178
z b i e r a n i e d ru k o w a n y c h R e g u ł, a d z i s i a j O pactw o p o s i a d a j u ż i n t e r e s u j ą c ą k o l e k c j ę , k t ó r a c i ą g l e w z r a s t a . B i b l i o g r a f i a s t a ł a s i ę c z ę s t o używanym n a r z ę d z i e m p o d s u w a ją c c o r a z t o nowe pom ys ł y i s p o s t r z e ż e n i a . Z a p o w ia d a n y t r z e c i tom w y d a w n ic tw a ma z a w i e r a ć o p i s y dru k ó w R e g u ły z o s t a t n i c h d z i e s i ę c i o l e c i . Wówczas o k a ż e s i ę w p e ł n i ż y w o tn o ś ć t e g o n ie z w y k łe g o t e k s t u j e s z c z e w 1500 l a t po j e g o s p i s a n i u . o . P aw eł S c z a n i e c k i OSB 8 . Guy M a rie O u ry , S a i n t B e n o i t - P a t r o n de 1 'E u r o p e , C ham bray 1 9 7 9 , CLP, s . 125 K s i ą ż k a ty p o w o o k o l i c z n o ś c i o w a , n a p i s a n a p r z e z b e n e d y k ty n a z S o le s m e s , s t a n o w i w p ro w a d z e n ie do p rz y g o to w y w a n y c h o b c h o dów 1 5 0 0 - l e c i a u r o d z i n św . B e n e d y k ta O p a ta we F r a n c j i . A u to r s t a r a s i ę w n i e j z a i n t e r e s o w a ć w s p ó ł c z e s n e g o , n i e c h ę t n e g o h a g i o g r a f i i c z y t e l n i k a , p o s t a c i ą ż y j ą c e g o p r z e d 1 5 - to m a w iek am i c z ł o w i e k a , p r z e z u z a s a d n i e n i e p r z y p is y w a n y c h mu w o s t a t n i c h l a t a c h p r e t e n s j o n a l n y c h n a p o z ó r o k r e ś l e ń , a s z c z e g ó l n i e t y t u ł u " P a t r o n a E u r o p y " , n a d a n e g o p r z e z p a p i e ż a P a w ła V I. C e l t e n ujaw n l a s i ę j u ż w p i e r w s z y c h z d a n i a c h k s i ą ż k i : " Ś w ię t y B e n e d y k t p a tr o n e m E u r o p y . . . św . B e n e d y k t O jcem E u r o p y . . . Czy t e t y t u ł y n i e s ą z b y t a m b i c j o n a l n e ? Czy n i e s ą w y razem p ew nego r o d z a j u t y t u ł o m a n i i i n i e u w ł a c z a j ą te m u , k t ó r y w ł a ś n i e p o k o r z e p o ś w ię c i ł n a j d ł u ż s z y , n a j t r e ś c i w s z y i n a j p i ę k n i e j s z y r o z d z i a ł s w o je j R e g u ły ? " / s . 7 / . C h o c ia ż a u t o r c y t u j e w i e l e t e k s t ó w i w y p o w ied zi z a c z e r p n i ę t y c h z R e g u ły B e n e d y k t a , D ia lo g ó w G r z e g o r z a W ie lk ie g o i in n y c h w s p ó łc z e s n y c h im ź r ó d e ł , t o j e d n a k o s t r o ż n y , by n i e n u ż y ć c z y t e l n i k a k o sz m a re m n o t i p r z y p i s ó w , p o m i j a j e z u p e ł n i e ,
179
-p r z e z co k s ią ż k a n ie w ą t -p liw ie t r a c i , bo j e j t r e ś ć z d a je s i ę w i s i e ć w p o w ie tr z u . Owszem, sup on u je c z y te ln ik ó w z n a ją c y c h d ob rze h i s t o r i ę pow szechną i K o ś c io ła omawianego o k r e su .
C a ło ś ć p o r u sz a n e j p r o b le m a ty k i u j ą ł a u to r w d z ie w ię ć r o z d z ia łó w , z k tó r y c h p ie r w sz e dwa sta n o w ią t ł o h is t o r y c z n e , I I I - VII Zajmują s i ę o so b ą , d z i a ł a l n o ś c i ą i R egu łą św. B en ed yk ta, a dwa o s t a t n i e s ą n ie ja k o e p ilo g ie m c a ł o ś c i . W r o z d z . I z a t y t u łowanym "Patron d la Europy" a u to r zajm uje s i ę ta k im i z a g a d h ie - n ia m i, ja k c h r y s t i a n i z a c j a p o g a ń sk ie j Europy p r z e z benedyktynów , s z e r z e n i e k u ltu r y r o l n e j , tw o r z e n ie c h r z e ś c i j a ń s k i e j s z t u k i i l i t u r g i i oraz o c a le n ie i p r z e k a z a n ie potomnym n ie o c e n io n y c h skarbów p is a n e j g r e c k o -r z y m s k ie j k u ltu r y : " J e ż e li nazywany j e s t patronem c a ł e j Europy, t o o k r e ś le n ie t o m ie ś c i s i ę ró w n ież w t y t u l e wychowawcy, z r a c j i u d z ia łu , j a k i m i e l i je g o m n isi w p r z e k a z a n iu s p u ś c iz n y c y w i l i z a c j i s t a r o ż y t n e j i formowaniu no wej c y w i l i z a c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j . K la s z to r y s t a ł y s i ę n ie t y lk o duchowymi ogn isk am i Zachodu, g d z ie d u sze znajdow ały Boga i p ro m ie n ia ły sw oją o b e c n o ś c ią , a l e b y ły ró w n ież św ia tła m i w p orząd ku lu d z k im . To w ic h s z k o le formowana b y ła w m ilc z e n iu i n t e l i g e n c ja przygotow yw ana do w n o sz e n ia swego wkładu w n a ro d zin y no wego humanizmu" / s . l l / T r e ść te g o r o z d z ia łu j e s t n ie w ą tp liw ie r o z w in ię c ie m z d a n ia p a p ie ż a Pawła VI z d e k r e tu o g ła s z a j ą c e g o św . B enedykta "Patronem Europy": "Albowiem narodom zam ieszk u jącym k r a je c ią g n ą o e s i ę od Morza śró d ziem n ego po Skandynawię i od I r l a n d i i aż po s z e r o k ie równiny P o l s k i , z a n i ó s ł krzyżem , k s i ę g ą i p łu g iem ,sa m o s o b i ś c i e w z g lę d n ie p r z e z swych synów ś w i a t ł a c h r z e ś c i j a ń s k i e j k u ltu r y " /AAS 5 6 /1 9 6 4 /9 6 6 -9 6 7 , tłu m . A .B o b er, S tu d ia i t e k s t y p a t r y s t y c z n e , Kraków 1967, s . 1 6 0 / .
Drugi r o z d z ia ł k s ią ż k i za ty tu ło w a n y "Rok 480" uk azu je t ł o h is t o r y c z n e Europy w c z a s i e n a r o d z in św. B en ed yk ta. Na je g o w s t ę p ie omawia i o c e n ia n a jp ierw z n a c z e n ie I I k s i ę g i D ialogów
180
G rz e g o rz a W ie lk ie g o , s ta n o w ią c e j p ie rw s z y żywot w i e l k i e g o Z a- konodaw cy, n a p is a n y z a le d w ie 40 l a t po je g o ś m i e r c i , potem z a ś c h a r a k t e r y z u j e ó w czesne e u r o p e j s k i e s t o s u n k i p o l i t y c z n o - k u l t u - r a l n o - k o ś c i e l n e ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m Rzymu i I t a l i i , G a l i i z a K lodw ika /4 6 5 - 5 1 1 / o ra z r e l a c j e z a c h o d z ą c e m iędzy p a p ie stw e m a B iz a n c ju m .
N a stę p n e t r z y r o z d z i a ł y / I I I - V / z a jm u ją s i ę życiem i d z i a ł a l n o ś c i ą św. B e n e d y k ta w o p a r c i u p r z e d e w s z y s tk im o I I k s ię g ę D ialogów G rz e g o rz a . R ó z d z ia ły t e z a ty tu ło w a n e : "A pel p u s t y n i " , " P ra k ty k o w a n ie zawodu o j c a " , "Monte C a s s in o " n i e w n o szą n i c no wego do zn an y ch p o w sz e c h n ie fa k tó w h a g i o g r a f i c z n y c h , choć t r z e ba p r z y z n a ć n a p is a n e s ą b a rd z o i n t e r e s u j ą c o .
R o z d z ia ł s z ó s t y p t . "R eg u ła mnichów" omawia i o c e n ia Regu ł ę św. B e n e d y k ta , w s k a z u ją c n a j e j ź r ó d ł a i s to s u n e k do "Reguły M i s t r z a " : "W r e g u l e B e n e d y k ta s k u p ia s i ę r e z u l t a t d o św ia d c z e ń c a łe g o ż y c i a m o n a sty c z n e g o , grom adzony od k o ń c a I I I w ie k u . Ob j a w i a s i ę ona ja k o n a j k o m p l e t n i e j s z y b r e w ia r z t r a d y c j i . . . Za n i ą k r y j ą s i ę t r z y w ie k i a s c e ty c z n y c h i m o n a sty c z n y c h d o św iad c z e ń , dwa w ie k i p i s a n e j d l a mnichów l i t e r a t u r y , żywoty Ojców, s e n t e n c j e Ojców p u s t y n i , św. P a c h o m iu sz , św. H ie ro n im , św. Au g u s ty n , św. B a z y l i , św. K a s ja n , bez w y l i c z a n i a in n y c h m n ie j sz e g o z n a c z e n ia o só b " / s . 6 8 - 6 9 / . J e ś l i n a to m ia s t c h o d z i o s t o su n ek r e g u ły b e n e d y k ty ń s k ie j do tz w . "R eguły M is tr z a " a u t o r s t w i e r d z a , że p ie r w s z a s u p o n u je , u d o s k o n a la i u z u p e ł n i a d ru g ą . P rz e z swą r e g u ł ę c h c i a ł św. B en ed y k t "w skazać duszom s z l a c h e t nym d ro g ę ż y c i a d o s k o n a łe g o , d ro g ę do Boga w io d ą c ą p r z e z a s c e - zę p o s łu s z e ń s tw a w ł o n i e ż y c i a w s p ó ln e g o " o ra z p r z e z p r a k ty k o w an ie p o k o ry , m o d litw y i l i t u r g i i .
R o z d z ia ł w r e s z c ie siódm y p t . " Ś m ierć św. B e n e d y k ta " z a j muje s i ę c h w ilam i ż y c i a tw ó rc y m onastycyzm u na Z a c h o d z ie . Au t o r n ie p r ó b u je je d n a k r o z s t r z y g a ć i s t n i e j ą c e g o po d z i ś d z ie ń
1 8 1
-sp oru o d a tę ś m ie r c i św. B enedykta: "Rok j e g o ś m ie r c i n ie j e s t znany; d łu g o utrzym ywano, że j e s t to rok 5 4 3 , w ię k s z o ś ć n a to m ia s t w o li rok 547 lu b 548; n ie k tó r z y badacze p rzesu w a ją go na w et na połow ę w ie k u . B yłoby z a r o z u m ia ło ś c ią wymaganie d o k ła d n o ś c i , k ie d y żadne ź r ó d ło w s p ó łc z e s n e j e j n ie p od aje" / s . 8 4 / .
Dwa o s t a t n i e r o z d z ia ły sta n o w ią e p ilo g c a ł e j k s t ą ż k i . Tak w ię c r o z d z i a ł ósmy "Synowie św. Benedykta" omawia o d d z ia ły w a n ie R eguły św. B enedykta na t e r e n i e F r a n c ji /g d z i e p r z y n ió s ł j ą u czeń Zakonodawcy św. M aur/, z a k ła d a n ie k la s z to r ó w benedyk ty ń s k ic h od VI do XI w ie k u , ze sz czeg ó ln y m u w zględ n ien iem zn a c z e n ia opactw a w F le u r y , p o w sta n ie c y ste r só w i tw o r z e n ie s i ę od p oczątk ów XV w iek u k o n g r e g a c ji lu b u n ii m on astyczn ych . O s ta tn i w r e s z c ie r o z d z i a ł p t . " św ię ty na d z iś " s t a r a s i ę wska z a ć na a k tu a ln o ś ć podstaw ow ych, w ysnutych z R e g u ły , z a ło ż e ń św. B enedykta d la w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a . N a le ż ą do n ic h zda niem a u to r a : ukazyw anie e w a n g e lii w d z ia ła n iu i ż y c iu c o d z ie n nym, n aw racan ie do w ew nętrznego ż y c ia c z ło w ie k a , szan ow an ie o - soby lu d z k ie j oraz p o z o s ta w ia n ie prymatu m o d litw y . C a ło ść z a k ończona j e s t wykazem opactw b e n e d y k ty ń sk ic h i c y s t e r s k i c h na t e r e n i e F r a n c j i, B e l g i i , Luksemburga, S z w a j c a r ii, Kanady i An t y l i F r a n c u sk ic h .
Tymi o to omówionymi fa k ta m i, podanymi ję z y k ie m żywym i d z ie n n ik a r s k im , s t a r a ł s i ę a u to r z a in te r e s o w a ć c z y t e ln ik a XX w. p o s t a c i ą ś w ię t e g o Mnicha sp r z e d i5 0 0 l a t . P is z e n ie z w y k le żywo i s u g e s t y w n ie , n ad ając r o z d z ia ło m i k rótk im p od rozd ziałom i n t e r e s u j ą c e t y t u ł y , c e l s o b ie p o sta w io n y chyba w p e łn i o s ią g n ą ł. K sią ż k a t a może d o s t a r c z y ć c z y t e ln ik o w i p e łn ą sumę in fo r m a c ji o św. B e n e d y k c ie , podanych w sp osób now oczesny i sta n o w i n iew ą t p l i w i e dobrą in tr o d u k c ję oraz pomoc przy org a n izo w a n iu obchodów Roku B e n e d y k ty ń sk ie g o .
