie tylko o stopniach, ale też o przeżyciach dziecka w szkole.
Zdarza się, że dzieci odnajdują autorytety poza środowiskiem szkolnym i ro- dzinnym, a często w środowiskach patologicznych. W celu uchronienia dziecka i ukształtowania młodej jednostki zgodnie z normami społecznymi współpraca rodziców z nauczycielami jest podstawą w procesie wychowawczym. M. Łobocki sformułował pięć istotnych zasad współpracy szkoły z rodziną, są to:
1. Zasada pozytywnej motywacji;
2. Zasada partnerstwa;
3. Zasada wielostronnego przepływu informacji;
4. Zasada jedności oddziaływań;
5. Zasada aktywnej i systematycznej współpracy [Pindera, Kowolik, Pindera 2002, s. 150].
W budowaniu właściwych relacji nie ma jednego rozwiązania dla każdej szko- ły w każdym momencie jej funkcjonowania. Ważne jest, by we współczesnych szkołach nauczyciele z rodzicami słuchali się wzajemnie i dochodzili do konsensusu w zakresie wspólnych działań.
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty 9
Oddziaływanie współpracy rodziców ze szkołą na dziecko
Współpraca rodziców ze szkołą to działanie, które znacznie usprawnia prace z dziećmi i jest istotnym warunkiem ich wielostronnego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego. Wpływy zaobserwowanych środowisk w większo- ści przypadków mają decydujący udział w podejmowanych przez dziecko wybo- rach życiowych. Od dorosłych zależy, jakie środowisko stworzą dzieciom. Środo- wisko to winno być bezpieczną rzeczywistością, która sprzyja rozwojowi, osiągnię- ciom w nauce i relacjom rówieśniczym. Nawiązanie współpracy między nauczycie- lami, rodzicami oraz uczniami jest kluczowe dla zbudowania w szkole odpowied- niego klimatu [Puchała 2009, s. 22]. Sytuacje konfliktowe między rodzicami a na- uczycielami wprowadzają dysharmonię oddziaływań, której ofiarą staje się dziec- ko. Uczeń, którego rodzice współdziałają, poważnie traktuje zalecenia i uwagi na- uczyciela [Smykowska 2008, ss. 19–20]. Szkoła nie może być dla rodziny tylko in- stytucją kształcącą dziecko, ale również musi przewodzić rodzicom po metodach wychowania i wyjaśniać warunki rozwoju dziecka. Ważne jest, by pedagodzy byli życzliwymi informatorami i doradcami [Smykowska 2008, s. 28].
Współpraca między domem a szkołą rozszerza wpływy wychowawcze na- uczycieli i rodziców. Obydwa środowiska, współdziałając, wykazują się ofiarno- ścią i gotowością do wysiłku dla dobra uczniów. Zdobywanie przez dziecko naj- lepszych wyników uzależnione jest od warunków domowych, szkolnych jak i śro- dowiskowych.
Rodzina jest najbliższym środowiskiem dziecka, które jako pierwsze dostrzega zmiany w jego zachowaniu. Jeżeli dziecko wykazuje niepokojące obawy, przykła- dowo wraca ze szkoły smutne lub wcale nie chce do niej iść, to rodzice niezwłocz- nie winni informować wychowawców o swoich spostrzeżeniach. Odpowiednia re- akcja i szybkie podjęcie działań tych dwóch środowisk wychowawczych pozwala na szybsze rozwiązanie problemu. Dobrze prowadzona współpraca pozwala stro- nom na eliminowanie popełnianych błędów wychowawczych i pozwala niejedno- krotnie na zmianę stosunku wobec ucznia. Regularne rozmowy i współdziałanie rodziców i nauczycieli prowadzą do zmiany wzajemnych postaw. Udzielanie sobie wzajemnej pomocy przez te środowiska zazwyczaj dotyczy uczniów nieprzystoso- wanych społecznie. Niepokojące zachowania uczniów, często niezgodne z norma- mi, są sygnałem wzywającym do zaplanowania wspólnego działania. Podejmowa- ne są takie kroki, jak:
• dyskretna kontrola postępowania ucznia;
• zachęcanie ucznia do zmiany zachowania;
• stwarzanie sytuacji wymagających zwiększania wysiłku pracy.
Oczywiste jest to, iż stworzenie odpowiedniej atmosfery wychowawczej jest działaniem wyjątkowo trudnym i wymagającym cierpliwości. Jednak satysfakcja nauczycieli i rodziców, wynikająca z poprawnego rozwoju uczniów, napędza two-
Martyna Dębicka
10
rzenie właściwej atmosfery [Pindera, Kowolik, Pindera 2002, ss. 146–148]. Według M. Łobockiego wspólne cele wychowawcze tych podstawowych środowisk ochro- nią wychowanków przed wypaczeniem charakteru oraz nie dopuszczą do wzajem- nego podważania własnych autorytetów. Autor podkreśla również, iż takie współ- działanie sprzyja harmonijnemu rozwojowi uczniów, pozwala na lepsze ich po- znanie i zrozumienie. Pedagog zauważa, iż swobodne wyrażanie opinii rodziców o rodzinie i szkole pozwala nauczycielom szerzej spojrzeć na uczniów i dokonać dokładniejszej analizy środowiska szkolnego [https://www.przedszkola.edu.pl/
wspolpraca-szkoly-z-rodzicami-w-zakresie-wychowania-dzieci-i-mlodziezy.html].
Kolejnym ważnym aspektem jest fakt, iż uczniowie oczekują od nauczycieli wzo- rów naśladowania. Właściwa współpraca pozwala na [Maciak 2017]:
• integrację uczniów, rodziców i nauczycieli;
• wspólne spędzenie czasu wolnego wszystkich ogniw procesu wychowawczego;
• osiągnięcie niepodważalnych efektów pracy i współpracy;
• weryfikację efektów wspólnych działań;
• stworzenie więzi, które będą źródłem empatii i podstawą dalszych czynności wychowawczych.
Relacje między rodzicami a nauczycielami wpływają także na autorytet nauczy- ciela. Warunkuje go wiele czynników. Zwykle są to czynniki wewnętrzne – leżące po stronie pedagoga (cechy osobowościowe i temperamentalne, które są warun- kiem interakcji z podopiecznym) oraz zewnętrzne – niezależne bezpośrednio od nauczyciela. Kontakty i relacje z uczniami i rodzicami ucznia są jednym z obsza- rów, nad którymi powinien pracować nauczyciel troszczący się o swój autorytet.
Autorytet nauczyciela powstaje i wzrasta tylko w pozytywnych relacjach pedagoga z uczniem i jego rodzicami [Adasiewicz 2013, ss. 86–89].
Z pewnością współpraca rodziców z nauczycielami nie jest łatwa, wymaga od obu stron wielkiego zaangażowania i poświęcenia. Jednak to jest warunek osią- gnięcia wspólnego celu, czyli wychowania i wyedukowanie dziecka. Szkoła, która włącza rodziców i uczniów do wspólnych działań, tworzy obraz szkoły idealnej, w której wszyscy mają prawo do decydowania o sprawach edukacji i wspierają się nawzajem, co jest niezwykle pożądane [Hernik, Malinowska 2015, s. 5].
Efektywność współpracy rodziców ze szkołą w świetle dotychczasowych badań
Współpraca rodziców ze szkołą oraz jej efektywność stale poddawane są bada- niom, jedną z prac na ten temat opublikowała w 2007 roku M. Banasiak. Autorka odniosła się do dotychczasowych badań w zakresie relacji rodzina – szkoła. Wyni- ki wskazywały na niskie zadowolenie rodziców i nauczycieli ze wzajemnej współ- pracy, choć obie strony miały świadomość, jak istotnym elementem jest nawiąza-
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty 11
nie relacji partnerskich. Często poddawano badaniom opinie dyrektorów, nauczy- cieli, rodziców oraz uczniów na temat współpracy rodziny i szkoły. Autorka do- strzegła jednak brak badań w zakresie tychże relacji pod kątem posiadanej w tej dziedzinie wiedzy nauczycieli i dyrekcji oraz znajomości przez rodziców ich praw i obowiązków w szkole. Wywołało to u niej potrzebę podjęcia się pracy badaw- czej w tym zakresie. Badaczka wysunęła tezę, iż możliwe braki w posiadanej wie- dzy mogą warunkować niezadowalające efekty współpracy szkoły z rodziną. Po- równanie wiedzy rodziców z ich opinią o współpracy może nasunąć pewne roz- wiązania pomocne w polepszeniu tych relacji [Banasiak 2013, ss. 54–55]. W bada- niach ankietowych podjętych przez M. Banasiak wzięło udział 264 rodziców oraz 140 nauczycieli i 14 dyrektorów z różnych szkół (szkoła publiczna, niepubliczna, miejska, gminna). Przeprowadzone wywiady wykazały, iż dyrektorzy szkół dosko- nale znają założenia reformy i zasady budowania współpracy z rodzicami. Badani wykazali, że zdają sobie sprawę ze zwiększonych praw rodziców w szkole oraz ze swoich obowiązków w stosunku do rodziców. Dyrektorzy mają świadomość trudu wychowawczego spoczywającego na ‘barkach’ opiekunów i wskazali na szczegól- ną wagę regularnego kontaktu rodzica z nauczycielem, który na bieżąco ma poma- gać w rozwiązywaniu pojawiających się trudności edukacyjnych i wychowawczych dzieci. Respondenci wskazali też niskie zainteresowanie opiekunów ścieżką eduka- cyjną ich dzieci oraz niewywiązywaniem się z obowiązków rodzicielskich, jakie na nich ciążą. Zaskakująco odmiennie szkołę obrazuje dyrektor placówki niepublicz- nej. W swojej wypowiedzi wskazał bardzo duży wpływ rodziców na decyzje podej- mowane w szkole. Opiekunowie chętnie się angażują w sprawy dotyczące eduka- cji i wychowania. W kwestii opiniowania przez rodziców podręczników i progra- mów, zarówno dyrektorzy szkół publicznych, jak i niepublicznych potwierdzili, iż umożliwiają rodzicom wyrażenie opinii w tym temacie. Zatem badania wskazały, że obaj dyrektorzy doskonale znają założenia reformy w zakresie relacji szkoła-ro- dzina. Jednak w szkole niepublicznej zakres wpływu rodziców jest znacznie więk- szy niż w szkole publicznej [Banasiak 2013, ss. 96–97].
Niniejsze badania wskazują różnice między pracą nauczyciela szkoły publicz- nej a pracą nauczyciela szkoły niepublicznej. Przykładowo nauczyciele szkół nie- publicznych stwierdzili, iż nie stosują formy kontaktu, jaką jest odwiedzanie domu rodzinnego dziecka. Odwrotnie u nauczycieli publicznych, którzy to wykazali się większą skłonnością do wizyt domowych i poznania środowiska życia ucznia, co okazuje się bardzo ważne z perspektywy zrozumienia go. Na podstawie odpo- wiedzi nauczycieli można stwierdzić, iż stopień wsparcia rodziców jest zależny od typu ustrojowego szkoły. Nauczyciele szkoły publicznej stwierdzili, że to od nich zależy częstotliwość kontaktów z rodzicami. W szkole prywatnej tylko po- łowa odpowiadających zgodziła się z tym założeniem. Znaczna część nauczycieli ze szkoły niepublicznej w kontaktach z rodzicami liczy na wyjście przez rodziców z tą inicjatywą. W szkole prywatnej nauczyciele dostrzegają korzystanie przez ro-
Martyna Dębicka
12
dziców z praw do współdecydowania o edukacji dziecka. Przy czym w szkole pu- blicznej ponad połowa nauczycieli potwierdza, że rodzice znają swoje prawa, lecz z nich nie korzystają. Znaczna część nauczycieli oceniła, iż rodzice nie znają swo- ich obowiązków lub myślą, że mają większe niż prawo nakazuje. Wyniki te nieste- ty świadczą o zaniedbaniu przez nauczycieli konieczności poinformowania rodzi- ców o obowiązkach, jakie mają względem dzieci i ich obowiązku szkolnego [Bana- siak 2013, ss. 193–195].
W świetle badań rodziców dostrzeżono chęć wspomagania szkoły w organi- zacji wycieczek, świąt, wsparcia finansowego czy też pomagania w organizacji kó- łek zainteresowań. Jednak wyniki wskazały na fakt, iż rodzice odczuwają średni, a nawet mały wpływ na sprawy klasy i szkoły. Wszystko wskazuje na to, że opieku- nowie w dalszym ciągu posiadają braki w znajomości swoich praw i obowiązków względem szkoły. Uważają nawet, że reforma edukacji nie zmieniła nic w zakresie ich obowiązków. Tylko niewielki odsetek badanych rodziców wskazał, że otrzymu- je rzetelną i wyczerpującą informację o dziecku, mimo że wszyscy rodzice mają do takiej informacji pełne prawo. Badani niestety nie mają też poczucia, że są włącza- ni w życie szkoły czy też klasy. Wyniki pracy pozwalają wyciągnąć wniosek, iż opie- kunowie nie mają wystarczającej wiedzy na temat możliwości wpływu na szkolne życie podopiecznych [Banasiak 2013, ss. 207–208].
Instytut Badań Edukacyjnych przeprowadził badania związane z współpra- cą tych dwóch środowisk wychowawczych. Są to badania: Badanie 6- i 7-latków na starcie szkolnym (2013) oraz Badanie Szkolnych Uwarunkowań Efektywności Kształce- nia (2011). Badania te objęły znacznie większą grupę respondentów. W ankietach wzięło udział około 3000 rodziców dzieci 6 i 7 letnich oraz ponad 5000 rodziców uczniów klas IV–VI szkół podstawowych. Na podstawie tych badań wywniosko- wano, iż wszyscy rodzice najchętniej (ok. 90%) preferują zebrania jako formę kon- taktu z wychowawcą. Rodzice młodszych uczniów oprócz zebrań preferują kon- takty przy okazji nieumówionych spotkań z nauczycielem, np. przy okazji przypro- wadzania dziecka do szkoły czy odbierania go. Natomiast rodzice starszych dzie- ci bardziej preferują kontakty pośrednie, przy pomocy urządzeń elektronicznych bądź spotkania umówione.
Kolejnym problemem poddanym badaniom była otwartość szkoły na inicjatywy rodziców. Statystyki pokazały, że niemal połowa badanych rodziców potwierdza, że szkoła, w której uczą się ich dzieci, bada ich oczekiwania związane ze szkołą. Przy tym zbadano również formy stosowane przez szkołę w celu zebrania informacji o oczeki- waniach rodziców. Najczęściej wskazywaną formą stosowaną przez szkołę okazały się ogólne zebrania z opiekunami dzieci oraz ankiety. Dosyć częstą formą zbierania przez szkołę informacji na temat oczekiwań rodziców okazały się również indywidualne roz- mowy opiekunów z nauczycielami i dyrekcją. Aż 71% badanych wskazało, że kanałem komunikacyjnym szkoły nie jest portal szkolny/forum internetowe [Badanie Szkol- nych Uwarunkowań Efektywności Kształcenia 2011].
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty 13
W niniejszych badaniach zapytano również, czy szkoła respektuje oczekiwania rodziców oraz w jakich obszarach bierze ich zdanie pod uwagę. Rodzice wskaza- li takie obszary, jak: bezpieczeństwo w szkole (66%), organizacje imprez w szko- le (58%), czy zagospodarowanie czasu wolnego dla dzieci (54%) [Badanie Szkol- nych Uwarunkowań Efektywności Kształcenia 2011]. Podsumowując odpowie- dzi, śmiało możemy stwierdzić, iż znaczna mniejszość badanych rodziców uważa, że szkoła nie zbiera informacji na temat ich oczekiwań.
Badania wskazały również fakt, iż 1/3 rodziców uczniów szkół podstawo- wych angażuje się w życie szkoły co najmniej kilka razy w roku, a niemalże dru- gie tyle (61%) angażuje się co najmniej raz w roku. Pozytywne wyniki otrzymano, badając wsparcie szkoły dla rodziców. Aż 76% badanych uważa, że szkoła wspie- ra rodziców w wychowaniu dzieci. Znaczna część (74%) badanych wskazała, iż szkoła zapewnia pomoc specjalisty, a niewiele mniej (68%) potwierdza udzielanie wsparcia przez nauczycieli w sytuacjach problemowych. Zbadano również zado- wolenie rodziców z otwartości kadry pedagogicznej na udział rodziców w życiu szkoły, co wskazało, iż około 90% odpowiadających jest prawie zadowolona, przy czym niemała część (22%) cieszy się pełnym zadowoleniem [Badanie Szkolnych Uwarunkowań Efektywności Kształcenia 2011].
Porównując badania przeprowadzane przez M. Banasiak z badaniami Instytu- tu Badań Edukacyjnych, możemy stwierdzić, iż IBE w znacznie lepszym świetle ukazuje współpracę rodziny i szkoły. Należy zauważyć jednak, że badania te nie są tak szczegółowe, jak badania M. Banasiak.
Warto się jeszcze przyjrzeć badaniom M. Zielińskiej, które zostały opubli- kowane w 2018 roku w kwartalniku naukowym Edukacja – Technika – Informatyka w artykule Zaangażowanie rodziców w pracę szkoły w świetle wyników badań nauczycieli szkół podstawowych. Celem badań było poznanie opinii nauczycieli na temat ich re- lacji z rodzicami oraz określenie stopnia zaangażowania rodziców w wybór form kontaktów. Autorka objęła badaniami 174 nauczycieli. Pedagodzy w ankiecie do- konali między innymi oceny stopnia zaangażowania rodziców we współpracę ze szkołą. Większość wskazała chętne angażowanie się opiekunów w różne formy współpracy. Aż 93% nauczycieli wskazało chęć udziału rodziców w uroczysto- ściach klasowych, trochę słabiej (86%) ocenili oni ich chęć zaangażowania się w uroczystości szkolne. Najmniejszą chęć, zdaniem nauczycieli (43%), wykazują rodzice do wspierania finansowego szkoły. Wyniki te wskazują, że rodzice raczej chętnie angażują się w życie szkoły. Sprawdzono również praktykowane przez ro- dziców formy wsparcia nauczycieli w realizacji zadań dydaktycznych. Ankietowa- ni zwrócili uwagę przede wszystkim na fakt pomagania przez rodziców uczniom w nauce, pilnowania systematycznego odrabiania zadań domowych, a także mo- bilizowania pociechy do nauki. Liczne odpowiedzi wskazały również udzielaną przez rodziców pomoc w organizowaniu wycieczek [Zielińska 2018, ss. 349–350].
Badani nauczyciele również pozytywnie ocenili kontakty z rodzicami, ponad po-
Martyna Dębicka
14
łowa opisała je jako harmonijne, a rodziców przedstawili jako osoby pełne uzna- nia i zaufania w stosunku do nauczycieli. Jednak 25% badanych negatywnie oce- niła udział rodziców, opisując ich jako osoby bierne, wycofujące się z relacji ze szkołą. Kolejne 20% ujmuje opiekunów dzieci jako osoby roszczeniowe, wykazu- jące się niskim stopniem zaangażowania. Jeśli chodzi o preferowane przez rodzi- ców formy współpracy ze szkołą, tak samo jak w badaniach wyżej, preferowaną formą kontaktu są zebrania i spotkania indywidualne. Niemalże 90% nauczycieli wskazała, iż rodzice najchętniej biorą udział w zebraniach ogólnych i wywiadów- kach, przy czym prawie 50% również zaznaczyło rozmowy indywidualne [Zieliń- ska 2018, ss. 350–351].
Wyniki badań M. Zielińskiej przedstawiają optymistyczny obraz łączenia sił nauczycieli z rodzicami. Nauczyciele wskazują korzystne skutki dobrze przebie- gającej współpracy. Analizując badania, możemy dostrzec, iż na przestrzeni lat wspólne działanie szkoły i rodziny kształtuje się na coraz wyższym poziomie.
Zgodnie z badaniami Zielińskiej, pedagodzy wciąż dostrzegają brak współpra- cy w pewnych aspektach, co powinno zostać niezwłocznie zmienione [Zielińska 2018, s. 353]. Współpraca tych dwóch środowisk wychowawczych jest podstawą właściwego ukształtowania jednostki, dlatego należy poddawać ją ciągłym bada- niom, które umożliwią jej doskonalenie.
Bibliografia
Adasiewicz E. (2013), Relacje nauczyciela z rodzicami podstawą jego autorytetu, „Pedago- gika Rodziny”, 3/3, Łódź.
Badanie Szkolnych Uwarunkowań Efektywności Kształcenia (2011), IBE.
Banasiak M. (2013), Współpraca rodziców ze szkołą w kontekście reformy edukacji w Pol- sce, Wyd. UMK, Toruń.
Bobula S. (2012), Rodzice partnerami szkoły. Partnerstwo, czyli co? [w:] G. Mazurkiewicz, Jakość edukacji. Różne perspektywy, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Groszek A. (2016), Nauczyciel – rodzic – uczeń we współczesnej edukacji [w:] K. Radziń- ski, M. Łapota, Pedagogika, Wyd. AJD, Częstochowa, Tom XXV, nr 2.
Hernik K., Malinowska K. (2015), Jak skutecznie współpracować i komunikować się z ro- dzicami i społecznością lokalną. Poradnik dla nauczycieli i dyrektorów, Wyd. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Kędra M., Włączanie rodziców w edukację dzieci, Wyd. ORE, www.ore.edu.pl, dostęp:
23.01.2020.
Maciak G. (2017), Współpraca środowisk wychowawczych – szkoła i rodzina, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy”, nr 25(4), Legnica.
Współpraca szkoły z rodzicami: wybrane płaszczyzny i aspekty 15
Pindera P., Kowolik P., Pindera M. (2002), Współpraca szkoły i rodziny w wychowaniu dzieci [w:] Nauczyciel i szkoła, Wyd. Górnośląskiej Wyższej Szkoły Pedagogicz- nej im. Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach, Mysłowice.
Puchała E. (2009), Szkoła jako wspólnota osób, Wyd. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-pedagogicznej, Warszawa.
Smółka L. (2007), Wychowanie na początku XXI wieku – konteksty i wyzwania [w:] M. Królica, E. Piwowarska, E. Skoczylas-Krotla, Edukacja przedszkolna i wcze- snoszkolna na początku XXI wieku: wyzwania i konteksty, Wyd. AJD, Częstochowa.
Smykowska D. (2008), Współpraca szkoły z rodziną w zaspokajaniu potrzeb rozwo- jowych dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym – działania stosowane, Wyd. Im- puls, Kraków.
Zawadzka D. (2014), Nauczyciele i rodzice – sprzymierzeńcy w edukacji i wychowaniu, Wyd. DSW, Wrocław.
Zielińska M. (2018), Zaangażowanie rodziców w pracę szkoły w świetle wyników badań na- uczycieli szkół podstawowych [w:] Edukacja Technika – Informatyka, Wyd. Uniwersy- tetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
http://www.przedszkola.edu.pl/wspolpraca-szkoly-z-rodzicami-w-zakresie- wychowania-dzieci-i-mlodziezy.html.
Martyna Dębicka
16
Pedagogika Rodziny, Family Pedagogy nr 10(1)/2020, ss. 17–32
Anna Jaśko
*Społeczna Akademia Nauk
Znaczenie kształcenia muzycznego w rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym
The Importance of Music Education in the Development of a Child at the Early School Age
Abstract: The aim of this article is to show the importance of music education for the development of a child at the early school age. Music education influences, among others the child’s discipline, organizational skills, and interpersonal skills. The develop- ment of these skills is crucial for further child’s education at school.
Key words: music education, child, early school development
Wstęp
Sfery rozwoju dziecka (fizyczna, poznawcza, emocjonalna, społeczna) są nieroze- rwalną całością, zatem jego rozwój powinien obywać się wielostronnie. Muzyka, jako jedyna ze sztuk, przenika do ludzkich emocji, od których zależy całościowy stosunek człowieka wobec świata i siebie samego.
Celem niniejszej pracy jest ukazanie znaczenia wychowania muzycznego w wszechstronnym rozwoju dziecka oraz płynących z tego korzyści, czyli prawi- dłowego rozwoju poznawczego, społecznego, emocjonalnego, rozwoju osobowo- ści oraz postawy twórczej i wyobraźni.
* anna.jasko9@gmail.com