Zygmunt W. Pyzik
Sylwester Kowalczewski : 21 XII 1902-4 V 1975
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 10, 574-575
1977
SYLW ESTER KOW ALCZEW SKI 21 X II 1902—4 V 1975
W dniu 4 m a ja 1975 ro k u zm arł w w ieku 72 la t p rofesor S y lw ester Ko- w alczew ski, znakom ity krajoznaw ca, geograf i bardzo zasłużony pedagog k ie lecki oraz były kustosz M uzeum Ś w ięto
krzyskiego. R ep rezen to w ał sobą bogaty zespół w arto ści in te le k tu aln y ch , d ucho
w ych i m oralnych.
S ylw ester K ow alczew ski urodził się 21 g ru d n ia 1902 r. w S trzem ieszycach W ielkich k/B ędzina, a n a u k i p o b ierał w C harsznicy, K ielcach i Lw owie. N a stęp n ie pośw ięcił się p ra c y pedagogicz
nej. B ył nauczycielem szkół pow szech
nych w B odzentynie, O blęgorku i K iel
cach, a w la ta c h późniejszych w y k ła d a ł w L iceum P edagogicznym , S tu d iu m
N auczycielskim , W yższej Szkole N a u czycielskiej i Wyższej Szkole P edagógicz- nej w K ielcach.
R ów nocześnie z p rac ą nauczycielską w iele tw órczego w ysiłk u pośw ięcił d z ia łalności społecznej, zwłaszcza w dziedzi
nie k rajo z n aw stw a , m uzealnictw a, o ch ro ny przy ro d y i zabytków k u ltu ry . W 1921 ro k u w stą p ił w szeregi Polskiego T o w a rzy stw a K rajoznaw czego, będąc aż do o sta tn ie j godziny swego życia w iern y m jego członkiem i jednym z n a jw y b itn ie j
szych p rzedstaw icieli. Był pierw szym w K ielcach dyplom ow anym p rze w o d n i
k iem k ra jo z n a w stw a jako ab so lw en t w arszaw skiego k u rsu zorganizow anego i prow adzonego przez A lek san d ra J a now skiego. W dziele k ra jo z n a w stw a w sp ó łp raco w ał przez w iele la t z w y b itn y m i p rzed staw icielam i regionalizm u, m. in. z T. W łoszkiem, M. H ubicką i E.
M assalskim . W 1933 r. S ylw ester K o w al
czew ski został kustoszem M uzeum Ś w ię
tokrzyskiego, k tó ry m był nieprzerw anifc do 1945 r. W czasie swego kustoszow ania, a była to fu n k c ja pełniona wów czas h o norowo, ak ty w n ie p opularyzow ał w spo
łeczeństw ie p row adzoną przez siebie p la ców kę m u zealną, uczył w jej m u rac h liczne g ru p y m łodzieży i dorosłych p racy dla O jczyzny i szacunku dla zabytków jako re lik tó w daw ności naszej k u ltu ry i źródeł św iadom ości narodow ej. W y
d atn ie pow iększył zbiory m uzeum . A gdy w y b u ch ła II w o jn a św iatow a, u k ry ł je p rzed h itlero w cam i i z narażeniem życia
Z ż a ł o b n e j k a r t y 575
przechow ywał w ukryciu przez lata oku
pacji. Dzięki Jego pracy i odwadze zbio
ry ocalały i dziś nadal służą społeczeń
stwu.
Sylw ester K ow alczewski był też w y bitnym autorem prac drukowanych, któ
rych opublikował kilkadziesiąt z dziedzi
ny przyrody, geografii, historii i krajo
znaw stwa regionu świętokrzyskiego, a także z zakresu m uzealnictwa i ochro
ny przyrody. Najpopularniejszym dziełem S. K ow alczewskiego stał się przewodnik turystyczny Góry Ś w ię to krzyskie, cie
szący się w ielką poczytnością, który m iał pięć wydań. Ostatnie, z 1967 r., w nakła
dzie 30 000 egzem plarzy, już parę lat temu zostało wyczerpane. Czytając Góry Ś w ię tokrzy skie lub jakąkolwiek inną pracę S. K ow alczew skiego uważny czy
telnik szybko odczuje, iż Autor miał w ielką w iedzę i um iał pisać rzetelnie, interesująco, stylem prostym i zawsze pięknym.
B ył tytanem pracy. Działał w wielu dziedzinach i na w ielu posterunkach, lecz
każdą czynność podejm ował zawsze z jednakowym najwyższym stopniem odpowiedzialności. Odznaczał się skrom nością i taktem, zawsze życzliwy i po
mocny dla swych współpracowników i oddany młodzieży, którą przez całe sw e życie kształcił w nauce i pracy w duchu najgłębiej pojętego patriotyzmu. Za licz
ne osiągnięcia otrzymał w iele odznaczeń, m. in. Krzyż K awalerski Orderu Polonia Restituta, Medal Komisji Edukacji N a
rodowej, tytuł honorowy „Zasłużonego Nauczyciela PRL”, Medal X X X -lecia PRL i w iele innych wyróżnień.
B ył to człowiek bardzo światły, o w ielkiej szlachetności i nie mniejszym harcie ducha. Jego odejście stanowi nie
powetowaną stratę dla Kielc, regionu św iętokrzyskiego i całego krajoznawstwa polskiego.
Profesor Sylw ester Kowalczewski zo
stał pogrzebany na cmentarzu Starym w Kielcach. Cześć Jego pamięci!
Zygmunt W. Pyzik
