Andrzej Bulsiewicz
Zmiana wysokości lub czasu trwania
renty zasądzonej z tytułu
niesłusznego skazania lub
bezpodstawnego aresztu
tymczasowego
Palestra 9/7-8(91-92), 76-79
1965
A N D R Z E J B U L S I E W I C Z
Zmiana wysokości lub czasu trwania renty
zasqdzonej z tytułu niesłusznego skazania
lub bezpodstawnego aresztu tymczasowego
I. P r z e p isy k o d ek su p o stęp o w a n ia k arn ego (art. 510— 516) p ozw alają osob ie n ie słu s z n ie sk azan ej lu b b ezp o d sta w n ie ty m c z a so w o aresztow an ej na w y stą p ie n ie z w n io sk ie m o od szk o d o w a n ie p rzeciw k o S k a rb o w i P a ń stw a \ jeżeli p o w sta n ą m a te r ia ln o -p r a w n e w a ru n k i sta n o w ią c e p o d sta w ę ro szczen ia o d szk o d o w a w czeg o .8 P o szkodow any® , a w ra zie jeg o śm ie r c i osob a u p ra w n io n a z m ocy art. 512 k.p.k. (m ałżonek, d zieci i rod zice p oszk od ow an ego), m oże zło ży ć w n io se k z żądaniem p rzyzn an ia m u oszk o d o w a n ia do w ła śc iw e g o m ie jsc o w o i rzeczow o są d u w o j e w ó d z k ie g o jako są d u I in sta n c ji i te n są d (w w y d z ia le karnym ) orzek a o tym , c z y ro szczen ie jest zasad n e oraz w jak iej w y so k o śc i n a leży przyzn ać rek o m p en sa tę za d ozn an e p rzez p o szk o d o w a n eg o szk o d y m a ją tk o w e lu b n iem a ją tk o w e. W ten sp o só b są d karn y, ro zw a ża ją c k w e stię rozm iaru szk o d y oraz w y so k o śc i od szk o d o w a n ia, w ch o d zi jak gd y b y w zak res sp e c ja ln o śc i są d u c y w iln eg o . S tw ie r d z iw sz y , że p o szk o d o w a n em u n a le ż y s ię o d szk o d o w a n ie, sąd m u si ro zstrzygn ąć, w jak iej fo r m ie m a ono być p rzyzn an e. S to su ją c p om ocn iczo p rzep isy p ra w a c y w iln eg o m a te r ia l n ego, sąd k a rn y m oże p rzyzn ać od szk o d o w a n ie b ąd ź w p o sta ci ren ty (art. 444 k.c.), b ąd ź — n a w n io se k p o szk o d o w a n eg o — za m ia st ren ty w y n a g ro d zen ie w jed n ora zo w ej k w o c ie p ie n ię ż n e j (art. 447 k.c.).'*
Z asąd zając re n tę bądź jed n o ra zo w e o d szk o d o w a n ie p ie n ię ż n e na rzecz p oszk od o w a n eg o , są d k a rn y m u si u w z g lę d n ić w s z e lk ie o k o liczn o ści d ecy d u ją ce o w y s o k o ś c i r ek o m p e n sa ty .5 W szczeg ó ln o ści sąd rozw aży: a) d łu gość o k resu p o zb a w ien ia w o l n o śc i n a sk u te k n ie s łu sz n e g o sk a za n ia lu b b ezp o d sta w n eg o a reszto w a n ia , b) sp osób o d b y w a n ia orzeczon ej k a ry lu b aresztu ty m cza so w eg o , c) sk u tk i sk a za n ia , o d b y
i P r z e p is a r t . 510 .k .p .k . m ó w i o S k a r b ie P a ń s tw a . P o d o b n e s fo rm u ło w a n ie z a w ie r a k o d e k s c y w iln y z 1964 r . (D z. U . N r 16, p o z. 93) w a r t . 417 i n a s t. N ie p o z b a w io n y j e s t j e d n a k r a c j i p o g lą d s p o ty k a n y w1 l i t e r a tu r z e , że w n a s z y m u s t r o j u o so b ą p r a w n ą p r a w a c y w iln e g o je s t s a m o P a ń s tw o , a n ie S k a r b P a ń s tw a , co w y n ik a z k o n c e p c ji je d n e j, a n ie w ie lo r a k ie j o so b o w o ś c i p r a w n e j p a ń s tw a . P o r . J . K o s i k : Z a s a d y o d p o w ie d z ia ln o ś c i p a ń s tw a za s z k o d y w y r z ą d z o n e p rz e z f u n k c jo n a r iu s z y , W ro c ła w 1961, s . 15 o r a z c y to w a n a ta m l i t e r a t u r a . z P rz e z m a t e r ia ln o p r a w n e w a r u n k i o d sz k o d o w a n ia r o z u m ie m p r z e s ła n k i, p r z y k tó r y c h
p o w s ta n iu o so b a n ie s łu s z n ie s k a z a n a l u b b e z p o d s ta w n ie a r e s z to w a n a m o że w y s tą p ić p rz e c iw k o S k a r b o w i P a ń s tw a z ż ą d a n ie m n a p r a w ie n ia sz k ó d m a ją tk o w y c h l u b n ie m a ją tk o w y c h . W a r u n k i t e o k re ś lo n e s ą w« a r t . 510 § 1—3 k .p .k . 8 O so b ę n ie s łu s z n ie s k a r a n ą l u b b e z p o d s ta w n ie a re s z to w a n ą n a z y w a ć b ę d ę p o sz k o d o w a n y m , g d y ż w w y n ik u n ie s łu s z n e g o s k a z a n ia lu b b e z p o d s ta w n e g o a r e s z to w a n ia d o z n a ła o n a sz k ó d i z te g o t y t u ł u m o ż e ż ą d a ć o d sz k o d o w a n ia . B ę d z ie t o w ię c p o sz k o d o w a n y w ro z u m ie n iu p r a w a c y w iln e g o . W p ro c e s ie o d s z k o d o w a w c z y m ( a rt. 510 i n a s t. k .p .k .) p o sz k o d o w a n y ( ta k sfim o j a k i o so b a u p r a w n io n a z m o c y a r t . 512 k .p .k .) w y s tę p u je ja k o q u a si — p o w ó d c y w iln y , g d y ż s k ła d a ją c w są d z ie w n io s e k , p o w o d u je w sz c z ę c ie p o stę p o w a n ia . « R o z w a ż a n ia z a w a r te w n in ie js z y m a r t y k u l e n ie d ą ty c z ą p r o b le m a ty k i z m ia n y w y s o k o śc i r e n t y ( z a o p a trz e n ia ) p r z y z n a w a n e j o so b o m , n ie s łu s z n ie s k a z a n y m lu b b e z p o d s ta w n ie a r e s z to w a n y m p o w y z w o le n iu , n a m o c y p rz e p is ó w ro z p o rz ą d z e n ia R a d y M in is tró w z d n ia 1.XII.1956 r . w s p r a w ie św ia d c z e ń r e n to w y c h d la o só b n ie s łu s z n ie p o z b a w io n y c h w o ln o śc i. (D z. U . N r 59, poz. 279).
J J r 7— 8 (91— 92 ) Z m ia n a r e n t y z t y t u ł u n ie s łu s zn e g o sk a za n ia 77
w a n ia k a ry lu b a resztu ty m cza so w eg o , d) k o szty p o n iesio n e przez sk a za n eg o lub a r e sz to w a n e g o i jeg o rod zin ę w zw ią zk u z p o stęp o w a n iem karn ym , e) e w e n tu a ln e p r zy czy n ie n ie s ię n ie słu sz n ie sk a za n eg o lu b a reszto w a n eg o do w y d a n ia orzeczenia, m o c ą k tó reg o z o sta ł on p o zb a w io n y w o ln o ści. P o u sta len iu w sp o m n ia n y c h ok olicz n o ś c i sąd w y d a p o sta n o w ien ie, w k tórym o k reśli w y so k o ść od szk o d o w a n ia *
7, c h w ilą n ieza sk a rżen ia p o sta n o w ien ia , zasąd zającego od szk od ow an ie, w te r m i
n ie o k reślo n y m w art. 208 § 1 k.p.k. (art. 516 k.p.k.), o rzeczen ie sta je s ię p ra w o m o c n e i u leg a w yk on an iu .
II. N a le ż y teraz rozw ażyć, czy p o szk o d o w a n y m oże s ię d om agać zm ia n y w y s o k o ś c i przyzn an ej p ra w o m o cn y m p o sta n o w ien iem ren ty. C h od zi tu o tak ie w y p ad k i, k ie d y po za są d zen iu r e n ty d e fin ity w n e j (lub ty m cza so w ej) p o ja w iły s ię np. n o w e sk u tk i u szk od zen ia cia ła , k tó reg o p o szk od ow an y doznał przy o d b y w a n iu n ie s łu s z n ie o rzeczon ej kary lu b p rzy p rzeb y w a n iu w areszcie, alb o w z r o sły cen y p rz e d m io tó w k o n ieczn y ch do za sp o k o jen ia zw ięk szo n y ch (w w y n ik u u szk od zen ia c ia ła lu b rozstroju zdrow ia) potrzeb poszk od ow an ego. N a g ru n cie p raw a cy w iln e g o za g a d n ie n ie to re g u lo w a ł w sp osób w y sta r c z a ją c y p rzepis art. 1163 § 2 k od ek su zo b o w ią za ń , k tóry d a w a ł p o d sta w ę do w y to c z e n ia w p ro cesie c y w iln y m p ow ód ztw a 0 zm ia n ę w y so k o śc i ren ty.
W litera tu r ze sp o tk a ć m ożn a g ło sy , że w sp o m n ia n y p rzep is k od ek su zob ow iązań m ó g ł b y ć sto so w a n y w p o stęp o w a n iu o d szk od ow aw czym o k reślo n y m w aift. 510 .i n a st. k.p.k.6 W n o w y m k o d e k sie c y w iln y m brak w p rzep isach o zo b o w ią za n ia ch n o r m y a n alogiczn ej do art. 163 § 2 k.z. U sta w o d a w c a p rzew id zia ł jed n ak m o żliw o ść ■wytoczenia p o w ó d ztw a o zm ia n ę w y so k o śc i r e n ty i z a m ieścił o d p o w ied n i p rzepis w ty tu le X X X IV k się g i trzeciej. J e st n im art. 907 § 2, k tó ry sta n o w i, c o n a stęp u je: „ J e ż e li o b o w ią zek p ła cen ia ren ty w y n ik a z u sta w y , każda ze stro n m oże w razie z m ia n y sto su n k ó w żąd ać zm ia n y w y so k o śc i lu b czasu trw a n ia reny, ch ociażb y -■wysokość ren ty i czas jej tr w a n ia b y ły u sta lo n e w o rzeczen iu są d o w y m lu b
■ ~w u m o w ie ”. Z p rzep isu teg o w y n ik a w y ra źn ie, że zarów n o p ow ód, jak i p o zw a n y
bm o g ą żądać (w drodze p ow ód ztw a) o b n iżen ia bądź p o d w y ższen ia w y so k o śc i ren ty , ж ta k że dom agać się sk ró cen ia lu b w y d łu ż e n ia czasu trw a n ia ren ty ok reślo n eg o
таг p op rzed n im w yrok u .
P o n ie w a ż w p o stęp o w a n iu od szk o d o w a w czy m przew id zian ym , w art. 510 i n ast. k.p .k . sąd k arn y przyzn aje w y n a g r o d z e n ie — jak o tym b yła w y żej m o w a — p o szk o d o w a n em u w fo rm ie ren ty , trzeb a z a sta n o w ić się nad tym , czy ten sam sąd b ę d z ie m ógł rozw ażyć k w e stię zm ia n y w y so k o śc i lu b czasu tr w a n ia ren ty . In n y m i s ło w y , p o w sta je p y ta n ie, czy są d k a rn y m oże sto so w a ć p rzepis art. 907 § 2 k od ek su c y w iln e g o .
A b y od p o w ied zieć na toi p y ta n ie n a leży s ię z a sta n o w ić nad ch arak terem p ra w n y m od szk od ow an ia o k reślo n eg o w art. 510 k.p.k. W litera tu r ze p raw n iczej, jak 1 w o rzeczn ictw ie p rzyjm u je się, że od szk od ow an ie to m a ch arak ter cy w iln o p ra w n y . ■Jest to p o g lą d trafn y, gd yż art. 510 k.p.k. m a ch arak ter n o rm y m a teria ln o p ra w n ej i w o k reślo n y ch przez u sta w ę w a ru n k a ch daje m ożn ość p o szk o d o w a n em u w y s t ą p ie n ia z żąd an iem o d szk o d o w a w czy m sk iero w a n y m p rzeciw k o S k arb ow i P a ń stw a .
* P o r . W y ty c z n e w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i i p r a k t y k i są d o w e j w s p r a w ie s to s o w a n ia p r z e p is ó w a r t . 510—516 k .p .k . (u c h w a ła Z g ro m a d z e n ia O g ó ln eg o S ą d u N a jw y ż s z e g o z 7.V I. 1#58 r . P re z . 729/58 — O SN z 1958 r ., poz. 34). « F . B ł a c h u t a : O d s z k o d o w a n ie za n ie s łu s z n e s k a z a n ie w ś w ie tle w y ty c z n y c h S ą d u N a jw y ż s z e g o , ,,B iu le ty n M in is te rs tw a S p ra w ie d liw o ś c i” n r 9/1958 r ., s. 7; S. P i a s e c k i : U c h y le n ie r e n t y i z m ia n a je j w y s o k o śc i, N P n r 1/1962, s. 72; A. K a f a r s k i : P o s tę p o w a n ie w s p r a w a c h o w y n a g ro d z e n ie za n ie s łu s z n e sk a z a n ie , P iP n r 1/1S59, s. 100.
7 8 A n d r z e j B u l S i e r- I c z N r 7 - 8 (9 1 — 9 2 )
M ięd zy p o szk od ow an ym a Skarbem P a ń stw a p o w sta je sto su n ek p raw n y o ch a ra k terze m a ją tk o w y m . W w y n ik u żąd an ia p o szk o d o w a n eg o Skarb P a ń stw a sta je s ię stro n ą zo b o w ią za n ą do w y n a g r o d z e n ie szk od y. P oszk od ow an y, w y stę p u ją c z ro szcze n iem , sp o w o d u je w y w o ła n ie sk u tk u p ra w n eg o w p ostaci p rzyzn an ia m u od szk od o w a n ia . M ięd zy p o szk od ow an ym a zo b o w ią za n y m do 'w y n a g ro d zen ia szk o d y S k a r b em P a ń stw a p o w sta je zatem sto su n ek m a ją tk o w y o ch arak terze c y w iln y m . J e s t to sto su n e k o b lig a cy jn y .
N a le ż y w ię c p rzyjąć, że p rzepis art. 510 k.p.k. jest p rzep isem ob lig a cy jn y m , ch o ć z o sta ł u m ie jsc o w io n y poza k o d ek sem . c y w iln y m . T o o sta tn ie stw ie r d z e n ie n ie p rzem a w ia p rzeciw k o zo b o w ią za n io w em u ch a ra k tero w i art. 510 k.p.k., gd yż p rzep isy d o ty czą ce zo b o w ią za ń m ogą s ię zn a jd o w a ć w u sta w a ch szczeg ó ln y ch poza k o d e k
sem c y w iln y m .7 Ze w zg lęd u n a to, że p rzep isy za w a rte w art. 510 i n ast. k.p.k. n ie reg u lu ją k w e s tii zw ią za n y ch z o k reślen iem form oraz u sta le n ie m w y so k o śc i od szk o d o w a n ia , jak i z szereg iem in n y c h k w e s tii m a teria ln o p ra w n y ch , n a le ż y uznać, że p rzep isy k.c. d oty czą ce ty c h z a g a d n ień n a le ż y sto so w a ć w p o stęp o w a n iu o d szk o d o w a w czy m za n ie słu sz n e sk a za n ie i b ezp o d sta w n e aresztow an ie.
Ta sam a u w a g a od n osi s ię do k w e s tii sto so w a n ia w ty m p o stęp o w a n iu art. 907 § 2 k.c. P rzy jm u ją c c y w iln o p r a w n y ch arak ter ro szczen ia z art. 510 k.p.k. w ta k im u jęciu , jak to w y ż e j z o sta ło p rzed sta w io n e, m ożn a ch y b a w y su n ą ć tezę, że art. 907 § 2 k.c. o d n o si s ię w p ro st do o d szk o d o w a n ia za n ie słu sz n e sk a za n ie i b ezp o d sta w n e ty m c z a so w e a reszto w a n ie. W k ażd ym ra zie gd y b y p rzyjąć, że p rzep isu teg o n ie m ożn a sto so w a ć w p ro st, to w ó w c z a s n ic n ie sto i n a p rzeszk od zie sto so w a n iu go w drodze a n a lo g ii.
III. Sąd k a rn y , rozw ażając k w e s tię zm ia n y czasu tr w a n ia r e n ty lu b jej w y s o k ości, za jm ie s ię ty lk o c y w iln o p r a w n y m i z a g a d n ien ia m i d o ty czą cy m i w ysokości- lu b czasu tr w a n ia ren ty , cz y li ty m i, k tóre p o w in n y p o d leg a ć rozp ozn an iu przez sąd • cy w iln y .
B rak ja k ic h k o lw ie k w sk a za ń co do tego, żeb y d e leg e la ta sp r a w y o zm ia n ę w y so k o ści lu b czasu trw a n ia r e n ty p ra w o m o cn ie zasąd zon ej w p o stęp o w a n iu karn ym (art. 510 - i n ast. k.p.k.) m ia ły b yć ro zp a try w a n e przez są d y c y w iln e . N ie b y ło b y tra fn e ta k ie rozw iązan ie, żeb y r e n tę zasąd zał są d k arn y w p o stęp o w a n iu od szk od o w a w czy m , a k w e stię zw ią za n ą ze zm ia n ą w y so k o śc i tej r e n ty z a ła tw ia ł sąd c y w iln y . N ie m o żn a tutaj w y su w a ć a rgu m en tu , że w r a z ie za są d zen ia ren ty p rzy p ow ód ztw ie, a d h ezy jn y m o zm ia n ie w y so k o śc i lu b czasu tr w a n ia ren ty o rzek a są d cy w iln y . P o w ó d ztw o c y w iln e (art. 66 k.p.k.) m oże b y ć d ochodzone je d y n ie r ó w n o cześn ie ze sp ra w ą k arn ą. N a le ż y b o w ie m p a m ięta ć, że „P roces a d h ezy jn y je s t częścią p rocesu k arn ego, a sąd k a m y n ie m oże o rzek a ć o k w e stii o d p o w ied zia ln o ści c y w iln e j, j e żeli o rzek a n ie co d o g łó w n e g o p rzed m iotu p rocesu , tj. w in y i k a ry , je s t n ie d o p u sz c z a ln e ” 8. M ożna tu jeszcze dodać, że to, co sta n o w i p rzed m iot p ro cesu a d - h ezy jn eg o , m o że b y ć ro zp o zn a w a n e za ró w n o p rzez są d k a m y , ja k i sąd c y w iln y , g d y ż w y b ó r w ty m w y p a d k u n a le ż y d o p o w o d a .9
Inaczej w y g lą d a sy tu a cja w p o stęp o w a n iu odszk od ow aw czym . Tutaj p o sz k o d o w a n y (q u a si — pow ód) w o b ec w y ra źn ej treści art. 510 k.p.k. m oże p rzed sta w ić sk u te c z n ie sw o je ro szczen ie ty lk o są d o w i k a rn em u . P o szk o d o w a n y n ie m a w ię c żad n ego w y b o r u , Sikoro z a ś ta k jest, to n a le ż y p rzy ją ć, że o d a lszy ch k o n se k w e n cja ch p rzy zn a n eg o p rzez sąd roszczen ia m u si orzek ać ty lk o sąd k a m y (zgodnie- z art. 907 § 2 k.c.).
7 P o r . R . L o n g c h a m p s d e B e r i e r : Z o b o w ią z a n ia , P o z n a ń 1948, s. 6—7. 8 w . D a s z k i e w i c z : P ro c e s a d h e z y jn y , W a rsz a w a 1961, s. 61.
N r 7— 8 (91— 92) Z w r o t k o s z t ó w p r o c e s u o z w o l n i e n i e od e g z e k u c j i 79»
W niosek z a w ie r a ją c y żą d a n ie zm ia n y lu b u ch y len ia ren ty m ery to ry czn ie zb liżon y je s t do pow ód ztw a. P o szk o d o w a n y m oże go złożyć w ty m sąd zie w o jew ó d zk im , k tó ry rozp ozn aw ał sp raw ę o od szk od ow an ie (art. 514 k.p.k.). P o szk o d o w a n y n ie je s t o gran iczon y term in em . W n iosek o p o d w y ższen ie r e n ty m u si s ię op ierać na o k o liczn o ścia ch , które u zasad n iają żą d a n ie, a p o w sta ły po u p ra w o m o cn ien iu się p o s ta n o w ie n ia zasąd zającego ren tę.
P ra w o d o żądania zm ian y w y so k o śc i r e n ty n a le ż y przyznać ta k że p rok u ratorow i ja k o rep rezen ta n to w i in teresó w S k arb u (Państwa, b ęd ą ceg o stron ą w ty m p ro cesie (art. 907 § 2 k.c.). W szczeg ó ln o ści p rokurator m oże zło ży ć w n io se k za w ie r a ją c y żą d a n ie bądź o b n iżen ia w y so k o ści ren ty, bądź n a w et jej u c h y len ia . P ro b lem a ty czn e je s t n atom iast, czy p rokurator m oże w y stą p ić o p o d w y ższen ie w y so k o śc i ren ty na korzyść p oszk od ow an ego. W yd aje się, że ta k ieg o u p ra w n ien ia p rokurator n ie m a. W yn ik a to ze szczeg ó ln ej roli p rok u ratora w p o stęp o w a n iu o d szk od ow aw czym , w k tó ry m n ie m am y do czy n ien ia z e ścig a n iem p rzestęp cy , a co za ty m id z ie — n ie m o żn a tu u w a ża ć p rokuratora za o sk a rży ciela w ta k im za k r e sie , w jak im w y stę p u je on w p o stęp o w a n iu zw y cza jn y m . S y tu a c ja p rok u ratora w p rocesie od szk o d o w a w czy m o k reślo n y m w art. 510 i nast. k.p.k. w y n ik a z cy w iln o p ra w n eg o ■ sto su n k u łą czą ceg o strony. S karb P a ń stw a jest tu stron ą b iern ą, p rokurator za ś
je s t w y r a z ic ie le m in teresó w P a ń stw a ja k o stron y c y w iln ie p ozyw an ej.
T rzeba w re sz c ie od rzu cić sta n o w czo m o żliw o ść sto so w a n ia w drodze an alogii p rzep isu art. 66 § 3 k.p.k. P rzep is ten d oty czy b ow iem w y łą c z n ie w y to czen ia bądź p o p iera n ia p ow ód ztw a cy w iln e g o , czy li tzw . in g eren cji p rok u ratora. In ic ja ty w a w sz c z ę c ia p o stęp o w a n ia od szk od ow aw czego (art. 510 i n ast. k.p.k.) n a leży ty lk o d o p o szk od ow an ego, a w razie je g o śm ierci do osób w y m ie n io n y c h w art. 512 k.p.k. A n i sąd, an i p rok u rator n ie m ogą sp ow od ow ać w y to c z e n ia procesu, n a w e t je ż e li n a stą p iło n ie słu sz n e sk azan ie, a p oczu cie sp ra w ied liw o ści przem aw ia za w y n a g ro d zen iem p oszk od ow an em u dozn an ych przez n ieg o szkód m a ją tk o w y ch i n iem a ją tk o w y ch .
T rzeba zatem p rzyjąć, że w n io se k o p o d w y ższen ie w y so k o śc i ren ty lu b p o d w y ż sz e n ie czasu trw a n ia r e n ty m oże zło ż y ć ty lk o p o szk o d o w a n y ibądź osob a u p ra w n io n a z m o cy art. 512 k.p.k. N a le ż y zw ró cić u w agę, że o d m ien n e rozw iązan ie p r o w a d ziło b y do p arad ok saln ej sy tu a cji, że p rokurator, rep rezen tu ją cy S karb P a ń stw a , w y stę p o w a łb y jed n o cześn ie w in te r e sie stro n y p rzeciw n ej, czy li p o szk o d o w a nego.
IV. N a tle p o w y ższy ch rozw ażań n a su w a się u w aga, ż e ch cąc u n ik n ą ć tru d n o ści p rzy sto so w a n iu p rzep isó w p ra w a c y w iln e g o w p o stęp o w a n iu o d szk o d o w a w czy m ,
d e leg e fe r e n d a ro szczen ia od szk od ow aw cze z ty tu łu n ie słu sz n e g o sk a za n ia lub>
b ezp o d sta w n eg o a reszto w a n ia p o w in n y b y ć dochodzone w drodze p ro cesu cy w iln eg o . T rzeba p am iętać, że tru d n ości te nie sta n o w ią je d y n e g o a rgu m en tu p rzem a w ia ją cego za ta k im rozw iązan iem . M ięd zy in n y m i p rzem a w ia za, ty m zarów n o ch arakter roszczeń , jak i szczególn a sy tu a c ja p rocesow a stron. M ożna chyba p o stu lo w a ć, a b y orzek a n ie w tych sp raw ach p ow ierzon e zo sta ło sąd ow i c y w iln e m u — p rzyn aj m n iej co do rod zaju i ro zm ia ró w od szk od ow an ia. W ten sp osób stron y będą m o g ły d o ch o d zić p ow ód ztw a zgod n ie z art. 907 § 2 k.c. w drodze p rocesu cyw iln ego..
