Ćwiczenia w pisaniu i układaniu wzorów różnych związków chemicznych
1. Cele lekcji
a) WiadomościUczeń wie, jak należy tworzyć wzór sumaryczny związku chemicznego.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi określić liczbę pierwiastków wchodzących w skład związku chemicznego,
• umie zapisać wzór sumaryczny na podstawie liczby atomów pierwiastków tworzących dany związek chemiczny, korzystając z wartościowości tych pierwiastków w związkach
chemicznych,
• umie podać liczbę atomów wchodzących w skład cząsteczki określonego związku chemicznego,
• potrafi określić wartościowość pierwiastków w związkach chemicznych.
2. Metoda i forma pracy
Słowna, aktywizująca – gry dydaktyczne, inscenizacja.
3. Środki dydaktyczne
Modele pręcikowo-kulkowe Zestawy zagadek
Kolekcja minerałów
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć. Przed zajęciami nauczyciel przygotowuje karty pracy (załącznik 1).
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy i rozdaje uczniom karty pracy.
2. Uczniowie odgadują zagadki (karta pracy ucznia).
3. Nauczyciel pokazuje modele odgadniętych związków chemicznych.
4. Uczniowie rozwiązują zadanie 14., str. 26 ze zbioru zadań.
5. Uczniowie prezentują przygotowaną inscenizację (załącznik 2).
c) Faza podsumowująca
1. Nauczyciel prosi o wypisanie po kilka wzorów sumarycznych i strukturalnych związków chemicznych, o których była mowa w inscenizacji.
2. Uczniowie podają również ich nazwy chemiczne.
3. Uczniowie wypowiadają się na temat obecności tych związków wokół siebie.
4. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów na lekcji, nagradzając ich ocenami.
5. Bibliografia
1. Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Chemia dla gimnazjum, część 1, Nowa Era, Warszawa 2003.
2. Kulawik T., Litwin M., Ćwiczenia z chemii dla gimnazjum, część 1, Nowa Era, Warszawa 2003.
3. Kulawik T., Litwin M., Styka-Wlazło S., Zbiór zadań z chemii dla gimnazjum, Nowa Era, Warszawa 2001.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1.
Zagadki
• Mieszkam w 3. okresie i grupie litowców. Tworzę wiele związków. Ułóż wzór sumaryczny i strukturalny mojego związku z tlenem. Podaj jego nazwę i liczbę atomów wchodzących w skład cząsteczki.
• Jestem często używana w kuchni jako przyprawa. Jestem związkiem sodu z chlorem. Podaj moją nazwę chemiczną, wzór sumaryczny i strukturalny.
• Moja liczba atomowa to 16. Mam związki z wieloma pierwiastkami chemicznymi. Nazwij moje związki chemiczne z glinem i magnezem. Napisz ich wzory sumaryczne i strukturalne.
załącznik 2
INSCENIZACJA – CHEMICZNY SEN GIMNAZJALISTY Osoby:
Narrator (N) Paweł (P)
Wróżki mądrości: Magnezja (M), Soda (W) Rodzina tlenków (CO, CO2, H2O, SiO2) Rodzina chlorków (Cl)
Rodzina siarczków (S)
N: Wkraczając w świat chemii w I klasie gimnazjum, poznajesz wzory cząsteczek różnych substancji chemicznych. Są one zmorą wielu uczniów. Co zrobić, aby je lepiej poznać i zrozumieć? Zobacz, co przydarzyło się jednemu z gimnazjalistów, Pawłowi.
P: Jutro znowu chemia, a ja nie znam wzorów chemicznych. Smutny koniec mnie czeka, kolejna jedynka. Mama znowu będzie się złościć, a ja jestem taki zmęczony, chce mi się bardzo spać (ziewa).
Trochę się prześpię, za godzinę wstanę, zacznę kuć te niesamowite zawiłości – te tlenki, chlorki, siarczki, brr...Może będę inaczej myśleć, jak się prześpię, a teraz spać, spać...(Idzie spać i śnią mu się wróżki – nauczycielki chemii).
M: Pawle, wiem, że znasz świetnie symbole, a ja Ci dalej pomogę. Wiesz, że każdy pierwiastek ma określoną wartościowość, czyli liczbę wiązań, którą tworzy jego atom, gdy łączy się z innym atomem.
Mówiąc prościej - atomy pierwiastków wyciągają ręce. Tlen zawsze dwie, wodór jedną; to dlatego mówimy, że tlen jest zawsze dwuwartościowy, wodór – zawsze jednowartościowy.
Pawełku, przyprowadziłam wielu interesujących gości. Niech Ci się sami przedstawią. Oto rodzina tlenków.
CO: Jestem tlenek węgla (II) o wzorze sumarycznym CO. Powstaję w czasie reakcji spalania węgla lub substancji zawierających węgiel przy ograniczonym dostępie powietrza. Jestem gazem bezwonnym i bez smaku. Jestem silną trucizną i trwale wiąże się z hemoglobiną, uniemożliwiam przez to
rozprowadzenie tlenu w organizmie i skutecznie zatruwam cały organizm. A oto mój cioteczny brat, dwutlenek węgla.
CO2: Nie jestem taki złośliwy jak mój krewniak. Jeśli nie będziesz wietrzyć pokoju, zbiorę się tam w dużej ilości, ale od tego najwyżej rozboli cię głowa. Smakuje ci coca-cola, bo jestem jej składnikiem, nadaję jej szczypiący i ostry smak. Jestem przyjacielem strażaków, bo gaszę ogień i jestem niepalny.
SiO2: A ja jestem tlenek krzemu (IV), czyli pospolita krzemionka. Moja zwyczajowa nazwa to kwarc. Z moich pięknie wykształconych kryształów, ametystów i jaspisów wyrabia się przedmioty ozdobne.
W: Rodzina tlenków azotu nie przyjechała. Pamiętaj jednak, że mają one właściwości toksyczne.
Woda: A ja jestem woda, czyli tlenek wodoru. Beze mnie nie istniałoby życie. A ludzie tak mnie zanieczyszczają! Nie potrafią rozsądnie gospodarować moimi zasobami.
W: Przestań, to będzie temat innego snu Pawła. Pamiętaj, Pawle, o tlenkach metali.
Cl: Solisz potrawy chlorkiem sodu, NaCl. KCl stosuje się jako nawóz sztuczny, HgCl2 – do zwalczania grzybów, chwastów, owadów.
S: My tworzymy rodzinę siarczków. Na wstępie przypominamy, że siarka jest dwuwartościowa. K2S używany jest w medycynie, Na2S – m.in. do wyrobu farb fosforyzujących.
M: Może to wystarczy. Powinieneś już poradzić sobie na najbliższym sprawdzianie z chemii. Myślę, że to był niezwykle bogaty i czarodziejski sen. Do zobaczenia, Pawle, czekamy na efekty twojego snu.
P: (Wstaje, przeciąga się, powtarza wzory)
Co się stało? Chyba cud! Ja je umiem! Lepiej jeszcze zajrzę do książki i zeszytu. Ciekawe, co dostanę ze sprawdzianu. Zaskoczę panią.
(Po chwili przychodzi i zadowolony pokazuje 5 ze sprawdzianu).
- Cieszę się bardzo, mam 5 z tych magicznych wzorów.
W: Chyba założymy firmę „Chemiczne Sny”, zapewne będziemy mieć wielu chętnych uczniów.
b) Zadanie domowe
Ile procent masowych tlenu i ile procent masowych siarki zawiera trójtlenek siarki (tlenek siarki (VI))?
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak