PRZEMÓWIENIE OJCA ŚWIĘTEGO PAWŁA VI
NA OTWARCIE INSTYTUTU PATRYSTYCŻNEGO "AUGUSTINIANUM"*
Drodzy Synow ie,
Nasze k rok i przyw iodły Nas d z i s i a j d o Was na sp o tk a n i e , k tó re n ie ty lk o zasp o k a ja Wasze s łu s z n e p r a g n ie n ie p r z y - j ę o i a skromnego Z a stę p y C h r y stu sa podozas otw aroia nowego In s ty tu tu P a try sty czn eg o "Augustinianum", le o z ta k że s p e ł n i a Na s z e szo z e g ó ln e p r a g n ie n ie poznania o s o b iś o ie s ie d z ib y samego I n s ty tu tu , k tóry n a p e łn ia r a d o śo ią zapewne o&łą ro d zin ę Zako nu Augustianów.
P o zw ó lo ie, Drodzy Synowie, że przy tak ważnej o k a z ji wyrazimy Wam pewne u czu o ia , j a k i e budzi w Nas r e a li z a c j a teg o odważnego p r z e d s ię w z ię c ia .
Przede w szystkim s z c z e r e u ozu oia w d zięoznoóci wobec Pana, $e z e o h o ta ł daó Nam radoóó u jr z e n ia t e j nowej i n s t y t u o j i będąoej zap ow ied zią w zrostu dobryoh studiów k o ś c ie ln y c h . Nasza wdzlęoznoóó k ie r u j e s i ę ta k że do w s z y s tk ic h , k tó rzy b y li na rzędziem łaskawyoh zarządzeń Bożej O patrzności w tym d z i e l e ; na pierwszym m iejsou w d zięczn ośó wobec P rzełożon ych Zakonu Augustianów, k tó rzy z dalekow zroczną m ądrością 1 n ie bez w i e l - k io h pośw ięoeń za p la n o w a li j e i w yk on ali; ponadto wobec dobro d z ie jó w , k tó rzy swą h o jn o śo ią u ł a t w i l i je g o pomyślne ukończe n i e . Nieoh Bóg u d z ie l i w szystkim z a słu ż o n e j nagrody.
Tak w lęo I n s t y t u t Wasz harm onijnie w łą cza s i ę w z e s p ó ł słynn ych i zasłu żon yoh In sty tu tó w k u ltu ry k o ś c i e l n e j , k t ó
-x Wygłoszone 4 V Ł97O r . do zebranych w a u li otw ieranego In s t y t u t u P a try sty czn eg o 0 0 .Augustianów, k ilk u n a s tu przyby
ły ch kardynałów oraz p r z e d s t a w ic ie li sta r o ży tn eg o i t e o l o g iczn eg o św ia ta naukowego w sz y stk ic h u c z e ln i rzym skich. AAS 6 2 /1 9 7 0 / 4 2 3 -4 2 7 . Tłum, i oprao. k s.S .L o n g o sz .
r e w p o k a ź n e j l i c z b i e r o z w i j a j ą s i ę t u w R zym ie; w łąo za s i ę w n i e zach o w u jąo w łasn e o b l i c z e , w ła s n ą s p e c y f i c z n ą f iz jo n o m ię w ła ś c iw ą s o b ie f u n k c j ę , p r z y d a ją c nowego u ro k u i g o d n o ś o i s t a r e j r z y m s k ie j k u l t u r z e t e o l o g i c z n e j .
0 t y l e s e r d e c z n i e j i b a r d z i e j s p o n t a n i c z n i e wypływa z Na sz e g o s e r c a u p o d o b a n ie do t e j s i e d z i b y , że w s z c z e p ia s i ę ona w s ł y n n ą t r a d y c j ę w aszego Z akonu, k t ó r y o d d a ł n ie z ró w n a n e u s ł u g i K o ś c io ło w i: c h o d z i o s t u d i a p a t r y s t y c z n e , z w ła s z c z a nad św .A ugustynem , k t ó r e g o i d e a i n au k a s ta n o w ią d l a was d z i e d z i c two duchow e; n a le ż y j e s t r z e c i k o n ty n u o w ać z całym w y s iłk ie m . R e p r e z e n t u j e c i e n i e t y l k o b ie r n y c h s p a d k o b ie rc ó w te g o d z i e d z i o tw a , l e c z j e s t e ś c i e w y b itn y m i i now oczesnym i k o n ty n u a to r a m i. D la p r z y k ła d u w y s ta rc z y p r z y to c z y ć pewne im ię , m ia n o w ic ie n i e o d żało w an eg o 0 . A n to n ie g o C a sa m a ssę , w i e l k i e j c h lu b y W aszego Zakonu i N aszego U n iw e r s y te tu L a t e r a ń s k i e g o . Przypomnimy j e s z - oze dwa in n e p r z e d s i ę w z i ę c i a , k t ó r e u ś w i e t n i a j ą naukową d z i a ł a l n o ś ć W aszego s tu d iu m t e o l o g i c z n e g o , m ia n o w ic ie K a te d rę S tu diów A u g u s ty ń s k ic h o r a z p o m y ś ln ie j u ż r o z p o c z ę te nowe z b io ro w e w y d an ie d z i e ł ś w .A u g u s ty n a .
R z e c z , k t ó r ą w inniśm y w tym momencie p o d k r e ś l i ć , t o p rz e de w sz y stk im f a k t , że t e n I n s t y t u t P a t r y s t y
c z n y o d p o w i a d a o a ł k o w i o i e a k t u
a l n y m p o t r z e b o m K o ś c i o ł a . N aw rót do
Ojców K o ś c io ła s ta n o w i f a k t y c z n i e o z ę ś ó owego d o j ś c i a do ź r ó d e ł c h r z e ś c i j a ń s t w a , b e z k t ó r e g o n i e b y ło b y m ożliw e r e a l i z o w a n i e odnowy b i b l i j n e j , re fo rm y l i t u r g i c z n e j i nowych b a d a ń t e o lo g ic z n y c h , z g o d n ie z i n s p i r a c j a m i S o b o ru Pow szechnego W aty k a ń s k ie g o I I .
By p rz e k o n a ć s i ę o tym , w y s ta r c z y p o m y śleć o s z o z e g ó ln e j r o l i , j a k ą O jcow ie o d g ry w a ją w K o ś c i e l e . Św iadkow ie w ia ry p ie rw s z y c h wieków s ą żywo w łą c z e n i w T r a d y c j ę , k t ó r a p o o h o d zi od A p o sto łó w . "W ypowiedzi Ś w ię ty c h Ojców, j a k to p o d k r e ś l a o s t a t n i S obór - p o ś w ia d c z a ją i s t n i e n i e t o j ż y o io d a jn e j T ra d y c j i , k t ó r e j b o g actw a p r z e l e w a j ą s i ę w d z i a ł a l n o ś ć i ż y o ie w ie r z ą c e g o i m o dlącego s i ę K o ś c i o ł a " ! . O c z y w iste j e s t w ię o , ja k
ważne d la g łę b s z e g o z r o z u m ie n ia Pisma ś w ię te g o j e s t studium Ojców, i ja k d e c y d u ją c a d la K o ś c io ła j e s t i c h z g o d n o ść w i n t e r p r e t a c j i P ism a. Przypom ina t o E n c y k lik a " D ivino a f f l a n t e S p i r i - tu " , ż e ohoó O jcow ie " n ie zaw sze dorów nują w ie d z ą św ie c k ą oraz z n a jo m o śc ią język ów d z is ie j s z y m e g z e g e to m , a l e mocą z a d a n ia , j a k i e im Bóg w K o ś o ie le p o w ie r z y ł, o d z n a o z a ją s i ę ta k na w skroś g łę b o k ą i n t u i c j ą r z e o z y n i e b i e s k i o h , ta k p rze d z iw n ą p r z e n i k l i w o ś c ią um ysłu, że d z i ę k i temu p r z e n ik a ją g łę b in y s ł w a Bożego"^
O jcow ie b y l i pon ad to w sp a n ia ły m i t e o lo g a m i, k tó r z y o b ja ś n i a l i i b r o n i l i nauki k a t o l i c k i e j , a w ię k s z o ś ć z n ic h b y ła j e d n o c z e ś n ie g orliw ym i d u s z p a s te r z a m i, k tó r z y j ą g ł o s i l i i d o s t o sow yw ali do p o tr z e b d u s z . Jako t e o lo g o w ie o n i p ie r w s i n a d a li form ę sy ste m a ty o z n ą p r z e p o w ia d a n iu a p o s to ls k ie m u , d z i ę k i c z e mu, ja k t w ie r d z i św .A u g u sty n , o k a z a li s i ę d la rozw oju K o ś o lo - ł a tym, ozym d l a je g o n a r o d z in b y l i A p o sto ło w ie : " K o śc ió ł w zra s t a ł d z i ę k i takim ogrodnikom , podlewaozom , budowniczym, p a s t e rzom , ż y w ic ie lo m , następcom apostołów "**. D a le j ja k o d u s z p a s t e r z e O jcow ie w yczuw ali k o n ie c z n o ś ć d o sto so w a n ia o b ja w ie n ia ewan g e lic z n e g o do m e n ta ln o ś c i lu d z i s o b ie w s p ó łc z e s n y o h , aby ży w ić pokarmem praw dziw ej w ia ry samych s i e b i e i lu d B oży. To sp r a w i ł o , że d la n ic h k a te c h e z a , t e o l o g i a , Pismo Ś w ię t e , l i t u r g i a , ż y c ie duchowe i d u s z p a s t e r s k ie łą c z ą s i ę w żyw otną j e d n o ś ć , a io h d z i e ł a n ie przem aw iały t y lk o do i n t e l e k t u , a l e do o a łe g o o z ło w ie k a , budząc z a in te r e s o w a n ie m y ś li, w o li i u c z u ć . O jcow ie ponadto o d z n a c z a li s i ę wyjątkowym bogactwem ducha c h r z e ś c i j a ń s k ie g o , pochodzącym z io h o s o b i s t e j ś w i ę t o ś c i , d la t e g o w ia ra w ic h s z k o le n ie zadaw ala s i ę o z y sty m i elu k u b raojam i i n t e l e k tu a ln y m i, a l e ła tw o z a p a la s i ę tak że i do ż y c ia m is ty c z n e g o . "Ich d z i e ł a , ja k to p o d k r e ś la ł w i e l k i B o s s u e t , w ydają n ie z r ó w
-2 P iu s X I I , D lv ln o a f f l a n t e S p i r i t u /3 0 IX 1 9 4 3 /, AAS 3 5 /1 9 4 3 / 3 1 8 . Tłum. k s.E .D ą b r o w sk i, O jca ś w .P iu s a X II e n c y k lik a o w łaściw ym rozw oju stu d ió w b i b l i j n y c h , Warszawa 1946, 2 9 . 3 Contra Julianum P elagianum I I , 1 0 ,3 7 , PL 4 4 ,7 0 0 , PSP 1 9 /1 ,
nane owooe w se r o a c h s tu d iu ją c y c h j e , poniew aż c i w ie lo y l u d z ie b y l i k arm ien i ozystym pokarmem wybranych, n ie sk a ż o n ą su b - s t a n o j ą r e l i g i i , a poniew aż są jakby n a sy o e n i pierwotnym d u - ohem, k tó r e g o z a c z e r p n ę li b a r d z ie j b e z p o śr e d n io i o b f i c i e j z samego ź r ó d ła , z d a rza s i ę n ie r z a d k o , że t o , oo z n a tu r a ln ą ś w ie ż o ś c ią emanuje z io h p e ł n i , j e s t b a r d z ie j t r e ś c iw e od t e - g o , oo p ó ź n ie j z o s t a ł o na nowo przem yślan e i rozważone" .
Z ty c h względów n ie ma żadnej w ą t p liw o ś c i, że p o g łę b io n e i b a r d z ie j o r g a n ic z n e s t u d i u m p a t r y s t y k i
m o ż e o d d a ć n i e o c e n i o n ą p o m o c o d
n o w i e t e o l o g i o z n e j w o k r e s ie posoborowym; odnow ie, k tó r a wymaga t e o l o g i i b ęd ą cej n ie m niej d u s z p a s t e r sk ą n iż naukową, k tó r a p o z o s t a j e w ś c is ły m k o n ta k c ie z e ź r ó d ła mi b i b lij n y m i, k t ó r a s ta w ia ła b y C h r y stu sa w centrum , k tó r a d o s t r z e g a ła b y c z ło w ie k a w łączon ego w h i s t o r i ę z b a w ie n ia , k tó r a by ła b y zaw sze w ie r n a słow u Bożemu, poddana M agisteriu m K o ś c io ła , a l e r ó w n o c z e śn ie w r a ż liw a na w s z y s t k ie g ł o s y , na w s z y s t k ie po t r z e b y , na w s z y s t k ie a u te n ty c z n e w a r to ś o i n a sz y c h cz a só w .
N ie bez przyczyn y studium Ojców z takim n a c isk ie m b y ło z a le c a n e p rzez S ob ór, z e w zględ u na i c h z n a c z e n ie d la studium Pisma Ś w ię te g o ^ , d la odnowy stu d ió w t e o lo g ic z n y c h ^ , d la
zbudo-4 J .B .B o s s u e t , D efen se de l a T r a d lt io n e t des s a i n t s P e r e s , I p a r t i e , LIV, cp . X V III, P a r is 1763.
5 P or. D ei Verbum 23: " O b lu b ien ica Słow a W c ie lo n e g o ... u s i ł u j e o s ią g n ą ć c o r a z g łę b s z e z r o z u m ie n ie Pisma ś w ., by swo j e d z i e c i b e z u s ta n n ie karm ić słow am i Bożym i. D la te g o t e ż p o p ie r a s ł u s z n i e studium Ojców K o ś c io ła ta k w sc h o d n ic h , ja k i zach o d n io h " .
6 Optatam t o t i u s 16: "Trzeba uśw iadom ić alumnom, ja k w ie le O jcow ie K o ś c io ła Wschodu i Zachodu p r z y c z y n ili s i ę do w ie r nego p r z e k a z a n ia i w y ja ś n ie n ia p o s z c z e g ó ln y c h prawd Obja w ie n ia . Winni t e ż poznać d a ls z ą h i s t o r i ę dogmatu przy uw z g lę d n ie n iu j e j sto su n k u do o g ó ln e j h i s t o r i i K o ś c io ła " .
w anla r z e t e l n e j w ied zy k a p ła ń s k ie j ? , d la t e o l o g i i m is y jn e j^ . Z ask ak u jąca j e s t w tym w z g lę d z ie a k t u a l n o ś ć
i s k u t e c z n o ś ć p r z y k ł a d u ś w . A u
g u s t y n a , ktćrem u w asz I n s t y t u t program ując wykłady p r z y z n a ł s p e c j a ln y d z i a ł , n ie t y lk o z e w zględ u na r o z l e g ł o ś ć je g o n a u k i, a l e ró w n ież z e w zględ u na j e j z n a c z e n ie . Bo r z e - o z y w iś o ie poza tym, że j a ś n i e j ą w nim w sz c z e g ó ln y m s t o p n iu n iem al w s z y s t k ie p rz y m io ty Ojców, można p o w ie d z ie ć , że c a ła m yśl s t a r o ż y t n a k o n c e n tr u je s i ę w j e g o d z i e l e ; od n ie g o po chodzą prądy m yślow e, k tó r e p r z e n ik a ją c a ł ą t r a d y o j ę naukową n a stę p n y c h wieków .
K ochał ogrom nie prawdę 1 n iezm ordow anie b a d a ł t r e ś ć w ia r y , t r a k t u j ą c j ą jak o nau k ę. Jego h asłem b y ło p o w ie d z e n ie : " ln t e l l e c t u m v a ld e ama"^; p r z e z n ie g o t e o l o g i a z o s t a ł a uznana za naukę, " k tóra r o d z i , k a rm i, b ron i i z a s i l a zbaw ienną w ia r ę , -prowadząc do prawdziwego s e n s u " * ° . A le n ik t b a r d z ie j od n ie g o
n ie p o t r a f i ł c h y l i ć c z o ła p rzed w i e l k o ś c i ą t a je m n ic y , p r z e n o - sz ą o f i d e l i s ig n o r a n t ia ponad te m e r a r ia s c i e n t l a * l , ponad t a ką w ie d z ę , k tó r a zn iech aw szy przew odnictw a w iary z d a je s i ę w y łą c z n ie na r a c jo n a ln e b a d a n ie .
P oznał on w s z y s t k ie ź r ó d ła k u ltu r y f i l o z o f i c z n e j 1 l i t e r a c k ie j sw o je j e p o k i: p ie lę g n o w a ł jed n ak p a s jo n u ją c ą m iło ś ć do K sią g Ś w ię ty c h , nad k tórym i r o z m y śla ł i k tó r e w y j a ś n ia ł z n i e zrównanym zrozum ieniem m i ł o ś o i . Jego t e o l o g i a b y ła b i b l i j n a
7 P resb yteroru m o r d in is i9 : "Wiedza s z a f a r z a ś w i ę t o ś c i winna być ś w i ę t a , bo w z ię t a ze ś w ię te g o ź r ó d ła , sk ierow an a j e s t do ś w ię te g o c e l u . Przede w szy stk im w ięc c z e r p ie s i ę j ą z c z y t a n ia i r o z w a ż a n ia Pisma Ś w ię te g o , a l e ró w n ież ow ocnie z a s i l a s i ę stu d io w a n iem pism Ojców i Doktorów K o ś c io ła oraz innyoh pomników T r a d y c ji" .
8 Ad g e n t e s d l v i n i t u s 22 : "Do w y p e łn ie n ia t e g o z a m ie r z e n ia ko n ie o z n e j e s t r o z b u d o w a n ie na każdym w ie lk im o b s z a r z e s p o ł e c z n o -k u ltu r o w y m t a k i c h badań t e o l o g i c z n y c h , w k t ó r y c h c z y ny i s ło w a o b ja w io n e p r z e z B oga, z a p is a n e w P iś m ie św . i wy J n ś n io n e p r z e z Ojców o r a z M a g is te r iu m K o ś c i o ł a , p ow inn o s i e na nowo p r z e b a d a ć w ś w i e t l e T r a d y c j i K o ś c i o ł a p o w s z e c h n e g o " . 9 10 11 E p is t o ła 1 2 0 ,1 5 , PL 3 3 ,4 5 9 . De T r i n i t a t o X IV , 1 , 3 , PL 4 2 ,iO 3 7 , POK 2 5 , 3 8 1 . Sermo 2 7 , 4 , PL 3 8 , 1 7 9 . '
ta k , jak b ib lij n y b ył je g o sposób mówienia.
W s p e k u la c ji te o lo g io z n e j d o ta r ł do szozytów n ie ła tw o o -sią g a ln y o h ; jako au tor tr a k ta tu "0 Trójcy" przyw iązuje t e ż wagą do rzeozow oóoi h i s t o r i i i p ra g n ie , by wykład nauki o h r z e ś c ija ń -
12 s k le j dokonywał s i ę po l i n i i h i s t o r i i zbaw ienia . .
Jak wszyscy O jcowie, rów nież i on odczuwał żywą potrzebą z g łę b ie n ia o b ja w ien ia ew a n geliczn ego, dostosow ania go do m ental n o ś c i lu d z i s o b ie w spółczesnych i w yrażenia go odpowiednim j ę z y kiem; a le n ik t w ie r n ie j n iż on n ie przeżywał i n ie przekazywał tradycyjn ego zrozum ienia dogmatu. " F ilo zo fo w ie bowiem - p la że Doktor z Hippony w t r a k t a c ie o "Państwie Bożym" - używają słów dowolnych i w sprawach n a jtr u d n ie jsz y c h do zrozum ienia n ie lę k a j ą s i ę ob ra zió pobożnych u szu . Nam jednak wypada mówić zgod n ie z ustalonym i zasadam i, aby dowolność słów n ie z r o d z iła bezbożnego
13 mniemania tak że o rz ecz a ch , p rzez słow a t e oznaczonych" .
^rodzy Synowie, c h c ie llśm y p o d z ie l ić s i ę z Wami tymi k r ó t kim i uwagami, b y ś c ie z r o z u m ie li, jak prielką wagę przywiązujemy do Waszego I n s ty tu tu , i jak w ie le od n ieg o oczekujemy.
A te r a z ż y c zen ia i b ło g o sła w ie ń stw o ; d la nowego I n s ty tu tu ż y c z e n ie , aby " v tv a t, c r e s e a t , f lo r e a t" zdobywając s o b ie sław ę n ie ty lk o d z ię k i sprawnemu funkcjonowaniu i powadze stu d ió w , a le tak że d z ię k i duchowi, z ja k ie g o w y r ó sł, k tó ry j e s t duchem m iło ś c i i służby K o ścio ło w i, niew zruszonej w ie r n o śc i d la je g o m is ji jako "Matki i N a u czy cielk i" o ra z duchem b r a te r s k ie j współpracy z innymi in sty tu ta m i naukowymi naszego M ia sta . N astęp n ie ży c ze n ia d la Przełożonych i P rofesorów , by m ogli z b ie r a ć jak n a jle p s z e owoce swego trud u . W reszcie do w szy stk ich wychowanków k ie r u jemy ż y c z e n ie , by o d p o w ie d z ie li na oczekiw ania K o ś c io ła i ze s tu dium nad Ojcami p o t r a f i l i zebrać o b f it e owoce mądrości c h r z e ś c i ja ń s k ie j d la swej form acji in t e l e k t u a l n e j .
Życzenia te popieramy Naszym; A postolskim B ło g o sła w ień stwem, którego udzielamy Wam wszystkim w n a d z ie i na w sp an iałe ła s k i Pana.
PAWEŁ VI
12 De c a t e c h i s a n d i s r u d ib u s 3 , 6 , 7 , 1 1 , PŁ 4 0 , 3 1 3 , 3 1 7 , PGK 1 0 , 6 i 15.
13 De c i v i t a t e D ei X, 2 3 , ?L 4 1 , 3 0 0 , tłu m . W .K orn atow sk i /W ar szaw a 1 9 7 7 /, 4 7 i .
