Temat: Pisownia wielką i małą literą.
Coś zwyczajnego, codziennego, powszedniego, banalnego, prozaicznego – pisze się małą literą, podobnie jak przymiotniki od nazw własnych, nazwy mieszkańców, obrzędów, istot mitologicznych, wydarzeń historycznych, rodzajów i gatunków literackich – kot, pani, pan, człowiek, polski, angielski, częstochowianka, częstochowianin, andrzejki, mikołajki, faun, syrena, II wojna światowa, epika, liryka, dramat, hymn, komedia, powieść, nowela.
Wielką literą zapisuje się nazwy własne, czyli: imiona, nazwiska, pseudonimy,
przezwiska, nazwy geograficzne, nazwy świąt, mieszkańców części świata, tytuły książek (pierwszy wyraz), tytuły gazet (wszystkie wyrazy), zwroty grzecznościowe w listach, mailach – Nagroda Nobla, Olga Tokarczuk, Lewy, Morze Bałtyckie, Wielkanoc, Polak, Ślązak, Europejczyk, „Akademia pana Kleksa”, „Gazeta Wyborcza”, Szanowna Pani.
Ćw. 1
Podkreśl poprawnie zapisane wyrazy:
Kanał Sueski, egipskie ciemności,
„W pustyni i w Puszczy”,
litwos (pseudonim Sienkiewicza)
„Świat Kobiety”, Dzień Dziecka, mazowszanin, prima aprilis,
powstanie listopadowe, gdańszczanka,
Azjata,
Państwo (kraj), epika,
opowiadanie.
2. Do podanych dat dopisz nazwy świąt lub obyczajów.
1 stycznia - ………..
21 stycznia - ………..
14 lutego - ………
22 kwietnia 2019 - ………..
3 maja - ………..
26 maja - ………
1 czerwca - ………
14 października - ………
29 listopada - ………
11 listopada - ………
6 grudnia - ……….
25 grudnia - ………..
3. Uzupełnij wielkie lub małe litery w tytułach książek i czasopism. Stefan Żeromski – „ …yzyfowe
…race” Miron Białoszewski – „ …amiętnik z …owstania …arszawskiego” Stanisław Skorupka –
„ …łownik …razeologiczny …ęzyka …olskiego” „ …ielka …ncyklopedia …owszechna” „ … iteratura ...a …wiecie” „ …rzegląd …istoryczny” „ …yjmy …łużej” „ …ówią …ieki” „ …ictor … imnazjalista” „ …wój …tyl” Małgorzata Musierowicz – „ …pium w …osole” Henryk Sienkiewicz – „ Z …amiętnika …oznańskiego …auczyciela” Aleksander Kamiński – „ …amienie …a …aniec”
4. Wstaw wielką lub małą literę w dwuczłonowych nazwach geograficznych zgodnie za zasadą: A) W dwuczłonowych nazwach geograficznych, zawierających słowa, np. góra, rzeka kanał, jezioro itp., piszemy oba człony wielkimi literami, jeśli: - drugi człon jest przymiotnikiem, np. Kanał Sueski, Góry Świętokrzyskie. B Wielką literą piszemy tylko drugi człon, jeśli jest wyrażony rzeczownikiem w mianowniku, np. morze Bałtyk, góry Tatry, jezioro Bajkał. …orze …zarne … ustynia …łędowska …ezioro …amry …ustynia …obi …cean …ndyjski …yspa …reta …óra … nieżka …zeka …isła …anał …ugustowski …zioro …opło …cean …acyfik …anał …a …anche … orze …driatyckie …ierzeja …iślana …orze …driatyk …alew …zczeciński
5. Uzasadnij pisownię wielkiej lub małej litery w następujących wyrazach i wyrażeniach.
a) Dzień Kobiet -
………..
b) Krym -
………
c) powstanie listopadowe -
……….
d) Krzyż Walecznych -
………..
e) Morze Bałtyckie –
……….
f) Gwiazda Polarna -
……….
g) prażanka -
………
h) PKP -
………
. i) „Żyjmy Dłużej”-
………
j) „Nowa Trybuna Opolska” –
………
k) Kaszubi -
………..
l) chrześcijanin- -
……….
m) walczyk -
………
n) honda -
……….
o) średniowiecze -
………..
p) Urząd Rady Ministrów -
……….
q) Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Lewinie Brzeskim .
………
………..
6. Do poniższych nazw własnych dopisz ich skrócone nazwy dobrane z ramki:
LOP ONZ RPA GUS RP UW UJ KRRiT KUL SGPiS EWG MEN Republika Południowej Afryki - ……….
Rzeczpospolita Polska - ………
Organizacja Narodów Zjednoczonych - ……….
Liga Ochrony Przyrody - ………..
Europejska Wspólnota Gospodarcza - ………..
Uniwersytet Warszawski - ……….
Uniwersytet Jagielloński - ………
Katolicki Uniwersytet Lubelski - ……….
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - ……….
Szkoła Główna Planowania i Statystyki -………
Ministerstwo Edukacji Narodowej - ………..
Główny Urząd Statystyczny -………
7.. Uzupełnij brakujące wielkie lub małe litery. Mam ma imię (d) __ominika, a nazywam się (j)__arecka. Wszyscy wołają na mnie (m) ___archewa, bo na głowie nieustannie noszę istną szopę włosów koloru soczystej (k)__arotki. O ironio, mieszkam na ulicy (m) __archewkowe (p)__ole w miejscowości o dźwięcznej nazwie (m) ___archwacz, która leży w (w)___ielkopolsce. Jestem zatem (p) ___olką z pochodzenia i (p) ___oznanianką z zamiłowania. Odkąd bowiem przeczytałam cykl powieści (m)___ałgorzaty (m) ___usierowicz o młodych mieszkańcach (p) __oznańskiej dzielnicy (j)___eżyce, wyobrażam sobie, że tam właśnie mieszkam i przyjaźnię się z bohaterami tych książek. Najbardziej lubię chyba powieść pod tytułem „(o) __pium (w)__ (r)__osole”. Ostatnio czytałam o niej bardzo ciekawy artykuł w miesięczniku „(w)__iedza (i)___ (ż)___ycie”. Jego autorka pisała, że jest to książka, którą chętnie zabrałaby na (b)__ezludną (w)___yspę. Bardzo chciałabym podróżować. Na razie odwiedziłam tylko (w) __ielką (b) ___rytanię w (c)___zerwcu ubiegłego roku. Zwiedziłam wtedy piękny (l) ___ondyn i poznałam kilkoro sympatycznych (l) ___ondyńczyków. Teraz moim wielkim marzeniem jest (a) ___fryka. Chciałabym zobaczyć (e) ___gipskie piramidy, wyruszyć z karawaną (a)__rabów na wielbłądach przez (p) __ustynię (s)___aharę, dotrzeć aż do (g)___óry (k)___ościuszki i tam spotkać się z prawdziwymi (s) ___zamanami.
8. Podane niżej nazwy pospolite i własne uzupełnij podanymi w nawiasach literami. Dobrze się zastanów, gdzie wpisać wielką a gdzie małą literę. Pozbądź się swoich wątpliwości, korzystając ze słownika ortograficznego. ...amki (z) ...rzyżackie (k) na ...armii (w), ...ładysław (w) ...agiełło (j) z ...ynastii (d) ... agiellonów (j), ...uzeum (m) ...opernika (k) we ...romborku (f), ...wiązek (z) ...istoryków (h) ...ztuki (s) i ...ultury (k) ...aterialnej (m), ...iędzynarodowy (m) ...jazd (z) ...stronomów (a) w ...oku (r) ...opernikowskim (k), ...dznaczenie (o) ...aństwowe (p) ...rzyż (k) ...rderu (o) ...drodzenia (o) ...olski (p),
