1 5 + -   )  - )   4  ,   9 -

Sobótka 2010, 4

PL ISSN 0037–7511

MICHAEL MORYS-TWAROWSKI

(Wydzia³ Historyczny Uniwersytetu Jagielloñskiego)

PRZYCZYNEK DO GENEALOGII FRANCISZKA ŒNIEGONIA, BISKUPA SUFRAGANA WROC£AWSKIEGO

Polska literatura genealogiczna nigdy nie przejawia³a wiêkszego zaintereso- wania rodzinami ch³opskimi

. Podobnie wygl¹da sytuacja, jeœli chodzi o opraco- wania poœwiêcone genealogii rodzin ch³opskich na Œl¹sku Cieszyñskim, które nie s¹ szczególnie liczne

.

Literatura nie zajmowa³a siê te¿ szerzej genealogi¹ Franciszka Œniegonia, bi- skupa tytularnego z Tanes. Urodzony w 1809 r. w Cieszynie, by³ on kolejno pro- boszczem w Lesznej, Trzycie¿u, Jab³onkowie i Cieszynie. W 1872 r. zosta³ radc¹ Generalnego Wikariatu w Cieszynie. W 1883 r. konsekrowano go na tytularnego biskupa z Tanes oraz sufragana biskupa wroc³awskiego. F. Œniegoñ rezydowa³ w rodzinnym Cieszynie, dlatego czêsto jest nazywany biskupem cieszyñskim.

Zmar³ 3 VII 1891 r. i zosta³ pochowany na cmentarzu przy koœciele pw. Œw. Trójcy w Cieszynie

.

1 Zob. W³odzimierz D w o r z a c z e k, Genealogia, Warszawa 1959, s. 130, 132; Rafa³ T. Prin- ke, Poradnik genealoga-amatora, Warszawa 1992, s. 82; Krystyna G ó r n a, Korgielowie z Pietny pod Krapkowicami w XVIII wieku, „Genealogia. Studia i Materia³y Historyczne”, 11, 1999, s. 69.

2 Ludvík N o v á k, Ondra Foltýn a jeho rod na Karvínsku, „Tìšínsko”, 1960, 11, s. 11–15;

Emanuel G u z i u r, Rodowód Guziurów 1750–1975. Publikacja wydana z okazji zjazdu rodzinne- go 25.10.1975 w Cieszynie, Cieszyn 1975; Józef P i l c h, Ustroñska rodzina Lipowczanów, „Pa- miêtnik Ustroñski”, 5, 1992, s. 59–73; Jan S z t e f e k, Niektóre ga³êzie drzewa genealogicznego rodziny Szczepañskich, „Pamiêtnik Ustroñski”, 6, 1993, s. 13; i d e m, Kilka przyczynków do drze- wa genealogicznego rodziny Œliwków z Polany, „Pamiêtnik Ustroñski”, 8, 1995, s. 11–12; i d e m, Drzewo genealogiczne Józefa Pilcha, „Pamiêtnik Ustroñski”, 9, 1998, s. 24–26; Andrzej ¯ u r e k, Ch³opska genealogia, „Kalendarz Cieszyñski 2001”, Cieszyn 2000, s. 60–63; W³adys³aw S o s n a, Ród Michejdów, „Ziemia Œl¹ska”, 5, 2001, s. 43–59; Michael M o r y s-Tw a r o w s k i, Kr¹g rodzinny Marii Lipa (1830–1920). Ze studiów nad genealogi¹ rodzin ch³opskich na Œl¹sku Cieszyñskim,

„Pamiêtnik Cieszyñski”, 20, 2005, s. 11–15; Marzena B o g u s, Kotulowie i ich dzia³ania oœwia- towe na Œl¹sku Cieszyñskim w XIX i XX wieku, Ostrava 2006, s. 91–116.

3 Do biografii cieszyñskiego biskupa zob. Józef L o n d z i n, Historia Generalnego Wikariatu w Cieszynie, Cieszyn 1926, s. 23–34; Pawe³ C z u p r y n a, Biskup cieszyñski, „Kalendarz Cieszyñ- ski 1994”, Cieszyn 1993, s. 151; Karol To m e c k i, Ks. Franciszek Œniegoñ – pierwszy biskup cie- szyñski. Edycja tekstów Ÿród³owych i komentarz, „Œl¹skie Studia Historyczno-Teologiczne”, 25–26, 1992–1993, s. 319–320; Józef G o l e c, Stefania B o j d a, S³ownik biograficzny ziemi cieszyñskiej,

Czêœæ opracowañ w ogóle nic nie wspomina o pochodzeniu F. Œniegonia

. Niektórzy autorzy informowali o nim, jednak w sposób doœæ ogólnikowy. Józef Londzin poda³, ¿e przysz³y biskup urodzi³ siê „jako potomek wysoce powa¿anej chrzeœcijañskiej rodziny mieszczañskiej”

, z kolei Józef Kiedos w biogramie F. Œniegonia zamieœci³ informacjê, ¿e przyszed³ na œwiat „w rodzinie ubogiego rzemieœlnika”

. Dopiero artyku³ Piotra Ba³tarowicza zawiera dane na temat po- wi¹zañ rodzinnych cieszyñskiego biskupa. Autor ustali³ na podstawie ksi¹g me- trykalnych parafii pw. œw. Marii Magdaleny w Cieszynie filiacjê Franciszka Œnie- gonia, a na podstawie archiwaliów opawskich – datê œmierci jego ojca i siostry

. Franciszek Œniegoñ urodzi³ siê w katolickiej rodzinie w Cieszynie, zatem pod- stawowym Ÿród³em do rekonstrukcji jego genealogii powinny byæ ksiêgi me- trykalne tamtejszej parafii pw. œw. Marii Magdaleny. Te cenne Ÿród³a by³y nie- raz wykorzystywane przez miejscowych badaczy

, a w 2006 r. metryki za lata 1628–1641 zosta³y wydane przez Idziego Panica

. Mimo to postulat dok³adnej

t. 2, Cieszyn 1995, s. 235–236; Józef K i e d o s, Franciszek Œniegoñ, [w:] S³ownik biograficzny katolickiego duchowieñstwa œl¹skiego XIX i XX wieku, red. Mieczys³aw P a t e r, Katowice 1996, s. 430; Józef B u d n i a k, Cieszyn miastem biskupim, [w:] Kszta³towanie to¿samoœci religijnej i kul- turowej na Œl¹sku Cieszyñskim w latach dzia³alnoœci Ksi¹¿êco-Biskupiego Wikariatu Generalne- go Ksiêstwa Cieszyñskiego (1770–1925), red. Józef B u d n i a k, Karol M o z o r, Cieszyn 2004, s. 21–26; Piotr B a ³ t a r o w i c z, Biskup Franciszek Œniegoñ w s³u¿bie Koœcio³a, [w:] ibidem, s. 69–79; Bogdan S n o c h, Górnoœl¹ski leksykon biograficzny, Katowice 2004, s. 324; Pawe³ C z u p r y n a, Biskup ubogich i chorych, „Kalendarz Cieszyñski 2008”, Cieszyn 2007, s. 196–199.

4 Zob. np. To m e c k i, Ks. Franciszek Œniegoñ, s. 319; G o l e c, B o j d a, S³ownik, t. 2, s. 235;

C z u p r y n a, Biskup cieszyñski, s. 151; S n o c h, Górnoœl¹ski leksykon, s. 324.

5 L o n d z i n, Historia, s. 23.

6 K i e d o s, Franciszek Œniegoñ, s. 430.

7 B a ³ t a r o w i c z, Biskup, s. 69–79. Ustalenia te uwzglêdni³ C z u p r y n a, Biskup ubogich i cho- rych, s. 196.

8 Zob. np. Witold I w a n e k, S³ownik artystów na Œl¹sku Cieszyñskim, Bytom 1967; Wiktor K a r g e r, Nowe przyczynki do kwestii pochodzenia cieszynek. Stan badañ, „Cieszyñski Rocznik Muzealny”, 1, 1969, s. 107–117; Mariusz M a k o w s k i, Rodzina baronów von Mattencloitów z Zebrzydowic, „Familia Silesiae”, 2, 1997, s. 47–68; Jiøí S t i b o r, Nerovné sòatky na Tìšínsku, [w:] Slezsko v dìjinách èeského státu. Sborník pøíspìvkù z vìdecké konference, poøádané pod záštitou prezidenta Èeské republiky Václava Havla u pøíležitosti 50. výroèí Slezského ústavu SZM v Opavì, ed. Meèislav B o r á k, Opava 1998, s. 220–236; Wac³aw G o j n i c z e k, Grodzieccy z Bro- dów herbu Radwan w XV–XVIII wieku, „Genealogia. Studia i Materia³y Historyczne”, 11, 1999, s. 7–19; i d e m, Elity w³adzy w Cieszynie na prze³omie XVI i XVII wieku, [w:] Samorz¹dowoœæ i elity w³adzy w Cieszynie na przestrzeni dziejów, red. Idzi P a n i c, Cieszyn 2002, s. 73–86; Mi- chael M o r y s-Tw a r o w s k i, Wspó³za³o¿ycielka klasztoru el¿bietanek, „Kalendarz Cieszyñski 2006”, Cieszyn 2005, s. 93–94; i d e m, Genealogie sochaøe Josefa Prackera (Proczkera),

„Tìšínsko”, 53, 2010, 2, s. 25–26. W archiwum parafialnym s¹ te¿ przechowywane metryki ¿ydow- skie, zob. Janusz S p y r a, ¯ydowskie metryki i inne akta dotycz¹ce rejestracji urodzin, œlubów i zgonów ¯ydów na terenie (by³ego) Œl¹ska Austriackiego (1784–1945), „Archiwa i Archiwalia Górnoœl¹skie”, 1, 2008, s. 115.

9 Najstarsze metryki cieszyñskie: Ksiêga Metrykalna Parafii pod wezwaniem Marii Magda- leny w Cieszynie z lat 1628–1641, wyd. Idzi P a n i c, Cieszyn 2006 (Acta Historica Silesiae Supe- rioris, t. 18).

penetracji archiwów parafialnych na Œl¹sku Cieszyñskim

, tak¿e w odniesieniu do metryk z parafii pw. œw. Marii Magdaleny, pozostaje aktualny. Nieraz zawarte w nich dane pozwalaj¹ sprostowaæ i uzupe³niæ informacje podawane przez lite- raturê historyczn¹.

Zgodnie z oczekiwaniami poszukiwania prowadzone w archiwum parafii pw.

œw. Marii Magdaleny w Cieszynie przynios³y wiele informacji na temat rodziny

Œniegoniów. Pierwszy zapis dotycz¹cy ich przedstawiciela pochodzi z po³owy XVII w.: 3 II 1653 r. Jan Œniegoñ z Ligoty Alodialnej poœlubi³ Katarzynê, córkê Piotra Czechowskiego z Cieszyna

. W drugiej po³owie XVII w. cieszyñskie me- tryki odnotowuj¹ przedstawicieli Œniegoniów tak¿e w Dêbowcu

, Ogrodzonej

, Brandysie

i Krasnej. W³aœnie z tej ostatniej wsi (obecnie w granicach Cieszy- na) wywodzili siê przodkowie bpa F. Œniegonia.

Protoplast¹ tej linii rodziny by³ Adam Œniegoñ. Ze swoj¹ ¿on¹ Barbar¹ mia³ córkê Katarzynê, ochrzczon¹ 9 IX 1660 r., która 21 VIII 1695 r. poœlubi³a Jerze- go Halesza (Halescha)

, oraz synów: Paw³a, ochrzczonego 7 I 1663 r.

, Jana, ochrzczonego 23 VI 1669 r.

, i Adama, ochrzczonego 4 IX 1672 r.

18 XI 1691 r. Pawe³ Œniegoñ z Krasnej o¿eni³ siê z Zofi¹ Chmielow¹

, z któr¹ mia³ córkê Annê, ochrzczon¹ 16 II 1693 r.

Zapewne nied³ugo póŸniej owdo- wia³ i o¿eni³ siê z niejak¹ Zuzann¹. Z drugiego ma³¿eñstwa doczeka³ siê córek:

Maryny (ochrzczona 21 VIII 1695 r.), która 22 VI 1723 r. wysz³a za m¹¿ za Jana Pszczó³kê z Krasnej

, Ewy (ochrzczona 30 III 1697 r.)

i Zuzanny (ochrzczona

10Anna M a c h e j, Idzi P a n i c, Stan i potrzeby badañ nad dziejami Œl¹ska Cieszyñskiego w pocz¹tkach czasów nowo¿ytnych (1528–1653), [w:] Stan i potrzeby badañ nad dziejami Œl¹ska Cieszyñskiego, red. Idzi P a n i c, Cieszyn 2000, s. 50.

11Parafia rzymskokatolicka pw. œw. Marii Magdaleny w Cieszynie (dalej: PMMC), Metryki

œlubów, t. 2, s. 53. Por. W³adys³aw M i l e r s k i, Staropolszczyzna w cieszyñskich nazwach osobo- wych, [w:] Karol Daniel K a d ³ u b i e c, W³adys³aw M i l e r s k i, Cieszyñska ojczyzna polszczyzna, Czeski Cieszyn-Cieszyn 2001, s. 203. Piotra Czechowskiego mo¿na identyfikowaæ ze znanym w literaturze ostrogarzem, który w 1636 r. kupi³ dom przy Wy¿szej Bramie, zob. I w a n e k, S³ow- nik, s. 120 (nr 1001).

12Jan Œniegoñ z Dêbowca, syn Bart³omieja i Ewy, w 1664 r. poœlubi³ Agnieszkê, córkê An- drzeja Menki, a jako wdowiec 3 II 1686 r. poœlubi³ Zuzannê Tlolkow¹, wdowê z Zamarsk, zob.

PMMC, Metryki œlubów, t. 3, s. 39; t. 4, s. 37. Od niego wywodz¹ siê zapewne Œniegoniowie z Dê- bowca, notowani w metrykach miejscowej parafii od lat 20. XVIII w.; por. Parafia rzymskokatolicka pw. œw. Ma³gorzaty w Dêbowcu, Metryki chrztów, t. 1, s. 6, 12, 16, 31–32; t. 2, s. 10, 24, 33.

13Maciej Œniegoñ z Ogrodzonej 3 XI 1686 r. poœlubi³ Zuzannê Sztwiertniê, zob. PMMC, Me- tryki œlubów, t. 4, s. 41.

14Jan Œniegoñ, syn Andrzeja i Ewy z Brandysu, zosta³ ochrzczony 23 XII 1696 r., zob. PMMC, Metryki chrztów, t. 8, s. 51.

15PMMC, Metryki chrztów, t. 3, s. 87; Metryki œlubów, t. 4, s. 93.

16PMMC, Metryki chrztów, t. 4, s. 32.

17Ibidem, t. 5, s. 45.

18Ibidem, t. 6, s. 11.

19Ibidem, Metryki œlubów, t. 4, s. 67.

20Ibidem, Metryki chrztów, t. 8, s. 15.

21Ibidem, s. 38; Metryki œlubów, t. 5, s. 188.

22Ibidem, Metryki chrztów, t. 8, s. 53.

15 XI 1699 r.)

. Ich matka, Zuzanna Œniegoniowa, musia³a umrzeæ najpóŸniej w 1702 r., poniewa¿ ju¿ 6 III 1703 r. zosta³a ochrzczona Jadwiga, córka Paw³a

Œniegonia z Krasnej i Zofii, zapewne jego trzeciej ¿ony

. Kolejnym dzieckiem Zofii i Paw³a by³ Jerzy, ochrzczony 7 IV 1707 r.

W Krasnej mieszka³ te¿ Jan Œniegoñ, m³odszy brat Paw³a. ¯onaty z bli¿ej nie- znan¹ Katarzyn¹, z któr¹ mia³ córkê Jadwigê (ochrzczona 19 VIII 1696 r.)

. Zmar³ w styczniu 1707 r.

Jerzy Œniegoñ, jedyny znany syn Paw³a, do œlubu mieszka³ w rodzinnej wsi.

5 XI 1730 r. poœlubi³ Ewê Hess, katoliczkê z Bobrku

. Nastêpnie ma³¿onkowie przenieœli siê do Gu³dowów, s¹siaduj¹cych z Krasn¹, a póŸniej do Gumnej, gdzie Jerzy zakupi³ grunt w 1749 r.

Mieszka³ tam pod numerem 9; zosta³ wymienio- ny w urbarzu (spisie powinnoœci ch³opskich) z 1755 r.

i kolejnym, sporz¹dzo- nym 27 VII 1770 r.

Zmar³ przypuszczalnie przed 28 IX 1772 r., kiedy ów grunt Jan Œniegoñ (syn Jerzego) kupi³ od swojej matki Ewy

. Ewa Œniegoniowa zmar-

³a 8 XII 1775 r.

Ewa i Jerzy Œniegoniowie mieli szeœcioro dzieci: synów Jana (ochrzczony 7 XII 1732 r.)

, Paw³a (ochrzczony 7 VI 1733 r.)

, Andrzeja (ochrzczony 25 III 1736 r.)

i Jerzego (ochrzczony 17 IV 1746 r.)

oraz córki Zuzannê (ochrzczona 21 I 1739 r.)

i Mariannê (ochrzczona 17 X 1741 r.)

, która 17 X 1763 r. poœlubi³a Tomasza Gruszczyñskiego z Jab³onkowa

.

Jan Œniegoñ, kiedy w 1772 r. przejmowa³ rodzinny grunt, mia³ ju¿ ¿onê i kil- koro dzieci. By³ tylko raz ¿onaty, choæ myliæ w tej sprawie mo¿e fakt, ¿e w cie-

23Ibidem, s. 65.

24Ibidem, s. 115.

25Ibidem, s. 175.

26Ibidem, s. 48.

27Ibidem, Metryki zgonów, t. 1, s. 76.

28Ibidem, Metryki œlubów, t. 5, s. 275. Bobrek, dawniej wieœ, obecnie w granicach Cieszyna.

29Archiwum Pañstwowe w Katowicach Oddzia³ w Cieszynie (dalej: APK OC), Komora Cie- szyñska (dalej: KC), sygn. 1942/20, k. 28.

30Ibidem, sygn. 2561, k. 90v; por. Václav D a v í d e k, O názvech a jménach Tìšínska: s re- jestøíkem jmen z urbáøù z let 1577, 1621, 1692, 1775, Opava 1949, s. 129. W urbarzu przed na- zwiskiem Jerzego Œniegonia dopisano o³ówkiem cyfrê 9, oznaczaj¹c¹ numer domu.

31APK OC, KC, sygn. 2598, k. 1v; por. Franciszek P o p i o ³ e k, Wieœ Gumna przed 160 lat,

„Nowiny Œl¹skie”, nr 30 z 1 IX 1939 r.

32APK OC, KC, sygn. 1942/20, k. 29. Nie zachowa³y siê metryki zgonów parafii w Cieszynie za lata 1744–1774.

33PMMC, Metryki zgonów, t. 4 A, s. 9.

34Ibidem, Metryki chrztów, t. 10, s. 437.

35Ibidem, s. 450.

36Ibidem, t. 11, s. 60.

37Ibidem, s. 350.

38Ibidem, s. 141.

39Ibidem, s. 226.

40Ibidem, Metryki œlubów, t. 6, s. 279.

szyñskich metrykach jego ¿ona Maria pojawia siê z trzema ró¿nymi nazwiskami panieñskimi: Jozef

, Wa³ach

i Polok

. W rzeczywistoœci Maria pochodzi³a z rodziny ch³opskiej z Mistrzowic (dawniej samodzielna wieœ, obecnie w grani- cach Czeskiego Cieszyna), u¿ywaj¹cej wymiennie dwóch nazwisk: Jozef i Wa-

³ach

. Z kolei nazwisko Polok, które raz siê pojawi³o w metrykach, by³o pomy³k¹ ksiêdza odnotowuj¹cego chrzest Paw³a Œniegonia, jednego z synów Jana i Ma- rii

, powtarzaj¹cego nazwisko, która nosi³a matka chrzestna dziecka, Zuzanna Polok.

Tak wiêc Jan Œniegoñ o¿eni³ siê 20 XI 1759 r. z Mari¹, córk¹ Andrzeja Jozefa vel Wa³acha z Mistrzowic

. Z tego ma³¿eñstwa pochodzili: Anna (ochrzczona 15 III 1761 r.)

, Andrzej (ochrzczony 5 VIII 1763 r.)

, Jan (ochrzczony 24 V 1766 r.)

, Jerzy (ochrzczony 4 II 1769 r., zm. 28 XII 1779 r.)

, Pawe³ (ochrzczo- ny 18 V 1774 r.)

, Jakub (ochrzczony 12 II 1777 r., zm. 4 VI 1777 r.)

i Maria (ochrzczona 19 V 1778 r., zm. 28 XII 1779 r.)

.

Z synów Jana Œniegonia imiennik ojca 29 X 1788 r. o¿eni³ siê z Ew¹, córk¹ Jana Olszara, siedlaka z Sibicy (dawniej samodzielna wieœ, obecnie w granicach Cze- skiego Cieszyna)

. Poprzez swoj¹ córkê Annê, wydan¹ w 1824 r. za Paw³a Toman- ka, m³ynarza z Ropicy, by³ pradziadkiem ksiêdza Rudolfa Tomanka (1879–1941), znanego dzia³acza narodowego i spo³ecznego

.

Pawe³, inny syn Jana Œniegonia, zdecydowa³ siê opuœciæ rodzinn¹ wieœ i osied- liæ w Cieszynie, gdzie pracowa³ jako szewc

. 16 IV 1799 r. poœlubi³ tam Mariê

41Ibidem, s. 200; Metryki chrztów, t. 13, s. 1190.

42Ibidem, Metryki chrztów, t. 12, s. 1053; t. 13, s. 1513, 1551.

43Ibidem, t. 13, s. 1416.

44Por. Zemský archiv v Opavì (dalej: ZAO), Sbírka matrik Severomoravského kraje (dalej:

SMSK), sign. Ka VII 7, Metryki œlubów parafii rzymskokatolickiej w Cierlicku za lata 1727–1784, k. 46v, 49, 68v.

45PMMC, Metryki chrztów, t. 13, s. 1416.

46Ibidem, Metryki œlubów, t. 6, s. 200; ZAO, SMSK, sign. Ka VII 7, Metryki œlubów parafii rzymskokatolickiej w Cierlicku za lata 1727–1784, k. 63.

47PMMC, Metryki chrztów, t. 12, s. 803.

48Ibidem, s. 907.

49Ibidem, s. 1053.

50Ibidem, t. 13, s. 1190; Metryki zgonów, t. 4 A, s. 101.

51Ibidem, Metryki chrztów, t. 13, s. 1416.

52Ibidem, s. 1513; Metryki zgonów, t. 4 A, s. 54.

53Ibidem, Metryki chrztów, t. 13, s. 1551; Metryki zgonów, t. 4 A, s. 101.

54Ibidem, Metryki œlubów, t. 7 A, Sibica, s. 3.

55Ibidem, t. 8 B, Cieszyn, s. 54 (œlub Anny Œniegoniówny i Paw³a Tomanka); ZAO, SMSK, sign. Ja V 3, Metryki chrztów parafii w Ropicy, s. 129 (chrzest Franciszka Tomanka, syna Anny i Paw³a); Andrzej G r a j e w s k i, Rudolf Tomanek, [w:] S³ownik biograficzny katolickiego ducho- wieñstwa, s. 439–440; ¯ycie i dzia³alnoœæ ks. Rudolfa Tomanka. W trosce o zachowanie religijnej i kulturowej to¿samoœci Œl¹ska Cieszyñskiego, red. Józef B u d n i a k, Cieszyn 2002.

56Zawód Paw³a podaj¹ metryki chrztów jego dzieci. Ksiêga zapowiedzi przedœlubnych nazywa go „majstrem w szewskim rzemioœle”, zob. PMMC, Ksiêga zapowiedzi przedœlubnych (od 1820), rok 1820, nr 54.

Rozaliê Kubalê

, córkê Józefa i Franciszki, urodzon¹ w Cieszynie i ochrzczon¹ 29 VIII 1771 r.

Maria i Pawe³ Œniegoniowie mieszkali w Cieszynie, tam te¿ na

œwiat przysz³y ich dzieci. Pod koniec ¿ycia Pawe³ Œniegoñ przeniós³ siê do Jab³on- kowa, gdzie proboszczem by³ jego syn Franciszek. Zmar³ 24 II 1858 r. na zapalenie p³uc i trzy dni póŸniej zosta³ pochowany na jab³onkowskim cmentarzu

.

Najstarszym dzieckiem Marii i Paw³a Œniegoniów by³ Ferdynand Józef Maksy- milian, urodzony 29 III 1800 r. w Cieszynie na Wy¿szej Bramie. Zosta³ ochrzczony nastêpnego dnia

. Zmar³ 19 XII 1805 r. w Cieszynie

. Druga z kolei by³a córka Teresa Filipina. Urodzi³a siê 18 IV 1802 r. w Cieszynie na Wy¿szej Bramie, a ochrzczona zosta³a nastêpnego dnia

. 12 VIII 1820 r. w Cieszynie poœlubi³a 23-letniego Franciszka Œwierczynê

. Wed³ug ustaleñ P. Ba³tarowicza nosi³a na- zwisko Stiller

i zmar³a 3 VI 1855 r. Spoœród rodzeñstwa biskupa Franciszka Œnie- gonia wczeœniejsza literatura zna³a jedynie Teresê. Trzecim dzieckiem Marii i Paw³a Œniegoniów by³a Tekla Franciszka. Urodzi³a siê 23 IX 1804 r. w Cieszynie.

Zosta³a ochrzczona nastêpnego dnia

. 23 X 1825 r. w Cieszynie poœlubi³a 30-letniego Bernarda Necky’ego (Neky’ego)

. Zmar³a 5 VIII 1831 r. w Cieszynie.

Zosta³a pochowana na cmentarzu przy cieszyñskim koœciele pw. œw. Jerzego

. Ju¿

niespe³na dwa miesi¹ce po œmierci pierwszej ¿ony, 25 IX 1831 r., Bernard Necky o¿eni³ siê z Antonin¹ Fischur

. Co ciekawe, ojcem chrzestnym pierwszego dziec- ka tej pary, Bernarda Antoniego Paw³a (ur. 16 VII 1832 r.), by³ Pawe³ Œniegoñ, ojciec Tekli

. Kolejna córka Marii i Paw³a Œniegoniów, Maria Otylia, urodzi³a siê 13 XI 1806 r. w Cieszynie. Zosta³a ochrzczona nastêpnego dnia

. Zmar³a 3 IV 1808 r. w Cieszynie

. Pi¹tym dzieckiem Marii i Paw³a Œniegoniów by³ syn. W me- trykach chrztów nie ma o nim ¿adnej wzmianki, jedynie metryki zgonu podaj¹, ¿e 5 IX 1808 r. w Cieszynie zmar³ nieochrzczony syn Paw³a Œniegonia

.

57Ibidem, Metryki œlubów, t. 7 B, Wy¿sza Brama, s. 33.

58Ibidem, Metryki chrztów, t. 13, s. 1315.

59ZAO, SMSK, sign. Ja I 21, Metryki zgonów parafii rzymskokatolickiej w Jab³onkowie (1824–1903), k. 85.

60PMMC, Metryki chrztów, t. 14 B, Wy¿sza Brama, s. 102.

61Ibidem, Metryki zgonów, t. 4 A, Cieszyn, s. 269.

62Ibidem, Metryki chrztów, t. 14 B, Wy¿sza Brama, s. 116.

63Ibidem, Metryki œlubów, t. 8 B, Cieszyn, s. 36. Por. Ksiêga zapowiedzi przedœlubnych (od 1820), rok 1820, nr 54.

64B a ³ t a r o w i c z, Biskup, s. 69. Oznacza³oby to, ¿e po œmierci Franciszka Œwierczyny wysz³a ponownie za m¹¿.

65PMMC, Metryki chrztów, t. 14 A, cz. 2, Cieszyn, s. 113.

66Ibidem, Metryki œlubów, t. 8 B, Cieszyn, s. 61.

67Ibidem, Metryki zgonów, t. 5 A, Cieszyn, s. 109.

68PMMC, Metryki œlubów, t. 8 B, Cieszyn, s. 86.

69Ibidem, Metryki chrztów, t. 17 A, Cieszyn, s. 89. Matk¹ chrzestn¹ by³a Helena, ¿ona Jana Necky’ego.

70Ibidem, t. 14 A, cz. 2, Cieszyn, s. 138.

71Ibidem, Metryki zgonów, t. 4 A, Cieszyn, s. 280.

72Ibidem, s. 283.

Szóstym dzieckiem, a trzecim synem Marii i Paw³a Œniegoniów by³ Franci- szek, póŸniejszy biskup. W literaturze istniej¹ pewne rozbie¿noœci co do daty jego narodzin. Starsza literatura i czêœæ nowszej podaj¹, ¿e urodzi³ siê 2 X 1809 r.

Cieszyñskie ksiêgi metrykalne odnotowa³y, ¿e Franciszek Leopold Œniegoñ, syn Paw³a i Marii, urodzi³ siê 3 X 1809 r. i zosta³ ochrzczony tego samego dnia. Jego rodzicami chrzestnymi byli Maksymilian Bilowitzky i Teresa, ¿ona Józefa Mate- ra

. Z tego Ÿród³a skorzysta³ ju¿ P. Ba³tarowicz

. Jego ustalenia nale¿y sprosto- waæ w jednym szczególe. Podaje on, ¿e ojciec chrzestny Franciszka Œniegonia nosi³ dwucz³onowe nazwisko Bilowicki-Rajca

. W rzeczywistoœci nazywa³ siê Bilowicki (Bilowitzky). Zasiada³ on we w³adzach miejskich Cieszyna. Gdy trzy- ma³ do chrztu Teklê Franciszkê, starsz¹ siostrê Franciszka, zosta³ okreœlony w metrykach jako „senator”

. W latach 1787–1791 burmistrzem Cieszyna by³ Ma- ksymilian Bilowitzky

, najpewniej identyczny z ojcem chrzestnym Franciszka

Œniegonia. Przekazana przez metrykê chrztu data urodzenia póŸniejszego bisku- pa (3 X 1809 r.) pojawia siê w nowszej literaturze

. Z cieszyñskich ksi¹g metry- kalnych wynika, ¿e Franciszek Œniegoñ jako jedyny z rodzeñstwa zosta³ ochrzczo- ny w dniu narodzin. Wp³yn¹³ na to byæ mo¿e fakt, ¿e 13 miesiêcy wczeœniej jego starszy brat zmar³, zanim zosta³ ochrzczony. Nale¿y jednak zwróciæ uwagê, ¿e wspó³czesne Œniegoniowi schematyzmy oraz prasa podaj¹ datê narodzin o dzieñ wczeœniejsz¹ od tej zapisanej w metryce – 2 X 1809 r.

Najm³odszymi dzieæmi Marii i Paw³a Œniegoniów byli bliŸniacy, Jan Nepo- mucen i Pawe³, którzy urodzili siê 13 IV 1812 r.

Jan Œniegoñ, podobnie jak oj- ciec, by³ szewcem w Cieszynie. Zmar³ 26 VIII 1864 r. w tamtejszym szpitalu bo- nifratrów i dwa dni póŸniej zosta³ pochowany na cmentarzu ko³o koœcio³a pw.

œw. Jerzego

. 20 I 1835 r. poœlubi³ 20-letni¹ Joannê, córkê Jana Richtera. Œlubu udziela³ ówczesny wikary w cieszyñskiej parafii pw. œw. Marii Magdaleny – brat pana m³odego, Franciszek

. Ten ostatni ochrzci³ tak¿e piêcioro dzieci tej pary (czworo najstarszych oraz siódme).

73L o n d z i n, Historia, s. 324; To m e c k i, Ks. Franciszek Œniegoñ, s. 319; C z u p r y n a, Bis- kup cieszyñski, s. 151; G o l e c, B o j d a, S³ownik, t. 2, s. 235; K i e d o s, Franciszek Œniegoñ, s. 430.

74PMMC, Metryki chrztów, t. 14 A, cz. 2, Cieszyn, s. 177.

75B a ³ t a r o w i c z, Biskup, s. 69.

76Opieraj¹c siê na artykule Ba³tarowicza, C z u p r y n a (Biskup ubogich i chorych, s. 196) pi- sze, ¿e ojciec chrzestny cieszyñskiego biskupa nosi³ nazwisko Bilowski-Rajca.

77PMMC, Metryki chrztów, t. 14 A, cz. 2, Cieszyn, s. 113.

78Wac³aw G o j n i c z e k, Burmistrzowie Cieszyna od XIV do XX wieku, [w:] 500 lat ratusza i rynku w Cieszynie 1496–1996, red. Idzi P a n i c, Mariusz M a k o w s k i, Cieszyn 1996, s. 76.

79B u d n i a k, Cieszyn, s. 21; S n o c h, Górnoœl¹ski leksykon, s. 324; C z u p r y n a, Biskup ubo- gich i chorych, s. 196. Datê 2 X 1809 r. podaje jeszcze Jan G ó r e c k i, Pielgrzymowanie cieszy- niaków, [w:] Kszta³towanie, s. 149, przyp. 25.

80Schematismus des Geistlichkeit des Bisthums Breslau k.k. österreichischen Antheils für das Jahr 1847, Teschen [b.r.w.], s. 31; „Gwiazdka Cieszyñska”, 1882, 47, s. 479; 1891, 27, s. 263.

81PMMC, Metryki chrztów, t. 14 A, cz. 2, Cieszyn, s. 283.

82Ibidem, Metryki zgonów, t. 7 A, Cieszyn, s. 85.

83Ibidem, Metryki œlubów, t. 8 B, Saska Kêpa, s. 10.

Joanna i Jan Œniegoniowie mieli 12 dzieci – wszystkie przysz³y na œwiat w Cieszynie. Potomkami tej pary byli: Roman Dominik (ur. 4 VIII 1837 r.

, zm.

2 IX 1837 r.

), Anna Krystyna (ur. 24 VII 1838 r.

), Otylia Weronika (ur. 11 XII 1839 r.

), Emilia Helena (ur. 2 I 1841 r.

, zm. 2 III 1841 r.

), Heloiza Antonina Franciszka Emeryka (ur. 19 II 1842 r.

, zm. 9 III 1842 r.

), Ludwik Franciszek Pawe³ (ur. 13 VIII 1843 r.

), Ludmi³a Tekla (ur. 6 XI 1844 r.

), Adelajda Józefa (ur. 2 III 1846 r.

), Ferdynand Herman (ur. 7 IV 1847 r.

), Hugo Stanis³aw (ur.

13 XI 1848 r.

, zm. 16 VII 1849 r.

), Adolf Jan (ur. 26 IV 1850 r.

, zm. 9 VII 1850 r.

) i Henryk Teodor (ur. 29 VI 1851 r.

, zm. 26 II 1853 r.

).

Spoœród synów Jana Œniegonia na uwagê zas³uguje Ludwik. Pocz¹tkowo by³ magazynierem poci¹gu kolei koszycko-bogumiñskiej w Karwinie. 16 VII 1872 r.

o¿eni³ siê z Aniel¹ Mollersk¹ z Cieszyna

. Zapewne jest identyczny z Ludwi- kiem Œniegoniem, ksiêgowym w Cieszynie, który na prze³omie XIX i XX w. an- ga¿owa³ siê w ró¿ne akcje charytatywne

.

Podsumowuj¹c, biskup Franciszek Œniegoñ by³ wprawdzie synem cieszyñskie- go rzemieœlnika, ale pochodzi³ z ch³opskiej rodziny, od pokoleñ mieszkaj¹cej we wsiach po³o¿onych w okolicach Cieszyna. Nale¿y widzieæ w nim zarówno syna szewca z Cieszyna, jak i wnuka siedlaka z Gumnej. Okazuje siê, ¿e z tej „ch³op- skiej bur¿uazji” wywodzi³o siê w XIX w. nie tylko wielu zas³u¿onych dzia³aczy, ale tak¿e jedyny cieszyñski biskup.

Mam nadziejê, ¿e niniejszy artyku³ stanie siê przyczynkiem do opracowania pe³nej genealogii Œniegoniów oraz dalszych badañ nad rodzinami ch³opskimi na

Œl¹sku Cieszyñskim.

84 Ibidem, Metryki chrztów, t. 18 A, Cieszyn, s. 25.

85 Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 7.

86 Ibidem, Metryki chrztów, t. 18 A, Cieszyn, s. 43.

87 Ibidem, s. 64.

88 Ibidem, s. 80.

89 Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 44.

90 Ibidem, Metryki chrztów, t. 18 A, Cieszyn, s. 97.

91 Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 54.

92 Ibidem, Metryki chrztów, t. 18 A, Cieszyn, s. 125.

93 Ibidem, s. 142.

94 Ibidem, s. 173.

95 Ibidem, s. 193.

96 Ibidem, s. 221.

97 Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 127.

98 Ibidem, Metryki chrztów, t. 19 A, Cieszyn, s. 21.

99 Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 137.

100Ibidem, Metryki chrztów, t. 19 A, Cieszyn, s. 36.

101Ibidem, Metryki zgonów, t. 6 A, Cieszyn, s. 160.

102Ibidem, Metryki œlubów, t. 10 A, Cieszyn, s. 11; por. Ksiêga zapowiedzi przedœlubnych (1871–1877), rok 1872, nr 63.

103„Gwiazdka Cieszyñska”, 1897, 8; 1900, 3; 1901, 21; 1902, 2.