STRATY WYNIKAJ CE Z NIEWYSTARCZAJ CEJ LICZBY ZAPYLACZY PRÓBA SZACUNKU

(1)

Janusz Majewski

Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

STRATY WYNIKAJ¥CE Z NIEWYSTARCZAJ¥CEJ LICZBY ZAPYLACZY PRÓBA SZACUNKU

THE LOOSES IN CROPS AS A CONSEQUENT OF TOO LOW NUMBER OF POLLINATORS ATTEMPT OF ESTIMATE

S³owa kluczowe: pszczelarstwo, zapylanie, wartoæ zapylania Key words: beekeeping, pollination, value of pollination

Synopsis. Znaczenie pszczelarstwa dla cz³owieka wynika przede wszystkim z korzyci wynikaj¹cych z zapylania rolin. Pszczo³y odpowiadaj¹ za oko³o 90% zapyleñ dokonanych przez owady. W pracy okrelono liczbê rodzin pszczelich potrzebn¹ do zapylenia g³ównych upraw rolniczych. Obliczono tak¿e wartoæ zapylenia rolin uprawnych przez zapylacze oraz straty w rolnictwie wynikaj¹ce ze zbyt ma³ej w stosunku do potrzeb liczby owadów zapylaj¹cych.

Wstêp

Zainteresowanie cz³owieka pszczo³ami siêga wielu tysiêcy lat i wynika³o z pozyskiwania miodu i innych produktów pszczelich. Dopiero stosunkowo niedawno, zwrócono uwagê na rolê pszczó³ w zapylaniu rolin.

W wyniku powszechnej chemizacji i zanieczyszczenia rodowiska maleje liczba dzikich zapylaczy rolin, wobec tego ronie rola pszczó³, jako owadów zapylaj¹cych uprawy. Pszczo³y jako zapylacze rolin uprawnych przynosz¹ od dziesiêciokrotnie do nawet stukrotnie wiêcej po¿ytku, ni¿ jako wy- twórcy produktów pszczelich [Prabucki 1998]. wiadczy to o znacznej roli pszczelarstwa jako dzia³u rolnictwa, który w znacznym stopniu mo¿e wp³ywaæ na iloæ i jakoæ plonów wielu rolin uprawnych.

Celem pracy jest oszacowanie liczby rodzin pszczelich potrzebnych do zapylenia najwa¿niejszych rolin uprawnych w Polsce oraz okrelenie zmian jakie zachodzi³y w tym zakresie. Podjêto tak¿e próbê oszacowania wartoci plonów uzyskanych dziêki zapyleniu oraz wielkoci strat ponie- sionych przez rolników w wyniku zbyt ma³ej liczby owadów zapylaj¹cych.

W pracy wykorzystano dane statystyczne gromadzone przez G³ówny Urz¹d Statystyczny w celu okrelenia wielkoci upraw rolin entomofilnych oraz literaturê przedmiotu celem okrelenia wp³ywu zapylaczy na plonowania.

Znaczenie zapylania dla rolin uprawnych

Wiele rolin uprawnych to roliny obcopylne lub o niewystarczaj¹cym stopniu samopylnoci.

Rolinom takim w pe³nym zapyleniu pomaga nonik. W naszej strefie klimatycznej g³ównym noni- kiem s¹ owady, które odpowiadaj¹ za oko³o 80% zapylania, a wród nich dominuj¹c¹ rolê odgrywaj¹ pszczo³y, odpowiadaj¹ce za 90-95% zapyleñ wykonanych przez owady [Bornus 1982, Prabucki 1998].

Zapylenie rolin uprawnych warunkuje wielkoæ plonu, jaki mo¿na uzyskaæ. Brak zapylaczy lub ich niedostateczna liczba powoduj¹ ograniczenie plonowania, a tak¿e wp³ywaj¹ na pogorszenie jakoci plonów. Dodatkowo, ich obecnoæ pozwala na zapylenie rolin py³kiem innych osobników tego samego gatunku (tzw. zapylenie krzy¿owe), co poprawia tak¿e jakoæ owoców, b¹d nasion.

Zale¿noæ ta wystêpuje równie¿ w przypadku rolin samopylnych [Prabucki 1998].

Do najwa¿niejszych rolin u¿ytkowanych gospodarczo i wymagaj¹cych zapyleniu w naszej strefie klimatycznej mo¿na zaliczyæ roliny sadownicze, rzepak i rzepik, krzewy owocowe i plantacje trwa³e oraz grykê. Terminy kwitnienia wiêkszoci wymienionych rolin s¹ zbli¿one. Powoduje to konkurencjê wród rolin o zapylanie.

Celem obliczenia zapotrzebowania g³ównych rolin uprawnych na zapylanie okrelono ich powierzch- niê oraz liczbê rodzin pszczelich potrzebnych do zapylenia jednego hektara powierzchni plantacji rolin.

(2)

W latach 2000-2008 potrzeby zwi¹zane z zapylaniem wzros³y. W przypadku wariantu okrelaj¹- cego minimaln¹ liczbê pni pszczelich potrzebnych do zapylenia g³ównych rolin uprawnych wzrost ten wyniós³ ponad 600 tysiêcy. By³o to spowodowane przede wszystkim wzrostem area³u rzepaku, który w 2008 roku pokrywa³ 60% zapotrzebowania na zapylanie rolin uprawnych kwitn¹cych w zbli¿onym terminie. Ponad 30% udzia³ w potrzebach na zapylanie mia³y roliny sadownicze, natomiast znaczenie krzewów owocowych i plantacji trwa³ych nie przekracza³o 10% (tab. 1).

Potrzeby zwi¹zane z zapylaniem rolin uprawnych nie mog³y byæ w pe³ni zaspokojone ze wzglêdu na zbyt ma³¹ liczbê rodzin pszczelich. Wed³ug szacunków Polskiego Zwi¹zku Pszczelarskiego (PZP) w latach 2000-2008 liczba rodzin pszczelich wynosi³a od 830 do 950 tys. W roku 2008 wynosi³a 857 764 pni pszczelich, co pozwala³o na zapylenia w stopniu minimalnych upraw sadowniczych, b¹d upraw rzepaku i rzepiku w 55%. Bior¹c pod uwagê potrzeby zapylania rolin uprawnych o zbli¿onym terminie kwitnienia liczba pni pszczelich z 2008 r. pozwoli³a na zapylenie w minimalnym stopniu jedynie 1/3 tych upraw.

Wydajnoæ miodowa rolin uprawnych

Wa¿na ze wzglêdu na mo¿liwo-

ci wytwarzania produktów pszcze- larskich, wród których najwa¿niej- sze miejsce zajmuje miód, jest tzw.

wydajnoæ miodowa rolin. Okrela ona iloæ surowca miodowego, jak¹ rolina mo¿e dostarczyæ w ci¹gu okresu kwitnienia przy przeciêtnie sprzyjaj¹cych warunkach [Skowro-

h c y n w a r p u n il

o r h c y n a r b y w a i n e l y p a z o d a n b e z r t o p h c il e z c z s p n i z d o r a b z c i L . 1 a l e b a

T Polscewlatach2000-2008 w

e i n e i n l ó g e z c z s y

W Liczbarodzinpszczeilchpotrzebnadozapylenia t[ys].

0 0 0

2 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

y d a S

* n i

m 885 862 819 872 808 795 848 826 r

1151 1122 1066 1137 1055 1037 1107 1078 s

k a

m 1768 1721 1635 1743 1614 1588 1695 1650

k i p e z r i k a p e z R

n i

m 874 878 853 1076 1100 1248 1594 1542 r

1529 1537 1492 1884 1926 2184 2789 2699 s

k a

m 2621 2634 2558 3229 3301 3743 4781 4626 e

w o c o w o y w e z r

Kplantacje rtwa³e i

n i

m 166 157 155 166 191 182 191 187 r

275 265 261 277 321 304 322 313 s

k a

m 436 432 422 445 518 489 522 505

m e z a R

n i

m 1924 1896 1827 2115 2099 2225 2633 2554 r

2955 2923 2819 3298 3301 3525 4218 4090 s

k a

m 4824 4787 4616 5417 5433 5821 6997 6782 m

y n o

¿ il b z o y n il

o

Rterminiekwtinienia

n i

m 1835 1829 1754 2032 2007 2133 2538 2458 r

2816 2817 2705 3168 3154 3380 4065 3937 s

k a

m 4623 4629 4446 5225 5214 5606 6767 6551

*minoznaczailczbêpnipszczeilchportzebn¹dozaplyeniadanejroilnyobilczon¹napodstawieminimalnych w

u y z r p o n a n o k y w a i n e z c il b o - a i n d e r

, e z r u t a r e ti l w h c y n a d o p ñ e c e l a

z zglêdnieniuwatrociredniejznajczêciej t

a r e ti l w

¹ n a w a d o p

¹ z s

¿ y w j a n æ

o tr a w o n o i n d ê l g z w u - s k a m , w ó

³ a iz d e z r p h c y n a w y z a k s

w urze.

. 8 9 9 1 i k c u b a r P , 9 0 0 2 - 2 0 0 2 j e ti l o p s o p z c e z R y n z c y t s y t a t S k i n z c o R e i w a t s d o p a n e n s a

³ w a i n e z c il b o : o

³ d ó r

h c y n w a r p u n il

o r h c y n w ó

³ g a w o d o i m æ

o n j a d y W . 2 a l e b a T Polsce w

- e z c z s y Wólnienie

g Wydajnoæ a w o d o i m[kg/ha]

ij c a t n a l p a w o d o i m æ

o n j a d y

W t[miodu] 0

0 0

2 2005 2006 2007 2008 e

i n o

³ b a

J 6-20 2146 2205 2106 2283 2236 e

z s u r

G ok.6 110 75 75 78 78

y w il

ok.10 317 208 211 222 211 e

i n

i

W 20-30 983 861 915 941 904 e

i n

e r e z

C ok.35 424 334 339 360 347 i

k a p e z Rzepik

r 80-140 480486052268629 8764884818 i

k w a k s u r

T 3-5 310 276 278 262 271 y

n il a

M 150-250 2517 3553 3405 4121 3994 i

k z c e z r o

P 20-40 1006 1413 1291 1374 1300 t

s e r g

A 10-30 118 63 60 62 58

M E Z A

R - 559796951077308 9735194216 .

1 . b a t w k a j : o

³ d ó r

(3)

nek 2001]. Wydajnoæ okrela siê najczêciej dla 1 ha plantacji lub dla 1 drzewa. Wydajnoæ miodowa charakteryzuje potencja³ mo¿liwoci produkcyjnych rolin, nie za iloæ miodu jak¹ psz- czelarz mo¿e uzyskaæ. Produkcja miodu bêdzie ni¿sza ni¿ wydajnoæ miodowa rolin, poniewa¿ nie wszystek nektar mo¿e byæ zebrany przez pszczo³y. Czêæ nektaru mog¹ wykorzystaæ inne owady, a czêæ pszczo³y zu¿yj¹ na swoje potrzeby ¿yciowe. Przyjmuje siê, ¿e pszczo³y s¹ w stanie zebraæ oko³o 70% dostêpnego nektaru [Prabucki 1998].

Z punktu widzenia produkcji miodu najatrakcyjniejszymi rolinami uprawnymi s¹ maliny i rzepak. Pozosta³e roliny nie stanowi¹ atrakcyjnych dla pszczelarzy po¿ytków, a ich wydajnoæ miodowa nie przekracza 40 kg/ha. Ze wzglêdu na znaczny area³ rzepaku, rolina ta odpowiada³a w 2008 r. za oko³o 90% mo¿liwej wydajnoci miodowej badanych rolin. Udzia³ malin to niespe³na 5%, jab³oni ok. 2,5%, za pozosta³ych rolin 3% (tab. 2).

Poza wydajnoci¹ miodow¹ rolin, wp³yw na wielkoæ produkcji miodu ma równie¿ liczba rodzin pszczelich korzystaj¹ca z danego po¿ytku. W przypadku badanych rolin do zapylenia 1 hektara uprawy potrzebne by³o, w zale¿noci od roliny, od 1 do 8 rodzin pszczelich. W literaturze podawane s¹ ró¿ne wartoci dotycz¹ce liczby rodzin pszczelich potrzebnych do zapylenia. Dlate- go analizê przeprowadzono w trzech wariantach, bior¹c pod uwagê, odpowiednio wartoæ minimaln¹, redni¹ i maksymaln¹, która by³a podawana w literaturze. W badaniu przyjêto za³o¿enie, ¿e pszczo³y bêd¹ zbiera³y po¿ytek tylko z jednej roliny, co jest uproszczeniem, zw³aszcza w przypadku sadów, gdzie mo¿e wystêpowaæ konkurencja ze strony innych, bardziej atrakcyjnych dla psz- czó³ rolin, np. mniszka lekarskiego.

Najwy¿sz¹ produkcjê miodu mo¿na uzyskaæ w przypadku ustawienia uli na plantacji malin b¹d

rzepaku. W przypadku pozosta³ych rolin produkcja jest przynajmniej kilkukrotnie ni¿sza. Mo¿e to powodowaæ, ¿e pszczelarze ze wzglêdu na niskie zbiory miodu, niechêtnie bêd¹ wynajmowaæ pszczo³y do zapylania sadów, bez zap³aty za tê us³ugê. Natomiast w³aciciele plantacji rzadko sk³onni s¹ ponosiæ koszty zwi¹zane z wynajmem pszczó³ [Majewski 2008].

Wartoæ zapylania upraw i straty powodowane ich niezapyleniem

Wzrasta wartoæ pszczó³ jako zapylaczy, ze wzglêdu na degradacje rodowiska i niszczenie siedlisk dziko ¿yj¹cych owadów zapylaj¹cych wzrasta. W Stanach Zjednoczonych wartoæ zapylania rolin uprawnych przez pszczo³y wzros³a z 9,3 w 1989 r. do 14,6 mld USD w 2000 r. [Morse, Calderone 2000].

Wp³yw zapylania na plony rolin uprawnych jest znaczny, lecz nie zosta³ precyzyjnie okrelo- ny. W przypadku wielu upraw (czerenie, grusze, jab³onie, truskawki) zapylanie ma decyduj¹cy wp³yw na wielkoæ i jakoæ plonu (tab. 4).

æ

o k l e i w z a r o h c y n w a r p u n il

o r a i n e l y p a z o d a n b e z r t o p h c il e z c z s p n i z d o r a b z c i L . 3 a l e b a

Trodukcijmioduz 1hatychupraw p

k e n u t a Goilny

r Przeciêtna u d o i m a j c k u d o r

pz1haplantacij

* ] g k [

h c il e z c z s p i n p a b z c i

Lotrzebnadozapylenia p 1haplantacij

u d o i m ij c k u d o r p æ

o k l e i

Wodrodzinypszczelej ] g k [ n

i

m rednia max min rednia max e

i n o

³ b a

J 9,1 3 4 6 3,0 2,3 1,5

e z s u r

G 4,2 3 4 6 1,4 1,1 0,7

y w il

7 4 5 8 1,8 1,4 0,9

e i n

i

W 17,5 4 5 8 4,4 3,5 2,2

e i n

e r e z

C 24,5 4 5 8 6,1 4,9 3,1

k i p e z r i k a p e z

R 77 2 3,5 6 38,5 22,0 12,8

i k w a k s u r

T 3,5 1 1,5 2 3,5 2,3 1,8

y n il a

M 140 2 3,5 6 70,0 40,0 23,3

i k z c e z r o

P 21 2 3,5 6 10,5 6,0 3,5

t s e r g

A 14 2 3,5 6 7,0 4,0 2,3

y n il

o r j e w o d o i m i c

o n j a d y w j e i n d e r

% 0 7 o k a j o t ê j y z r p

*ród³o:opracowaniew³asne,Prabucki1998.

(4)

W Polsce liczba rodzin pszczelich jest niewystarczaj¹ca do zapylenia wszystkich upraw rolin entomofilnych. W 2008 roku liczby pni pszczelich pozwala³a na zaspokojenie minimalnych potrzeb zwi¹zanych z zapyleniem w oko³o 35%.

Do okrelenia strat wynikaj¹cych z niewystarczaj¹cego zapylenia g³ównych rolin uprawnych w Polsce uwzglêdniono roliny o zbli¿onym terminie kwitnienia. Za³o¿ono, ¿e rodziny pszczele w równym stopniu zapyla³y wszystkie badane roliny. Uwzglêdniono wp³yw zapylania na roliny w dwóch wariantach, przedstawionych w tabeli 4.

Na tej podstawie obliczono plon rolin bez zapylaczy oraz plon z zapylaniem (tab. 5).

- a r b y w n o l p a n a i n a l y p a z w y

³ p W . 4 a l e b a

Tychroilnuprawnych n

: g w ]

% [ y n o l p a n a i n a l y p a z w y

³ p W

y n il

o r k e n u t a

G ISiK* l¹zak** e

i n o

³ b a

J 0,85 0,50

e z s u r

G 0,90 0,60

y w il

0,40 0,60

e i n

i

W 0,60 0,50

e i n

e r e z

C 0,95 0,60

R 0,30 0,20

i k w a k s u r

T 0,85 0,30

y n il a

M 0,70 0,30

]l p . y w a l u p . k i s i p o . w w w [ m a r g o r P . K i S I e n a d

**danel¹zak2004

*r

ód³o:Program:Ochrona...2010i l¹zak2004. a

i n a l y p a z u k a r b y z r p i m e

³ a i z d u z h c y n w a r p u n il

o r y n o l P . 5 a l e b a T

y n il

o r k e n u t a

G redniplon ] a h /t [ .r 8 0 0 2

w Plonybezzapylaczy[/tha]wg: Plonyzzapylaczami[/tha]wg: K

i S

I l¹zaka ISiK l¹zaka e

i n o

³ b a

J 16,46 3,51 9,97 23,40 19,94

e z s u r

G 5,59 0,81 2,83 8,15 7,07

y w il

5,38 3,75 2,72 6,25 6,80

e i n

i

W 5,58 2,82 3,38 7,05 6,75

e i n

e r e z

C 4,12 0,31 2,08 6,16 5,21

R 2,73 2,14 2,35 3,05 2,94

i k w a k s u r

T 4,54 0,97 3,55 6,45 5,07

y n il a

M 5,58 2,22 4,36 7,39 6,23

k i n z c o R , 9 0 0 2 - 2 0 0 2 ..

.j e ti l o p s o p z c e z R y n z c y t s y t s t a S k i n z c o R e i w a t s d o p a n e n s a

³ w a i n e z c il b o : o

³ d ó r

tatystycznyRolnictwa2010,Program:Ochrona...2010,l¹zak2004. S

Ró¿nice w oszacowanej wielkoci plonów w obu podejciach wynikaj¹ z ró¿nego wp³ywu zapylaczy na wielkoæ plonów okrelonej przez autorów. Im ten wp³yw wy¿szy, tym wiêksza rozpiêtoæ miêdzy wielkoci¹ plonu uzyskanego bez udzia³u zapylaczy, a wielkoci¹ plonu uzyskanego z zapylaczami.

W 2008 r. wartoæ plonów uzyskanych dziêki zapylaniu siêga³a od niespe³na 750 z³/ha uprawy w przypadku rzepaku do ok. 23 tys./ha w przypadku sadu czereniowego. Uwzglêdniono jedynie mo¿liwy wzrost wielkoci plonów spowodowany zapylaniem, pominiêto natomiast wzrost jakoci plonów, który zw³aszcza w przypadku plantacji trwa³ych i rolin sadowniczych, ma wp³yw na osi¹gane ceny zbytu.

Nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê, ¿e ró¿nice te zosta³y obliczone dla plantacji zapylonej i ca³kowicie pozbawionej zapylania. W praktyce, nawet jeli rolnik nie wynajmuje pszczó³ do zapylenia, uprawa ulega w jakim stopniu zapyleniu. Stopieñ ten zale¿y m.in. od odleg³oci plantacji od pasiek, liczby dziko

¿yj¹cych zapylaczy i wielkoci plantacji (w przypadku du¿ych powierzchni plantacji owady mog¹ zapy- liæ jedynie brzegi ³anów). Zatem obliczone ró¿nice w praktyce mog¹ siê ró¿niæ.

Oszacowana wartoæ zapylenia wybranych upraw przez pszczo³y w 2008 roku wynios³a w wariancie ISiK ok. 1,2 mld z³, za w wariancie l¹zaka 0,6 mld z³. W obydwu wariantach najwiêksza wartoæ zapyleñ zosta³a oszacowana dla sadów jab³oniowych odpowiednio: 487 i 244 mln z³) oraz rzepaku (odpowiednio: 312 i 200 mln z³). W przypadku mo¿liwoci pe³nego zapylenia wszystkich rolin uprawnych uwzglêdnionych w badaniu, wartoæ tego zabiegu oszacowano na 3,3 mld z³ w wariancie ISiK oraz 1,8 mld z³ w drugim wariancie. Zatem straty poniesione z tytu³u niezapylenia upraw wynios³y w 2008 roku we wskazanych wariantach, odpowiednio: ok. 2,2 i 1,2 mld z³. Najwy¿sze straty poniesiono w sadownictwie, ich wartoæ wynios³a ok. 1,3 w pierwszym i 0,7 mld z³ w drugim wariancie.

(5)

*yzcalypazybzciljec¹jazcratsyweinzec¹jakinywytartszarohcynwarpunilorhcynarbywñelypazæotraW.6alebaT ynilorkenutaGijcatnalpzunolpicotrawacin¿óR jenolypazeinijenolypaz gw]ah/³z[zezrpnilorainelypazæotraW .r8002wy³ozczsp gw]³znlm[zezrpnilorainelypazæotraW uinelypazmyn³epyzrpy³ozczsp gw]³znlm[-atsodeinzec¹jakinywytartS yzcalypazybzciljenzcet gw]³znlm[ KiSIakaz¹lKiSIakaz¹lKiSIakaz¹lKiSIakaz¹l eino³baJ811896041,7841,4420,69317,9969,8096,554 ezsurG4362180374,752,336,4612,592,7010,26 ywil518136924,318,124,836,260,528,04 einiW037377921,746,739,4317,7018,781,07 einerezC65822602210,972,243,6229,0214,7417,87 kipezrikapezR06114471,2133,0025,4980,4754,2857,373 ikwaksurT6710122828,3517,248,0442,2210,7826,97 ynilaM1680192930,110,45,134,115,024,7 mezaR--9,06118,5261,72337,39712,66128,7611 .0102awtcinloRogenzcytsytatSakinzcoRgu³dew.r8002wupuksynecentêicezrpotêjyzrpñezcilbood* .5.batwkaj:o³dór

Podsumowanie

Wzrasta znaczenie pszczelarstwa dla upraw rolin entomofilnych lub o niewystarczaj¹cym stopniu samopylnoci, ze wzglêdu na zmniejszaj¹c¹ siê liczbê innych owadów zapylaj¹cych. Pszczo³y zimuj¹ce gromadnie, mo¿na transportowaæ na odpo- wiednie plantacje i ze wzglêdu na ich ,,wier- noæ kwiatow¹ s¹ dla wielu rolin uprawnych najlepszym zapylaczem.

Liczba rodzin pszczelich w Polsce, któ- ra wynosi³a w 2008 r. wed³ug danych Pol- skiego Zwi¹zku Pszczelarskiego ok. 900 tys., jest niewystarczaj¹ca do zapylenia wszystkich upraw. W 2008 roku wystarcza³a do zapylenia jedynie ok. 35% upraw kwitn¹- cych w ostatniej dekadzie kwietnia i pierw- szej po³owie maja.

Wartoæ zapyleñ 1 ha upraw jest zró¿ni- cowana i zale¿y od gatunku uprawianej roliny oraz wp³ywu zapylenia na plon roliny jaki przyjêto w badaniach. Wskazana wartoæ by³a najni¿sza w przypadku rzepaku, wynosi³a dla przyjêtych wariantów 1160 i 744 z³, natomiast najwy¿sze wartoci uzyskano dla czereni odpowiednio: 22 856 i 12 206 z³ i dla gruszy, odpowiednio: 12 634 oraz 7308 z³. £¹czn¹ war- toæ zapyleñ area³u badanych rolin w 2008 r.

zosta³a okrelono we wskazanych wariantach, odpowiednio: na niemal 1,2 oraz ponad 0,6 mld z³.

Niedostateczna liczba rodzin pszczelich spowodowa³a straty w wielkoci i jakoci uzy- skiwanych plonów. W roku 2008 straty wynikaj¹ce ze zmniejszonego plonowania oszacowano na niemal 2,2 i 1,2 mld z³ we wskazanych wariantach. Najwy¿sze straty poniesiono w sadownictwie i stanowi³y one oko³o 60% strat wszystkich badanych rolin.

Literatura

Bornus L. 1982: ABC mistrza ogrodnika pszczelarstwo. Wyd. Spó³dzielcze, Warszawa.

Majewski J. 2008: Pszczelarstwo jako czynnik wp³ywaj¹cy na konkurencyjnoæ w rolnictwie.

Rocz. Nauk. SERiA, t. X, z. 4, ss. 255-259.

Morse R. A., Calderone N.W. 2000: The value of honey bees as pollinators of US crops in 2000.

[www.beeculture.com/content/PollinationRe- print07.pdf], 15.04.2010.

Prabucki J. (red.) 1998: Pszczelnictwo. Wyd.

Promocyjne Albatros, Szczecin.

Program: Ochrona rolin bezpieczna dla pszczó³.

Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (ISiK).

[www.opisik.pulawy.pl], 15.04.2010.

Rocznik Statystyczny Rolnictwa. 2009. 2010:

GUS, Warszawa.

(6)

Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej. 2002-2009: GUS, Warszawa.

Skowronek W. 2001: Pszczelnictwo. Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Oddzia³ Pszczelnictwa, Pu³awy;

l¹zak G. 2004: Wp³yw pszczelarstwa na ekosystemy i ochronê ró¿norodnoci biologicznej. [W:] Potencja³ pszczelarstwa na Mazowszu oraz jego wp³yw na ekosystemy i ró¿norodnoæ biologiczn¹. Materia³y konferen- cyjne. Wojewódzki Orodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie, s. 35-43.

Summary

In the article were presented the most important role of beekeeping which is plant pollination. Bees are responsible for over 90% insects pollination in Poland. In the paper were presented the number of bee families needed to crops pollination in 2000-2008. The value of bees as a pollinators were calculated. Also the losses in crops as a consequent non pollinated area were estimated.

Adres do korespondencji:

dr in¿. Janusz Majewski Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Miêdzynarodowych Stosunków Gospodarczych ul. Nowoursynowska 166 02-787 Warszawa tel. (22) 593 41 12 e-mail: janusz_majewski@sggw.pl

STRATY WYNIKAJ CE Z NIEWYSTARCZAJ CEJ LICZBY ZAPYLACZY PRÓBA SZACUNKU