Pod redakcją
Marii Buckiej i Janusza Słodczyka
UNIWERSYTET OPOLSKI
Procesy i kierunki przemian
w gospodarce, przestrzeni i społeczeństwie
>
UNIW ERSYTET OPOLSKI
Procesy i kierunki przemian
w gospodarce, przestrzeni i społeczeństwie
Księga jubileuszowa dedykowana
prof. dr. hab. Zbigniewowi Mikołaje wieżowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin
pod redakcją Marii Buckiej i Janusza Słodczyka
OPOLE 2005
RECENZENCI
Prof. dr hab. Janusz J. Tumidajewicz Prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz
REDAKCJA
Jan Neuberg, Grzegorz Staniszewski, Halina Szczegot
REDAKCJA TECHNICZNA Halina Szczegot
KOREKTA Natalia Musiał, Anna Płaskoń
SKŁAD Waldemar Szweda
PROJEKT OKŁADKI Janusz Młynarski
ISBN 83-7395-136-9
s r 0polskle8°- 4M37 °poiŁ ui H-
teL|^Srtó3
94^ ydawnictwa ŚwlęteS°
K rz y ż a '45-007 Opole, ul. Katedralna 4,SPIS TREŚCI
List gratulacyjny Rektora Uniwersytetu Opolskiego
prof. dr. hab. Józefa M u s ie lo k a ... . . 9 Przedm ow a... 11 Główne kierunki działalności zawodowej, naukowej i społecznej
profesora Zbigniewa M ikołajewicza (M aria B u c k a ) ... 13 Bibliografia wybranych publikacji i ważniejszych opracowań
niepublikowanych prof. dr. hab. Zbigniewa Mikołajewicza
(ioprać. M aria B u c k a ) ... 21 Ewa BITTNEROWA, Konieczność nauczania etyki i wprowadzanie jej
w życie w kontekście doświadczeń Polaków XX w ieku... 33
I. Polityka gospodarcza w skali makro i mikroekonomicznej Bolesław W INIARSKI, Efektywność m akroekonomiczna gospodarki
a wyzwania rozwojowe i strategia rozwoju dla P o l s k i ... 39 Waldemar GRZYWACZ, Przyczynek do rozważań o modelach
i systemach społeczno-ekonom icznych... 47 Wacław JARM OŁOW ICZ, Przyczynek do dyskursu
o pojmowaniu i uprawianiu polityki gospodarczej... 57 Jan KAJA, Polityka gospodarcza w systemie r y n k o w y m ... 67 Mirosława KLAMUT, Trwały w zrost gospodarczy
w polityce ekonomicznej Polski w okresie tr a n s fo r m a c ji... 77 Jacek SZLACHTA, Problemy strategiczne kształtowania
polityki rozwoju Polski w latach 2 0 0 7 -2 0 1 3 ... 91 Stanisław LIS, Robert W. W ŁODARCZYK, W pływ inwestycji na w zrost
gospodarczy w Europie Środkowej i Wschodniej
w latach 1993-2003 ... 101 Ryszard BROSZKIEW ICZ, W pływ inwestycji zagranicznych w Polsce
na kształtowanie procesów wzrostu gospodarczego
w latach 1991-2002 ... 119 Bolesław WOŚ, Polityka spójności w świetle nowej koncepcji
Komisji Eu rop ejskiej...129 Emil ANTONISZYN, Amerykański i europejski system bankowy
(zarys p r o b le m u )...151
Czesław SKOW RON EK, Perspektywy rozwoju sektora
polskich p rzed sięb io rstw ...163 Maria BUCKA, Sektor m ałych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce
polskiej okresu tra n s fo rm a c ji...177 Franciszek KRAW IEC, Koncepcja przedsiębiorstwa re la c ji... 191 Katarzyna PIASECKA, Rola N arodowych Funduszy Inwestycyjnych
w procesie restrukturyzacji przedsiębiorstw ...201 Andrzej GRACZYK, Zbigniew JAKUBCZYK, Reorientacja gospodarki
leśnej w warunkach trasformacji systemowej i zrównoważonego
rozwoju gospodarki p o l s k i e j...209 II. Społeczne skutki przem ian gospodarczych
Elżbieta KRYŃSKA, N ietypowe form y zatrudnienia
w Polsce i w Unii E u r o p e js k ie j... 221 Krystyna HANUSIK, Urszula ŁANGOW SKA-SZCZĘŚNIAK,
Przem iany struktur dem ograficznych gospodarstw domowych
w okresie transformacji na tle rozwoju demograficznego Polski . . . 233 Joanna DYBOW SKA, Zagrożenia demograficzne
dla stabilności rodzin w P o ls c e ... 249 Robert RAUZIŃSKI, Region migracyjny
(przykład Śląska O p o lsk ieg o )...257 Andrzej RĄCZASZEK, Procesy migracyjne
na obszarach przygranicznych w P o l s c e ...267 Barbara SKRZYŃSKA, U dział Polski w realizacji
Europejskiej Przestrzeni Edukacyjnej... 281 Jadw iga RATAJCZAK, Rola oświaty w społeczeństwie
i gospodarce - wybrane problem y...293
III. Regionalne i lokalne uwarunkowania gospodarki rynkowej Janusz KROSZEL, Uwzględnianie niektórych zasad etycznych
w polityce społeczno-gospodarczej jednostek terytorialnych
różnych skal p rz e strz e n n y c h ... 393 Lucyna WOJTASIEWICZ, Strategiczne aspekty konkurencyjności
regionów w warunkach członkostwa Polski w Unii Europej ski ej . . . 315 Irena PIETRZYK, Scenariusze następstw europejskiej integracji
gospodarczej dla rozwoju polskich r e g io n ó w ... 323 Joanna KUDEŁKO, Zbigniew ZIOŁO, Przem iany potencjału
gospodarczego przestrzeni światowej w latach 1990 -2 0 0 3 ... 337 Janusz SŁODCZYK, Przeobrażenia miast
w okresie p o stin d u stria ln y m ... 351 Barbara M ISZEW SKA, Badania morfologii miast śląskich na tle badań
geograficzno-historycznych osadnictwa m iejskiego w Polsce...361
Stanisław KORENIK, Znaczenie dużych m iast w przestrzeni
społeczno-ekonomicznej na przykładzie W r o c ł a w i a ... 367 Edyta JAKUBOW ICZ, M agdalena NITECKA-KM IEĆ, Sklepy luksusowe
jako now y elem ent centralnego ośrodka usługowego W rocławia . . . 375 Andrzej PRUSEK, Specjalne strefy ekonom iczne w Polsce
jako instrum ent polityki przem y słow o-in n ow acyjn ej... 385 Czesław GLINKOW SKI, Dariusz NOWAK, Przedsiębiorczość
jako czynnik rozwoju gminy (studium p rzyp ad ków )... 395 Kazimiera WILK, Struktura i kom petencje organów samorządów
lokalnych w Federacji R o s y js k i e j... 409 Anna BISAGA, M odernizacja rolnictwa w warunkach
zrównoważonego r o z w o ju ... 419 Anna MIJAŁ, Realizacja celów rzeczow ych i ekonom icznych
w gospodarstwach rolnych województwa opolskiego... 429 Joost PLATJE, Bartosz FORTUŃSKI, Badanie użyteczności
komunikacji miejskiej na terenie miasta O p o l a ...443
IV. Nowe instrum enty zarządzania gospodarką
Maria LISSOW SKA, Grupy interesu a polityka instytucjonalna
w P o lsce... 457 Stanisława SOKOŁOW SKA, Zarządzanie m iędzykulturowe jako
subdyscyplina nauki o zarządzaniu - jej przedmiot, problemy
badawcze i podstawowe u stalen ia... 475 Piotr BLAIK, Logistyczne potencjały efektywności
i sukcesu p rzed sięb io rstw a... 483 Sabina KAUF, Kluczowe czynniki sukcesu logistyki
i ich wpływ na wykorzystanie szans r y n k o w y c h ... 499 Tadeusz POKUSA, Logistyczno-marketingowe procesy tworzenia
i dostarczania rynkowej wartości d o d a n e j ... 509 Dorota POTWORA, Witold POTWORA, Orientacja marketingowa.
Mit czy k o n ie c z n o ś ć ? ...517 Marek BUGDOL, Aktualne problemy
doskonalenia systemów ja k o ś c i ...529 Adam CZERWIŃSKI, Wybrane problemy rynków in f o r m a c ji... 537 Halina STANISŁAWISZYN, Z historii banków spółdzielczych
w P o lsce ... 551 Dorota NOWACKA, M oderacja w izualna jako jedna z interaktyw nych
metod n a u c z a n ia ... 563 Wykaz a u to ró w ...577
■iio
REKTOR
UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO
Pan
Prof. dr hab. Zbigniew Mikołajewicz
Wydział Ekonomiczny UO
Wielce Szanowny Panie Profesorze,
Z okazji pięknego Jubileuszu - 70. rocznicy Pańskich Urodzin - proszę przyjąć w im ieniu władz U niw ersytetu Opolskiego oraz całej wspólnoty akademickiej najserdeczniejsze gratulacje oraz życzenia dobrego zdrowia i wszelkiej pomyślności.
Badania dotyczące transformacji ustrojowo-systemowej państwa oraz polskiej gospodarki, koncentrujące się wokół funkcjonow ania i rozwoju gospodarki regionalnej, procesów rozwoju i gospodarczych przemian strukturalnych oraz zmian terytorialnych organizacji państwa, stawiają Pana Profesora w gronie w ybitnych znawców tych zagadnień w skali całego kraju.
Wysoko ceniony jest również wkład Pana Profesora w rozwój Śląska Opolskiego: tworzone przez Pana Profesora liczne program y i strategie rozwoju były wielokrotnie wykorzystywane w praktyce i przyczyniły się do kreowania pozytywnego w izerunku naszego regionu.
Na najwyższy szacunek zasługuje rów nież pasja, którą Pan Profesor wkłada w nauczanie i przekazywanie wiedzy oraz zaangażowanie w kształcenie młodej kadry. W iele pokoleń ekonomistów ma w Pańskiej osobie swego M istrza.
Życzę Panu Profesorowi kontynuowania tej twórczej drogi życiowej w następnych latach, pom yślnej realizacji wszystkich zamierzeń badawczych oraz wszystkiego najlepszego w życiu osobistym.
Rektor Uniwersytetu Opolskiego prof. ^\tahJózefM uśielo^
Opole, maj 2004 r.
•<r '
PRZEDMOWA
Profesor Zbigniew M ikołajewicz dotyka w swym życiu liczby siedem dzie
siąt. Liczby wielkiej, symbolicznej, ale i realnej. Siedem dziesiąt lat życia D ostoj
nego Jubilata bogate jest w różnorakie doświadczenia życiowe, badaw cze i za
wodowe, wynikające z ogromu Jego pracy, a także zmian społecznych, w jakich przyszło Mu żyć i pracować.
W osobie Jubilata widzim y człowieka czynu, który podejm uje trudne w y
zwania, czego dowodem pełnienie przezeń w różnych okresach życia kierow ni
czych funkcji. Było ich wiele, co już samo w sobie jest obiektyw nym św iadec
twem pozytywnej oceny Jego pracy oraz w yrazem zaufania, jakim darzy Go środowisko. Do swoich obowiązków podchodzi zawsze rzetelnie - wymagający zarówno wobec siebie, jak i swoich współpracowników, którzy choć czują przed Nim respekt, to jednocześnie dobrze wiedzą, że zawsze m ogą liczyć na Jego pomoc i wsparcie w sprawach nie tylko naukowych. Pracowitość, rzetel
ność, skrupulatność, zaangażowanie w połączeniu z praktycznym dośw iadcze
niem - to najbardziej wartościowe cechy Jubilata, na które tak często w skazują Jego uczniowie, podwładni, współpracownicy, koledzy i przyjaciele. Profesor odznacza się jeszcze jedną cechą - w rażliw ością na drugiego człowieka. Nie tyl
ko więc rzetelność, kom petencje czy walory intelektu, ale także inteligencja emocjonalna cechuje naszego Jubilata.
Również studenci cenią sobie wysoki profesjonalizm w ykładów Profesora oraz rzeczow ą i przyjazną atmosferę panującą na Jego seminariach. Chętnie też podejmują trudne tematy z zakresu planowania przestrzennego oraz przemian instytucjonalnych i strukturalnych państwa i gospodarki w okresie transform a
cji systemowej, wiedząc, że Profesor zawsze będzie im służył fachow ą i życz
liwą pomocą, zachęcał do sam odzielnego myślenia, dochodzenia do ważnych prawd i wartości. W efekcie Profesor jest promotorem ponad 150 prac m agi
sterskich oraz promotorem i recenzentem wielu doktoratów i rozpraw habili
tacyjnych.
Wreszcie Jego miejsce w ogólnopolskiej społeczności ekonomicznej. Profesor Zbigniew M ikołajewicz cieszy się pow szechnym szacunkiem i sym patią w śro
dowisku polskich ekonomistów. Jest organizatorem w ielu uznaw anych konfe
rencji naukowych, krajowych i m iędzynarodowych, które zawsze budzą duże zainteresowanie ekonom icznych ośrodków akademickich w Polsce. To, że nasz Jubilat jest tak ceniony w środowisku ekonomistów, wynika zarówno z uznania
12 Przedmowa
dla Jego osiągnięć badawczych, jak i z Jego aktywnego udziału w licznych kon
ferencjach, na których zdecydowanie, ale i z pew ną sw adą przedstawia swoje poglądy i broni sw ych racji. Nie bez przyczyny został więc członkiem Zarządu Krajowego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz prezesem Zarządu O ddziału PTE w Opolu. Jest niewątpliwie autorytetem w sprawach ekonomicz
nych, czego w yrazem liczne Jego projekty badawcze oraz wystąpienia w roli eksperta, konsultanta i weryfikatora.
Z okazji 70. urodzin życzym y Jubilatow i przede wszystkim zdrowia, by m ógł w dalszym ciągu realizować swoje ambitne plany, a także tych zwykłych radości, które daje m iłość najbliższych — Rodziny oraz świadomość przyjaźni, sympatii i życzliwości licznych przyjaciół.
Plurimos annos, Drogi Profesorze!
Koleżanki i koledzy
z Wydziału Ekonomicznego UO
GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI ZAWODOWEJ, NAUKOWEJ I SPOŁECZNEJ
PROFESORA ZBIGNIEWA MIKOŁAJEWICZA
Praca zawodowa
Profesor Zbigniew M ikołajewicz urodził się 1 października 1934 r. w Brodach w woj. tarnopolskim. Studiow ał w latach 1953-1957 w Szkole Głównej Plano
wania i Statystyki w Warszawie. Pracę m agisterską na tem at aktywizacji gospo
darczej i urbanistycznej miasta Paczkowa napisał pod kierunkiem prof. dr. W i
tolda Lissowskiego. Dyplom m agistra ekonom ii uzyskał w 1958 r.
Pierw szą pracę zawodową podjął w W ojewódzkiej Pracowni Urbanistycznej w Opolu. Pracował na stanowisku projektanta, a następnie zastępcy kierow ni
ka. Był współautorem wielu opracowań planistycznych, m.in.:
- planów ogólnych zagospodarow ania przestrzennego: Paczkowa, Strzelec Opolskich, Opola, Niemodlina, Leśnicy;
- planów szczegółowych zagospodarowania przestrzennego obszarów śród
miejskich, osiedli mieszkaniowych, dzielnic przemysłowo-składowych;
- opracowań nagrodzonych lub wyróżnionych w konkursach otwartych To
warzystwa Urbanistów Polskich, w tym: „Studium program ow o-przestrzenne
go miasta o dużej dynamice rozwoju, na przykładzie O strołęki" (wyróżnienie I stopnia), „Studium przebudowy śródmieścia średniej wielkości, o złożonych funkcjach i dużej dynamice rozwoju na przykładzie m. O pola" (II nagroda).
Prace wykonyw ane przez Zbigniew a M ikołajewicza w yróżniały się jakością, czego wyrazem były przyznawane nagrody:
- za opracowanie planu ogólnego miasta Strzelce O polskie - nagroda Preze
sa Komitetu ds. Urbanistyki i Architektury;
- za opracowanie planu ogólnego miasta Opola - nagroda Przew od
niczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury oraz Nagroda Miasta Opola.
Dowodem uznania dla posiadanych przez M ikołajewicza kwalifikacji zawo
dowych był fakt Wielokrotnego powoływania go z ramienia Towarzystwa U rba
nistów Polskich do składu zespołów sędziowskich, oceniających prace w ykony
wane w ram ach konkursów urbanistycznych.
14 Maria Bucka
W lutym 1970 r. Zbigniew M ikołajewicz przeszedł do pracy w Wojewódzkim Zjednoczeniu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Opolu z zadaniem zorganizowania nowej jednostki studia!no-projektowej, zajmującej się zagadnie
niam i inżynierii i kom unikacji miejskiej. W zorganizowanym i kierowanym przez niego Biurze Studiów i Projektow Inżynierii Miejskiej wykonano w okre
sie 1970-1975 przy jego bezpośrednim udziale lub pod merytorycznym kierow
nictwem szereg prac badawczych, studialnych i opracowań programowych.
N ależą do nich m.in.:
- prognozy rozwoju podstaw ow ych branż gospodarki komunalnej w regio
nie opolskim do roku 2000;
- program rozwoju ciepłownictwa w m iastach województwa opolskiego;
- studia kom unikacji zbiorowej większych m iast regionu opolskiego (Brzeg, Nysa, Racibórz, Krapkowice);
- program y ogólne budow y (rozbudowy) systemów wodociągowych i ka
nalizacyjnych w m iastach w ojewództwa opolskiego.
Zawsze był M ikołajewicz konsekwentnym rzecznikiem ścisłej więzi praktyki gospodarczej i planistycznej z nauką. W yrazem tego było między innymi współdziałanie W ojewódzkiej Pracowni Urbanistycznej z placówkami nauko
wymi W rocławia, Warszawy, Łodzi i Krakowa. Z W ojewódzką Pracownią Urba
nistyczną w Opolu współpracowali m.in. prof. Stefan Golachowski, dr Antoni Zagożdżon, dr Edyta Jakubow icz, dr Barbara M iszewska z Uniwersytetu Wroc
ław skiego, prof. W ładysław Czerny z Politechniki Wrocławskiej, prof. Adam Ginsbert-Gebert ze Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, prof.
M aria Dobrowolska i dr Jan Rajm an z Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krako
wie, prof. Ludw ik Straszewicz i dr Stanisław Liszewski z Uniwersytetu Łódz
kiego - późniejsi znani profesorowie i rektorzy w ielkich polskich uczelni.
Po dokonaniu nowego podziału adm inistracyjnego kraju likwidacji uległy (od 1975 r.) instytucje planowania przestrzennego: Wojewódzka Pracownia Pla
nów Regionalnych, W ojewódzka Pracownia Urbanistyczna oraz współpra
cujące z nim i Biuro Studiów i Projektów Inżynierii Miejskiej.
W styczniu 1976 r. Zbigniew M ikołajewicz podjął pracę w Wyższej Szkole Pe
dagogicznej w Opolu, w której powołano nowe, ekonom iczne kierunki studiów.
1 listopada 1976 r. pow ołany został na stanowisko kierownika Zakładu Ekono
miki Przemysłu, a w październiku 1978 r. zaczął pełnić funkcję zastępcy dyrek
tora Instytutu N auk Ekonom icznych opolskiej WSP.
W maju 1981 r. Zbigniew M ikołajewicz został wybrany na stanowisko woje
wody opolskiego. Funkcję tę sprawował do listopada 1983 r. W szczególnie złożonej i trudnej sytuaq’i społeczno-politycznej i gospodarczej kraju, w okresie w zm ożonych niepokojów, protestów i strajków, a następnie stanu wojennego, czynił usilne i skuteczne starania, aby zachować ład społeczny, unikać w yda
rzeń ekstrem alnych i tragicznych, łagodzić narastające dolegliwości codzienne
go życia m ieszkańców województwa. W staraniach tych znajdował istotne
Główne kierunki działalności zawodowej, naukowej i społecznej. 15
wsparcie ze strony wielu osób, w tym biskupa opolskiego ks. prof. Alfonsa Nossola i ówczesnego w iceprem iera M ieczysława Rakowskiego.
W okresie sprawowania funkcji wojewody opolskiego M ikołajewicz reak
tywował działalność Rady Naukowej Wojewody, a także instytucję Nagród Wo
jewódzkich przyznawanych za osiągnięcia w pracy naukowej i działalności twórczej na rzecz regionu. W miarę m ożliwości w spierał rozwój istniejących w Opolu instytucji naukowych, podjął m.in. trudną w ów czas decyzję o prze
znaczeniu dla potrzeb Instytutu Śląskiego oraz dla Biblioteki Głównej i Instytu
tu Historii W SP obiektów przygotowywanych na now ą siedzibę Komitetu Wo
jewódzkiego PZPR.
21 czerwca 1983 r. Zbigniew M ikołajewicz dostąpił zaszczytu powitania w imieniu społeczeństwa i władz Śląska O polskiego Ojca Św iętego Jana Pawła II podczas Jego pielgrzymki na Górę Świętej Anny.
Odwołany wkrótce potem ze stanowiska wojewody - w wyniku dwukrotnej
„wizytacji" wojskowych inspekcji kontrolnych i spreparowanych zarzutów nie
dostatecznego nadzoru, zbyt „łagodnych rządów " i utraty zaufania ów cze
snych władz - Zbigniew M ikołajewicz pow rócił do pracy w Wyższej Szkole Pe
dagogicznej i został zatrudniony na stanowisku docenta. Podjął przerwane prace badawcze nad problem atyką funkcjonowania i rozwoju infrastruktury technicznej, w tym szczególnie elektroenergetyki, których efektem była książka Infrastruktura elektroenergetyczna w gospodarce narodowej, stanowiąca podstawę przewodu habilitacyjnego przeprowadzonego w 1986 r. przed Radą W ydziału Gospodarki Narodowej Akadem ii Ekonomicznej we Wrocławiu.
W okresie zatrudnienia w Wyższej Szkole Pedagogicznej, a później (od 1994 r.) na Uniwersytecie Opolskim uzyskiw ał Zbigniew M ikołajewicz kolejne stopnie i tytuły naukowe:
- 1990 r. - profesora nadzwyczajnego w W yższej Szkole Pedagogicznej w Opolu;
- 1993 r. - profesora tytularnego;
- 1996 r. - profesora zwyczajnego.
W latach 1987-1992 pełnił funkcję dyrektora Instytutu N auk Ekonom icznych WSP. W dążeniu do rozwoju Instytutu pozyskiw ał nowych pracow ników na
ukowych, stwarzał maksym alnie korzystne warunki dla kształcenia i rozwoju własnej kadry naukowej. W rezultacie liczba sam odzielnych pracow ników na
ukowych w Instytucie N auk Ekonom icznych wzrosła z 3 do 12 osób, a adiunk
tów ze stopniem doktora z 4 do 13 osób.
Równolegle przedm iotem usilnych zabiegów była poprawa warunków loka
lowych Instytutu Nauk Ekonomicznych, co stało się m ożliw e dzięki przejęciu gmachu byłego KW PZPR. Akceptacja pomysłu przez w ładze rektorskie WSP, uzyskanie poparcia ówczesnego wojewody opolskiego, kierownictwa woje
wódzkich władz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa D em o
kratycznego, wpływowych posłów opolskich, Towarzystwa Urbanistów Pol
skich, wielokrotne rozm owy z prezydentem miasta Opola, wiele burzliw ych
16 Maria Bucka
narad (z udziałem instytucji konkurujących o przejęcie obiektu), organizowanie m anifestacji i happeningów młodzieży studenckiej i wiele innych jeszcze przed
sięwzięć - wszystko to doprowadziło do podjęcia przez prezydenta miasta Opola Tadeusza Berkę decyzji o przekazaniu gmachu Wyższej Szkole Pedago
gicznej. W kwietniu 1990 r. Bank Śląski i SdRP opuściły obiekt, udostępniając go kierunkom ekonom icznym WSP.
Stworzone zostały kadrowe i lokalowe warunki powołania w ramach WSP Wydziału Ekonom icznego i wystąpienia do ministra edukacji narodowej z w nioskiem o uprawnienia doktoryzowania w zakresie ekonomii dla nowego Wydziału. Pierw szym dziekanem W ydziału Ekonomicznego wybrany został prof. Janusz Słodczyk; prof. Zbigniew M ikołajewicz od 1992 r. kieruje Katedrą Studiów Strategicznych i Polityki Ekonomicznej.
Praca naukowa
W połowie lat 60. ubiegłego wieku Zbigniew Mikołajewicz włączył się do prac badawczych nad problematyką osadnictwa i procesów urbanizacyjnych w regio
nie opolskim. Intensywne, o charakterze interdyscyplinarnym prace w tym za
kresie prowadzone były na Opolszczyźnie pod kierunkiem prof. Stefana Gola- chowskiego z udziałem pracowników naukowych Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej, Politechniki Warszawskiej oraz Instytutu Śląskiego w Opolu.
W łączając się do tych prac M ikołajewicz podjął badania nad problematyką urbanizacji obszarowej (semiurbanizacji). Wynikiem prowadzonych badań była rozprawa doktorska pt. „Obszary urbanizacji w województwie opolskim ", przygotowana pod naukowym kierownictwem prof. Golachowskiego, przed
stawiona do publicznej obrony w Instytucie Geografii Uniwersytetu W rocław
skiego w roku 1972. Rozprawa ta stanowiła podstaw ę publikacji książkowej pt. Urbanizacja wsi w województwie opolskim, wydanej przez Instytut Śląski w Opolu w 1973 r.
O poziom ie m erytorycznym i przydatności prac prowadzonych przez Zbi
gniewa M ikołajewicza świadczyc m oże fakt ich wykorzystania przy redagowa
niu podręcznika akademickiego. Podręcznik prof. dr. Ryszarda Domańskiego Geografia ekonomiczna (W arszaw a-Poznań 1977) przedstaw ia problematykę urbanizacji w si (s. 351 i nast.) w oparciu o wyniki prac i publikacji Zbigniewa Mikołajewicza. Problem atyka osadnictwa, rozwoju miast, planowania urbani
stycznego była dla M ikołajewicza ważna i zarazem mu bliska, podejmował ją także później w rożnych okresach swojej pracy naukowej.
Zatrudniony w 1976 r. w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu dr Mikołaje
wicz swą działalność naukowo-badawczą kontynuuje w ramach Instytutu Nauk Ekonomicznych, specjalizując się w problematyce ekonomiki i polityki regionalnej.
W pierwszym rzędzie przedmiotem badań były zagadnienia rozwoju i funkcjono
wania infrastruktury techniczno-ekonomicznej i społecznej w regionie.
Główne kierunki działalności zawodowej, naukowej i społecznej. 17
Podejmowane prace badawcze koncentrowały się początkow o na rozpozna
niu i ocenie poziomu w yposażenia regionu w wybrane elem enty infrastruktury techniczno-ekonomicznej (poz. 37, 39, 40, 67)1. Kolejnym etapem prac były b a
dania przyszłych potrzeb, możliwości i warunków rozwoju infrastruktury tech
niczno-ekonomicznej w regionie opolskim. Niektóre wyniki badań były publi
kowane (poz. 38, 42, 43, 49, 51, 52).
Równolegle prowadził M ikołajewicz badania dotyczące aktywnej roli i w pły
wu infrastruktury na warunki i m ożliwości rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, a szczególnie w ybranych jego elementów, jak np. budow nictw a m iesz
kaniowego, zagospodarow ania turystycznego. Rezultatem tych badań są m.in.
publikacje (poz. 47, 48, 49, 50,160, 53,161, 63) oraz opracowanie (w ram ach pro
blemu węzłowego 13.2.06: „Środki i warunki oddziaływania na konsum pcję usług turystycznych w regionie") tematu „System transportu w działalności re
kreacyjno-turystycznej na tle systemu transportowego w regionie" Opole 1977, s. 95 (maszynopis).
W kolejnych latach Zbigniew M ikołajewicz badania swe koncentrow ał w okół problematyki związków i relacji w zajem nych rozwoju infrastruktury technicz
no-ekonomicznej oraz sfery produkcyjnej, w tym głównie przemysłu. Wyrazem tego nurtu zainteresowań naukowych M ikołajewicza były realizowane pod jego kierownictwem badania zespołowe, których efektem są: opracowanie „Progra
mowanie rozwoju podsystem ów infrastruktury techniczno-ekonom icznej regio
nu w związku z rozbudow ą przemysłu cem entowo-wapienniczego w w oje
wództwie opolskim " (poz. 158), szereg publikacji w postaci artykułów (poz. 51, 52, 61) oraz praca zwarta pt. Rola przemysłu w rozwoju infrastruktury technicz
no-ekonomicznej regionu (poz. 2), wyróżniona N agrodą III stopnia M inistra N a
uki, Szkolnictwa W yższego i Techniki za badania naukowe (1981).
Przedm iotem szczególnych zainteresowań badaw czych Zbigniew a M ikołaje
wicza w latach 80. były zagadnienia funkcjonowania i rozwoju infrastruktury energetycznej w Polsce. Wyniki tych zainteresowań znalazły wyraz w w ielu pu
blikacjach (poz. 70, 71, 73, 75, 76, 79, 80, 8 6) i w 3 pracach zwartych (poz. 3, 4, 6), z których książka Infrastruktura elektroenergetyczna w gospodarce narodowej była podstawą przewodu habilitacyjnego i N agrody M inistra N auki i Szkolnictwa W yższego (1987).
Kontynuacją zainteresowań problem atyką infrastruktury były badania pro
wadzone w latach 1987-1991 w ram ach Centralnego Program u Badań Pod
stawowych CPBP 09.09 „Polityka społeczna w Polsce". Pełniąc funkcję sekreta
rza naukowego podprogramu 09.09.08 „Infrastruktura społeczna w system ie społeczno-ekonomicznym państw a", M ikołajewicz kierow ał pracam i ponad dwudziestoosobowego zespołu grupy tematycznej „O ptym alizacja gospodarki zasobami infrastruktury społecznej", w ykonując rów nocześnie szereg opraco
1 Tak zaznaczamy pozycje z dołączonej do niniejszej książki Bibliografii wybranych publikacji i ważniejszych opracowań niepublikowanych prof. dr. hab. Zbigniewa Mikołajewicza.
18 Maria Bucka
wań autorskich, dotyczących problem atyki inwestycji i gospodarki środkami trwałymi infrastruktury społecznej. Wyniki prowadzonych prac, niezależnie od raportów z badań, znajdują wyraz w dwóch pracach zwartych (poz. 5, 7) oraz kilku innych publikacjach.
Po roku 1989 zasadniczym przedmiotem zainteresowań badawczych Zbi
gniewa M ikołajewicza były aktualne, ważne problem y transformacji ustrojowo- -systemowej państwa i polskiej gospodarki. Koncentrują się one w szczegól
ności na problem atyce funkcjonowania i rozwoju gospodarki regionalnej (przemysłu w regionach), procesów rozwoju i przemian strukturalnych gospo
darki polskiej (w tym zwłaszcza przemysłu) oraz zm ian terytorialnej organiza
cji państwa. Wyrazem i efektem tych zainteresowań są wykonane pod kierun
kiem prof. M ikołajewicza opracowania:
1. „Regionalny program restrukturyzacji przemysłu Śląska Opolskiego" (poz.
164) opracowanie sporządzone przez dwudziestopięcioosobow y zespół, efekt trzyletnich intensyw nych badań. Przyjęty i spopularyzowany przez władze wo
jew ództw a opolskiego i Agencję Rozwoju Opolszczyzny program przez wiele lat służył pom ocą w kształtowaniu bieżącej działalności władz i organizacji gos
podarczych regionu. Na płaszczyźnie naukowej efektem wykonanych prac było wiele artykułów (poz. 92, 96, 97, 1 0 0 ,1 0 2 ,1 0 3 ,1 0 5 ,1 0 6 ,1 1 6 ) oraz 3 prace zwarte (poz. 8, 13, 14).
2. „Przygotowanie ośrodków m iejskich województwa opolskiego do pełnie
nia funkcji pow iatow ych" - opracowanie sporządzone w formie grantu KBN przez dw unastoosobow y zespół pracujący pod kierunkiem prof. M ikołajewicza dostarczało ważnych argum entów w dyskusjach nad reform ą terytorialnej or
ganizacji państwa i jej kształtem w województwie opolskim oraz rolą i zadania
mi samorządu terytorialnego w system ie zarządzania państwem. Problematykę tę podejm ow ał M ikołajewicz w szeregu innych badaniach, w w ystąpieniach na konferencjach naukow ych i w publikacjach (poz. 17, 107, 108, 1 1 2 ,1 1 3 ,1 1 4 , 115, 118, 119, 120, 122, 123, 124).
3. „Strategia rozwoju powiatu raciborskiego" opracowana na zamówienie w ładz powiatu przez trzydziestopięcioosobowy zespół, kierowany przez prof.
M ikołajewicza, w którym znaleźli się: pracow nicy Uniwersytetu Opolskiego, specjaliści branżowi oraz przedstaw iciele instytucji i gmin powiatu raciborskie
go. Strategia (poz. 168, 132, 137) uchwalona przez Radę Powiatu stanowi pod
stawę bieżącej polityki gospodarczej, społecznej i przestrzennej realizowanej przez w ładze i podm ioty gospodarcze powiatu raciborskiego.
W badaniach nad przebiegiem i efektam i procesów transformacji i przemian strukturalnych w polskiej gospodarce Zbigniew M ikołajewicz podejmuje głów
nie zagadnienia:
- przem iany struktury własności (poz. 117, 140, 147);
- przem iany przedm iotowej struktury przemysłu (poz. 109, 126, 128, 138, 141, 144, 146, 150);
Główne kierunki działalności zawodowej, naukowej i społecznej. 19
- skali i kierunków inwestowania w procesie przemian strukturalnych (poz.
93, 97, 99, 125, 128, 129, 134, 151);
- roli polityki regionalnej w nowych w arunkach gospodarow ania (poz. 104, 107, 110, 111, 115, 123, 127, 136, 142).
Dokonany tu przegląd działalności naukowo-badawczej prof. M ikołajewicza wskazuje, że jej cechą szczególną jest podejmowanie problem ów ważnych i ak
tualnych, pow iązanych z potrzebami praktyki gospodarczej. M ieszczą się one w ramach szeroko pojętej polityki ekonomicznej, w tym szczególnie polityki i ekonomiki regionalnej. W ram ach tej dyscypliny nauk ekonom icznych w yróż
nić m ożna główne bloki tematyczne układające się chronologicznie w swoistą sekwencję badań z dom inującą problematyką:
- p r z e s t r z e n i , (procesy urbanizacji, osadnictwa, planowania przestrzen
nego);
- g o s p o d a r k i , (kształtowanie i funkcjonowanie infrastruktury i prze
mysłu, w skali regionu i kraju);
- r o z w o j u o r a z p r z e m i a n s t r u k t u r a l n y c h i i n s t y t u c j o n a l n y c h (państwa, gospodarki i przestrzeni polskiej w okresie transformacji, a także ekonom icznych i społecznych skutków tych procesów).
Działalność organizacyjna i społeczna
Ważnym obszarem działalności Zbigniewa M ikołajewicza są jego starania na rzecz rozwoju i umacniania ekonom icznych kierunków studiów wyższych w Opolu, utrzymania i egzekwowania wysokiego poziomu pracy dydaktycznej oraz tworzenia warunków dla ilościowego i jakościow ego rozwoju młodej kadry naukowej.
Temu celowi służyły podejmowane i kierowane przezeń duże tem aty badaw cze, do realizacji których organizował wieloosobowe zespoły badawcze z udziałem młodych pracow ników nauki. Członkow ie tych zespołów mieli możliwości prowadzenia badań naukow ych oraz szanse na publikacje w yni
ków tych badań. Podobne cele realizował Profesor organizując liczne konferen
cje naukowe o zasięgu i znaczeniu krajowym i m iędzynarodowym , a także po
dejmując się funkcji redaktora naukowego wielu zbiorow ych prac zwartych (poz. 10-24).
Płaszczyzną um ożliw iającą wykorzystanie wiedzy i doświadczeń prof.
Mikołajewicza było i jest jego uczestnictwo w pracach różnych organizacji i in
stytucji naukowych i zawodowych oraz organów doradczych i opiniujących.
Od roku 1990 przez trzy kolejne kadencje (1990-1998) Zbigniew M ikołaje
wicz był członkiem Komitetu Przestrzennego Zagospodarow ania Kraju przy Prezydium Polskiej Akadem ii Nauk, a obecnie Zespołu Problem ow ego KPZK ds. Polityki Regionalnej i Przestrzennej Polski i Europy. W latach 70. i 80.
powoływany b ył do składu Komisji N auk Dem ograficznych i Gospodarki Re
20 Maria Bucka
gionalnej i Komisji N auk Ekonom icznych PAN, Oddz. w Katowicach. Od końca lat 60. jest członkiem O polskiego Towarzystwa Przyjaciół N auk oraz członkiem Stow arzyszenia Instytut Śląski w Opolu. W latach 1975-1980 (2 kadencje) pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej, a w okresie 1981-1983 preze
sa Kuratorium Instytutu Śląskiego. Jest członkiem rad redakcyjnych wielu w y
dawnictw ekonom icznych. Od połowy lat 70. Zbigniew Mikołajewicz pow o
ływ any był do udziału w pracach Rady Naukowej Wojewody Opolskiego, Rady Regionalnej W ojewództwa Opolskiego, Komisji Prognoz i Planu Regionalnego, W ojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej i innych gremiów do
radczych.
Łącząc pracę naukowo-badawczą, dydaktyczno-wychowawczą i opiniodaw
czo-doradczą angażow ał się Zbigniew M ikołajewicz równocześnie w działal
ność społeczną. W latach 1974—1978 był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Opolu, pełniąc w niej społeczną funkcję wiceprzewodniczącego MRN, a od roku 1978 radnym W ojewódzkiej Rady Narodowej i przewodniczącym Komisji Planu i Budżetu WRN.
Od 1957 r. jest M ikołajewicz członkiem Polskiego Towarzystwa Ekonom icz
nego. Pełnił kolejno funkcje: członka Prezydium Zarządu Oddziału W ojewódz
kiego PTE w Opolu (od 1970 r.), wiceprezesa Zarządu Oddziału (1978-1981), a następnie prezesa Zarządu Oddziału (1994-1997 i 2003-2005) oraz członka Zarządu Krajowego PTE (od 1994 r.). Od 1987 r. przewodniczy Okręgowemu Kom itetowi O lim piady W iedzy Ekonomicznej.
Zbigniew M ikołajewicz jest jednym z założycieli opolskiego Oddziału Towa
rzystwa Urbanistów Polskich (1962 r.), w którym pełnił kolejno funkcje: sekreta
rza, wiceprezesa i prezesa (1986-1992).
W uznaniu za w yniki w pracy zawodowej, naukowo-dydaktycznej i społecz
nej został Zbigniew M ikołajewicz uhonorowany wieloma odznaczeniami pań
stwowymi i regionalnym i, takimi jak: Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Ka
walerski Orderu O drodzenia Polski, M edal Komisji Edukacji Narodowej, odznaka „Zasłużonemu O polszczyźnie" i odznaka „Za Zasługi dla Miasta O po
la", oraz złote odznaki PTE i TUP.
Maria Bucka
BIBLIOGRAFIA WYBRANYCH PUBLIKACJI
I WAŻNIEJSZYCH OPRACOWAŃ NIEPUBLIKOWANYCH PROF. DR. HAB. ZBIGNIEWA MIKOŁAJEWICZA
Prace zwarte
1. Urbanizacja wsi w województwie opolskim, Opole 1973, ss. 111, mapy, tabl., wykr.
2. Rola przemysłu w rozwoju infrastruktury techniczno-ekonomicznej regionu, W arszawa-W rocław 1980, ss. 194, tabl., rys.
3. Gospodarka energetyczna w systemie gospodarki narodowej, Opole 1983, ss. 68, tabl., rys.
4. Infrastruktura elektroenergetyczna w gospodarce narodowej, Opole 1985, ss. 393.
5. Inwestycje jako czynnik kształtujący zasoby infrastruktury społecznej, Opole 1991, ss. 153, tab l., rys.
6. Ekonomika przemysłu energetycznego w zarysie, Opole 1991, ss. 165, tab l., rys.
7. Gospodarka zasobami środków trwałych infrastruktury społecznej, Opole 1992, ss. 112, tab., rys.
8. Procesy restrukturyzacji przemysłu w regionach, Opole 1995, ss. 201.
9. Instytucjonalne uwarunkowania restrukturyzacji i rozwoju regionu. Na przy
kładzie województwa opolskiego, Kraków 1997, ss. 175.
Prace redagowane
10. Procesy urbanizacyjne w województwie opolskim, red. ..., Opole 1987, ss. 135.
11. Problemy realizacji planów zagospodarowania przestrzennego, red. ..., Opole 1989, ss. 108.
12. Planowanie terytorialne i polityka ekonomiczna w nowych warunkach gospodar
ki samorządowej, red. ..., Opole 1990, ss. 134.
13. Możliwości i przesłanki restrukturyzacji gospodarki i przemysłu Śląska Opolskiego, red. ..., Opole 1991, ss. 109.
14. Problemy i kierunki restrukturyzacji przemysłu Śląska Opolskiego, red. ..., Opole 1992, ss. 170.
15. Społeczno-gospodarcze i przestrzenne problemy Górnośląskiego Okręgu Prze
mysłowego i Śląska Opolskiego, red. A. Klasik i ..., Warszawa 1993, ss. 172.
22 Maria Bucka
16. Strategiczne problem y rozwoju regionalnego w procesie integracji europejskiej, red. ..., Opole 1995, ss. 662.
17. Podstawowe problem y polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, red Opole 1997, ss. 139.
18. „Opolskie Roczniki Ekonom iczne" t. XV, 1997, ss. 278.
19. Uwarunkowania i strategie rozwoju regionalnego w procesach integracji euro
pejskiej, red. ..., Opole 2000, ss. 530.
20. Gospodarka Śląska Opolskiego w okresie transformacji 1990-2000, „Opolskie Roczniki Ekonom iczne" t. XVI, 2001, ss. 286.
21. Przemiany strukturalne polskiej gospodarki wobec wyzwań integracyjnych z Unią Europejską, red. ..., Opole 2004, ss. 372.
22. Społeczne i regionalne aspekty przemian strukturalnych w polskiej gospodarce okresu transformacji, red. ..., Opole 2004, ss. 302.
23. Procesy i kierunki przemian gospodarczych i społecznych w Polsce w okresie transformacji, „Zeszyty Naukowe UO. Ekonom ia" 28, red. Opole 2004 ss. 336.
Artykuły i inne opracowania
24. Problemy rozwoju sieci osadniczej w planach zespołów wiejskich jednostek osad
niczych na przykładzie wybranych powiatów, w: Problemy rozwoju sieci osadniczej w województwie opolskim, Opole 1963.
25. Wpływ kosztów rozbudowy na rozwój miast województwa opolskiego, Kwar
talnik O polski" 1965, nr 2.
26. Badania statystyczne a praktyka planowania przestrzennego, „Statystyk Tere
now y" 1966, nr 10.
27. Problemy rozwoju miasta Opola, „M iasto" 1966, nr 9.
28. Ekonomiczne i społeczne problemy budownictwa robotniczego na wsi, „O pol
skie Roczniki Ekonom iczne", t. I, 1968.
29. Osadnictwo wiejskie i procesy urbanistyczne wsi w województwie opolskim,
„Studia Społeczno-Ekonom iczne", t. I, 1968.
30. M iasta województwa opolskiego w długofalowym programie rozwoju, „M iasto"
1968, nr 1.
31. Przyrost i rozmieszczenie ludtiości a polityka urbanizacji województwa opolskie
go, w: Regionalne badania naukowe, Katowice 1969.
32. M iejscowe plany zagospodarowania przestrzennego narzędziem działania rad narodowych, „O polskie Roczniki Ekonom iczne", t. II, 1969.
33. Plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego w procesie planowania i ko
ordynacji inwestycji, „M ateriały i Studia O polskie" 1969, z. 20.
34. Rozwój przestrzenny miasta w latach 1966-1980, w: M iasto Nysa. Szkice M o
nograficzne, W rocław 1970.
Bibliografia wybranych publikacji i ważniejszych opracowań. 23
35. Obszary urbanizacji w województwie opolskim, w: Struktury i procesy osadni
cze, red. S. Golachowski, O pole-W rocław 1971.
36. Urbanizacja wsi w województwie opolskim, „M iasto" 1972, nr 3.
37. O potrzebie badań naukowych nad wyposażeniem komunalnym miast jako jed nym z kryteriów oceny warunków bytowych, „Studia Społeczno-Ekonom iczne", t. III, 1972.
38. Problemy rozwoju infrastruktury technicznej w Opolu, „Opolskie Roczniki Ekonomiczne", t. IV, 1972.
39. Wyposażenie miast województwa opolskiego w urządzenia wodociągowo-kanali
zacyjne, „M ateriały i Studia O polskie" 1973, z. 28.
40. [współaut.: A. Skardowski, S. Staniszewski] Główne problemy zabezpie
czenia potrzeb wodnych regionu opolskiego w perspektywie roku 2000, w: Problemy za
opatrzenia w wodę regionu opolskiego, Opole 1973.
41. Osiągnięcia Ziemi Strzeleckiej w XXX leciu PRL i perspektywy jej rozwoju, w: Ziemia Strzelecka w 30 lat po wyzwoleniu, Opole 1974.
42. Prognoza rozwoju infrastruktury technicznej miast regionu opolskiego, „Studia Społeczno-Ekonom iczne", t. V, 1975.
43. Problemy rozwoju wybranych elementów infrastruktury technicznej w regionie Opolskim w latach 1976-1980, „M ateriały i Studia O polskie" 1975, z. 32.
44. Rozwój struktury przestrzennej miasta Opola, w: Opole - monografia miasta, red. W. Dziewulski, F. Hawranek, Opole 1975.
45. Rozwój gospodarczy miasta Opola: Przemysł, budownictwo, transport i łącz
ność, gospodarka komunalna, w: Opole - monografia miasta, red. W. Dziewulski, F. Hawranek, Opole 1975.
46. Perspektywy rozwoju Opola, w: Opole - monografia miasta, red. W. Dziew ul
ski, F. Hawranek, Opole 1975.
47. Terenowa koordynacja inwestycji komunalnych w woj. opolskim, „Rada N aro
dowa, Gospodarka, A dm inistracja" 1976, nr 18.
48. Terenowa koordynacja inwestycji ważnym źródłem finansow ania rozwoju lokal
nej infrastruktury technicznej, „M iasto" 1976, nr 11.
49. Problemy rozwoju sieci drogowych w głównych rejonach wypoczynku świątecz
nego, w: Warunki i czynniki zwiększania wolnego czasu i jego racjonalnego wykorzy
stania, Opole 1976.
50. Przygotowanie terenów budowlanych warunkiem rozwoju budownictwa jedno
rodzinnego, „M ateriały i Studia O polskie" 1977, z. 34.
51. Rozwój infrastruktury technicznej pod wpływem inwestycji produkcyjnych,
„Zeszyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" V, 1978.
52. Problemy rozwoju infrastruktury techniczno-ekonomicznej pod wpływem inwe
stycji przemysłowych w mieście Opolu, w: Z badań nad optymalizacją uprzemysłowie
nia miasta i rejonu Opola, Opole 1978.
53. Społeczno-ekonomiczne problemy bezpieczeństwa ruchu ulicznego jako prze
słanki podejmowania inwestycji drogowych, „Studia Społeczno-Ekonom iczne", t. VII, 1978.
24 Maria Bucka
54. Rozwój przestrzenny miast i osiedli ziem i prudnickiej w 30-leciu PRL, w: Zie
mia prudnicka - dzieje, gospodarka, kultura, red. W. Lesiuk, Opole 1978.
55. [współaut.: A. Kanik] Perspektywy rozwoju gospodarczego i kierunki zagospo
darowania przestrzennego ziem i prudnickiej, w: Ziemia prudnicka - dzieje, gospodarka, kultura, red. W. Lesiuk, Opole 1978.
56. Rozwój przemysłu cementowo-wapienniczego w województwie opolskim, „Opol
skie Roczniki Ekonom iczne", t. IX, 1978/1979.
57. Czynniki i uwarunkowania rozwoju budownictwa mieszkaniowego w wojewódz
twie opolskim, „O polskie Roczniki Ekonom iczne", t. IX, 1978/1979.
58. [rec. S. Kozłowski, Przesłanki strategii ekonomicznego rozwoju regionu, Lub
lin 1974], „Opolskie Roczniki Ekonom iczne", t. IX, 1978/1979.
59. Czynniki i uwarunkowania rozwoju infrastruktury technicznej miast regionu opolskiego, „Spraw ozdania OTPN 1977—1978, W ydział I Nauk Historyczno- -Społecznych" 1979.
60. Problemy programowania rozwoju branż i gałęzi przemysłu, „Zeszyty Nauko
we W SP w Opolu. Ekonom ia" VI, 1980.
61. Infrastruktura techniczna w naukach ekonomicznych, „Zeszyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" VII, 1981.
62. Rozwój przemysłu w województwie opolskim w latach 1945-1978, „Zeszyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" VII, 1981.
63. Rola transportu w zespole czynników kształtujących rozwój turystyki, „Zeszyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" VIII, 1982.
64. Nowa organizacja gospodarki komunalnej i mieszkaniowej w województwie opolskim, „Rada Narodowa, Gospodarka, Adm inistracja" 1982, nr 17.
65. Zmniejszełiie dolegliwości życia codziennego, „Rada Narodowa, Gospodarka, A dm inistracja" 1982, nr 24.
66. Kształtowanie inwestycji infrastruktury technicznej i społecznej w warunkach reformy gospodarczej, „M ateriały i Studia O polskie" 1983, z. 48.
67. Infrastruktura techniczna w regionie opolskim, „Opolskie Roczniki Ekono
m iczne", t. XII, 1985.
6 8. Plany ogólne zagospodarowania przestrzennego instrumentem sterowania proce
sów rozwoju miasta, w: Procesy urbanizacyjne w województwie opolskim, Opole 1987.
69. Prostrove planovani v Polsku a jako vliv na procesy socialne ekonomickeho rozvoje, w: Socialne ekonomicky rozvoj v procesu intenzifikace do r. 2000, Ostrava 1987.
70. Inwestycje i ich rola w procesie rozwoju przemysłu energetycznego w Polsce, w: Uwarunkowania rozwoju przemysłu, Gdańsk-W ieżyca 1987.
71. Elektrownia „Opole" na tle programu rozwoju elektroenergetyki polskiej do roku 2000, w. W pływ Elektrowni „Opole" na przeobrażenia społeczno-ekonomiczne gminy i rejonu Dobrzeń Wielki, Opole 1987.
72. Opolszczyzna. Przewodnik metodyczny dla szkół. Dział VIII. Przemysł, „Kwar
talnik N auczyciela O polskiego" 1987, nr 3-4.
Bibliografia wybranych publikacji i ważniejszych opracowań. 25
73. Wykorzystanie majątku trwałego w przemyśle energetycznym, w: Intensyfikacja wykorzystania majątku trwałego przemysłu, „Zeszyty Naukowe Akadem ii Ekono
micznej w Poznaniu" seria I, z. 168, 1987.
74. W pływ miejscowych planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego na pro
cesy rozwoju i przekształceń strukturalnych miasta, w: M iasto i jego problemy, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 440, W rocław 1988.
75. Inwestycje w przemyśle energetycznym, cz. I, „Inwestycje i Budow nictw o"
1988, nr 2.
76. Inwestycje w przemyśle energetycznym, cz. II, „Inwestycje i Budow nictw o"
1988, nr 3.
77. Ekonomiczno-demograficzne aspekty przemian struktury osadniczej regionu, w: Sbornik referatu V. Severomoravskeho demografickeho kolokvia, Karvina 1988.
78. Rozmieszczenie przemysłu i jego form y przestrzenne w województwie opolskim,
„Kwartalnik O polski" 1988, nr 1-2.
79. Rola infrastruktury elektroenergetycznej w procesie rozwoju społecznego, „Ze
szyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" XII, 1988.
80. Sprawność procesów inwestycyjnych w przemyśle (na przykładzie przemysłu energetycznego), „Zeszyty Naukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" XIII, 1989.
81. Tierritorialnoje płanirowanije i naprawlenija jego ewolucyi w Polsze, w:
Uprawlenije płanirowanija tierritorialnogo razwitija i razmieszczenija proizwoditiel- nych sił w usłowijach intensifikacyi obszczestwiennogo proizwodstwa, Praga 1989.
82. Spójność ogólnego systemu planowania warunkiem skuteczności planów prze
strzennych, w: Problemy realizacji planów zagospodarowania przestrzennego, red.
Z. Mikołajewicz, Opole 1989.
83. Pożądane zmiany programu nauczania przedmiotu „Planowanie i polityka gos
podarcza" w warunkach reformowanej gospodarki polskiej, „Prace Naukowe A kade
mii Ekonomicznej we W rocławiu" 1989, nr 474.
84. [rec. W. Janasz, E. Urbańczyk, T. Winiarski, Gospodarka środkami trwałymi w przedsiębiorstwie, Warszawa 1988] „Opolskie Roczniki Ekonom iczne", t. LXIV, 1989.
85. Nakłady inwestycyjne na rozwój infrastruktury społecznej w Polsce, w: Opty
malizacja kształtowania kompleksów infrastruktury społecznej, red. J. Kroszel, Opole 1989.
8 6. Ekonomiczne i ekologiczne konsekwencje rozwoju przemysłu energetycznego w Polsce, „Zeszyty Naukowe W SI w O polu" 153, 1990.
87. Izmienienija w sistiemie tierritorialnogo płanirowanija w Polsze, Biełgorod 1990
8 8. Planowanie przestrzenne w ogólnym systemie planowania w Polsce i jego rola w sterowaniu procesami rozwoju kraju, regionów i miast, w: Problemy gospodarowania w skali lokalnej w warunkach gospodarki rynkowej, Opole 1990.
89. Inwestycje w infrastrukturze społecznej. Kierunki przemian systemowych, „Ze
szyty Naukowe W SI w Opolu. N auki społeczne" 25, 1990.
26 Maria Bucka
90. M iejscowe plany zagospodarowania przestrzennego instrumentem działania sa
morządów terytorialnych, w: Planowanie terytorialne i polityka ekonomiczna w no
wych warunkach gospodarki samorządowej, red. Z. Mikołajewicz, Opole 1990.
91. Struktura regionalna Śląska Opolskiego, w: Śląsk Opolski trwałym i modelo
wym regionem, red. S. Malarski, Opole 1991.
92. Gospodarka i przem ysł Śląska Opolskiego jako przedmiot badań i przekształceń strukturalnych, w: M ożliwości i przesłanki restrukturyzacji gospodarki i przemysłu Śląska Opolskiego, red. Z. M ikołajewicz, Opole 1991.
93. Polityka inwestycyjna instrumentem rozwoju i przekształceń strukturalnych przemysłu Śląska Opolskiego, w: M ożliwości i przesłanki restrukturyzacji gospodarki i przemysłu Śląska Opolskiego, red. Z. Mikołajewicz, Opole 1991.
94. Społeczno-demograficzne, ekonomiczne i przestrzenne problemy bezrobocia w Polsce, w: Sbornik referatu VIII. Severomoravskeho demografickeho kolokvia O strava-Vśetm 1991.
9 5 . Zagrożenia ekologiczne i ich skutki społeczne na obszarze Śląska Opolskiego, w:
Sbornik referatu IX. Severomoravskeho demografickeho kolokvia, Bruntal-O pole 1992.
96. Koncepcja przekształceń i rozwoju przemysłu w regionie opolskim, w: Problemy 1 9 9™ ”^ restrukturyzacji przemysłu Śląska Opolskiego, red. Z. M ikołajewicz, Opole
97. Instrumenty pobudzania działalności inwestycyjnej w przemyśle, w: Problemy [g g2Unk' reStrukturyzac^ Przem y slu Śląska Opolskiego, red. Z. M ikołajewicz, Opole
98. Ekonomiczne aspekty rozwoju urbanizacji obszarowej (zdecentralizowanej),
„Zeszyty N aukowe W SP w Opolu. Ekonom ia" XIX, 1993.
99. M ożliwości i warunki ożywienia działalności inwestycyjnej w Polsce, w: Proble- my prywatyzacji i restrukturyzacji przemysłu w Polsce i Bułgarii w warunkach trans
form acji systemowej, red. Cz. Glinkowski, Poznań 1993.
100. Polityka ekonomiczna państwa w procesie konstruowania i realizacji regional
nych programów restrukturyzacji przemysłu, w: Rola polityki ekonomicznej w procesie transformacji systemowej, red. S. Bagdziński, M. Marszałkowska, Toruń 1993.
101. Zmiany na rynku pracy pod wpływem restrukturyzacji gospodarki w Polsce, w: Sbornik referatu X. Severomoravskeho demografickeho kolokuia, Frydek-M istek 1983.
102. M ałe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) w regionalnym programie restruktury
zacji przemysłu, w: Rozwój przemysłu drobnego w warunkach gospodarki rynkowej, red. E. Bittnerowa, Poznań 1993.
103. Regionalłiy program restrukturyzacji jako instrument rozwoju i przekształceń strukturalnych przemysłu w regionie, w: Problemy polityki regionalnej w warunkach transformacji ustrojowo-systemowej, „Prace Naukowe Akadem ii Ekonomicznej we W rocław iu", nr 671, W rocław 1994.
104. Warunki skuteczności polityki regionalnej, „Ekonom ista" 1995, nr 1-2.
105. Restrukturyzacja przemysłu w regionie - program i wdrażanie, w: Restruktu
ryzacja i rozwój lokalnej gospodarki, Bydgoszcz-Inow rocław 1985.
Bibliografia wybranych publikacji i ważniejszych opracowań. 27
106. Kierunki i efekty restrukturyzacji w przemyśle regionu opolskiego, w: Produk
tywność pracy - wzrost gospodarczy, red. J. Jagas, Opole 1995.
107. Restytucja podmiotów polityki regionalnej i reforma terytorialnej organizacji państwa warunkiem integracji Polski ze strukturami europejskimi, w: Strategiczne pro
blemy rozwoju regionalnego w procesie integracji europejskiej, red. Z. M ikołajewicz, Opole 1995.
108. Rozwój samorządu terytorialnego warunkiem skuteczności polityki społecznej w Polsce, w: Regionalne uwarunkowania polityki społecznej, red. L. Frąckiewicz, K a
towice 1995.
109. Procesy przemian w przedmiotowej strukturze polskiego przemysłu, w: Proce
sy transformacji w krajach postkomunistycznych. Ocena, kierunki dalszych przemian, red. B. Winiarski, K. Wilk, Wrocław 1995.
110. Kryzys polityki regionalnej w Polsce i warunki jej reaktywowania, w: Prze
kształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, red. E. Jakubow icz i J. Łoboda, Wrocław 1996.
111. Polityka regionalna w procesach integracyjnych Polski z Unią Europejską, w: Harmonizacja systemu polityki gospodarczej Polski z Unią Europejską, red.
A. Łukaszewicz, Warszawa 1996.
112. Przesłanki, cele i warunki powołania samorządu powiatowego w Polsce, w: Go
spodarka lokabia w teorii i praktyce, red. M. Obrębalski, W rocław 1997.
113. Działalność samorządów terytorialnych w zakresie gospodarki i usług społecz
nych, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego - diagnoza i perspektywy, red.
S. Dolata, Opole 1997.
114. Śląsk Opolski w nowej strukturze terytorialnej organizacji państwa, w: Podsta
wowe problemy polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, red. Z. M ikołajewicz, Opo
le 1997.
115. Instytucjonalne uwarunkowania rozwoju regionu opolskiego, „Studia KPZK PAN", t. CVI, 1997.
116. Przemysł Śląska Opolskiego w procesie restrukturyzacji. Program i jego reali
zacja, w: „Opolskie Roczniki Ekonom iczne", t. XV, 1997.
117. Efektywność gospodarowania przemysłu polskiego w sektorach własności. Kie
runki zmian w okresie transformacji, w: Rola sektora publicznego w procesach wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego, red. R. Broszkiewicz, W rocław 1997.
118. Przesłanki terytorialnej organizacji polskiej przestrzeni w świetle doświadczeń krajów Unii Europejskiej, w: Gospodarka - przestrzeń - środowisko. Restrukturyzacja transformacyjna i rozwój regionów w perspektywie procesu jednoczenia się Europy, red. S. Bagdziński, M. M arszałkowska, Toruń 1998.
119. Gospodarcze funkcje samorządu terytorialnego w nowym systemie administra
cji publicznej, w: Funkcjonowanie samorządu terytorialnego, red. S. Dolata, Opole 1998.
120. Instytucje otoczenia biznesu w procesach rozwoju regionów, „Roczniki N a
ukowe WSZM we W rocław iu", t. 1, z. 1, 1998.
28 Maria Bucka
121. Reforma TAK, dwanaście wielkich województw NIE, „Rzeczpospolita"
z 4.02.1998 r.
122. Dylematy reformy terytorialnej organizacji państwa, „Region Śląsk O polski"
1998, nr 1.
123. Konkurencyjność regionu opolskiego w nowych uwarunkowaniach gospodarki samorządowej, w: Przedsiębiorcy miasta, przedsiębiorczość w mieście, red. E. Nycz, O pole-Kędzierzyn-K oźle 1999.
124. Powiat samorządowy. Przesłanki powstania, zadania, możliwości ich realizacji,
„Region Śląsk O polski" 1999, nr 1.
125. Inwestycje jako instrument polityki regionalnej okresu transformacji, „Polity
ka G ospodarcza" 1999, nr 1.
126. Konkurencyjność przedsiębiorstw w warunkach przemian strukturalnych pol
skiego przemysłu, w: Uwarunkowania konkurencyjności restrukturyzowanych przed
siębiorstw w Europie Środkowo-W schodniej, cz. 1, red. Cz. Glinkowski Poznań 1999.
127. Czynniki konkurencyjności rozwoju regionów, w: Konkurencyjność miast i re
gionów Polski południowo-zachodniej, „Prace Naukowe Akadem ii Ekonomicznej we W rocław iu", nr 821, red. R. Broszkiewicz, W rocław 1999.
128. Inwestycje przem ysłowe i ich wpływ na przedmiotową restrukturyzację prze
mysłu w Polsce, „Roczniki Naukowe W SzM we W rocławiu", t. 1, z. 2, 1999.
129. Skala i kierunki inwestowania w procesie przemian struktur regionalnych w Polsce, w: Europejskie uwarunkowania przemian układów regionalnych, „Zeszyty Naukowe W SIiZ w Rzeszow ie" 2, red. Z. Zioło, Rzeszów 1999.
130. Procesy rozwoju dużych miast Polski w okresie transformacji, w: Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast, red. J. Słodczyk, Opole 2000.
131. Efektywne sposoby wykorzystania wapna w procesach ochrony środowiska leś
nego, w: Przem ysł wapienniczy a ochrona środowiska, Kraków 2000.
132. Strategia rozwoju powiatu raciborskiego a problematyka bezrobocia, w: Strate
gia przeciwdziałania bezrobociu na lokalnym rynku pracy, red. R. Rauziński i M. Bugdol, Racibórz 2000.
133. Procesy uprzemysłowienia kraju i regionów w okresie transformacji, w: Uwa
runkowania i strategie rozwoju regionalnego w procesach integracji europejskiej, red.
Z. M ikołajewicz, Opole 2000.
134. Przestrzenna struktura inwestycji realizowanych w Polsce od roku 1990, w. Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych, red. S. Ciok i D. Ilnicki, W rocław 2000.
135. W eaknesses in the Process o f Restructuring Polish Industry, w: The Course and Effects o f Social and Economic Liffe, red. J. Słodczyk, Opole 2001.
136. Nowy kształt polityki regionalnej warunkiem akcesji Polski do Unii Europej
skiej, „Gospodarka N arodow a" 2001, nr 1-2.
137. Strategia powiatu jako skuteczny instrument sterowania procesami jego rozwo
ju, w: Ekonomia - Polityka - Społeczeństwo, red. A. Kubow, T. Michalczyk, J. Słod
czyk, O pole-W rocław 2 0 0 1.
Bibliografia wybranych publikacji i ważniejszych opracowań. 29
138. Przedmiotowa struktura inwestycji przemysłowych wyrazem przemian struk
turalnych w polskim przemyśle, w: Problemy przemian struktur przestrzennych prze
mysłu, red. Z. Zioło, W arszaw a-Kraków 2001.
139. Przemiany w przemyśle Śląska Opolskiego w okresie 1990-1999, w: „O pol
skie Roczniki Ekonom iczne", t. XVI, 2001.
140. Zaawansowanie i efektywność prywatyzacji przemysłu w Polsce, w: Transfor
macja systemowa w Polsce. Oceny i perspektywy, red. Z. Szymla, Kraków 2002.
141. Uwstecznienie struktury przedmiotowej polskiego przemysłu, jego skutki dla procesów integracji z UE, w: Polityka gospodarcza w procesie akcesji Polski do UE, red. J. Tomidajewicz, Poznań 2003.
142. Gospodarcze uwarunkowania ładu przestrzennego w Polsce w okresie transfor
macji, w: Społeczno-gospodarcze i przyrodnicze aspekty ładu przestrzennego, red.
T. Ślęzak, Z. Zioło, Warszawa 2003.
143. Przemysł jako główne źródło bezrobocia w województwie opolskim, w: W odpo
wiedzi na zjawiska i wyzwania społeczne, red. K. Frysztacki, K. Heffner, Opole 2003.
144. Strukturalne przemiany produkcji polskiego przemysłu w okresie transformacji, w: Zarządzanie zmianą w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Stan i kierunki re
strukturyzacji przedsiębiorstw, red. Cz. Glinkowski, Poznań 2003.
145. Ekonomiczne i społeczne skutki procesu transformacji w Polsce, w: Annales, sectio II Oeconomia, t. XXXVII, red. U. Wich, Lublin 2003.
146. Przemiany strukturalne polskiego przemysłu w okresie transformacji, w: Trans
formacja, integracja, globalizacja. W poszukiwaniu modelu rozwoju gospodarczego Polski, red. S. Lis, S. Miklaszewski, Kraków -Tam ów 2004.
147. Procesy restrukturyzacji własnościowej i ich efektywność w przemyśle polskim, w: Zarządzanie zmianą. Restrukturyzacja przedsiębiorstw w strategii rozwoju gospo
darczego krajów Europy Środkowo-Wschodniej, red. Cz. Glinkowski, Warszawa 2004.
148. Idea i praktyka zrównoważonego rozwoju, w: Gospodarka - przestrzeli - roz
wój, „Prace Naukowe Akadem ii Ekonomicznej we W rocław iu", nr 1016, red.
K. Wilk, M. Łyszczak, Wrocław 2004.
149. Rola państwa w gospodarce rynkowej okresu przejściowego, w: Proces globali
zacji gospodarki - udział krajów w jej korzyściach i kosztach. Wyzwania dla polityki gospodarczej i społecznej państwa, „Prace Naukowe Akadem ii Ekonomicznej we W rocławiu", nr 1024, red. M. Klamut, W rocław 2004.
150. Zmiany strukturalne w gospodarce i przemyśle polskim w okresie transforma
cji, w: Przemiany strukturalne polskiej gospodarki wobec wyzwań integracyjnych z Unią Europejską, red. Z. M ikołajewicz, Opole 2004.
151. Inwestycje w procesach restrukturyzacji polskiego przemysłu, w: Procesy i kie
runki przemian gospodarczych i społecznych w Polsce w okresie transformacji, „Zeszy
ty Naukowe UO. Ekonom ia" 28, red. Z. M ikołajewicz, Opole 2004.
152. Restrukturyzacja przemysłu i jej skutki ekonomiczne w Polsce, w: Uwarunko
wania produktywności i konkurencyjności gospodarki w warunkach akcesji Polski do Unii Europejskiej, red. ]. Jagas, W rocław -O pole-K atow ice 2004.
30 Maria Bucka
Ważniejsze opracowania niepublikowane
153. [współaut.: F. Jesionowski] Plan ogólny zagospodarowania przestrzen
nego miasta Strzelce Opolskie [1959],
Nagroda III stopnia Prezesa Komitetu Urbanistyki i Architektury.
154. [współaut.: A. Birkenmayer, F. Jesionowski] Plan ogólny zagospodaro
wania przestrzennego miasta Opola [1960],
Nagroda III stopnia Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury.
155. [współaut.: A. Birkenmayer] Studium programowo-przestrzenne pla
nu ogolnego miasta o dużej dynamice rozwoju na przykładzie miasta Ostrołęki [1966],
W yróżnienie I stopnia w konkursie otwartym Towarzystwa Urbanistów Pol
skich.
156. [współaut.: J. Matejuk] Studium przebudowy śródmieścia miasta śred
niej w ielkości o złozonych funkcjach i dużej dynamice rozwoju na przykładzie miasta O pola [1972],
N agroda II stopnia w konkursie zam kniętym TUP.
157. Prognozowanie, program owanie i projektowanie inwestycji. Konspekt wykładu z cyklu: „Ekonom ika i organizacja inw estycji", Opole 1976.
158. Program ow anie rozwoju podsystem ów infrastruktury techniczno-eko
nomicznej regionu w związku z rozbudową przemysłu cementowo-wapienni- czego w w ojewództwie opolskim, cz. I i II, Opole 1976.
Opracowanie wykonane na zam ówienie Opolskiego Kom binatu Cemento
wo-W apienniczego.
159. Polityka inwestycyjna. Konspekt wykładu z cyklu: „Edukacja ekono
m iczna załóg pracow niczych", Opole 1977.
160. Inwestycje infrastruktury technicznej warunkiem rozwoju budownictwa m ieszkaniowego, Opole 1977,
161. Infrastruktura techniczno-ekonom iczna w procesie optymalizacji roz
woju regionu, na przykładzie rejonu Kędzierzyna-Koźla. Referat na konferencje naukow ą KBRU-PAN i Instytutu Śląskiego w Opolu, Opole 1979.
162. O ptymalizacja gospodarow ania zasobami infrastruktury społecznej (in
westycje, m ajątek trwały), Opole 1987-1991.
Badania w ram ach centralnego problemu badawczego CPBP 09.09.08 „Infra
struktura społeczna w system ie społeczno-ekonom icznym państw a".
163. Przesłanki i uwarunkow ania przem ian strukturalnych przemysłu w gospodarce regionalnej na przykładzie województwa opolskiego cz I-V I Opole 1990.
TM?/P^ C° Wanie Wyk° nane w ramach programu badań podstawowych W SP -
1NE/ 90 p. J