Organizacja systemu plik´ ow
• organizacja logiczna pliku: rekordy o sta lej lub zmiennej d lugo´sci np. w systemie Unix typowo pliki zorganizowane s
a֒jako sekwencje bajt´ow, zatem s a֒
to rekordy o sta lej d lugo´sci jednego bajta
• organizacja fizyczna pliku: zbi´or blok´ow dyskowych — prowadzi do zjawiska fragmentacji wewn
etrznej֒
kompromis: wielko´s´c bloku/efektywno´s´c oraz fragmentacja
• operacje na plikach: tworzenie, kasowanie, otwieranie, zamykanie, odczyt sekwencyjny, zapis sekwencyjny, przesuwanie kursora
• zarzadzanie plikami: tworzenie i odczytywanie atrybut´ow, kontrolowanie praw֒ dostepu֒
• organizacja wielu plik´ow na jednym urz
adzeniu: katalogi plik´ow֒
• operacje na katalogach: tworzenie, przeszukiwanie, sortowanie
• operacje na systemach plik´ow: tworzenie, sprawdzanie sp´ojno´sci
Operacje na plikach
Podstawowe:
• tworzenie
• zapis
• odczyt
• pozycjonowanie (seek), inaczej: przesuwanie kursora
• usuwanie pliku
• zerowanie pliku (zapis od zera) Dodatkowe:
• dopisywanie na ko´ncu pliku
• zmiana nazwy pliku
Zauwa˙zmy, ˙ze np. kopiowanie pliku mo˙zna zrealizowa´c przez utworzenie nowego i nast
epnie sekwencj֒
e֒odczyt´ow i zapis´ow. Jednak nie chcieliby´smy np. zmienia´c nazwy pliku przez utworzenie nowego pod now
a֒nazw
a֒i przepisanie zawarto´sci.
Atrybuty plik´ ow
• zabezpieczenia - kto mo˙ze uzyska´cdost
ep i w jaki spos´ob֒
• has lo
• tw´orca
• w la´sciciel
• flaga tylko do odczytu
• flaga ukrycia - pliki nie wy´swietlane w normalnym listingu
• flaga systemowa - pliki systemowe
• flaga archiwum - pliki wymagajace archiwizacji֒
• flaga tekstowy/binarny
• flaga dostepu losowego/tylko sekwencyjnego֒
• flaga pliku tymczasowego
• flaga blokady
• d lugo´s´crekordu - liczba bajt´ow w rekordzie
• pozycja klucza - offset klucza w rekordzie
• d lugo´s´cklucza
• czas utworzenia
• czas ostatniej modyfikacji
• czas ostatniego dostepu֒
• bie˙zacy rozmiar - liczba bajt´ow w pliku֒
• maksymalny rozmiar - liczba bajt´ow do jakiej plik mo˙ze si e֒rozrosn
a´c֒
Typy plik´ ow
System operacyjny mo˙ze obs lugiwa´c pliki r´o˙znych typ´ow. Typami plik´ow mog a֒by´c:
plik tekstowy, plik binarny, plik archiwizacji, plik skompresowany, plik zaszyfrowany, itp.
Z ka˙zdym z tych typ´ow plik´ow zwi azane s֒
a֒pewne operacje charakterystyczne, na przyk lad linkowanie i ladowanie do pami
eci pliku binarnego, wy´swietlanie zawarto´sci֒
pliku archiwizacji, itp.
Ponadto, z r´o˙znymi typami mog a֒by´c zwi
azane pewne charakterystyczne atrybuty, np.֒
encodingdla plik´ow tekstowych, algorytm kompresji dla plik´ow skompresowanych, albo identyfikator klucza dla plik´ow zaszyfrowanych.
System operacyjny mo˙ze zna´c r´o˙zne typy plik´ow, i posiada´c procedury niezb edne do֒
ich obs lugi. Alternatywnie, system mo˙ze traktowa´c r´o˙zne typy plik´ow identycznie, zapewniaj
ac tylko podstawowe procedury ich obs lugi. W takim przypadku obowi֒
azkiem֒
u˙zytkownika pozostaje uruchamianie aplikacji niezb
ednych dla pos lugiwania si֒
e֒
poszczeg´olnymi plikami.
Struktury plik´ ow
Z typem pliku zwiazana jest cz֒
esto struktura, albo inaczej organizacja logiczna.֒
Przyk ladem prostej struktury pliku jest ci
ag bajt´֒ ow. Tak a֒struktur
e֒obs luguj a֒takie systemy jak Unix albo DOS. W ramach tej struktury obs lugiwane s
a֒wszystkie pliki w systemie, np. pliki tekstowe, pliki binarne zawieraj
ace program binarny skompilowany֒
na maszyn
e֒64-bitow
a, pliki binarne zawieraj֒
ace obraz cyfrowy w formacie JPEG֒
w kodowaniu 24-bitowym, itp.
Przyk ladem innej struktury jest ci
ag rekord´֒ ow o sta lej lub zmiennej d lugo´sci. W tym przypadku elementarne operacje wej´scia/wyj´scia na pliku zapisuj
a֒lub odczytuj a֒
pojedynczy rekord o odpowiedniej d lugo´sci, lub jego wielokrotno´s´c. Przyk ladowo, rekord mo˙ze mie´c sta l
a֒d lugo´s´c 36 bit´ow, i pos lugiwanie si
e֒takimi plikami mia loby sens dla komputera o d lugo´sci s lowa maszynowego r´ownie˙z 36-bit´ow, poniewa˙z naturaln
a֒jednostk
a֒transferu by loby wtedy 36 bit´ow.
(Troch
e֒k lopotliwe by loby przechowywanie w takich plikach danych tekstowych zakodowanych w 7-bitowym kodzie ASCII, aczkolwiek mo˙znaby w pojedynczym s lowie przechowa´c dok ladnie 5 znak´ow tekstowych, ze strat
a֒tylko jednego bitu na s lowo.)
Pliki indeksowane
Przyk ladem bardziej z lo˙zonej struktury mo˙ze by´c struktura indeksowana.
Pliki indeksowane sk ladaj a֒si
e֒z dw´och cz
e´sci, z kt´orych jedna zawiera indeks, a druga֒
w la´sciwe dane. Takie pliki mo˙zna traktowa´c jako rodzaj prostej bazy danych, gdzie dane posiadaj
a֒klucze wed lug kt´orych s a֒zapami
etywane i wyszukiwane.֒
Dost ep sekwencyjny
֒ Kolejnym aspektem obs lugi plik´ow przez system jest spos´ob dostepu.֒
Podstawowymi sposobami dost epu s֒
a:֒
• dostep sekwencyjny,֒
• dostep bezpo´sredni,֒
• dostep indeksowany.֒
Dostep sekwencyjny:֒
Dost ep bezpo´sredni
֒Dla plik´ow przechowywanych na dyskach mo˙zliwe jest przej´scie do dowolnego bloku pliku bez sekwencyjnego czytania wszystkich blok´ow poprzedzaj
acych. Operacj֒
e֒t e֒
nazywa si
e֒pozycjonowaniem (seek), albo czasami przesuwaniem kursora.
Mo˙zliwo´s´c dost
epu bezpo´sredniego i wykonalno´s´c operacji pozycjonowania wynika֒
z implementacji plik´ow na dyskachmagnetycznych (oraz SSD), kt´ore w naturalny spos´ob umo˙zliwiaj
a֒obliczenie adresu bloku dyskowego zawieraj
acego poszukiwan֒
a֒
dana, i wykonanie operacji dok ladnie na tym bloku.֒
Jak zobaczymy nieco p´o´zniej, w niekt´orych implementacjach system´ow plik´ow, nawet na urz
adzeniach dyskowych, nie jest mo˙zliwy taki spos´ob dost֒
epu.֒
Dost ep indeksowany
֒ Pliki indeksowane zapewniaja֒szybki dost
ep do rekord´ow uporz֒
adkowanych wed lug֒
klucza, lecz wymagaj
a֒dwustopniowego dost
epu. Alternatyw֒
a֒jest wczytanie i trzymanie indeksu w pami
eci, jednak jest to sensowne tylko do pewnej wielko´sci. Mo˙zliwe jest֒
r´ownie˙z stosowanie trzystopniowej struktury, gdzie indeks g l´owny trzymany jest w pami
eci RAM, natomiast indeks drugiego poziomu jest ju˙z przechowywany na dysku.֒
Kr´ otkie podsumowanie — pytania sprawdzaj ace
֒1. Jakie s
a֒podstawowe operacje wykonywane na plikach?
2. Co to jest struktura pliku i jakie s
a֒mo˙zliwe struktury?
3. Czym r´o˙zni si e֒dost
ep sekwencyjny do pliku od dost֒
epu bezpo´sredniego?֒
4. Co to jest operacja pozycjonowania (seek)?
Organizacja logiczna systemu plik´ ow: partycje
Partycjonowanie dysk´ow umo˙zliwia latwiejsz
a֒organizacj
e֒rozmieszczenia r´o˙znych element´ow systemu na dysku. W ramach partycji mog
a֒by´c przechowywane systemy plik´ow, kt´ore sk ladaj
a֒si
e֒z katalog´ow oraz poszczeg´olnych plik´ow. Partycja mo˙ze r´ownie˙z by´c wykorzystywana w inny spos´ob, na przyk lad jako obszar wymiany systemu pamieci wirtualnej swap. Partycja mo˙ze obejmowa´c cz֒
e´s´c֒ jednego dysku, ca ly dysk, lub wiele dysk´ow.
Organizacja logiczna systemu plik´ ow: katalogi
Systemy operacyjne pos luguja֒si
e֒wieloma plikami, zar´owno dla organizacji samego systemu, jak i w celu udost
epnienia operacji programom. Systemy plik´ow mog֒
a֒mie´c r´o˙zn
a֒organizacj
e, ale dla umo˙zliwienia tworzenia, przechowywania, i dost֒
epu do wielu֒
plik´ow posiadaj
a֒na og´o l struktur e֒zwan
a֒katalogiem.
Katalog w og´olno´sci jest list
a֒plik´ow zawartych w systemie, z ich nazwami i informacj a֒
o alokacji pliku na dysku, jak adresbloku kontrolnego pliku.
Blok kontrolny pliku w systemie Unix, tzw. i-node:
Katalogi jednopoziomowe Katalogi dwupoziomowe
Przewaga katalog´ow dwupoziomowych nad jednopoziomowymi: umo˙zliwiaj a֒
odseparowanie przestrzeni nazw dla r´o˙znych projekt´ow, programist´ow, wersji, itp.
Katalogi wielopoziomowe Linki w systemie plik´ ow — drzewiasta struktura katalog´ ow
Podstawowa֒struktur
a֒katalog´ow jest hierarchiczna struktura drzewiasta, z katalogiem g l´ownym stanowi
acym korze´n struktury, i katalogami zawieraj֒
acymi na kolejnych֒
poziomach — obok plik´ow — podkatalogi.
Pozycja w katalogu reprezentuj
aca plik lub podkatalog zawiera nazw֒
e֒danego obiektu i wska´znik do niego, zwany dowi
azaniem lub linkiem. Tworzenie nowego pliku lub֒
katalogu zwi
azane jest z utworzeniem nowego linku w odpowiednim katalogu.֒
Mo˙zliwe jest r´ownie˙z tworzenie dodatkowych — nadmiarowych — link´ow do ju˙z istniej
acych plik´ow oraz katalog´ow.֒
Acykliczna struktura katalog´ ow
Acykliczna struktura katalog´ow pozwala na wi eksz֒
a֒og´olno´s´c ni˙z struktura ´sci´sle drzewiasta, np. na istnienie jednego pliku w r´o˙znych katalogach. Pozwala to na unikanie kopiowania, ale wymaga specjalnych procedur np. przy usuwaniu plik´ow.
Og´ olna struktura katalog´ ow
Og´olna struktura katalog´ow mo˙ze zawiera´c cykle mi
edzy katalogami. Procedury, kt´ore֒
zag l ebiaj֒
a֒si
e֒rekurencyjnie w strukturze katalog´ow mog
a֒w ten spos´ob wpada´c w niesko´nczone p
etle.֒
Niezale˙zne systemy plik´ ow
Niekt´ore systemy dopuszczaj
a֒operacje na wielu systemach plik´ow jednocze´snie. Na przyk lad, dyski C:, D:, itd., w systemie Windows.
Zamontowane systemy plik´ ow
Unix (i inne podobne systemy) operuj
a֒tylko na jednym logicznym systemie plik´ow, i wymagaj
a, by wszystkie u˙zywane fizyczne systemy plik´ow by ly w l֒
aczone w jeden֒
system logiczny. W systemie Unix jest to realizowane przez operacj
e֒montowania jednego systemu plik´ow w jakim´s miejscu drzewa katalog´ow drugiego.
Je´sli montowany system plik´ow zostanie w l
aczony do niepustego katalogu, to֒
tymczasowo przes lania cz
e´s´c֒ podstawowej struktury katalog´ow.
Kr´ otkie podsumowanie — pytania sprawdzaj ace
֒1. Jak a֒struktur
e֒katalog´ow implementuje system Unix: drzewiast
a, acykliczn֒
a, czy֒
og´oln a?֒
2. Jak a֒struktur
e֒katalog´ow implementuje system Windows: drzewiast
a, acykliczn֒
a,֒
czy og´oln a?֒
3. Czym r´o˙zni si
e֒acykliczna od og´olnej struktury katalog´ow?
Metody alokacji: ci
ag la alokacja blok´
֒ow
Uwaga na fragmentacj e֒zewn
etrzn֒
a.֒
Metody alokacji: listowa alokacja blok´ ow
Uwaga: praktycznie dost
ep tylko sekwencyjny.֒
Tablica alokacji FAT
Wykorzystywana w systemach DOS i Windows tablica alokacji FAT (File Allocation Table) wykorzystuje alokacj
e֒listow a֒z tablic
a֒blok´ow przechowywan a֒w pami
eci.֒
Indeksowana alokacja blok´ ow
Struktura indeksowana w systemie UNIX
Implementacja katalog´ ow
Jakkolwiek operacje wykonywane na katalogach sa֒proste (przeszukiwanie, wpisywanie, usuwanie), to wykonywane s
a֒cz
esto, zatem algorytmy i struktury danych֒
wykorzystywane do implementacji katalog´ow s
a֒r´ownie˙z istotne.
Najcz
e´sciej wykorzystuje si֒
e֒albo struktur e֒prost
a, tak֒
a֒jak lista lub tablica nieuporz
adkowana (system Unix).֒ Taka struktura pozwala na proste i szybkie implementacje dodawania i usuwania plik´ow, ale wyszukiwanie jest bardziej kosztown
a֒
operacj
a.֒ Dodatkowo,prezentacja zawarto´sci katalogu w postaci uporz adkowanej֒
wymaga ka˙zdorazowego sortowania.
Jednak zastosowanie tablicy lub listy sortowanej komplikuje operacje tworzenia i usuwania plik´ow. Usuwanie mo˙zna upro´sci´c przez zaznaczanie pozycji katalogu jako usuni
etych, ale to ma swoje oddzielne konsekwencje.֒
Mo˙zna r´ownie˙z do implementacji katalogu wykorzysta´c struktur e֒bardziej zaawansowan
a, tak֒
a֒jak tablica haszowa. Ma ona przewag
e֒b lyskawicznego dost epu do֒
dowolnej pozycji nawet przy bardzo du˙zej liczbie pozycji, ale typowo marnuje du˙zo wiecej miejsca, oraz wymaga zaimplementowania z lo˙zonych algorytm´ow obs lugi kolizji֒
funkcji haszowych.
Zarz adzanie woln
֒a przestrzeni
֒a: mapa bitowa
֒ Osobnym mechanizmem funkcjonowania systemu plik´ow jest zarzadzanie pul֒
a֒wolnych blok´ow dyskowych.
Prost a֒metod
a֒jest zastosowanie mapy bitowej, albo wektora bit´ow, gdzie ka˙zdy pojedynczy bit reprezentuje blok dyskowy i oznacza jego stan: 1 je´sli wolny, i 0 je´sli zajety.֒
Ta prosta w implementacji metoda pozwalazwalnia´c bloki w czasie sta lym.Przydzia l nowego blokuwymaga znalezienia na mapie ustawionego bitu, cowi
a˙ze si֒
e֒
z przeszukiwaniem. Z kolei mapa bitowa pozwala latwo znajdowa´c ci
ag le bloki wolnej֒
przestrzeni o wymaganej wielko´sci.
Zarz adzanie woln
֒a przestrzeni
֒a: lista wolnych blok´
֒ow
Zarzadzanie pul֒
a֒wolnych blok´ow przez list
e֒wska´znikow a:֒
pobieranie i oddawanie blok´ow jest mo˙zliwe w sta lym czasie.
Wirtualny system plik´ ow
Wirtualny system plik´ow (VFS) jest uog´olnionym interfejsem do wielu r´o˙znych system´ow plik´ow. Dostarcza on np. unikalnych identyfikator´ow plik´ow wsp´olnych dla wielu r´o˙znych system´ow plik´ow. Zauwa˙zmy, ˙ze je´sli w danym systemie istnieje kilka system´ow plik´ow, to ich wewn
etrzne identyfikatory, takie jak bloki i-node w systemach֒
Unix odnosz a֒si
e֒wy l
acznie do jednego systemu plik´ow.֒
System VFS w Linuksie pos luguje si e֒nast
epuj֒
acymi obiektami:֒
• obiekt inode reprezentujacy blok kontrolny indywidualnego pliku,֒
• obiekt file reprezentujacy otwarty plik,֒
• obiekt superblock reprezentujacy system plik´ow,֒
• obiekt dentry reprezentujacy pozycj֒
e֒katalogu w systemie plik´ow.
Zestaw operacji dostarczanych przez linuksowy VFS obejmuje: open, read, write i mmap.
Sieciowy system plik´ ow
Najstarsza֒i najprostsz a֒metod
a֒wsp´o ldzielenia plik´ow w sieci by lo ich kopiowanie, na przyk lad wykorzystuj
ac protok´o l ftp albo jedn֒
a֒z jego bardziej prymitywnych, lub bardziej wyrafinowanych wersji.
Podej´sciem alternatywnym jest rozproszony system plik´ow DFS (Distributed File System), kt´ory umo˙zliwia dost
ep do katalog´ow zdalnych system´ow plik´ow tak jakby֒
by ly obecne w lokalnym systemie. NFS (Network File System) umo˙zliwia wsp´o ldzielenie miedzy komputerami system´ow plik´ow, albo poddrzew katalog´ow:֒
• serwer NFS eksportuje strukture֒dyskow
a֒(zwykle: system plik´ow),
• klient NFS montuje strukture֒w wybranym katalogu, tak jakby to by l system plik´ow na w lasnym dysku fizycznym,
• u˙zytkownik klienta operuje na plikach, w ramach swoich uprawnie´n, zwi azanych֒
z plikiem na systemie serwera,
• klient NFS odmontowuje strukture, je´sli chce zako´nczy´c u˙zytkowanie.֒
Prawa dost
epu systemu NFS s֒
a֒oparte na identyfikatorach u˙zytkownika, co wymaga stosowania jednolitego systemu identyfikator´ow w ca lej jednostce.
Kr´ otkie podsumowanie — pytania sprawdzaj ace
֒1. Jakie s
a֒wady i zalety metod ci
ag lej i listowej alokacji blok´ow w systemie plik´ow?֒
2. Jakie s
a֒wady i zalety metody indeksowanej alokacji blok´ow w systemie plik´ow?
3. Jakie s
a֒mo˙zliwe metody implementacji katalog´ow?
4. Czy wiesz jaka jest implementacja systemu plik´ow oraz katalog´ow w jakim´s znanym Ci systemie (Windows, Android, ios, Linux)?
5. Dlaczego lista wska´znikowa jest odpowiedni a֒struktur
a֒do implementacji puli wolnych blok´ow pami
eci dyskowej?֒
Uszkodzenia systemy plik´ ow
Zar´owno pojedyncze pliki jak i systemy plik´ow na dysku moga֒ulega´c uszkodzeniom.
Jest to niezale˙zne od posiadania redundatnych struktur dyskowych typu RAID, kt´ore te˙z mog
a֒ulega´c awariom i nie gwarantuj
a֒100% bezpiecze´nstwa zapisanych danych.
W przypadku pojedynczych plik´ow, waga i konsekwencje takiego zdarzenia s a֒zwykle mniejsze, a jednocze´snie mo˙zliwo´sci naprawy uszkodzenia pliku s
a֒zwykle ograniczone.
Nale˙z
a֒do nich: odtworzenie pliku z kopii zapasowej, odtworzenie brakuj acej cz֒
e´sci֒
danych z cz
e´sci zachowanej, i niewiele wi֒
ecej.֒
Jednak uszkodzenie systemu plik´ow mo˙ze skutkowa´c niemo˙zno´sci
a֒odtworzenia wszystkich plik´ow, pomimo i˙z albo przewa˙zaj
aca ich wi֒
ekszo´s´c, albo nawet wszystkie,֒
moga֒nadal istnie´c na dysku nieuszkodzone. Odtworzenie plik´ow w takiej sytuacji jest zwykle mo˙zliwe przy pomocy specjalistycznych narz
edzi, kt´ore jednak wymagaj֒
a֒
dodatkowego nak ladu specjalistycznej pracy manualnej, co jest bardzo kosztowne.
Dlatego systemy plik´ow s
a֒konstruowane w taki spos´ob, aby zapewni´c du˙z
a֒odporno´s´c na uszkodzenia wskutek b l
ed´ow w pojedynczych blokach, oraz mo˙zliwo´s´c maksymalnie֒
automatycznej naprawy systemu, gdy uszkodzenie powstanie. Niekiedy przy takiej naprawie potrzebna jest interwencja operatora, ale ma ona charakter decyzji czy dany plik mo˙zna bez szkody usun
a´c, i nie wymaga d lugotrwa lej pracy specjalist´ow.֒
Taka odporna struktura systemu plik´ow mo˙ze by´c r´ownie˙z sprawdzana pod wzgl edem֒
wewnetrznej sp´ojno´sci.֒
Ksi eguj
֒ace systemy plik´
֒ow
Najczestsze przypadki uszkodzenia systemu plik´ow nie wynikaj֒
a֒z awarii dysku, ale z wy l
aczenia zasilania w momencie, gdy trwa l zapis na dysku. Dlatego odporne֒
systemy plik´ow konstruuje si
e֒w taki spos´ob, by maksymalnie zabezpieczy´c si e֒przed takimi zdarzeniami. Jeden taki mechanizm odporno´sci nazywa si
e֒ksi eguj֒
acym֒
systemem plik´ow(journaling file system).
Ksieguj֒
acy system plik´ow wykonuje ka˙zd֒
a֒operacj
e֒na systemie plik´ow w ten spos´ob,
˙zeprzed faktycznym wykonaniem operacje s
a֒zapisywane do dziennika(log file). Ze wzgledu na istniej֒
ace buforowanie, i op´o´znione realizacje operacji dyskowych, wpis֒
operacji do dziennika musi by´c doprowadzony do ko´nca, i zweryfikowany, zanim rozpocznie si
e֒rzeczywista realizacja operacji na systemie. Po faktycznym wykonaniu tej operacji, jej wpis jest usuwany z dziennika.
Ta procedura gwarantuje, ˙ze je´sli praca systemu zostanie przerwana na kt´orymkolwiek etapie, to awaria mo˙ze obj
a´c֒ albo wpis do dziennika, albo realizacj
e֒operacji na dysku, ale nie jedno i drugie.
W takim przypadku, po przywr´oceniu dzia lania systemu, mo˙ze on sprawdzi´c, czy operacja zosta la wykonana w ca lo´sci czy nie, i doko´nczy´c niewykonane etapy.
Idempotentne i niepodzielne operacje
Dzia lanie mechanizmu ksieguj֒
acego wymaga aby operacje wpisane do dziennika by ly֒
idempotentne, to znaczy, ˙zeby mog ly by´c wykonane ponownie, nawet wiele razy, z tym samym skutkiem.
Na przyk lad, usuwanie z katalogu wpisu pliku o danej nazwie, np. prog1.c jest idempotentna. Je´sli zosta la ju˙z wykonana wcze´sniej, to mo˙ze by´c wykonana ponownie bez wprowadzania b l
ed´ow. Ale operacja dodawania blok´ow kasowanego pliku do listy֒
wolnych blok´ow nie jest idempotentna, poniewa˙z je´sli by la wykonana wcze´sniej, to te bloki ju˙z s
a֒na li´scie. Ksi eguj֒
acy system plik´ow musi wykonywa´c wszystkie operacje֒
idempotentnie, zatem dodawanie blok´ow musi odby´c si
e֒poprzez przeszukanie listy wolnych blok´ow, i dodanie tylko tych, kt´orych ju˙z tam nie ma.
Kr´ otkie podsumowanie — pytania sprawdzaj ace
֒1. Co to jest ksi eguj֒
acy system plik´ow i w jakim celu jest stosowany?֒
2. Dlaczego w ksi eguj֒
acym systemie plik´ow operacje dyskowe s֒
a֒najpierw zapisywane do dziennika, a dopiero potem wykonywane?
3. Co to s
a֒operacje idempotentne?