A bliźniego swego jak siebie samego!

(1)

„…A bliźniego swego jak siebie samego…”!

Materiał składa się z sekcji: "Bliźni – czyli kto?", "Dobry Samarytanin", "Uczenie się drugiego człowieka", "Modlitwa poety", "Iskierka miłości", "Zadaniowo".

Materiał zawiera 3 ilustracje (fotograﬁe, obrazy, rysunki), 38 ćwiczeń, w tym 3 interaktywne.

(2)

„…A bliźniego swego jak siebie samego…”!

Dobry Samarytanin (według Jacopo Bassano)

David Teniers Młodszy, Dobry Samarytanin (według Jacopo Bassano), 1650–1656, Courtauld Insitute of Art, Londyn, domena publiczna

Wiemy, że Jezus swoje nauki przekazywał w postaci przypowieści. Spośród około 40 z nich do najbardziej znanych należy historia miłosiernego Samarytanina. Swoistym wstępem do niej jest dialog między Jezusem a faryzeuszem.

Już wiesz

Przygotuj się do opowiedzenia historii (może być ﬁkcyjna), w której ważnym motywem jest pomoc udzielona komuś, z kim się rywalizuje, kogo się nie lubi, a nawet – nienawidzi.

Bliźni – czyli kto?

Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 25---29

(25) A oto powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Go na próbę, zapytał: Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne? (26) Jezus mu odpowiedział: Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz? (27)

“

(3)

Po przeczytaniu fragmentu Ewangelii wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania.

Ćwiczenie 1.1

Podaj, jakie według ciebie jest źródło wyrazu „bliźni”.

Ćwiczenie 1.2

Wyjaśnij, jakie jest znaczenie słowa „bliźni”. Napisz krótkie hasło do słownika języka polskiego, a następnie sprawdź w słowniku języka polskiego, czy twoja deﬁnicja jest bliska słownikowej.

Ćwiczenie 1.3

On rzekł: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. (28) Jezus rzekł do niego: Dobrześ

odpowiedział. To czyń, a będziesz żył. (29) Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: A kto jest moim bliźnim?

Uzupełnij

(4)

Ćwiczenie 1.4

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 1.5

Sprawdź w słowniku etymologicznym języka polskiego, czy twoja odpowiedź jest bliska słownikowej.

Ćwiczenie 1.6

Wyjaśnij, na czym – twoim zdaniem – miałoby polegać wystawianie Jezusa na próbę przez uczonego w Prawie.

Ważne!

Jezus został niejako sprowokowany. Odpowiedź uczonemu dał nie wprost, ale – jak to miał w zwyczaju – za pomocą przypowieści.

Dobry Samarytanin

Wskaż, z połączenia jakich słów powstał wyraz „miłosierdzie”.

miłość i sierpień

miłość i serce

miłość i śmierć

miłość i sierść

miłość i dzień

Ewangelia wg św. Łukasza, 10, 30---37

(30) Jezus nawiązując do tego, rzekł: Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go

“



(5)

Ważne!

Wszyscy słuchający przypowieści dobrze wiedzieli, dlaczego z Jerozolimy do Jerycha się schodzi: Jerozolima leży na wysokości 740 m n.p.m., a Jerycho jest położone w depresji – 230 m p.p.m. Oba miasta dzieli odległość 27 km.

Trzeba też wyjaśnić, kim są niektórzy bohaterowie przypowieści:

Samarytanin to mieszkaniec krainy o nazwie Samaria. Oddzielała ona zamieszkane przez Żydów Galileę (tam wychowywał się Jezus) i Judeę (tam znajdowała się stolica Jerozolima z najważniejszą budowlą w kraju, czyli świątynią Salomona). W opinii Żydów Samarytanie to byli ludzie nieczyści, poganie, odszczepieńcy, gorsi, a kontakt z nimi „brudził”.

Lewita – pomocnik kapłana. Nazwa ma źródło w przekonaniu lewitów, że są potomkami Lewiego, syna patriarchy Jakuba.

Po przeczytaniu kolejnego fragmentu Ewangelii wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.

Ćwiczenie 2.1

obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. (31) Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan;

zobaczył go i minął. (32) Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. (33) Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się

głęboko: (34) podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody

i pielęgnował go. (35) Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał. (36) Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce

zbójców? (37) On odpowiedział: Ten, który mu okazał miłosierdzie.

Jezus mu rzekł: Idź, i ty czyń podobnie!

(6)

Ćwiczenie 2.2

Ułóż we właściwej kolejności osoby, które widziały człowieka pobitego przez zbójców.

Samarytanin lewita

kapłan

Ćwiczenie 2.3

Czy – twoim zdaniem – kolejność ta jest przypadkowa? Odpowiedź uzasadnij.

Ćwiczenie 2.4

Razem z koleżanką lub kolegą z ławki podzielcie się rolami:

Znajdź usprawiedliwienie dla kapłana, który nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.

Znajdź usprawiedliwienie dla lewity, który nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.

Spróbujcie wspólnie znaleźć usprawiedliwienie dla Samarytanina, gdyby nie zatrzymał się przy człowieku leżącym na poboczu drogi.

Ćwiczenie 2.5

Postępowanie Samarytanina wynikało nie z nakazów prawnych, lecz z uczucia. Jakiego?

Ćwiczenie 2.6

Co wydarzyło się później? Opowiedz własnymi słowami zakończenie historii. Nie zmieniaj przy tym wersji biblijnej.

(7)

Ćwiczenie 2.7

Jezus zapytał uczonego: „Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?”. Dlaczego uczony nie odpowiedział po prostu: „Samarytanin”?

Ćwiczenie 2.8

Gdzie według przypowieści jest granica miłosierdzia?

Ćwiczenie 2.9

Kogo można, a kogo trzeba objąć miłosierdziem?

Ćwiczenie 2.10

Ćwiczenie 2.11

Określ, kim jest „bliźni” w świetle tej przypowieści.

członek rodziny

każdy człowiek

każdy rodak

każdy obywatel tego samego państwa

każdy pobity człowiek



(8)

Miłosierny Samarytanin

Jacopo Bassano, Miłosierny Samarytanin, ok. 1562–1563, olej na płótnie, Na onal Gallery, Londyn, domena publiczna

Po przyjrzeniu się obrazowi Miłosierny Samarytanin wykonaj polecenia i odpowiedz na pytanie.

Ćwiczenie 3.1

Opisz wszystkie cztery postaci ludzkie widoczne na obrazie.

Objaśnij symbolikę kolorów użytych do namalowania tych postaci.

Wyjaśnij, co i dlaczego trzyma w ręku jedna z uciekających postaci.

Wyjaśnij sens namalowania dwóch psów u stóp pobitego człowieka.

(9)

Ćwiczenie 3.2

Odnieś się do słów Josepha Ratzingera, który tak skomentował przypowieść o miłosiernym Samarytaninie:

„Aktualność tej przypowieści jest oczywista. Jeśli przełożymy ją na wymiar społeczności całego świata, widzimy wtedy, że nie mogą nam być obojętne leżące obok, ograbione i złupione, ludy Afryki.”

Czy twoim zdaniem jest to słuszna interpretacja przypowieści? Odpowiedź uzasadnij.

Uczenie się drugiego człowieka

Po przeczytaniu wiersza Jerzego Lieberta wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.

Jerzy Liebert

*** [Uczę się ciebie, człowieku]

Uczę się ciebie, człowieku.

Powoli się uczę, powoli.

Od tego uczenia trudnego Raduje się serce i boli.

O świcie nadzieją zakwita,

Pod wieczór niczemu nie wierzy, Czy wątpi, czy ufa – jednako – Do ciebie człowieku należy.

Uczę się ciebie i uczę

I wciąż cię jeszcze nie umiem – Ale twe ranne wesele,

Twą troskę wieczorną rozumiem.

“

(10)

Ćwiczenie 4.1

Kto i do kogo zwraca się w tym utworze? Odpowiedź uzasadnij.

Ćwiczenie 4.2

Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa: „Uczę się ciebie, człowieku”.

Ćwiczenie 4.3

Określ, dlaczego ta nauka wywołuje jednocześnie i radość, i ból.

Ćwiczenie 4.4

Postać mówiąca wspomina o zdobywaniu wiedzy o człowieku rankiem i wieczorem. Wyjaśnij, jakie znaczenie mogą mieć wyrażenia: „o świcie” i „pod wieczór”.

Ćwiczenie 4.5

Dlaczego serce inaczej odczuwa rankiem, a inaczej – wieczorem?

Ćwiczenie 4.6

Uzasadnij, że wiersz Jerzego Lieberta ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.

Modlitwa poety

Julian Tuwim

Litania

Modlę się, Boże, żarliwie, Modlę się, Boże, serdecznie:

Za krzywdę upokorzonych,

“

(11)

Po przeczytaniu wiersza Litania Juliana Tuwima wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania.

Za drżenie oczekujących,

Za wieczny niepowrót zmarłych, Za konających bezsilność,

Za smutek niezrozumianych, Za beznadziejnie proszących, Za obrażonych, wyśmianych, Za głupich, złych i maluczkich, Za tych, co biegną zdyszani Do najbliższego doktora, Za tych, co z miasta wracają Z bijącym sercem do domu, Za potrąconych grubiańsko, Za wygwizdanych w teatrze,

Za nudnych, brzydkich, niezdarnych, Za słabych, bitych, gnębionych,

Za tych, co usnąć nie mogą, Za tych, co śmierci się boją, Za czekających w aptekach I za spóźnionych na pociąg,

– ZA WSZYSTKICH MIESZKAŃCÓW ŚWIATA, Za ich kłopoty, frasunki,

Troski, przykrości, zmartwienia, Za niepokoje i bóle,

Tęsknoty, niepowodzenia,

Za każde drgnienie najmniejsze, Co nie jest szczęściem, radością, Która niech ludziom tym wiecznie Przyświeca jeno życzliwie –

Modlę się, Boże, serdecznie,

Modlę się, Boże, żarliwie!

(12)

Ćwiczenie 5.1

Uzasadnij, że utwór ma cechy gatunku literackiego wymienionego w tytule.

Ćwiczenie 5.2

Ustal, czy postać mówiąca modli się tylko za dobrych ludzi. Odpowiedź uzupełnij cytatami z wiersza.

Ćwiczenie 5.3

Wiersz zaczyna się i kończy bardzo podobnie. Dlaczego?

Ćwiczenie 5.4

W utworze pojawiają się synonimy słowa „kłopoty”. Wylicz je oraz dodaj do nich jeszcze co najmniej jeden synonim.

Ćwiczenie 5.5

Co o ludzkim życiu mówi wiersz Juliana Tuwima?

Ćwiczenie 5.6

Uzasadnij, że wiersz Litania ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.

Iskierka miłości

Tadeusz Różewicz

Przepaść

Babcia w czarnych sukniach w drucianych okularach

“

(13)

Po przeczytaniu wiersza Przepaść wykonaj polecenia i odpowiedz na pytanie.

Ćwiczenie 6.1

W utworze Tadeusza Różewicza jest mowa o przepaści i otchłani. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu poeta użył obu słów.

Ćwiczenie 6.2

Poszukaj w utworze określeń odnoszących się do kolorystyki. Jakie symboliczne znaczenie mają użyte tu określenia odnoszące się do zmysłu wzroku?

Ćwiczenie 6.3

Wyjaśnij, co spowodowało, że (w wierszu): „Rozstępują się straszliwe ciemności”.

z laseczką stawia stopę

nad przepaścią krawężnika cofa rozgląda się bojaźliwie

choć nie widać śladu samochodu Podbiega do niej chłopczyk

bierze za rękę i przeprowadza przez otchłań ulicy na drugi brzeg Rozstępują się

straszliwe ciemności

nagromadzone nad światem przez złych ludzi

kiedy w sercu

małego chłopca

świeci iskierka

miłości

(14)

Ćwiczenie 6.4

Uzasadnij, że wiersz Tadeusza Różewicza ma związki z przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie.

Zadaniowo

Ćwiczenie 7

Przyjrzyj się zamieszczonemu poniżej zdjęciu, a następnie napisz krótkie opowiadanie (użyj przy tym dialogów), w którym ukażesz zarówno obojętność, jak i zainteresowanie tym człowiekiem ze strony przechodniów.

Zdjęcie żebraka

Tomas Castelazo, Zdjęcie żebraka, licencja: CC BY-SA 3.0

Ćwiczenie 8

Napisz krótką notatkę na temat pomagania komuś nielubianemu czy wręcz nienawidzonemu.

Umieść w niej cytaty z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie.

(15)

Ćwiczenie 9

Przedyskutujcie w klasie następujący problem: Czy są ludzie, którzy nie zasługują na miłosierdzie?