Streszczenie
Informacja staje si najwaniejsz przyczyn kształtowania społecznoci i go-spodarki. Główn cech społeczestwa informacyjnego jest szybki rozwój technolo-gii teleinformatycznych, wicy si z moliwoci komunikacji i dostpem do infor-macji na bardzo szerok, niespotykan dotychczas skal. Społeczestwo informacyj-ne jest przygotowainformacyj-ne do uytkowania systemów informatycznych. To społeczestwo wiadome, wie jak zdobywa wiedz, ale take potrafi j wykorzystywa i przetwa-rza we wszelkich dziedzinach ycia. Dzisiaj o sukcesie gospodarczym decyduje zdolno tworzenia nowych technologii i wskazywanie moliwoci jej zastosowania. Naley jednak zaznaczy, e społeczestwo informacyjne niesie ze sob oprócz szans, równie zagroenia. Celem referatu jest przedstawienie wybranych przykładów szans i zagroe społeczestwa informacyjnego. W referacie podjto prób poszukania od-powiedzi na nastpujce pytania: jakie s cechy społeczestwa informacyjnego, ja-kie s pozytywne aspekty rozwoju społeczestwa informacyjnego i zagroenia, które niesie ze sob oraz co oznacza bezpieczestwo technologii informacyjno-telekomunikacyjnych.
Słowa kluczowe: społeczestwo informacyjne, bezpieczestwo w sieci, szanse i zagroenia w społeczestwie informacyjnym
1. Wprowadzenie
Hasło społeczestwo informacyjne, wprowadził etnolog T. Umesao, który w roku 1963 opublikował artykuł na temat ewolucyjnej teorii społeczestwa opartego na przetwarzaniu informacji. Nastpnie pojcie zostało spopularyzowane przez japoskiego teoretyka mediów K. Koyama, który uył tego terminu w roku 1968 w rozprawie zatytułowanej – Wprowadzenie do teorii informacji. Japan Computer Usage Development Institute zatwierdził w roku 1971 plan wdroenia w Japonii społeczestwa informacyjnego i uznał go, jako narodowy cel w 2000 roku. Plan przewidywał powstanie m.in. centralnego banku danych, zdalnie sterowanego systemu medycznego i systemu przekwalifikowania siły roboczej, a jego celem było uczynienie z Japonii pierwszego na wiecie społeczestwa informacyjnego. Wyraenie społeczestwo informacyjne do Europy wprowadzili francuscy socjologowie A. Minc i S. Nora, uywajc go w raporcie L’Informatisation de la Société, który został przedstawiony w roku 1978 francuskiemu prezydentowi Giscardowi d’Estaing, jednak wkład w jego popularyzacj miał M.Bangemann, niemiecki komisarz Unii Europejskiej w latach 1993–1999, odpowiedzialny za rozwój telekomunikacji i technologii informacyjnych. Opublikował w roku 1994 raport pt. Europa
a społeczestwo globalnej informacji – zalecenia dla Rady Europejskiej.1
Ten raport zapocztkował publiczn debat na temat społeczestwa informacyjnego, okrelono w nim 10 inicjatyw w celu rozwoju nowoczesnych technik teleinformacyjnych, obejmujcych nastpujce obszary:
1. teleprac,
2. szkolenia na odległo,
3. sieci łczce uczelnie i jednostki badawcze,
4. usługi teleinformatyczne dla małych i rednich przedsibiorstw, 5. zarzdzanie ruchem drogowym,
6. kontrol ruchu powietrznego, 7. sieci na uytek sektora zdrowia,
8. komputeryzacj sektora zamówie publicznych, 9. transeuropejsk sie administracji publicznej, 10. infostrad dla obszarów miejskich.
Nastpnie, w roku 1996 ukazała si zielona ksiga ycie i praca w społeczestwie informacyjnym: Ludzie na pierwszym miejscu, traktujca o konsekwencjach wynikajcych z transformacji społeczestwa, a take o wpływie nowoczesnych technologii na ludzkie ycie.2 Kolejne lata s okresem nowych inicjatyw. W roku 1999 opublikowano kolejn zielon ksig Public Sector Information: a Key Resource for Europe. Wskazano w niej na korzyci dla obywateli i całej gospodarki, wynikajce z wykorzystania technologii telekomunikacyjnych i informatycznych w obszarze słub publicznych. Nastpnie, równie w roku 1999, ogłoszono na szczycie w Helsinkach inicjatyw e-Europa – społeczestwo informacyjne dla wszystkich, okrelajcej cel budowy nowego typu społeczestwa, w którym bd wykorzystywane moliwoci tzw. nowej gospodarki. Okrelone priorytetowe obszary jego rozwoju, np. edukacj, transport, sektor zdrowia i aktywizacj zawodow osób niepełnosprawnych, a załoeniem nowej gospodarki było zapewnienie UE wielopokoleniowych korzyci, wynikajcych ze zmian, jakie przynosi powstajce społeczestwo informacyjne. Budowa społeczestwa informacyjnego stanowiła take jeden z priorytetów Strategii Lizboskiej, przyjtej w 2000 roku.3
Istnieje wiele definicji społeczestwa informacyjnego i nie ma powszechnej zgody na wspóln nazw. W zalenoci od tego, czy tematem zajmuj si socjologowie, ekonomici, czy informatycy, uwaga skupiona jest na odmiennych elementach. Społeczestwo informacyjne tłumaczone jest m.in. jako formacja społeczno-gospodarcza, w której dominujc rol odgrywa wykorzystanie informacji, oraz intensywna pod wzgldem wiedzy produkcja. Mona przyj, e jest to społeczestwo, w którym jednostki (konsumenci, pracownicy) intensywnie wykorzystuj informacj.4
1J. Papiska-Kacperek (red.), Społeczestwo informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008: s. 14–16. 2A. Szewczyk (red.), Społeczestwo informacyjne – problemy rozwoju, Difin, Warszawa 2007: s. 17.
3 A. Dbrowska, M. Jano-Kresło, A. Wódkowski, E-usługi a społeczestwo informacyjne, Difin, Warszawa 2009: s. 16. 4J. Papiska-Kacperek (red.), op.cit.: s. 17.
2. Cechy społeczestwa informacyjnego
Wanym, zatem składnikiem społeczestwa informacyjnego pozostaje produkcja, gromadzenie oraz obieg informacji, stanowice niezbdny warunek jego funkcjonowania. Internet, a take wszelkie techniki cyfrowe – staj si bardzo potrzebne, a czasem wrcz niezbdne np. do wykonywania pracy zawodowej. Informacje traktowane s, jako produkt, towar na sprzeda (nawet, jako surowiec), który staje si główn sił napdow współczesnych czasów. Przyjmujc, e społeczestwo informacyjne powinno ujmowa si szeroko z uwagi na to, e obejmuje ono wszystkich ludzi yjcych w strefie oddziaływania nowych mediów, cho w rónym stopniu intensywnoci i zaangaowania (od programistów komputerowych przez internautów spdzajcych przy monitorze komputera wiele godzin a do emerytów, którzy, nawet, jeli nie znaj si na jego obsłudze, to s od niego w sposób poredni uzalenieni chociaby w sprawie nalicze emerytur przez właciwe programy okrelonych instytucji). W tym szerokim ujciu wyodrbnia si take obszar bardziej aktywny, do którego nale osoby, które produkuj, przesyłaj i wykorzystuj dane cyfrowe. W wyniku komunikacji opartej na cyfrowym i satelitarnym przekazie, zachodz nowe zjawiska, a nale do nich, m.in.:
1. szybko obiegu informacji, natychmiastowa łczno oraz zanik zwizku midzy odle-głoci a czasem uzyskania kontaktu;
2. moliwo podjcia komunikowania w dowolnej chwili i miejscu z uwagi na całodobow aktywno;
3. niezaleno kosztów przesyłania informacji od odległoci;
4. wzrost znaczenia tzw. technologii intelektualnych (w tym analiz baz danych, itp.), jako podstawy podejmowania decyzji politycznych, gospodarczych i społecznych;
5. relatywne pomniejszanie ekonomicznej roli własnoci intelektualnej przez bardzo due moliwoci kopiowania oraz darmowej redystrybucji dóbr intelektualnych;
6. rosnca rónorodno w sposobach wypowiadania si oraz twórczej ekspresji (tekst, hi-pertekst, symulacja graficzna, film multimedia itd.);
7. obecno informacji zniekształconych czy wrcz manipulacji oraz dezinformacji, a przy tym niezdolnoci odbiorców do weryfikacji prawdziwoci informacji;
8. przenikanie informacyjnych technologii cyfrowych do prawie wszystkich dziedzin ycia i w zwizku z tym bezpowrotne uzalenienie funkcjonowania wielu sfer ycia od kompu-terów oraz totalne zdeterminowanie ycia społecznego, gospodarczego oraz politycznego i kulturowego przez cyfrowy obieg informacji.
W praktyce działanie społeczestwa informacyjnego polega m.in. na: wykorzystywaniu poczty elektronicznej i korzystaniu z informacji umieszczonej na stronach i w bazach danych; zakupach, korzystaniu z usług np. bankowych, prawnych, medycznych; wykonywaniu pewnych czynnoci zawodowych, które mog si odbywa bez obecnoci w zakładzie pracy; moliwoci nauki przez Internet; yciu towarzyskim; kontaktowaniu si z urzdami i innymi organizacjami. Niestety, równie zaliczy do powyszych naley, np. na przestpstwa, pornografi, terroryzm i ebractwo.5
rodki słuce (wprost lub porednio) porozumiewaniu si ludzi, to tzw. nowe media. Z uwagi na postp technologiczny, stanowi pojcie, którego zakres zmienia si wraz z upływem czasu, poniewa wci jest dezaktualizowny (np. pół wieku temu tak nazywano radio i telewizj). Nowe
media to rodki słuce (wprost lub porednio) porozumiewaniu si ludzi, a do ich cech charakterystycznych zalicza si np.:
1. cigłe i szybkie doskonalenie parametrów, 2. miniaturyzacj,
3. standaryzacj,
4. obnianie kosztów jednostkowych,
5. zmniejszanie kosztów uytkowania (w przeliczeniu na jednostk informacji), 6. interaktywno.6
Człowiek obecnie wkracza w nowy wymiar przestrzeni, która stała si mała, poniewa mona si w niej przemieszcza bardzo szybko, a równoczenie moliwo funkcjonowania w niej staje si nieograniczona. Informacja jest podstaw sprawnego funkcjonowania rónych organizacji, a to wywołuje zmian ycia kadego, kto zmuszony jest angaowa si w proces przemian. Natomiast kada zmiana społeczna wymusza na człowieku nowy stosunek do rzeczywistoci, a w tych nowych relacjach midzyludzkich i relacjach do wiata mieci si lk przed tym, co nowe i nieznane, a take przed naruszeniem dóbr osobistych i utrat intymnoci. Moliwoci rónych technik mog, bowiem sta si narzdziem zniewolenia i podporzdkowania, mog równie prowadzi do najróniejszych patologii.7 W dalszej czci referatu zwrócono uwag na moliwoci, jakie niesie ze sob społeczestwo informacyjne, ale równie podkrelono jego negatywne skutki i mogce pojawi si zagroenia.
3. Pozytywne aspekty rozwoju społeczestwa informacyjnego
Nowa epoka wkracza w ycie bez wzgldu na stopie zaawansowania technologicznego i or-ganizacyjnego poszczególnych pastw a take skuteczno ogłaszanych strategii, zatem w zwiz-ku z zastosowaniem technologii ICT (Information and communication technologies, technologie informacyjno-telekomunikacyjne) wi si zarówno dobre strony, jak i złe. Do pozytywnych stron naley zaliczy m.in.:
1. znaczniejszy udział społeczestwa w yciu politycznym pastwa (dziki wikszym mo-liwociom wymiany informacji obywatele mog np. opiniowa działanie urzdów; wypo-saeni w podpisy elektroniczne mog bra udział w wyborach czy wysyła dokumenty do urzdów),
2. wiksz sprawno administracji dziki nowoczesnym systemom informatycznym, 3. zanikanie barier geograficznych np. w nawizywaniu oraz utrzymywaniu znajomoci,
po-znawaniu jzyków obcych oraz innych kultur i zwyczajów,
4. teleprac i handel elektroniczny (stanowice ułatwienia np. dla osób niepełnosprawnych, rodziców małych dzieci),
5. zapewnienie edukacji, pracy i udziału w yciu publicznym szczególnie mieszkacom ma-łych miejscowoci i osobom niepełnosprawnym,
6T. Bialobłocki, J. Moroz, Nowoczesne techniki informacji i komunikacji – ich rozwój i zastosowanie, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. Cholawo-Sosnowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006: s.126–127.
7J. Kwapiszewski, M. Kwapiszewska, Homo Communicans – now wartoci w społeczestwie informacyjnym, [w:] Filo-zofia wychowania a społeczestwo informacyjne, pod. red. J. Kwapiszewskiego, M. Kwapiszewskiej, Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk 2005: s. 5.
6. popraw rynku wewntrznego, poniewa konkurencja globalna wymusza nastawienie prokonsumenckie lokalnych firm.8
Rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce zaley od wielu czynników wynikajcych z biecych uwarunkowa i zmian zachodzcych w kraju, a take w krajach Unii Europejskiej. Do mocnych stron umoliwiajcych sprawny rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce zalicza si głównie wysoki poziom kształcenia kadr sektora teleinformatycznego na szczeblu akademic-kim, poparty m.in. osigniciami midzynarodowymi polskich programistów. Ogólny wzrost pulacji osób wykształconych w wieku produkcyjnym jest równie elementem sprzyjajcym, a po-nadto istnieje szeroka dostpno i znaczne zainteresowanie komercyjnymi usługami interneto-wymi, bankowoci elektroniczn, telefoni mobiln. Obserwowany jest równie wzrost zaintere-sowania wiadczeniem pracy przez Internet. Małe i rednie przedsibiorstwa coraz chtniej wyko-rzystuj technologie informacyjne i komunikacyjne do usprawnienia własnej działalnoci. Oprócz wymienionych czynników, naley doda wysok dynamik wzrostu sektora usług, technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych, które korzystaj z właciwego przygotowania infrastruk-turalnego dla obrotu bezgotówkowego i e-handlu. Do szans, jako uwarunkowa i czynników, ro-kujcych pozytywny wpływ na stabilny rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce, nale m.in.:
1. atrakcyjnoci inwestycyjna Polski na tle krajów Europy (przyciganie kapitału zagranicz-nego przy jednoczesnym transferze do kraju nowoczesnych technologii i know-how), 2. upraszczanie prawa, a take usprawnianie otoczenia regulacyjnego przedsibiorców,
w tym weryfikacja prawa pod ktem wymaga rozwoju społeczestwa informacyjnego i elektronicznej gospodarki,
3. zbudowanie systemu rozwiza legislacyjnych i finansowych wspomagajcych transfer technologii do małych i rednich przedsibiorstw,
4. konsekwentne oraz efektywne wykorzystanie rodków finansowych, które Unia Europej-ska oferuje swoim członkom na realizacj celów zwizanych z rozwojem społeczestwa informacyjnego.
Z kolei w zakresie administracji publicznej szans stanowi budowa interoperacyjnych syste-mów zarzdzania tosamoci, koordynacja przedsiwzi w celu obnienia kosztów oraz konso-lidacja zespołów naukowych i badawczo – rozwojowych wokół priorytetowych wieloletnich i stra-tegicznych programów badawczych. Naley równie wród szans uwzgldni przeznaczenie znacznych rodków publicznych na rozwój infrastruktury teleinformatycznej w kraju, zwizanych m.in. z przygotowaniami do Mistrzostw Europy w Piłce Nonej Euro 2012.9
8J. Papiska-Kacperek (red.),op.cit.: s. 43–45.
9Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Admini-stracji, Warszawa 2008: s.6–7. http://www.mswia.gov.pl/strategia/ (29.03.2011).
4. Społeczestwo informacyjne – zagroenia
Zagroenia rozumiane s, jako wszelkie uwarunkowania i elementy negatywnie wpływajce na rozwój społeczestwa informacyjnego. W Polsce do w/w zagroe w szczególnoci nale, m.in.:
1. niska absorpcja rodków Unii Europejskiej,
2. nadmierna biurokratyzacja oraz zwizane z ni znaczne hamowanie innowacyjnoci, 3. utrudnienia administracyjne i restrykcyjne prawo w zakresie rozbudowy infrastruktury
te-leinformatycznej,
4. brak adekwatnych regulacji prawnych odnonie własnoci intelektualnej i praw autor-skich,
5. odpływ najlepiej wykształconej, a take dowiadczonej kadry – zarówno z administracji i nauki do biznesu, jak równie poza granice Polski,
6. malejce zainteresowanie uczniów i studentów naukami technicznymi i cisłymi, 7. starzejce si społeczestwo,
8. niech i obawa osób starszych (pokolenie powyej 60-go roku ycia) przed korzysta-niem z nowych technologii,
9. zagroenie wykluczeniem cyfrowym w odniesieniu do wybranych obszarów geograficz-nych i grup społeczgeograficz-nych,
10. obawy społeczne przed utrat prywatnoci w Internecie,
11. koszty zapewnienia bezpieczestwa informacji i wiadczonych e-usług,
12. zbyt czsta zmiana kierunków działa strategicznych moe negatywnie wpłyn zarówno na szybko rozwoju społeczestwa informacyjnego, ale równie na koszt jego rozwoju. Słabe strony, takie jak niski stopie wykorzystania technologii informacyjnych i komunika-cyjnych w szkolnictwie, niedostateczne powizanie systemu edukacji z potrzebami rynku pracy oraz niski wska nik kształcenia ustawicznego wród dorosłych mog hamowa rozwój społecze-stwa informacyjnego w Polsce. Społeczestwo take nie jest dokładnie w 100% zainteresowane korzystaniem z technologii informacyjnych, spora grupa osób po prostu nie ma takich umiejtno-ci. Struktura nakładów na badania i rozwój wpływa na niski poziom współpracy rodowisk aka-demickich z przedsibiorstwami, a to z koli przekłada si to na nisk wynalazczo. Polska, bo-wiem rejestruje relatywnie nisk liczb patentów rocznie w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej.10 Cyfrowe wykluczenie jest przedmiotem troski rzdów pastw, organizacji midzy-narodowych i jest jednym z powodów krytyki wprowadzania systemów elektronicznego głosowa-nia, bowiem sdzi si, e osoby, które nie maj dostpu do sieci bdde facto dyskryminowane. Uprzywilejowanie osób majcych moliwo, a take umiejtno oddania e-głosu uderza w de-mokratyczn równo obywateli i dlatego sugeruje si stopniowe wprowadzanie elektronicznego głosowania.11
Natomiast ogólnie – do zagroe wynikajcych z nowej epoki nale przede wszystkim: 1. obawa przed totalnie kontrolujc władza, która mogłaby monitorowa poczynania
oby-wateli w sieci (np. brak zagwarantowanej tajnoci głosowania elektronicznego,
10Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, op. cit.: s. 6–7.
2. obawa przed tym, e swobodny przepływ informacji nie zagwarantuje prawa do intymno-ci i dóbr osobistych (przegldanie i przetwarzanie danych bez zgody obywatela, w tym np. informacji o stanie zdrowia),
3. moliwo uzalenienia si bd wyalienowania, jeli ograniczone zostan kontakty oso-biste z innymi lud mi, a Internet stanie si jedynym kanałem komunikacji ze wiatem, 4. zawodno infrastruktury IT (zaleno od działajcego łcza),
5. coraz bardziej niepewne otoczenie rynkowe dla producentów,12 6. cyberprzestpczo, np.:
a. przestpstwa przeciw poufnoci, integralnoci i dostpnoci danych oraz systemów kom-puterowych (m.in. nielegalny dostp do systemu komputerowego, nielegalna ingerencja w dane, powodujca ich uszkodzenie, usunicie, zniszczenie, modyfikacje bd zabloko-wanie),
b. przestpstwa zwizane z uyciem komputera (m.in. fałszerstwo, oszustwo komputerowe), c. przestpstwa komputerowe ze wzgldu na tre informacji stanowicej jej przedmiot (wy-twarzanie, rozpowszechnianie, przesyłanie czy udostpnianie, a take posiadanie porno-grafii z udziałem do lat 18 w systemie komputerowym albo na nonikach danych,
d. przestpstwo przeciwko własnoci intelektualnej (tzn. cyfrowe zwielokrotnianie oraz roz-powszechnianie utworów bd wykona artystycznych bez zgody osoby uprawnionej).13 Inna jako ycia nakłada szczególnie na rodziców i opiekunów nowe wyzwania wychowawcze. Sposób wykorzystania komputera decyduje o tym, jaki bdzie miał on wpływ na młodych ludzi. Do wad zwizanych z korzystaniem z technik wirtualnej rzeczywistoci naley m.in. wyobcowanie ze rodowiska rzeczywistego, utrata umiejtnoci komunikowania si w grupach, spadek zainteresowania nauk szkoln, trudnoci z koncentracj i zanik zdrowych form wypoczynku w zamian za oddanie si grom komputerowym, a take utrata inicjatywy. Naley pamita o tym, e mdre i przemylane kierowanie rozwojem dziecka, jest dla niego niezwykle korzystne. Do zalet korzystania z technik wirtualnej rzeczywistoci naley m.in.: rozwój dowiadcze wyobraeniowych, rozwój wyobra ni twórczej, pobudzanie aktywnoci twórczej, kształtowanie pamici obrazowej, sprzyjanie rozwojowi ycia społecznego poprzez podtrzymywanie porednich kontaktów interpersonalnych. Rodzicom trudno nady za wszelkimi pojawiajcymi si zmianami technologicznymi i w duej mierze dlatego nie potrafi pomóc dziecku w weryfikacji treci znajdujcych si w Internecie. Z kolei ludziom młodym brakuje dowiadczenia, które pozwoliłoby oddzieli treci dobre od złych, czy te wane od niewanych. 14 Nowe media interaktywne łczce masowy zasig z jednostkowym trybem komunikowania, sprawiaj, e wzajemne kontakty s pozbawione sfery uczuciowej. Coraz szybsze tempo ycia i wszelkie moliwoci tworzone społeczestwu przez technik informacyjn, przyczyniaj si do tego, e liczba interakcji bdzie wzrastała, natomiast ich trwało i znaczenie dla tworzenia wizi społecznych bd male. Wizi bd stopniowo ograniczane do formalnych
12J. Papiska-Kacperek (red.), op. cit.: s. 44–45.
13M. Nowina Konopka, Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, op.cit.: s. 173– 174.
14M. Nowina Konopka, Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, op.cit.: s. 182– 184.
relacji, a ich podstaw bd okrelone korzyci bd sukcesy osignite w stosunkowo krótkim czasie.15
Przestrze wirtualna tworzy szerokie moliwoci do nawizywania kontaktów gospodarczych, przeprowadzania transakcji oraz zdobywania wiadomoci o rynkach na całym wiecie, a rozwój współczesnych przedsibiorstw łczy si z wykorzystaniem osigni technologii teleinformatycznych. Dynamiczny rozwój wykorzystania Internetu w biznesie wynika z jego istotnych cech, takich jak np.: brak ogranicze biurokratycznych, czy moliwo midzynarodowej współpracy specjalistów. W roku 2010 w Polsce 97% przedsibiorstw wykorzystywało komputery, a pracowało na nich 40% pracowników. Z kolei dostp do Internetu posiadało 96% przedsibiorstw, z czego 69% miało dostp szerokopasmowy, a komputery z dostpem do sieci globalnej wykorzystywała 1/3 pracujcych. Przedsibiorstwa stosowały Internet przewanie do nastpujcych celów: 85% – korzystało z usług bankowych, blisko połowa przedsibiorstw korzystała z automatycznej wymiany danych z podmiotami zewntrznymi, 66% – posiadało własn stron internetow.16 Ze wzgldu zatem na coraz szersze wykorzystywanie ICT i jednoczenie rosnce zagroenia – w kolejnej czci referatu przedstawiono wyniki bada dotyczce bezpieczestwa ICT w Polsce.
5. Bezpieczestwo ICTNETU W PRZEDSI BIORS
Bezpieczestwa ICT oznacza wszystkie rodki, regulacje oraz procedury majce zastosowanie dla systemów ICT, zapewniajce integralno, poufno oraz dostp do danych. Przyjmujc, e dane przedsibiorstwo posiada formalnie zdefiniowan polityk bezpieczestwa, naley przez to rozumie, e jest ona udokumentowana i wdroona. Dokumentacja powinna zawiera ocen ryzy-ka utraty bezpieczestwa (prawdopodobiestwo jego wystpienia), ewentualny wpływ na działa-nie przedsibiorstwa, powinna rówdziała-nie opisywa sposoby kontroli i plan działania na wypadek wystpienia zakłóce w działaniu systemów ICT. Badania wskazuj, e ponad co dziesite przed-sibiorstwo w Polsce zadeklarowało posiadanie formalnie zdefiniowanej polityki bezpieczestwa, a wród tych przedsibiorstw najwikszy procent stanowi rednie i due. Z kolei biorc pod uwa-g rodzaj działalnoci, formalnie zdefiniowan polityk bezpieczestwa w najwikszym stopniu posiadaj przedsibiorstwa z brany zajmujcej si:
1. działalnoci finansow i ubezpieczeniow (66%), 2. nalece do sektora ICT (30%).
3. informacj i komunikacj (28%),
4. wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energi elektryczn, gaz i ciepło (26%), 5. nauk i technik (21%).
Do zagroe objtych polityk bezpieczestwa nale w szczególnoci:
1. zniszczenie bd uszkodzenie danych w wyniku ataku albo innego zdarzenia, gdzie uszkodzeniu lub zniszczeniu mog ulec twarde dyski lub serwery wraz z oprogramowa-niem;
15S. Marek, M. Białasiewicz (red.), Podstawy nauki o organizacji. Przedsibiorstwo jako organizacja gospodarcza, PWE, Warszawa 2008: s. 375.
16 Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010, Główny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny w Szczecinie, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2010.: s. 15.
2. pharming, phishing oraz ujawnienie poufnych danych na skutek włamania bd innych zdarze ( za poufne naley uzna informacje o pracownikach i klientach, własno inte-lektualn z punktu widzenia tajemnicy handlowej czy informacje o decyzjach podejmo-wanych na wysokim szczeblu zarzdzania);
3. brak dostpu do usług ICT w skutek ataku z zewntrz.
W roku 2010 roku najczciej uwzgldnianym zagroeniem było zniszczenie lub uszkodzenie danych w wyniku ataku bd innego nieprzewidzianego zdarzenia, a liderem w tym zakresie s przedsibiorstwa due, z których prawie 38% przewidziało moliwo wystpienia w/w zjawiska, zdefiniowało je i ujło w swojej polityce bezpieczestwa. Analizujc brane, najlepiej wypadaj przedsibiorstwa prowadzce działalno finansow i ubezpieczeniow, a jest to zasługa głównie specyfiki działalnoci – w brany bankowej ochrona i bezpieczestwo danych s bardzo wanymi elementami przekładajcymi si na poziom zaufania klientów.
Wród metod pozwalajcych na zabezpieczenie systemów ICT znajduj si:
1. silne hasła (m.in. zawierajce, co najmniej 8 znaków i majce wano do 6 miesicy); 2. metody identyfikacji i autoryzacji (obejmujce uywanie haseł, smart cards, tokenów lub
kart identyfikacyjnych wykorzystujcych dane biometryczne takie jak odciski palców czy wzór siatkówki oka;
3. sporzdzanie zapasowych kopii danych, a nastpnie przechowywanie ich np. na ze-wntrznych twardych dyskach (offsite data backup);
4. monitoring aktywnoci (logging), który polega na obserwacji aktywnoci uytkowników danego systemu ICT i wychwytywaniu wszelkich nieprawidłowoci.
Najczciej uywanymi zabezpieczeniami było: wykonywanie zapasowej kopii danych – uywało ich co drugie przedsibiorstwo w Polsce i silne hasło, które stosowała prawie połowa przedsibiorstw w Polsce (zajmujcych si działalnoci finansow i ubezpieczeniow, napraw i konserwacj komputerów i sprztu komunikacyjnego oraz informacj i komunikacj). Z kolei najrzadziej posługiwano si metodami biometrycznymi.17
6. Podsumowanie
Rozwój technik teleinformatycznych wywołuje porednio zmiany w społeczestwie. Wanym kryterium podziału społecznego, jest moliwo funkcjonowania człowieka w wiecie informacji, jej gromadzenie i przetwarzanie, nastpnie generowania i wykorzystywanie. Według U. Eco w społeczestwie informacyjnym mona wyróni trzy grupy. Pierwsz z nich stanowi ludzie niepotraficy posługiwa si komputerami, a ródłem informacji dla nich s radio, telewizja bd prasa. Druga grupa – to osoby korzystajce z sieci komputerowych, ale nieumiejce programowa. Natomiast do klasy najwyszej nale ci, którzy opanowali prac z komputerem i korzystanie z jego moliwoci. Z podziału wynika, i czynnikami rónicujcymi społeczestwo informacyjne s m.in. aktywno jednostek i dostp do technologii informacyjno – komunikacyjnych.18 Informacja jest podstaw sprawnego funkcjonowania rónych organizacji, a to wszystko, co wie si z jej pozyskiwanie, przetwarzanie, generowaniem i wykorzystywaniem – wywołuje zmian ycia kadego zaangaowanego w proces przemian. Społeczestwo informacyjne to szanse, ale
17Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010, op.cit.: s. 61–66. 18 S. Marek, M. Białasiewicz (red.), Podstawy…, op.cit.: s. 374.
równie i zagroenia, lecz jeli niesie ze sob tak wiele moliwoci i słuy rozwojowi, dbanie z ogromn trosk o minimalizowanie tych zagroe jest dzisiaj spraw bardzo wan.
Bibliografia
[1] Bialobłocki T., Moroz J., Nowoczesne techniki informacji i komunikacji – ich rozwój i zastosowanie, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. Cholawo-Sosnowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006: s.126–127. [2] Dbrowska A., Jano-Kresło M., Wódkowski A., E-usługi a społeczestwo informacyjne,
Difin, Warszawa 2009: s. 16.
[3] Golka M., Bariery w komunikowaniu i społeczestwo (dez)informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008: s. 80–88.
[4] Kwapiszewski J., Kwapiszewska M., Homo Communicans – now wartoci w społeczestwie informacyjnym, [w:] Filozofia wychowania a społeczestwo informacyjne, pod. red. J. Kwapiszewskiego, M. Kwapiszewskiej, Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk 2005: s. 5.
[5] Marek S., Białasiewicz M. (red.), Podstawy nauki o organizacji. Przedsibiorstwo jako organizacja gospodarcza, PWE, Warszawa 2008: s. 374.
[6] Nowina Konopka M., Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. Cholawo-Sosnowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006: s. 173–174.
[7] Papiska-Kacperek J. (red.), Społeczestwo informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008: s. 14–16, s. 17, s. 43–45.
[8] Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010, Główny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny w Szczecinie, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2010: s. 15, s. 61–66.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_nts_spolecz_inform_w_polsce_2006– 2010.pdf (29.03.2011).
[9] Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, Warszawa 2008: s. 6–7. http://www.mswia.gov.pl/strategia/ (29.03.2011).
[10] Szewczyk A. (red.), Społeczestwo informacyjne – problemy rozwoju, Difin, Warszawa 2007: s. 17.
INFORMATION SOCIETY – CHOSEN EXAMPLES OF CHANCES AND THREATS
Summary
Information is becoming the most important factor creating societies and econ-omies, and new media change the nature of the world and the way of functioning in it. The main feature of the information society is a fast development of tele-information technologies which is connected with the possibility of communication and the access to information on a very wide and previously unusual scale. The fea-ture of the information society is preparation and the ability to use tele-information systems, it is a conscious society, being able to gain knowledge and also use it and process it in all aspects of life. Today the economic success is connected with the ability to create new technologies and finding new applications for them. However it should be stressed that information society brings not only chances but also threats and the purpose of this article is to present them.
Keywords: information society, safety in the net, chances and threats in the information society
Aneta Kisiel Zakład Zarzdzania
Instytut Ekonomii i Zarzdzania Politechnika Koszaliska
ul. E. Kwiatkowskiego 6E, 75-343 Koszalin e-mail: kisielan@poczta.onet.pl
