Najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu w Polsce

(1)

Najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu w Polsce

(2)

Najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu w Polsce

Rozpoczęte na początku lat 90. XX wieku procesy zmian w polskim przemyśle miały odwrócić złe tendencje z lat wcześniejszych. Konieczne było unowocześnienie procesów produkcji, podniesienie wydajności i zmiana struktury branżowej przemysłu. Trzy główne procesy mające prowadzić do tych celów to restrukturyzacja, prywatyzacja i wkroczenie kapitału zagranicznego.

Gdański Park Naukowo-Technologiczny działa na bazie współpracy m.in. Politechniki Gdańskiej, Uniwersytetu Medycznego i Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej

Już wiesz

co to jest przemysł;

jakie zmiany zaszły w polskim przemyśle i jakie były ich przyczyny;

jak szukać informacji w różnych źródłach.

Nauczysz się

wskazywać najlepiej rozwijające się w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej;

podawać przykłady największych zakładów przemysłowych Polski;

wymieniać główne produkty eksportowe naszego kraju;

podawać przykłady rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii w Polsce.

1. Wartość produkcji przemysłowej w Polsce

Od połowy lat 90. XX wieku wartość produkcji przemysłowej w Polsce systematycznie wzrasta.

Początkowo był to wzrost powolny, a w latach 2000‑2002 wystąpiła nawet pewna stagnacja. Potem jednak zaczął się intensywny rozwój naszego przemysłu, co związane było m.in. z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej – otworzyły się dla nas nowe rynki zbytu, a do kraju szerszym strumieniem płynął kapitał zagraniczny. W latach 2008‑2009 kryzys ogólnoświatowy wpłynął na spowolnienie rozwoju gospodarczego także i w Polsce. Ale ostatnio znów wyraźnie widoczna jest silna tendencja wzrostowa.

(3)

Pomimo znaczącego wzrostu wartości produkcji przemysłowej jej udział w PKB w ostatnich dwudziestu latach praktycznie się nie zmienił

Rosnąca wartość ogólna produkcji przemysłowej nie oznacza wzrostu jej udziału w PKB (produkcie krajowym brutto). Niekiedy było wręcz przeciwnie, np. pod koniec lat 90. XX wieku udział ten spadał – był to skutek intensywnego rozwoju usług, co podnosiło ogólną wartość PKB. Obecnie przemysł w Polsce rozwija się w mniej więcej takim samym tempie jak cała gospodarka, toteż jego udział w PKB

ustabilizował się na poziomie nieco ponad 30%.

Polecenie 1

Korzystając z wykresu powyżej oblicz, ilokrotnie wzrosła u nas wartość produkcji przemysłowej od roku 1995 do 2014.

Polecenie 2

Wyjaśnij, dlaczego tuż po roku 2000 udział przemysłu w Produkcie Krajowym Brutto Polski spadł poniżej 30%.

2. Największe ﬁrmy przemysłowe w Polsce

Na wzrost wartości produkcji przemysłowej w Polsce pracują setki ﬁrm. Corocznie układane są rankingi tych ﬁrm, by pokazać, które z nich osiągają najwyższe przychody i zyski, które zatrudniają najwięcej pracowników. Daje to pewien ogólny obraz najlepiej rozwijających się gałęzi przemysłu. A jeśli na podstawie takiego rankingu zrobi się mapę, to wówczas można uzyskać obraz aktualnego uprzemysłowienia obszaru Polski.

(4)

Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Mapa powyżej pokazuje, iż nadal najbardziej uprzemysłowiona jest Polska Południowa i Centralna oraz duże miasta. Zdecydowanie najwięcej ﬁrm przemysłowych znajduje się w Warszawie, ale trzeba pamiętać, że w wielu przypadkach są to tylko siedziby ich zarządów. Dotyczy to na przykład ﬁrm budowlanych, które specjalizują się w realizacji dużych inwestycji zlokalizowanych w różnych miejscach Polski, Europy czy nawet świata.

Wśród największych polskich ﬁrm przemysłowych dominuje branża surowcowo‑paliwowa

i energetyczna. Od lat zdecydowanym liderem jest Polski Koncern Naftowy Orlen z Płocka. Drugie miejsce zajmuje gdańska rafineria Lotos, a na kolejnych pozycjach są firmy zajmujące się produkcją i dystrybucją energii elektrycznej. Wysoko w tej klasyfikacji są też górnośląskie spółki węglowe oraz KGHM Polska Miedź, który jako jedyny w tym gronie zajmuje się surowcem nieenergetycznym. Wszystko to potwierdza tezę, iż surowce energetyczne są absolutnie niezbędne do funkcjonowania całej

gospodarki, a także do codziennego życia zwykłych ludzi. W pierwszej 10 rankingu znalazła się także jedna ﬁrma z zupełnie innej branży – fabryka samochodów Fiat z Bielska‑Białej.

Przemysł motoryzacyjny zalicza się do najlepiej funkcjonujacych w naszym kraju. Choć upadło wiele dawnych fabryk, to na ich miejsce weszły nowe inwestycje światowych koncernów – Volkswagen, Volvo, MAN, Scania, Opel. Przyczyniły się one m.in. do powstania licznych mniejszych zakładów wytwarzających części i podzespoły do samochodów.

Źródło: Roman Nowacki, licencja: CC BY 3.0.

W kryzysie pozostaje u nas przemysł lekki – włókienniczy, odzieżowy, skórzany. W pierwszej setce znalazła się tylko jedna ﬁrma z tej branży. Łódź, która niegdyś była głównym ośrodkiem włókiennictwa

(5)

w Polsce, powoli zmienia swoje przemysłowe oblicze, kierując się w stronę branży kosmetyczno‑farmaceutycznej i elektrotechnicznej.

Przemysł spożywczy funkcjonuje przede wszystkim na obszarach rolniczych, które zapewniają dopływ surowców dla przetwórstwa oraz w większych miastach z zasobami siły roboczej i rynkami zbytu.

Zakładów przetwórczych przemysłu spożywczego jest w Polsce bardzo wiele, ale zazwyczaj nie są one zbyt duże i dlatego na mapie znalazło się ich tylko 16.

Polecenie 3

Na mapie największych firm przemysłowych w Polsce znajdź firmy z okolic twojego miejsca zamieszkania, a z tabeli odczytaj ich nazwy. Do których branż przemysłu zaliczają się te firmy? Czy można mówić o specjalizacji produkcji w twoich okolicach?

Polecenie 4

*Wydrukuj mapę rozmieszczenia największych firm przemysłowych i korzystając z pełnej listy firm, oznacz na mapie jeszcze więcej zakładów przemysłowych – dzięki temu uzyskasz pełniejszy obraz współczesnego przemysłu w Polsce. Zacznij od doboru odpowiednich kolorów flamastrów,

cienkopisów lub kredek, którymi zamaluj kółka w legendzie mapy, oznaczające poszczególne branże przemysłu. Następnie odczytuj z listy kolejne ﬁrmy, przypisuj im odpowiedni kolor i stawiaj kropki we właściwym dla nich miejscu na mapie. Im więcej kropek dodasz, tym mapa lepiej pokaże aktualne rozmieszczenie przemysłu.

Źródło: Robert Wers, Blandyna Zajdler, licencja: CC BY 3.0.

3. Eksport towarów przemysłowych wyprodukowanych w Polsce

Przed 1989 rokiem znaczna część polskiej produkcji przemysłowej wysyłana była za granicę, co

skutkowało dużymi niedoborami na krajowym rynku. Dzisiaj eksportujemy dużo więcej towarów, ale nie ma to negatywnego wpływu na zaopatrzenie naszych sklepów. Gospodarka wolnorynkowa sama reguluje wielkość produkcji poszczególnych wyrobów i surowców w zależności od zapotrzebowania na nie – tak krajowego, jak i zagranicznego. Najlepszym tego przykładem jest węgiel kamienny, który niegdyś był eksportową wizytówką Polski, a dziś często mamy duże problemy, by sprzedać to, co wydobyliśmy, a przekracza krajowe potrzeby.

Obecnie z krajowych surowców mineralnych największe znaczenie eksportowe ma miedź. Od lat stale rośnie jej sprzedaż, która kierowana jest przede wszystkim na rynki zagraniczne. Wysyła się tzw. miedź katodową (raﬁnowaną), która ma dużą odporność na działanie warunków atmosferycznych.

Wykorzystywana jest ona m.in. w przemyśle elektronicznym i powiązanych z nim technologiach Hi‑Tech.

(6)

Źródło: ContentPlus, licencja: CC BY 3.0.

W przemyśle przetwórczym jednym z głównych naszych towarów eksportowych są środki transportu:

samochody osobowe – ﬁaty, lancie, fordy z Tych oraz ople z Gliwic;

samochody dostawcze – volkswageny z Poznania;

samochody ciężarowe – MAN z Niepołomic koło Krakowa;

autobusy – volvo z Wrocławia, scania ze Słupska i całkowicie krajowe solarisy z Bolechowa koło Poznania;

pojazdy szynowe – z fabryki Pesa w Bydgoszczy;

śmigłowce i samoloty – z wytwórni w Mielcu i Świdniku.

Ponadto za granicą liczymy się na rynku artykułów gospodarstwa domowego i sprzętu RTV, czego przykładami mogą być:

kuchenki, lodówki, zmywarki, pralki Amica z Wronek, Indesit i Bosch z Łodzi czy Electrolux z fabryk na Dolnym Śląsku (Oława, Świdnica, Żarów);

odkurzacze, żelazka, czajniki elektryczne Zelmer z Rzeszowa;

sprzęt oświetleniowy Philips z Piły, Bielska‑Białej, Łodzi;

telewizory i ekrany LG z Mławy oraz z Biskupic Podgórnych pod Wrocławiem;

tunery telewizyjne Ferguson z Wielkopolski, Technisat z Obornik Śl. i Manta z Warszawy.

Duże znacznie ma dla Polski także eksport wyrobów przemysłu chemicznego, m.in. nawozów sztucznych z Tarnowa, Kędzierzyna‑Koźla, Polic i Puław, tworzyw sztucznych z Oświęcimia czy opon z Dębicy, Olsztyna, Poznania, farb z Włocławka i Cieszyna, a także chemii gospodarczej codziennego użytku (np. Henkel z Warszawy).

Od pewnego czasu duże uznanie w Europie zyskały polskie meble, których eksport stale rośnie. Nie ustępują one jakościowo wyrobom producentów zachodnich, ale są zdecydowanie tańsze i dlatego bardzo chętnie kupowane.

Od wielu lat jesteśmy znaczącym eksporterem żywności. Nasze produkty – zarówno roślinne jak i zwierzęce – traﬁają na stoły niemal całej Europy. Ze względów politycznych i ekonomicznych

w ostatnich latach nieco mniej produktów spożywczych wysyłamy w kierunku wschodnim, zwłaszcza do Rosji i na Ukrainę. Państwa Europy Wschodniej są jednak dla Polski bliskim i wielkim rynkiem zbytu, liczącym ponad 200 mln ludzi. Co prawda w Europie Zachodniej mieszka więcej ludności, ale tamtejszy rynek jest dla nas trudniej dostępny, gdyż obowiązują na nim pewne ograniczenia i regulacje narzucone przez Unię Europejską, mające chronić lokalnych producentów żywności. Polska żywność traﬁa też na inne kontynenty.

(7)

Polecenie 5

Korzystając z wykresu powyżej, uzupełnij tabelę 2. – wpisz w odpowiednie komórki kategorie wyrobów przemysłowych, które zajmowały miejsca od 1. do 10. w polskim eksporcie w roku 2012 i 2014.

Przeanalizuj zmiany miejsc poszczególnych towarów i je wyjaśnij (dla lepszej czytelności tabeli możesz pokolorować jej komórki zgodnie z kategoriami wyrobów).

Główne towary eksportowe Polski

Miejsce 2010 2012 2014

1. Samochody

2. Wyroby przemysłu chemicznego 3. Metale i gotowe wyroby metalowe

4. Komputery, sprzęt elektroniczny i optyczny

5. Artykuły spożywcze

6. Artykuły gospodarstwa domowego

7. Meble

8. Wyroby przemysłu drzewno‑papierniczego 9. Wyroby przemysłu lekkiego

10. Węgiel, koks, brykiety

4. Przemysł nowoczesnych technologii

Nowoczesne technologie cechują się bardzo wysokim poziomem zaawansowania

naukowo‑technicznego. Początkowo wykorzystywano je tylko w przemyśle elektronicznym i komputerowym, jednak wraz ze swym rozwojem technologie te wkroczyły do innych branż –

telekomunikacji, optyki, inżynierii genetycznej, farmaceutyki, energetyki jądrowej, motoryzacji. Produkcja oparta na tych wysokorozwiniętych technologiach określana jest zbiorczą nazwą Hi‑Tech. Funkcjonuje ona na bazie wykwalifikowanej kadry naukowej z takich dziedzin, jak informatyka, wyższa matematyka, biotechnologia, biochemia, chemia molekularna, nanotechnologia czy fizyka kwantowa. Z tych względów przemysł High‑Tech rozwija się głównie przy dużych ośrodkach naukowych. Potrzebne są też duże nakłady finansowe na długotrwałe badania i próby.

W Polsce dopiero powstały pierwsze takie jednostki łączące w sobie naukę i produkcję, np. parki naukowe i technologiczne, centra innowacyjności i centra wdrożeniowe, bieguny i klastry

technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości itp. Na świecie działają one od lat, głównie w Japonii, Chinach i Korei Południowej oraz w Europie Zachodniej, a przede wszystkim w USA, gdzie w rejonie San Francisco funkcjonuje tzw. Dolina Krzemowa – światowe centrum przemysłu komputerowego.

(8)

Gdański Park Naukowo-Technologiczny działa na bazie współpracy m.in. Politechniki Gdańskiej, Uniwersytetu Medycznego i Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej

W Polsce z nowoczesnymi technologiami kojarzony jest przede wszystkim przemysł

informatyczno‑komputerowy, czyli IT (ang. information technology). Działa u nas sporo ﬁrm z tej branży, ale na ogół nie są one zbyt duże (sprawdź na mapie powyżej i na liście dostępnej poniżej).

Wytwarzają one:

software – rozmaite oprogramowanie i aplikacje użytkowe, wykorzystywane zarówno przez duże ﬁrmy, jak i zwykłych ludzi; na rynkach zagranicznych dobrą opinią cieszą się polskie gry

komputerowe;

hardware – sprzęt komputerowy, np. serwery, komputery stacjonarne, laptopy, notebooki itp.

w Polsce produkowane są m.in. komputery Dell w Łodzi i NTT System pod Warszawą.

Nie ma wątpliwości, że w przyszłości coraz większa część gospodarki, w tym przemysłu, opierać się będzie na technologiach Hi‑Tech. Dzięki nim już do dziś osiągnięto gigantyczny postęp cywilizacyjny nie tylko w gospodarce, ale także w naszym życiu codziennym. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu nikt nawet nie myślał, że w niemal każdym domu będzie komputer, że prawie każdy będzie mógł oglądać telewizję satelitarną, że praktycznie wszyscy będą rozmawiać przez telefony bezprzewodowe, że powstanie ogólnoświatowa sieć – Internet – łącząca wszystkich ludzi i że przez tą sieć będzie można robić zakupy,

„spotykać” się ze znajomymi, oglądać ﬁlmy, słuchać muzyki, czytać książki i gazety czy wreszcie uczyć się.

Polecenie 6

Przyjrzyj się różnym starym i nowym telefonom komórkowym, jakie masz ty i twoi znajomi czy rodzina. Porównaj ich wygląd, wielkość, możliwości itp. Oceń, jak duże zmiany zaszły w branży telefonii komórkowej dzięki nowoczesnym technologiom.

Podsumowanie

Wartość polskiej produkcji przemysłowej rośnie w równym tempie wraz z rozwojem całej naszej gospodarki.

Przemysł Polski nadal najlepiej rozwija się na południu i w centrum, a także w większych miastach.

Największe nasze ﬁrmy przemysłowe działają w branży surowcowo‑paliwowej i energetycznej.

(9)

Zaliczają się do nich m.in. PKN Orlen, Grupa Lotos, KGHM, PGNiG, PGE, Tauron oraz śląskie spółki węglowe.

Na bazie kapitału zagranicznego rozwijają się w Polsce ﬁrmy motoryzacyjne, np. Fiat, Opel, Volkswagen, Volvo, MAN, oraz z branży AGD – Indesit, Bosch, Electrolux, Philips. Niektóre duże zakłady działają w oparciu o kapitał krajowy, np. Solaris, Pesa, Zelmer (we współpracy z Bosch).

Oprócz samochodów i AGD Polska eksportuje głównie produkty spożywcze, meble oraz wyroby chemiczne – nawozy i tworzywa sztuczne, opony, farby, chemię gospodarczą.

Przemysł wysokiej technologii – Hi‑Tech – wytwarza produkty najnowszej generacji, do czego potrzebne są duże nakłady kapitału oraz wysokokwaliﬁkowana kadra inżynierska współpracująca z placówkami naukowo‑badawczymi.

Przemysł Hi‑Tech przez ostatnich kilkadziesiąt lat w bardzo istotny sposób zmienił – ulepszył i ułatwił – nasze życie. Nowe technologie w coraz większym stopniu będą przyczyniać się do dalszego rozwoju gospodarczego.

Praca domowa Polecenie 7.1

Z galerii 1. wybierz mapę swojego województwa i przedstaw na niej w dowolny sposób największe ﬁrmy przemysłowe, które znajdziesz na liście dostępnej poniżej (załącznik).

Jeśli mieszkasz w województwie mazowieckim, uwzględnij tylko ﬁrmy spoza stolicy. Po zrobieniu mapy opisz w zeszycie aktualny stan przemysłu w regionie – weź pod uwagę liczbę i wielkość ﬁrm oraz ich branże; wyjaśnij przyczyny danej sytuacji.

(10)

(11)

(12)

 



 



(13)

(14)

Zobacz także

Zmiany w przemyśle Polski

(15)

Słowniczek

biegun technologiczny

skupisko instytucji naukowo‑badawczych współpracujących ze sobą Hi‑Tech (albo High‑Tech)

nowoczesne technologie o najwyższym poziomie rozwoju, wykorzystywane m.in. w przemyśle komputerowym i elektronicznym, a także w telekomunikacji, biotechnologii, biochemii, medycynie, optyce, inżynierii genetycznej, energetyce jądrowej, motoryzacji, lotnictwie i badaniach kosmicznych inkubator przedsiębiorczości

instytucja wspierania przez władze i jednostki naukowe rozwoju nowej działalności gospodarczej klaster przemysłowy

skupisko powiązanych ze sobą firm z tej samej branży lub z branż pokrewnych; firmy te na ogół nie konkurują ze sobą, ale na przykład wytwarzają poszczególne podzespoły do produktu finalnego montowanego w głównym zakładzie klastra

park naukowy

skupisko biur, pracowni, laboratoriów współpracujących z uczelniami

park przemysłowy

skupisko ﬁrm produkcyjnych na małym obszarze, działających na preferencyjnych warunkach

park technologiczny

małe skupisko współpracujących ze sobą jednostek naukowych i produkcyjnych

produkt krajowy bru o (PKB)

końcowy (np. roczny) wynik (wartość) działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej w danym kraju

technopolia

duże skupisko współpracujących ze sobą instytucji naukowych, badawczych i produkcyjnych, np.

Dolina Krzemowa w Kalifornii czy Sophia Antipolis we Francji

Zadania

(16)

Ćwiczenie 1

W ostatnich latach polska produkcja przemysłowa rośnie, ale jej udział w PKB nie zmienia się.

maleje, ale jej udział w PKB nie zmienia się.

maleje, ale jej udział w PKB wzrasta.

maleje i spada jej udział w PKB.

rośnie, ale jej udział w PKB spada.

rośnie i zwiększa się jej udział w PKB.

Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2

Które obszary naszego kraju są najsilniej uprzemysłowione?

duże miasta Polska Centralna Polska Południowa małe miasta

Polska Północno-Zachodnia Polska Wschodnia

Ćwiczenie 3

Przypisz nazwę ﬁrmy do branży przemysłu, w której ona działa.

Orlen, Tauron, Kruszwica, KGHM, Azoty, Amica, Asseco, Pesa górnictwo

i hutnictwo miedzi

produkcja AGD

produkcja i dystrybucja energii elektrycznej

produkcja nawozów sztucznych

produkcja pojazdów szynowych

produkcja tłuszczów roślinnych

raﬁnacja ropy na owej

tworzenie oprogramowania komputerowego

(17)

Ćwiczenie 4

Który przemysł w Polsce rozwija się najsłabiej?

włókienniczy chemiczny motoryzacyjny spożywczy

Ćwiczenie 5

Wymienione surowce i produkty przypisz do odpowiednich kategorii.

gaz ziemny, ropa naftowa, cytryny, jabłka, miedź, AGD, rudy żelaza, meble

Polska eksportuje

Polska importuje

Ćwiczenie 6

Które przedmioty codziennego użytku wykorzystują technologie Hi-Tech w swym podstawowym działaniu?

komputer stacjonarny nawigacja GPS smartfon

telewizor plazmowy kuchenka gazowa rower górski