Język polski

(1)

Język polski

zagadnienia do opracowania 04.05.-08.05.2020

klasa 1 a LO P 6h

Temat: Renesansowa troska o losy ojczyzny w pieśniach Jana Kochanowskiego (2h) 1. Wprowadzenie

Polska w XVI w. była potężnym państwem( po unii z Litwą 8000 tys. km2 powierzchni). Nie dotknęły nas wojny religijne ani kryz gospodarczy . Kwitł handel , głównie zbożem. Szlachta dążyła do umocnienia swojej pozycji politycznej ( kolejne przywileje szlacheckie) kosztem możnowładców i króla. W efekcie ukształtował sie ustrój zwany demokracją szlachecką.

Kochanowski snuje refleksje o obowiązkach człowieka wobec państwa, a także o jego moralności i godności. Adresatem pieśni była szlachta.

Pieśń o dobrej sławie

 do kogo osoba mówiąca zwraca się w 1 strofie ?

 wyjaśnij refleksję zapisana w wersach 5-8.

 co jest, zdaniem poety, myślą godną człowieka ?

 jakie postawy służenia poczciwej sławie opisano w pieśni ?

 w jakiej roli występuje osoba mówiąca w wierszu?

 wskaż inspiracje filozoficzne Pieśń o cnocie

przeczytaj pieśń i odpowiedz na pytania

 omów relacje między cnota a zazdrością

 jaki człowiek nie powinien przejmować sie krytyka mającą źródło w zazdrości ?

 co czeka człowieka cnotliwego po śmierci?

 z czym Kochanowski utożsamia cnotę ?

 do jakiej doktryny etycznej odwołuje się poeta?

(2)

Pieśń o spustoszeniu Podola

Pieśń powstała około 1575r. Utwór nawiązuje do napaści Tatarów na Podole podczas bezkrólewia, po opuszczeniu kraju przez Henryka Walezego ( pierwszy król elekcyjny, mąż Anny Jagiellonki). Tytuł nadano pieśni później.

Przeczytaj pieśń i odpowiedz na pytania :

kto jest nadawca , a kto adresatem w pieśni?

jaka sytuacja została ukazana w wierszu?, jakie są jej konsekwencje?

wyszukaj w tekście określenia wroga, czemu służy zastosowanie takiego słownictwa?

czego osoba mówiąca w wierszu domaga sie od szlachty?

porównaj pieśń z utworem Tyrteusza Rzecz to piękna - weź pod uwagę: los ofiar, rady udzielone przez osoby mówiące, idee formułowane przez obu twórców.

Temat: Renesansowa wieś i jej mieszkańcy. Polska wieś arkadią( 1h)

1.Od połowy XV w. w Polsce, podobnie jak w całej Europie następowały przemiany ekonomiczne i społeczne, w wyniku których rycerstwo przekształciło się w szlachtę.

Posiadacz ziemski stał się człowiekiem nowych czasów, a ziemiański model wyparł średniowieczne wzorce osobowe. Podstawą nowej ideologii było przekonanie, że stan ziemiański jest najszczęśliwszy, a życie na wsi niesie ze sobą radość, dostatek, a także gwarantuje zachowanie cnoty i godności oraz zapewnia harmonię z Bogiem i naturą.

Wiejskie życie stało sie popularnym tematem literatury renesansu.

2. Geneza Pieśni świętojańskiej o sobótce

Powstała najprawdopodobniej we wczesnym okresie czarnoleskim, wydana dopiero w 1590r. Na cykl składa się 12 pieśni o charakterze sielankowym. Każda pieśń została przypisana innej pannie. Treścią pieśni są zwyczaje i obrzędy związane z obchodzeniem nocy świętojańskiej( palenie ognisk, śpiew, zabawa) oraz pochwała życia wiejskiego.

Sobótka - noc kupały to słowiańskie święto związane z letnim przesileniem Słońca, obchodzone w najkrótszą noc w roku. Po chrystianizacji określone nocą świętojańską. To święto miłości, radości i urodzaju. Podczas zabawy tańczono, śpiewano, palono ogniska, do których wrzucano zioła, aby ich dym zabezpieczył przed złem. Dziewczęta puszczały wianki na wodę ,żeby dowiedzieć się, kiedy która wyjdzie za mąż.

3. Przeczytaj fragment pieśni Panny XII i odpowiedz na pytania

 wyjaśnij, kim są bohaterowie utworu i czy się zajmują; czym zajmują się po wypełnieniu obowiązków?

 sformułuj tezę, którą wysuwa podmiot liryczny

 zinterpretuj treści wyrażone w kolejnych strofach; jaka pełnią funkcję w stosunku do przedstawionej tezy?

(3)

 sformułuj argumenty przekonujące o zaletach życia na wsi (podstawowe zajęcia, odpoczynek i rozrywki, efekty pracy, związek człowieka z naturą, relacje gospodarza ze służbą)

 scharakteryzuj model rodziny ukazany w pieśni Panny XII

 wskaż w pieśni Panny XII klamrę kompozycyjną, jaką funkcję pełni?

klamra kompozycyjna to powtórzenie tego samego elementu (wersu lub strofy) na początku i końcu utworu

Arkadia kraina szczęśliwości, jej mieszkańcy - pasterze, oracze, rybacy żyją blisko natury; wiedli proste i beztroskie życie ( motyw wprowadził do literatury Wergiliusz);

nazwa pochodzi od krainy geograficznej na Półwyspie Peloponeskim Uwaga :

nazwa motywu -arkadia- pisana jest mała literą; nazwa krainy geograficznej - Arkadia-dużą ;

nazwy świat zwyczajowych piszemy małą literą , np.: sobótka, andrzejki, dożynki, walentynki. Nazwa miejscowości na Dolnym Śląsku to Sobótka.

Praca domowa dla 1 TB P Zadanie projektowe

Przygotuj na Facebooka stronę wydarzenia : Noc świętojańska w Czarnolesie. Zaproś na wydarzenie nauczyciela języka polskiego oraz koleżanki i kolegów z klasy i opracować wszystkie

elementy(m.in. plakat, zaproszenie z nagłówkiem, nazwą,

przebiegiem wydarzenia, informacjami o organizatorze, miejscu).

Praca w małych grupach , termin ...

Temat: Nowożytna tragedia Jana Kochanowskiego- Odprawa posłów greckich (2h)

1. Geneza tragedii

Pełny tytuł utworu brzmi -Odprawa posłów greckich podana na teatrum przed Królem Jego Mością i Królową Jej Mością w Jazdowie pod Warszawą, dnia dwunastego stycznia Roku Pańskiego MDLXXVIII na feście u Jego Mości Pana Podkanclerzego Koronnego. To pierwsza i najdoskonalsza polska humanistyczna tragedia. Dokładny czas powstania utworu nie jest znany, jednak z listów

Kochanowskiego do kanclerza Jana Zamoyskiego wynika, że dramat był gotowy pod koniec 1577r. Zastał wydany w Warszawie ( pozostałe utwory poety wydano w Krakowie ).

Tragedia została po raz pierwszy wystawiona podczas zaślubin Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną w 1578r. w dzisiejszym Zamku Ujazdowskim. Obecni na przedstawieniu goście odebrali ten tekst jako pobudkę do działań przed spodziewaną wojną z Moskwą. Szlachta była wewnętrznie skłócona, panowały warcholstwo

(4)

i przekupstwo. Poeta uważał, że te negatywne postawy stanowią niebezpieczeństwo dla kraju.

2. Problematyka utworu .

Dramat odwołuje się do mitu trojańskiego, który Kochanowski znał głównie Iliady Homera oraz tragedii antycznych. Poeta koncentruje się na przybyciu greckich posłów do Troi, którzy żądają oddania porwanej przez Aleksandra( Parysa) Heleny jej

prawowitemu małżonkowi -Menelaosowi. Kluczowe znaczenie ma narada, podczas której padają różne propozycje rozwiązania konfliktu. Ostatecznie Trojańczycy odmawiają zwrócenia Heleny i stają przed groźbą wojny.

3. Tragedia humanistyczna (renesansowa)

Wyrosła z tragedii antycznej, głównie rzymskiej, o czym świadczą :

 budowa - prolog, dialog, partie śpiewane

 obecność chóru-wyrażał racje nadrzędne, brał udział w dialogu lub sygnalizował przerwy między aktami

 zasada trzech jedności

 mimesis ( naśladowanie rzeczywistości )

 katharsis oznaczało dla humanistów naukę moralną

Tragedia była przeznaczona do czytania, dlatego miała charakter recytacyjny a nie teatralny. Dominowały w niej funkcje: moralistyczna i retoryczna (często stawała się narzędziem polemiki religijnej lub politycznej)

4. Najważniejsi bohaterowie:

 Aleksander- Parys, syn króla Priama

 Antenor polityk trojański

 Helena

 Priam

 Kasandra - córka króla Priama, wieszczka

 Ulisses - Odyseusz, poseł grecki

 Menelaos- mąż Helen, król Sparty

5. Problematyka utworu- przebieg zdarzeń w utworze:

 czas i miejsce zdarzeń

 plan wydarzeń

 przebieg rady królewskiej

 Priam jako ojciec i władca

 sytuacja Heleny

 na czym polega uniwersalny charakter utworu Kochanowskiego

(5)

Temat: O nierządne królestwo ! O władzy rządzących i bezwolności obywateli w skorumpowanym państwie. Odprawa posłów greckich (1h)

1. Jaką sytuację przedstawia Antenor w swoim monologu?

2. Przeanalizuj dialog między Antenorem a Aleksandrem- Parysem; weź pod uwagę oczekiwania Aleksandra wobec Antenora i sposoby, które stosuje, aby osiągnąć cel; stanowisko Antenora wobec postawy Aleksandra ; funkcję zastosowanej przez autora stychomytii

3. Scharakteryzuj Aleksandra i Antenora 4.Jakie cechy przypisuje chór młodości ?

5. Do kogo chór adresuje swoja wypowiedź ( Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie )

6. Na czy polega szczególna rola rządzących; jakimi nadrzędnymi wartościami powinni się kierować?

7.Jakie przestrogi formułuje chór wobec rządzących krajem?

8.Określ funkcję zabiegów językowych użytych w tekście

Zabieg językowy Przykład Funkcja Apostrofa

Czasownik w trybie

rozkazującym Czasownik w 1 os. lp.

9. Jaką funkcję pełni chór w tragedii Kochanowskiego ? 10.Wyjaśnij znaczenie słów Ulissesa o nierządne królestwo 11. Jak Ulisses ocenia młodzież i jej wpływ na losy państwa?

12.Wskaż środki językowe, które nadają wypowiedzi Ulissesa retoryczny charakter.