WWW.CHMIELNIAK.COM.PL
Koronawirus - analiza ryzyk prawnych
N E W S L E T T E R D L A P R Z E D S I Ę B I O R C Ó W N r ( 1 )
1 8 m a r c a 2 0 2 0
I
Informacja
epidemiologiczna w związku
z podjętymi
działaniami organów
państwa
Informacja epidemiologiczna
w związku z podjętymi działaniami organów państwa
W dniu 13 marca 2020 roku wprowadzono na terenie całej Polski stan zagrożenia epidemicznego, który będzie obowiązywał do odwołania. Stan zagrożenia epidemicznego uregulowano mocą rozporządzenia z dnia 13 marca 2020 roku oraz rozporządzenia zmieniającego z dnia 14 marca 2020 roku. Najważniejsze postanowienia tych rozporządzeń powodują iż:
wstrzymano przemieszczenia się pasażerów w transporcie kolejowym i lotniczym wykonywanym z przekroczeniem granicy Polski; transport krajowy działa w tym zakresie normalnie,
transport lotniczy: funkcjonować będą tylko loty czarterowe,
wszyscy obywatele polscy mogą powrócić do Polski, ale będą musieli przejść w kraju obowiązkową 14-dniową kwarantannę,
cudzoziemcy nie mogą wjechać do Polski poza pewnymi wyjątkami (np. małżonek obywatelki polskiej),
przepływ towarów do/z Polski odbywać się będzie bez zakłóceń;
osoby przekraczające w ten sposób granice (np. kierowcy wykonujący czynności zawodowe) są wyłączone z obowiązku przejścia kwarantanny,
zakazuje się wywozu z Polski określonych produktów medycznych,
ogranicza się czasowo funkcjonowanie punktów gastronomicznych, miejsc rozrywki itp.,
banki i placówki finansowe działają normalnie.
#1
Z dniem 8 marca 2020 roku weszła również w życie Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, jednak z przepisów tej ustawy nie wynikają żadne ograniczenia przemieszczania się ani wstrzymania funkcjonowania przedsiębiorstw (oprócz różnego rodzaju podmiotów leczniczych).
Oczywiście należy również zwrócić uwagę, iż na podstawie Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, osoby chore lub podejrzane o zachorowanie mogą podlegać przymusowej hospitalizacji. W przypadku dalszego rozwoju epidemii właściwe organy państwa mogą postanowić o dalszych restrykcjach co do poszczególnych obszarów wprowadzając dalsze ograniczenia, w tym dalej idący zakaz przemieszczania się. Dlatego trzeba na bieżąco monitorować rozwój epidemii oraz wydawane w związku z tym kolejne akty lub decyzje organów państwowych, w tym Ministra Zdrowia i Rady Ministrów.
II
Wpływ obecnej sytuacji
epidemiologicznej
na prawa kontraktów
Wpływ obecnej sytuacji
epidemiologicznej na prawa kontraktów
Siła wyższa
Należy wskazać, że w Kodeksie cywilnym brak jest jednoznacznego przepisu, który definiowałby pojęcie siły wyższej, choć zarówno w Kodeksie cywilnym jak i Kodeksie postępowania cywilnego znajdują się przepisy, które wiążą określone skutki prawne wraz z jej wystąpieniem.
Definicja siły wyższej (vis maior) została ukształtowana w doktrynie prawniczej i orzecznictwie sądowym, które stworzyły tzw. koncepcję obiektywną siły wyższej, w związku z którą za siłę wyższą uznaje się wyłącznie zdarzenie wyróżniające się trzema cechami: zewnętrzność (gdy zdarzenie następuje poza strukturą przedsiębiorstwa/zakładu), niemożliwość przewidzenia takiego zdarzenia oraz niemożliwość zapobieżenia jego skutkom (gdy nie jesteśmy zdolni do odparcia tego niebezpieczeństwa).
Wpływ siły wyższej na poszczególne aspekty prawne Bieg terminów przedawnienia
Zgodnie z art. 121 pkt 4 Kodeksu cywilnego bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.
Aby terminy przedawnienia roszczeń mogły ulec zawieszeniu, musi powstać taki stan, który uniemożliwia dochodzenia uprawnionemu swoich praw przed sądem. Oznacza to, iż sąd musiałyby faktycznie zaprzestać swojej działalności.
#2
Postępująca epidemia może w krótkim czasie spowodować faktyczne ograniczenia możliwości „skorzystania z sądu”, co może prowadzić do stanu w którym nie będzie możliwe dochodzenie swoich praw w rozumieniu przytoczonego przepisu.
Obecnie w sądach odwołane zostały jedynie rozprawy (z wyłączeniem spraw pilnych), ale nie zawieszono działalności sądów całkowicie. Oznacza to, że nie można w pełni przyjąć, że terminy przedawnienia nie biegną.
Powyższe oznacza, iż wszelkie roszczenie powinny być realizowane przed sądem „w terminie przedawnienia”, tj. z uwzględnieniem upływających terminów przedawnienia.
Odpowiedzialność – odszkodowanie i kary umowne
Główną zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej w polskim prawie jest wina. Art. 471 Kodeksu cywilnego stanowi, iż „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.”
Zasadą również jest, iż przepis ten nakazuje domniemywać, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, z którego wynikła szkoda, jest zachowanie się dłużnika lub inna okoliczność, za którą ponosi on w danej sytuacji odpowiedzialność. W konsekwencji strona umowy nie będzie zobowiązana do naprawienia szkody wywołanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem tej umowy, jeśli było to spowodowane okolicznościami, za które nie ponosi winy.
Przyjmuje się, że taką okolicznością może być siła wyższa, w tym np.
epidemie lub pandemie. Aby mieć możliwość wyłączenia odpowiedzialności za niewykonanie / nienależyte wykonanie zobowiązania w takiej sytuacji konieczne jest przede wszystkim:
wykazanie, że niewykonanie/nienależyte wykonanie zobowiązania spowodowane było bezpośrednio siłą wyższą (np. mocą decyzji organów państwowych niemożliwe stało się dotarcie do danego miejsca wykonania usługi),
wykazanie należytej staranności w podejmowaniu działań mających na celu wykonanie zobowiązania, w tym zakresie, do którego jednak
nie doszło w skutek w/w siły wyższej (np. dowody na poszukiwanie alternatywnego źródła wykonania zobowiązania, tj. dodatkowy personel czy materiały).
Oczywiście każdy powinien zbierać dowody potwierdzające powyższe okoliczności. Odpowiednie udokumentowanie w/w okoliczności będzie miało decydujące znaczenie przy renegocjacji warunków umowy, w procesie mediacji lub w przypadku sporu sądowego.
Na tych samych zasadach strona umowy może uwolnić się od obowiązku zapłaty kary umownej zastrzeżonej np. na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W tym zakresie należy jednak dokładnie analizować postanowienia umów, gdyż czasami kary umowne mogą zostać zastrzeżone nie tylko na wypadek zwłoki (zawinionego opóźnienia), ale także za samo opóźnienie.
Jeżeli umowa nie zawiera postanowień dotyczących modyfikacji siły wyższej (np. wyłączających epidemię ze zdarzeń, które można zakwalifikować jako siłę wyższą) lub dokładające dodatkowe obowiązki w zakresie poszukiwania przez dłużnika alternatywnego źródła wykonania zobowiązania), to dłużnik nie powinien ponosić odpowiedzialności za brak terminowej realizacji umowy. Wszystko jednak zależy od charakteru umowy i świadczenia, gdyż w pewnych przypadkach nawet stan epidemii może nie być wystarczający do uznania, iż dane zobowiązanie nie mogło zostać spełnione (np. gdy już po wykonaniu audytu pozostało tylko opracowanie raportu i przesłanie go do klienta).
W każdym wypadku zalecamy, niezależnie od postanowień umownych, skontaktowanie się z drugą stroną umowy i poinformowanie jej o pojawiających się ryzykach niewykonania umowy w związku z rosnącą epidemią. Z pewnością ułatwi to przygotowanie się obu stronom na podjęcie działań mających na celu minimalizację strat.
III
Kontrakty poddane
prawu obcemu
Kontrakty poddane prawu obcemu
W przypadku, gdy umowa poddana jest prawu obcemu należy szczególnie zwrócić uwagę czy zawiera ona postanowienia regulujące prawa i obowiązki stron w przypadku wystąpienia siły wyższej, w tym w zakresie odpowiedzialności stron za wykonanie umowy. Większość umów zawiera takie postanowienia, niezależnie od tego, jakiemu prawu państwa jest ona poddana.
Również większość porządków prawnych państw reguluje zjawisko siły wyższej i konsekwencje jej wystąpienia. Dlatego istotne jest, aby możliwie szybko rozpoznać, jakiemu prawu państwa podlega dana umowa, celem ustalenia jakie prawa i obowiązki spoczywać będą na stronie dotkniętej skutkami epidemii.
#3
IV
Podsumowanie
Podsumowanie
Reasumując należy wskazać, iż:
polski Kodeks cywilny statuuje zasadę, iż dłużnik odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, tylko gdy ponosi za to winę,
stan epidemii lub pandemii można uznać za siłę wyższą, która może prowadzić do uwolnienia dłużnika od poniesienia odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. Jednak należy pamiętać, że okoliczność ta musi mieć realny i obiektywny wpływ na możliwość wykonania świadczenia,
każdą umowę należy dokładnie przeanalizować pod kątem ewentualnego rozszerzenia odpowiedzialności dłużnika za jej wykonanie, w tym w zakresie uregulowania pojęcia siły wyższej oraz praw i obowiązków stron w związku z jej wystąpieniem,
w przypadku wprowadzenia do umowy kar umownych, należy zbadać, czy są one zastrzeżone na wypadek zwłoki czy opóźnienia,
w przypadku poddaniu umowy prawu obcemu należy analizować umowę pod kątem tego prawa.
#4
Zainteresował Cię ten materiał?
Zapraszamy do kontaktu.
Robert Gniezdzia
Radca prawny | Partner zarządzający T: +48 600 850 600
E: rgniezdzia@chmielniak.com.pl
Adam Kocemba Aplikant adwokacki T: +48 575 833 038
E: akocemba@chmielniak.com.pl
O Kancelarii
Chmielniak Adwokaci to zespół wyspecjalizowanych prawników zajmujących się ochroną przedsiębiorstw i menedżerów przed odpowiedzialnością karną gospodarczą i karną skarbową, a także administracyjną w zakresie kar pieniężnych. Prawnicy Kancelarii świadczą też usługi wdrażania w przedsiębiorstwach procedur służących minimalizacji czy też ograniczeniu ryzyk prawnych związanych z bieżącym prowadzeniem działalności. Zespół Kancelarii tworzą specjaliści z zakresu prawa i postępowania karnego, podatkowego, prawa spółek, prawa administracyjnego i prawa zamówień publicznych.
Kontakt:
CHMIELNIAK ADWOKACI
ul. Gliwicka 6/2, 40-079 Katowice Telefon: +48 32 720 12 50
Fax: +48 32 720 12 51
E-mail: info@chmielniak.com.pl www.chmielniak.com.pl
