Temat: Zanalizuj i zinterpretuj liryk Muzeum Wisławy Szymborskiej, zwracając uwagę na sposób przedstawienia tematu przemijania.
Wisława Szymborska Muzeum – Miedzy tekstami, cz. 1., s. 14.
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 26 punktów) Punktacja
1. Wstępne rozpoznanie utworu, np.: (0–4)
a. wskazanie tematu (przemijanie) b. powiązanie tytułu z tematyką wiersza
c. dostrzeżenie roli przedmiotów – pretekst do refleksji związanej z sensem ludzkiego istnienia
d. liryka refleksyjna
e. wiersz stroficzny; logiczny podział na zwrotki trzy- i czterowersowe ze względu na
kryterium tematyczne (w zwrotkach trójwersowych mowa o przedmiotach zgromadzonych w muzeum, w czterowersowych – ukazanie relacji między ludźmi a przedmiotami).
2. Sytuacja liryczna – np. reakcja podmiotu lirycznego na oglądane (prezentowane, przywoływane w toku jakiejś wypowiedzi) przedmioty, np.: (0–3) a. wyliczenie eksponatów (rola muzeum)
b. zachowanie woźnego (podkreślenie stagnacji)
c. zachowanie podmiotu lirycznego (burzenie atmosfery stagnacji, podkreślenie dystansu człowieka wobec świata rzeczy).
3. Podmiot liryczny wypowiadający się w utworze, np.: (0–5) a. podmiot ujawnia się w 1.os. l.poj., prawdopodobnie jest kobietą („Mój wyścig z suknią nadal trwa.”)
b. podmiot docenia wartość życia: wskazuje przedmioty istniejące w przywołanym muzeum c. wyraża swój pogląd na temat przemijania i trwania (nieprzemijania tego, co materialne) d. dostrzega, że nie zwycięży wyścigu z suknią, uświadamia sobie ludzką nietrwałość e. monolog wygłaszany do nieznanego adresata.
4. Sposób ukazania tematu przemijania w utworze, np.: (0–5) a. kontrast (zestawienie świata rzeczy i świata człowieka)
b. dystans (dystans podmiotu lirycznego do oglądanych przedmiotów; przedmioty nie przechowały emocji użytkowników, np. „Są talerze, ale nie ma apetytu.”)
c. ironia (przy analizie ironii należy koniecznie uwzględnić jej wielowarstwową interpretację:
rzeczy przetrwają człowieka, ale to człowiek tworzy rzeczy)
d. prezentacja zgromadzonych zbiorów i ukazanie przyczyn ich tworzenia („Z braku wieczności…”)
e. istnienie zgromadzonych przedmiotów podkreśla, że materia wygrywa z ludzkimi emocjami, nie jest w stanie ich przechowywać, przedmioty są „martwe”
f. ich nagromadzenie nie budzi we wszystkich zainteresowania, raczej powoduje znużenie („Omszały woźny drzemie słodko…”)
5. Ukształtowanie wypowiedzi służące ujęciu tematu, np.: (0–4) a. podkreślenie emocji podmiotu lirycznego: zdania wykrzyknikowe, pytające
b. podkreślenie wielości i trwałości zgromadzonych eksponatów: wyliczenia, anafory, paralelizmy
c. podkreślanie kontrastu między światem rzeczy i światem człowieka: kontrast, antytezy, zestawienia
d. podkreślenie sytuacji człowieka w świecie rzeczy: personifikacja służąca ironii („Chichocze”)
e. kompozycja uwzględniająca budowę napięcia emocjonalnego w wierszu, podmiot liryczny ujawnia się bezpośrednio dopiero w końcowej części wiersza.
6. Konteksty literackie i/lub filozoficzne, np.: (0–2) a. odwołanie do innych utworów W. Szymborskiej o podobnej tematyce (np. „Dom wielkiego człowieka”– muzeum, „Nic dwa razy” – przemijanie
b. odwołanie do tekstów dotyczących stosunku człowieka do czasu i przemijania, kruchości ludzkiej egzystencji.
7. Podsumowanie
Pełne: ujmuje zagadnienie przemijania ukazane w tekście przez omówienie roli przedmiotów, ich trwałości w odniesieniu do kruchości ludzkiej egzystencji; dostrzega ironiczny dystans podmiotu lirycznego do poruszanych treści; rozpoznaje co najmniej dwa środki stylistyczne,
w funkcjonalny sposób omawia ich użycie w tekście. (3)
Niepełne: ujmuje zagadnienie przemijania ukazane w tekście przez omówienie roli
przedmiotów, ich trwałości w odniesieniu do kruchości ludzkiej egzystencji; rozpoznaje co najmniej 1 środek stylistyczny, w funkcjonalny sposób omawia jego użycie w tekście. (2)
2
Częściowe: ukazuje nietrwałość ludzkiego życia względem trwałości przedmiotów;
wymienia środki stylistyczne, częściowo wskazuje ich funkcjonalność. (1) II. KOMPOZYCJA (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (2)
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka (2)
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. (1) Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. JĘZYK (można uzyskać maksymalnie 8 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja (8)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja (6)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne:
składnia, słownictwo, frazeologia (4)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych (2)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy) (2)
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna
interpunkcja. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
3
