Na Niedzielę, 1909, R.2, nr 40

Dodatek bezpłatny ^do ,,Dziennika Bydgoskiego" Wychodzi ^co tydzień.

Nr. 40. Bydgoszcz, niedziela 10 października ^{1909. Rok II.}

Na niedzielę dziewiętnastą

po Świątkach.

Lekcya.

Efez. IV

^.

23-27

^.

Bracia! odnówcie się ^duchem umysłu wa­

szego, i obleczcie się ^w nowego człowieka, k tó ry wedle Boga stworzony jest ^w sprawiedliwości

i świątobliwości prawdy. ^A przetoż złożywszy kłamstwo, ^mówcie każdy prawdę ^{z bliźnim} swoim, ^bo jesteście ^członkami jeden drugiego.

Gniewajcie się, ^{a nie} grzeszcie; ^słońce niechaj

nie zapada ^na rozgniewanie ^{wasze. Nie} da­

wajcie miejsca dyabłu.

Ewangelia.

Mat,XXII.1-14.

W on czas m ówił Jezus przedniejszym kapłanom ⁱ Faryzeuszom ^przez przypowieści, rzekąc: ^Podobne się stało królestw o niebieskie człowiekowi królowi, który sprawił gody mał­

żeńskie synowi ^{swemu. I} posłał sługi swoje wzywać zaproszonych ^na gody, ^a nie chcieli

przyjść. ^Potem posłał ^inne sługi, mówiąc: ^Po-

I wiedzcie zaproszonym: ^otom obiad swój nago- f to wal, ^w oły moje ^{i karmne rzeczy są} pobite,

i wszystko gotowe; pójdźcie ^na gody. ^{A oni}

zaniedbali i odeszli, jeden ^{do wsi} swojej,

a drngi ^do kupiectwa ^{swego; a} drudzy poj-

I m ali sługi ⁱ jego, ⁱ zelżywose ^im uczyniwszy, pobili. ^A usłyszawszy ^król rozgniewał się,

i posławszy wojska ^swe, wytracił ^one męio- bojce ^{i miasto ich} spalił. Tedy ^rzekł służebni­

'c kom swoim: Godyć są gotowe, ^lecz zaproszeni

i nie byli godnymi. ^A przeto ^{idźcie na} rozsia­

ł' nie dróg, ^a którychkolwiek najdziecie, wzywaj-

i cie na gody. ^I wyszedłszy słudzy jego ^na drogi, ^zebrali wszystkie, ^{które naleźli, złe i} do­

bre, ⁱ napełnione ^są gody siedzącymi. ^{A wszedł} król, aby oglądał siedzące, ⁱ obaczył ^{tam ezło-}

w ieka nie odzianego szatą godową. ^{I rze kł}

a mn: Przyjacielu, jakoś ^{tu wszedł nie} mając

i szaty godowej? ^{A on} zamilknął. Tedy ^rzekł

i król sługom: Związawszy ręce i nogi jego,

i wrzućcie go ^w ciemności wewnętrzne; ^tam bę-

dzie płacz ⁱ zgrzytanie zębów. ^Albowiem j ^wiele jest wezwanych, ^{lecz mało} wybranych.

|j ^Amen.

Nauka.

Dzisiejsza przypowieść podobną jest ^do tej, którą czyta ^{nam Kościół} Boży ^w niedzielę

po Bożem Ciele, ^{ale różni} się ^od niej ^{w wielu} szczegółach ⁱ .opowiedział ją ^{Pan Jezus w} in­

nym też czasie i miejscu; ^{mianowicie w} świą­

tyni Jerozolimskiej ^na cztery ^dni przed Męką swoją; tamtą ^{zaś na kilka} miesięcy wprzód,

w podróży ^{do Jeruzalem.} Myśl ^zawarta

w tej przypowieści ^na pierwsiem miejscu od­

nosi się ^do żydów, którzy ^{Pana Jezusa siu} chali; ^{ich to Pan Jezns} ostrzega, ^że ponie­

waż dla niedowiarstwa swego nietylko ^nie

usłuchali zaproszenia Bożego, wzywającego ^do

Królestwa niebieskiego, ^{t. i. do Kościoła, a} na­

stępnie ^{i do nieba, ale nadto m ie li} się dopuścić zabójstwa ^{tak na Panu Jezusie,} jak ^{i na} Apo­

stołach Jego, ^{i że za to czeka ich} ciężka kara, mianowicie zagłada ^{miasta ich} świętego. Za­

razem jednak ^{uczy nas P, Jezns w} tej przypo­

wieści przerażającej, ^ale przeto niemniej rzetel­

nej prawdy, ^że jakkolwiek ^{Gn wielu, owszem} wszystkich ^bez różnicy powołuje do Kościoła

Swojego ^{i do zbawienia} wiecznego, przecież

stosunkówo maio ich z tego powołania korzy­

sta, ^{a i s} tych, ^{co dostali} się ^{na łono} Kościoła, jeszcze nie wszyscy pójdą ^{do nieba.}

Nie chcieli przyjść. Niegdyś ^św. Schola­

styka pytała się ^brata swego ^sw. Benedykta, coby ^{pow inna} czynić, żeby niechybnie ^zbawić duszę swoją ⁱ otrzymała odpowiedź: Chciej!

Święte ^to prawdziwie ^{słowo. Wszak i Pan} Je­

zus onemu młodzieńcowi na pytanie ^o sposób zdobycia sobie nieba odpowiedział. J eśli chcesz

wnijść ^do żywota, chowaj przykazania. ^N aj­

przód ^{każe mu chcieć nieba, a} następnie cho­

wać przykazania. ^{A i tam nawet,} gdiie ^chodzi jeszcze ^{nie o niebo, ale} tylko ^o odzyskanie zdrowia, pyta Pan Jezus onego od ³⁸ lat w y­

czekującego ^nad sadzawką owczą uzdrow ienia:

czy chcesz być ^zdrów? Więc ^nie tylko ^w tej głównej ⁱ najważniejszej sprawie ^zbawienia wiecznego, ^{k tó ra} jest celem i zadaniem całego życia naszego, ale i ^we wszystkich szczegółach potrzeba, abyśmy ^um ieli i chcieli chcieć.

A zatem czy ^tam chodzi o zwyciężenie jakiej doraźnej pokusy, czy ^o pozbycie się ja­

kiej wady ^lub nałogu, czy wreszcie ^o nabycie

jakiej cnoty, potrzeba przedewszystkiem, abyś

chciał; ^n. p. kusi cię ^{ciekawość ona,} przed którą

ostrzega ^{Pismo św.: odwróć oblicze tw} oje ^od

niewiasty pięknie ubranej, ^a nieprzypatrnj się cudzej piękności, chciej ^{a szczerze} chciej ^zw y­

ciężyć tę pokusę, ^a nie doznasz prawie trudno­

ści; potrzebujesz się pozbyć lenistwa lub innej wady, chciej, ^ale chciej ^{stanowczo i} wytrw ale,

a jeżeli ^{nie od razu* to} jednak ^{w stosunkowo}

krótkim czasie odwykniesz ^od tej wady; ^nie- dostaje ^ci jakiej cnoty, chciej, ^{owszem uweź-} mij sięna ^to, żebyją nabyć, ^{a Pan} Bóg cijej

nie odmówi.

Wspom ^niało się powyżej, ^że potrzeba, abyśmy ^{um ieli i chcieli chcieć. Cóż to} zna­

czy! Umiej chcieć znaczy tyle ^{co: wiedz o tem,}

że jak ^{ten eo chce zorać} pole, potrzebuje użyć pługa, ^toż jeżeli ^ehcess wogole ^{nieba, albo}

w szczególności ^chcesz zwyciężyć pokusy, ^w y ­

korzenić swoje wady, ^a nabyć ^cnót, potrzebu­

jesz odpowiednich ^do tego użyć środków. Dw a

takie środki, ^które najczęściej ^stosować należy wymieniam ^tu wyraźnie: ^{mianowicie we} wszyst­

kiem i każdego ^czasu rachuj się ^z Bogiem ży­

wym i prawdziwym, który wszystko ^widzi,

a zarazem za dobre i najmniejsze nagradza,

ale i za każde zło surowo karze, ^{albo w} tem, albo w przyszłam życiu. ^A drugi ^{środek: we} wszystkiem ⁱ każdej ^{chw ili rób szczerze i ca} łym sobą, ^{coś w} tej ^{właśnie chwili robić} po­

winien, ^{bo ona} wymówka ^{,,nie mam co robić"}

zwykle ^właściwa jest tylko ^ludziom nierozum­

nym albo leniwym.

Żeby jednak ^{kto nie} sądził, ^że wola ludska

wszystko ^{może, wiedzieć i} pamiętać potrzeba,

że łaska Boża jest do zbawienia konieczna, ^że Pan Jezus wyraźnie ^naucza: Bezemnie nic nie możecie, ^{a św. Paweł} nauczony przez Ducha

świętego ^{twierdzi, że samo nawet} chcenie tak

samo jak i dokonanie jest ^darem Bożym. Więc

z twojej ^{strony rób co możesz, ale z} drugiej strony więcej ^{niż na sobie} polegaj ^{na Panu} Bogu, ^bez którego zgoła nic nie możesz. Co znaczy ^ono ,,chciej chcieć", ^to tłumaczy najle­

piej ^{to zdanie Pisma św.:} chce i niechee leni­

wiec

^—

chce, ^bo pragnie ⁱ postanawia ^co naj­

lepszego, ^{tak samo,} jak ⁱ najlepsi, ^{ale zarazem}

nie chce, ^{bo lada} przeszkoda, ^{lada trudność,} najm niejsze zmęczenie ^{lub nuda} odstręcza go cd spraw y przedsięwziętej, ^{a nieraz i wcale}

dobrze poczętej.

A oni zaniedbali i odeszli, jeden ^{do wsi}

sw- jej, drugi ^do kupiectwa swego; są ^to ci, ^co

za-wsze są tak zajęci ⁱ wyczerpani troską ^o rze­

czy doczesne, ^{tak ieh} ogarnęło pragnienie ^do bbytu, przyjemności przeróżnych ⁱ wywyż-

w n ia i tak ich rozpiera ^raz trwoga, ^że utracą i okolwiek z tego, ^{w ozem} się kochają, ^{to znów} nadzieja, ^{że to} zdobędą, ^{to wreszcie zw} ątpienie,

czy kiedykolwiek ^w życiu ^do czegoś dojdą,

a tem wszystkiem ^{tak są} wyczerpani, ^{że dbać}

o Boga i zbawienie wieczne już ^nie mają siły

ani nawet woli. A jednak wszystko przemija, Bóg ^{zaś i} żywot ^nasz po śmierci jest wieczny.

Amen.

Początek ^Jesieni.

i.

Gwiazdy ^{na niebie}

^-

^to niby jak ^{w sa}

dzie grusze i jabłonki: jedno ^{zdrowe, inne} ro­

bakiem stoczone.

Dobrego ^{trzeba sadownika,} żeby jedne rozpoznał ^od drugich, ^a nie pom ylił się sna­

dnie.

Takim sadownikiem niebieskim jest ^wielki gwiaadoznawea

^—

św. Mateusz.

On w noc po dniu swego imienia zapala

na niebie gwiazdzę jesieni, ^z chwilą, gdy zgasi jasną gwiazdę ^lata.

A niełatwa to robota.

Tam w górze ^bowiem wyliczono najdokła­

dniej, kiedy ^ma być ^{na ziemi} pogoda, ^a kiedy

slota

^-

i jaką ^ma być ^każda pora roku, jak

również wymierzono, ^{ile ma} być ^od początku

do skończenia świata lat dobrych, ^{ile zaś} złych

dla ludzi. Daiś tej wielkiej tajemnicy ^nie po­

siada nikt na ziemi, ^{ni na} niebie, ^{krom św.}

Mateusza. On też nie dzieli się ^{s nikiem} tą swoją tajemnicą ⁱ gdy wydaje rozkazy ^w spra­

wie pogody, ^to aniołom nie mówi nigdy, dla­

czego rozporządza ^{tak, a nie} inaczej.

Więc kiedy ^mu naprzyklad przyjdzie ga­

sić gwiazdę lata, ^{to sałatwia nm} tę ważną

sprawę, bez niczyjej ^pomocy. Choćby ^ona gwiazda najstraszniej była rozżarzona, zagasi

on ją kropelką wody cudownej, którą ^nosi za­

wsze przy sobie ^w dzbanuszku. 1 t?lko od ga­

snącej lampy, ^{co k ie ra ludsiom świeciła}

^-

roznieci jeszcze pochodnię, ^a potem ^{id ile} szu­

kać gwiazdy jenieni.

Szuka nieraz długo, ^{nim na tra fi właśnie}

na tę, którą ^ma zapalić.

Już to jego ^rzecz, dlaczego ^{co ro k} inną wybiera ^a tylko ^{ras na} wiele lat do tej samej

w noc wraeśniową powraca gwiazdy, ^która już aiegdyś świeciła nad ziemią żółtym ^blaskiem

przez jesienne miesiące.

A wybiera odpowiednio ^do tego, jaka któ­

rego roku winna być jesień według rachuby niebieskiej.

Skoro wybierze zdrową gwiazdę

^-

paź

dziernik będzie tego ^roku pogodny, jakoby

lato najpiękniejsze: gdy ^zaś popsutą zapali,

wówczas

^—

jesień będzie brzydka.

Bo trzeba wiedzieć, ^że gwiazda ^każda jest jak ^owoc: bywają ^{czerstwe i rumiane,} bywają przegniłe, ^{lub też} spruehniałe ^{ni to} grzyb nsj

gorszy, ^a taka źle się pali; syczy tylko ⁱ dymi chmurami, ^{albo zamiast} iskier, bryzga wodę brudną ^na ziemię.

Dżdżysta byw ^a jesień, gdy gwiazdozaawea

niebieski pochodnią swoją ^roznieci gwiazdę ^{r o} ­ baczywą...

II.

Znacie odlot jaskółek!

Smutna to chwila...

N im się jeszcze ^lato skończy, ^{one lube} pta­

szęta, ^{co z} wiosną ^ludziom zwiastowały radoś­

nie, opuszczają ^{nas co} prędzej, lecąc ^w lepsze

światy

^-

ⁱ tylko ^{po nich na} niebie widne przez chwile czarno białe smugi ^żałobne

^—

jakoby

na pożegnanie..,

Ale mało kto wie, ^{że w} każdej ^wsi jeszcze

po odlocie jaskółek zostaje ^{po kilk a} dymówek

i brzedówek aż do dnia św. Tekli.

Nie zabierają ^{ich z} sobą towarzyszki ^za karę, ^{one bowiem na b ro} iły ^{wiele w} naszych

stronach i muszą krzywdy ^ludziom wyrządione

w rozmaite sposoby naprawiać ⁱ odpokutować

na miejscu, ^{co zaś} najgorsze, ^muszą potem

same, nie w gromadzie, ^{lecieć w obce} kraje,

i błądzić długo, ^zanim odszukają swoją rodzinę.

Na św. Teklę, wczesnym rankiem, zbierają się ^w każdej ^{w si te} psotnice pokutujące ^nad wodą ^{i w kilkoro} radzą, dopóki ^z pomiędzy

siebie nie wybierą najwinniejszej ⁱ tej każą przezimować ^{samotnie w wodzie.}

Zostawiwszy biedaczkę ^na brzegu, odlatu­

ją, by nie wrócić aż z wiosną.

A pokutnica zanurzy się ^w wodę ⁱ znik­

nie na całą jesień ^{i na} całą zimę długą, jak gdyby utonęła, przepadła.

Tymczasem ^{ledwie z} wiosną brzegi ^zazie lenią się świeżą trawką, wyskoczy ^{z toni} jas­

kółka na powitanie powracających towarzy­

szek, ^które się nią ^ra dują więcej, niż odnalezio-

nem gniazdkiem ^rodzirmem.

Gdzie zaś jaskółka-pokutnica strzepnie

kilka kropli wody ^ze swych skrzydełek, ^tam wszędzie ^wzrasta nazajutrz jaskółcze ^ziele.

(Ze starych opowiadań),

Jak żyli ^{ludzie stuletni?}

Niezliczone mamy ^z dawnych ⁱ nowszych

czasów p ^rz ykłady długowieczności, ^{tak liczne,}

że można by ^{niemi cale tom} y zapełnić. ^Lecz

w n iew ielu tylko ^stosunkowo wypadkach ^gnany

nam jest tryb żyda tych ^ludzi, którzy ^tak zna­

cznie przekroczyli przeciętną miarę życia ludz­

kiego. ^A jednak byłaby ^{to rzecz} niezmiernie ciekawa, ^{a nawet} pożyteczna, ^{wiedzieć, w} ja ^ki sposób ^{oni tak w} 'yjątkową długowieczność osią­

gnęli, czy ^za pomocą dogadzania ^{sobie we} wszystkiem, jedząc ⁱ pijąc ^dobrze, czy prowa­

dząc tryb żyda wstrzemięźliwy ^{i czynny 1} Ażeby ^znaleźć odpowiedź ^{na to} pytanie, -p ^{rz e} j­

rz yj my kilku poważnemi świadectwami porę­

czonych życiorysów ^{ład zi} przeszło stuletnich.

Najsłynniejszym ^ze wszystkich ^ludzi długo­

wiecznych, ^z dawniejszych ^czasów był chłop angielski, Tomasz Paar vel Parce. Urodzi! się

on w r. 1483 w Wirmingtonie, umarł zaś 1635 r.

m ając ^{la t 152 i} miesięcy dziewięć. ^Ożenił się

po ^raz pierwszy ^{w 80 roku} życia, ^a po 32 letnim

pożyciu małżeńskim stracił żonę, ^z którą ^miał dwoje ^dzieci, poczem, mając ^{lat 1 2 0}

^,

poślubił młodą wdowę, którą ^również przeżył. ^Do osta­

tnich niemal dni życia wykonywał najcięższe roboty ^nie wyłączając ^młócki, przyczein żywił się ^zawsze najprosiszemi pokarmami. Dopiero

krótko przed ^śm iercią wzrok i pamięć zaczęły

mu niedopisywać. Żył ^zawsze nadzwyczaj skro­

mnie, pożywienie jego ^składało się głównie

z chleba, sera, piw ^{a i mleka.}

W roku 1635 hrabia of Arundel sprowadził

go jako dziwny ^{obraz na dwór Karola I do} Londynu, gdzie nawykłemu ^do prostego jadła

starcowi zastawiono najwykwintniejsze potra­

w y i napoje, ^w następstwie czego 19 grudnia tegoż ^{roku umarł z} powodu cierpienia żołąd­

kowego. Słynny ^{lekarz H} arwTey ^dokonał sek­

c ji trupa ⁱ stwierdził, ^że wszystkie jego na­

rządy były zupełnie ^{zdrowe, z czego wyw} nio­

skował, ^iż zmarły byłby mógł żyć ^{o wiele} dłu­

żej, gdyby ^nie pożywienie niezwykłe.

Niemniej głośny ^od poprzedniego był ^Nor- wegczyk, ^Jakób Drakemberg. Żył ^on pod pa­

nowaniem siedmiu monarchów dońskich i u m a rł

w roku 1770 w Arhus w Jutlandyi, mając ^lat

146. W e wczesnej ^młodości zaciągnął się ^do marynarki, do. 91 roku życia służył jako maj­

tek, ^w którym ^to czasie dostał się ^{do niewoli} tureckiej ^{i- w} niej ^{14 lat} pozostawał. Mając

lat 1 11 ożenił się ^z 60-letnią wdową, ^a po jej

zaś śmierci uderzył ^w konkury ^do młodej dzie­

wczyny wiejskiej.

Ażeby jej ^dowieść swej krzepkości, prze­

skoczył ^ras dolną połowę ^{drzw i w} poprzek przeciętych, jakie zazwyczaj widujem ^{y w} cha­

łupach chłopskich. ^{Lecz ten dowód} siły

i czerstwości nie odniósł pożądanego ^skutku, nieprzekonana ^nim panna odrzuciła zaloty przeszło stuletniego konkurenta. Jeszcze w 142 roku życia ja ry staruszek odbywał ^dalekie, kilkugodzinne przechadzki piesze. ^Przez cały ciąg swego życia nie chorował nigdy.

O daleko starszym jaszcze ^człowieku za­

mieścił, ^{w roku 1878 wiadomość} londyński ty­

godnik medyczny ^{,,The Lancet44. Na zebraniu}

lekarskim w Bogocie ^{dr. Ludwik Hernandes} opowiadał ^o niedawnych swych odwiedzinach

u pewnego gospodarza wiejskiego, ^nazwiskiem Miąuel ^{Solis. Człowiek ten m iał} Jat, ^co po­

tw ie rdza ł własnoręczny jego ^przez niego sa­

mego uznany podpis ^{na liście} tych, którzy

składkami sweini przyczynili się ^{w roku 1712}

do wzniesienia klasztoru franciszkańskiego

w San Sebastian. D r. Hernandes zastał sta­

ruszka g ^o rliw ie pracującego ^w ogrodzie. ^Skóra jego ^miała wygląd pergaminu, długie śnieżno­

białe w łosy okręcone były ^na podobieństwo

tui banu naokoło głowy. ^Solis odpowiadał chę­

tnie na wszystkie ^{zadane mu} pytania ⁱ oświad­

czył, ^iż późny ^wiek przypisuje jedynie ^nad

wyraz umiarkowanemu trybowi życia, jaki ^od najwcześniejszej ^młodości prowadził, nigdy bo­

wiem nie zdarzyło ^mu się przebrać miary ^w jedzeniu ^ani pioiu.

,,Jadam ^teraz tylko ^{raz dziennie}

^—

^mówił

—

ale za to tęgie ⁱ posilne potrawy, ^{które mnie} nieraz pół godziny ^czasu kosztują, ^z.anim się

z niemi uporam. Lecz widzi pan, niepodobna chyba przez pól godziny, zjeść więcej, ^aniżeli

można straw ie przez godzin ^{24. O} mięso ^mało dbam; pierwszego ⁱ piętnastego każdego ^m ie­

siąca suszę cały ^dzień poprzestając ^wówczas je­

dynie tylko ^{na wodzie.} Wszystkie potrawy spo­

żywam dopiero wtedy, gdy ^w zupełności ostygną

tej ^to ostrożności przypisuję moje późne ^lata44.

Późnego ^{w ieku} dożyła ^{też mieszkanka}

z W iednia Magdalena ^{Ponza, zmarła 20} lutego

1890 roku we wieku lat 115. Matkę ^straciła, będąc ^dzieckiem półrocznem; ojciec jej ^wkrótce

ożenił się powtórnie, macocha zaś postarała się, ażeby młodość nie płynęła jej ^{po różach.} Ma­

gdalena wyszła ^{młodo za} mąż ^{za tkacza i w} y dała na świat siedmioro dzieci. Owdowiawszy,

z trudem utrzymywała liczną rodzinę ^z han­

dlu owocami i warzywami, dopóki najmłodsza jej ^córka, wyszedłszy ^za mąż, ^{nie w} zięła jej

do siebie. Mając ^lat 109, po ^raz pierwszy zasięgła ^pomocy lekarskiej, ^lecz bynajm niej

nie z przyczyny osłabienia, ^lob jakichkolwiek dolegliwości, będących naturalnym ^w ynikiem późnego ^wieku, tylko ^z powodu nieszczęśli­

wego upadku, spadła ^{bowiem ze schodów}

i musiała położyć się ^{do łóżka.}

Po dwóch tygodniach powróciła ^w zupeł­

ności do zdrowia, odzyskała ^zw ykłą ^swą krzep- kość, była ^{rozmowną i} cieszyła się doskonałym apetytem. W ostatnich dniach życia jeszcze oka­

zywała wyjątkową ^{rzeźkość i} przytomność ^u

^m

^{y ­}

słu. W przeciągu niespełna ⁴⁸ godzin nastąpił gwałtowny upadek ^{sił i} przejście ^z życia dośmier­

ci dokonało się łagodnie, ^bez żadnej ^{w a lk i.}

Powyższy szereg przykładów długowiecz­

ności mógłby być jeszcze ^znacznie przedłużony,

lecz poprzestajmy ^{tu na} tych ^kilku przytoczo­

nych wypadkach prawdziwych i świadectwami lekarskiem i poręczonych.

Otóż, czy sposób życia tych wszystkich starych ^ludzi byf jednakowy? ^Nie. Czy ^może

od dzieciństwa już znajdowali się ^{oni w} szcze­

gólnie przyjaznych ^warunkach, pozwalających

im w odpowiedni sposób pielęgnować ⁱ oszczę­

dzać swe ciało! Większość ^{ich nawet z nielada}

mozołem przebijać się ^musiała przez życie.

O żadnym ^{z nich również nie} znajdujemy wzmianki, jakoby był jakimś wyjątkowo sil­

nym ustrojem ^ciała obdarzony.

Przeciwnie, ^{człowiek o} słabym ustroju,

um iejący oszczędzać ^{i zarazem wzmacniać} swój organizm ^może żyć dłużej, ^{aniżeli osobnik, ob} darzony ^lw ią siłą, postępując wręcz odwrotnie.

Co więcej, silny ustrój ^{może nawet sam} przez

się wyjść ^na niekorzyść ^swemu posiadaczowi, jeśli ^{ten bierze z} niego pohop ^{do lekkom} yśl­

nego postępowania ⁱ licząc ^na swą ,,poczciwą naturę44, grzeszyć będzie ^{do w o li} niewstrzemię- źliwością. Doświadczenie uczy również, ^że

t. zw. ,,natury ^słabe44 często otazuią ^{o wiele} większą odporność względem ^{chorób i} inny ^ch

w pływ ^{ó w} szkodliwych, aniżeli silne.

Widzimy więc ^z tego jasno ⁱ wyraźnie,

ża sztuka przedłużania życia ^nie polega ^na ża­

dnych szczególnych, ^{temu celowi} służących

środkach i staraniach, ^ani tembardziej ^{na tak} zwanych ,,eliksirach życia44, ^lecz tylko ^na prze­

strzeganiu prawideł naturalnych, ustalonych

przez naukę, rozsądek ⁱ długoletnie doświad­

czenie, ^te najwyższe ^{dobra dueha} ludzkiego.

Przytem zaznaczyć należy, ^że silny ustrój ^ciała

nie jest bynajm niej ^zadatkiem długiego życia,

bo też smutno byłoby, gdyby każdy już ^od

urodzenia wypisaną ^{m iał na czole} liczbę lat, jak ^{ie mu} przeżyć przeznaczono.

Szczególnie stosuje się ^{to do świata} dzie­

cięcego, gdzie wrodzona słabowitość nie może

być ^{zawsze uważana za} wróżbę niepom yślną

na przyszłość.

Zdrowie bowiem i siły ^{cielesne to} kapitał, który ^tem dłużej ^{trw a, im} oszczędniej się

z nim obchodzimy, podczas gdy rozrzutność

pod tym względem ^mści się nietylko ^na kie­

szeni ale na samem życiu.

Wierny ^wdowiec.

(Humoreska).

Nic na świecie nie trw a wiecznie A ni smutek ni żałoba,

Po dniach płaczu ^{i rozpaczy}

Niesie uśmiech nowa doba.

Ot, pan Adolf, wierny ^żonkoś.

Po utracie wiernej żony,

Chodził jak ^bóbr zapłakany.

Wiecznie smutny, wciąż strapiony.

Na grobowiec swojej żony

Składał wieńce, ^nosił kwiaty,

I świat cały był ^{mu świadkiem} Jego ciężkiej, ^w ielkiej straty.

Przy mogiłę jego żony

Składał wieńce nosił kwiaty,

A w nim leżał wierny ^żonkoś,

Przez swą żonę pochowany.

Wierność wdowy ^z czytelników

N ik t zaprzeczyć nie ośmieli.

Więc ^{też wdowa na} grób męża

Niosła k w iaty, ^{co niedzieli.}

Tak spotkali się oboje

W pośród mogił ⁱ krzyżyków, Niosąc wspólny ^hołd pamięci

Dla swych drogich nieboszczyków!

Najpierw ^niemi, nastrojeni,

W ton żałobny, minorowy,

Ledwo witać się ważyli

Cichym, skromnym ^ruchem głowy.

Po miesiącu ^takich spotkań

^—

Wszak się ^w życiu ^tak wydarza

^—

Powracając, się zetknęli

Gdzieś u samych ^{w rót cmentarza.}

I tak droga ^im wypadła,

Jak się przyznał pełen ^sromu, Że nie wiedząc, jak ⁱ kiedy, Odprowadził ją ^{do domu.}

Z odprowadzi ⁿ tych niechcąco,

Nowa wnet urosła zbrodnia.

Odtąd ^{chodził na} grób żony, By ją spotkać ^co tygodnia!

I wzajemnie opłaknjąc Straty swoje ^ęrzy opłatku.

Wierny ^wdowiec wiernej ^wdowie...

W ierne ^serce oddał w spadku!

N ic ^na świecie nie tr w a wiecznie, Kwitną kwiaty ^z wiosną nową, A zaś w życiu wchodzą ^w śluby Wierny ^{wdowiec z} wierną wdową!

Drukiem i nakładem Jana Teski w Bydgoszczy. ^Redaktor odpowiedzialny ^{Jan Szmańda w} Bydgoszczy.