Jerzy Nosowski
"Aspects of Islamic Civilisation : as
Depicted in the Original Texts", A.J.
Arberry, London 1964 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 4/2, 416-417
4 1 6 R E C E N Z J E I ä P iiA W O Z D A N I A [ 3 8 ]
ch ry stia n izm u i isla m izm u , oraz na p od ob n e u jm o w a n ie p rzez oba s y ste m y r o li i g o d n o ści M aryi M atk i Jezu sa, k tó rej p o w o ła n ie, zarów no w e d łu g E w a n g e lii jak i K oran u , dok on ało się p oprzez .z n a k i’, ,S ł o w o ’
(K a l i m a t ) i za p rzy czy n ą ,D u c h a ’ (Ś w ięteg o — R ü h al-Q u d ü s ). W za
k r e sie ty c h za g a d n ień au tor d ostrzega e le m e n ty , k tó re w y stę p u ją w p o d ob n ych u jęcia ch zarów n o w d o k try n ie ch ry stia n izm u jak i d o k try n ie isla m izm u i d zięk i te m u m ogą b yć p u n k tem w y jśc ia dla ew e n tu a ln e g o d ia lo g u zb liża ją ceg o ob y d w a obozy. W k o n k lu zji autor ch a ra k tery zu je n a stro je i sto su n k i o g ó ln o -r e lig ijn e w krajach isla m u kończąc w yrazam i op tym izm u , iż is tn ie ją m u zu łm a ń scy in terlo k u to rzy , ch ętn i d la p rzep ro w a d zen ia e w e n tu a ln e g o d ialogu z ch ry stia n izm em , d ia lo g u dobrej w o li, w z a je m n e g o sza cu n k u i ży czliw o ści.
K sią żk a M oubraca d la c z y te ln ik a n ie -is la m is ty sta n o w i w a rto ścio w ą in fo rm a cję d ającą o g ó ln y obraz r e lig ii M ah om eta i jako ta k a za słu g u je n a sp o p u la ry zo w a n ie, n a w e t na te ren ie p olsk im . N a to m ia st ze w zg lęd u n a sw o ją o sta tn ią część, o is la m ie w sp ó łc z e sn y m i jeg o sto su n k u do ch ry stia n izm u , m o że on a sta n o w ić dla b a d a c z a -isla m isty p u n k t w y jśc ia do rozw ażań b ardziej szcz e g ó ło w y c h w zak resie raczej p o b ieżn ie i o g ó l n ik o w o o m ó w io n y ch w n iej tem a tó w . N ie w ą tp liw ie D ek la ra cja Soboru W at. II z dn. 28. X . 1965 r. o sto su n k u K o ścio ła do r e lig ii n ie c h r z e ś c ija ń sk ic h , o g ło szo n a w trzy la ta po w y d a n iu k sią żk i M oubaraca, s t a w ia ją c o m ó w io n e z a g a d n ien ia w n o w y m św ie tle , m o że b y ć do teg o szczeg ó ln ą zach ętą i pom ocą.
K s. J e r z y N o s o w s k i
A . J. A R BER R Y : A sp e c ts o f Is la m ie C iv ilisa tio n (A s D ep icted in th e O rig in a l T e x ts), L ondon 1964, s. 408
A u tor, k tó r y p o św ię c ił stu d io m nad c y w iliz a c ją i k u ltu rą isla m u ponad 30 la t, w o m a w ia n ej k sią ż c e z a p rezen to w a ł fra g m e n ty d oko n a n y c h p rzez sie b ie p rzek ła d ó w z lite r a tu r y isla m u (arab sk iej i p er sk iej) z zam iarem z ilu str o w a n ia a u ten ty czn y m i źró d ła m i g łó w n y c h n u r tó w id eo lo g iczn y ch tej relig ii. M a teria ł u sy s te m a ty z o w a n y ze w z g lę du na ró żn e a sp e k ty te m a ty c z n e o d zw iercied la b o g a ctw o i ro zm a ito ści c y w iliz a c ji isla m u p o czą w szy od g e n e z y tej r e lig ii aż po d zień d z is ie j szy. A u tor u siłu je m o ż liw ie w ie r n y m i w n ik liw y m p rzek ła d em te k s tó w p och od zących od w y b itn y c h p isa rzy m u zu łm a ń sk ich , oddać g łę b ię ich p rzeży ć a je d n o cześn ie d u ch o w o ść ca łeg o ży cia śro d o w isk a m u zu łm a ń sk ieg o p o zostającego n a p rzestrzen i h isto r ii pod w ię k sz y m lu b m n iejszy m w p ły w e m s w y c h id e o w y c h i d u ch o w y ch p rzy w ó d có w . C harakter o g ó ln y d zieła, zam iary i c e le autora, zb ieżn e są z a n a lo g iczn ą pracą A. J e f f e r y (A R e a d e r on Is la m , H ague 1962), ja k k o lw ie k w y b ó r te k s tó w jest in n y w o b y d w u k siążk ach .
[ 3 9 ] R E C E N Z J E I S P R A W O Z D A N I A 4 1 7
P o sz c z e g ó ln e p rzek ła d y w y ją tk ó w z lite r a tu r y isla m isty c z n e j autor o m a w ia w s w y c h u w a g a ch in te r p r e ta c y jn y c h i k r y ty c z n y c h , d zielą cy ch gru p y te k s tó w , n a tle h isto ry czn y m , n a św ie tla ją c zw ła szcza w a ru n k i k u ltu ra ln e, d u ch ow e, w ja k ich p o w sta w a ły u w z g lę d n io n e dzieła. F ra g m e n ty p o ezji i p rozy p o ch o d zą ce od p isa rzy m u zu łm a ń sk ich dotyczą n a stę p u ją c y c h tem a tó w : ż y c ie B e d u in ó w w c h w ili p o ja w ie n ia się S ło w a A łla h a (K oranu), o p o w ia d a n ia o ż y ciu P rorok a M ah om eta i jeg o n a stęp có w ; p r z y p o w ie śc i m ąd rości ży cio w ej W schodu, filo z o fia i w ied za z Z achodu (A fry k i p ó łn .-za ch . i A n d a lu zji [arab sk iej H iszp a n ii]), ży cie w a r stw w y ż sz y c h i k a lifó w ; rad y i w sk a za n ia r e lig ijn e , e le m e n ty m is ty czne, lir y k a p o ezji i prozy, d o k ty n a teo lo g iczn a i d y sp u ty filo zo ficzn e, p r z y p o w ie ść i an eg d o ta , sztu k a H a fiza , d zieła w sp ó łc z e sn y c h p o etó w eg ip sk ich , re w o lu c ja isla m u d zisiejszeg o . T e k sty są tak dobrane, aby dać jak n a jw ie r n ie jsz y ob raz r z e c z y w isto śc i, k tórej dotyczą. D zięk i tem u c z y te ln ik m oże zo rie n to w a ć się w rozliczn y ch h isto ry czn y ch i a k tu a ln y c h p rob lem ach isla m u , a je d n o cześn ie w n ik n ą ć w d u ch o w o ść św ia ta m u zu łm a ń sk ieg o .
T u taj jed n a k że n a leży w y su n ą ć za sa d n icze zastrzeżen ie: p rzek ład a n g ielsk i, o k tó ry m autor w sp o m in a , zw ła szcza z ok azji c y to w a n ia p o ezji lir y c z n e j, b y n a jm n iej n ie o d d a je w ie r n ie n ie z w y k łe j su b te ln o śc i p rzen o śn i arab sk iej oraz n ie sły c h a n e j z w ię z ło śc i języ k a ara b sk ieg o (n ie k ie d y i p ersk iego). M eta fo ry p o e tó w arab sk ich są bardzo w y szu k a n e, n ie m a l a b stra k cy jn e, co w p o łą czen iu z ch ro n o lo g iczn y m od d alen iem d a w n iejszej lite r a tu r y od c za só w n am w sp ó łc z e s n y c h m oże d zisiejszem u c z y te ln ik o w i stw o r z y ć b łę d n e w y o b r a ż e n ie o fa k ty c z n y c h pogląd ach i n a stro ja ch p o szczeg ó ln y ch p isa rzy islam u . N ieo d zo w n a jest p rzeto k o n fro n ta cja p rzek ła d u z te k s te m o ry g in a ln y m . D la c z y te ln ik a p o l sk ieg o n a to m ia st te k s t p rzek ła d u a n g ie lsk ie g o sta n o w i jeszcze m n iejszą w a r to ść z ty c h ż e p o w o d ó w . D la teg o też k sią żk a A rb erry ’ego na te r e n ie p o lsk im m oże b y ć je d y n ie za ch ętą dla filo lo g ó w i h isto ry k ó w lite r a tu r y is la m isty c z n e j w k ieru n k u się g n ię c ia do o r y g in a ln y ch te k stó w arab sk ich i p ersk ich cele m u p rzy stęp n ien ia ich c z y te ln ik o w i p olsk iem u . K o rzy sta n ie n a to m ia st z p rzek ład u a n g ie lsk ie g o m oże b y ć z a le d w ie pom ocą w z o rie n to w a n iu s ię w tem a ty ce: zarów n o p o e ty c k o -lir y c z n e j, jak i te o lo g iczn ej, filo z o fic z n e j, ob y cza jo w ej i w r e sz c ie sp o łeczn ej. Do teg o jed n a k że n iezb ęd n a je s t zn ajom ość fa c h o w a p o szczeg ó ln y ch za g a d n ień u sy ste m a ty z o w a n y c h jako te m a ty n a u k o w e, w op arciu o od p o w ie d n ie pod ręczn ik i.
K s . J e r z y N o s o w s k i
