• Nie Znaleziono Wyników

Nieznany list Niemcewicza do Staszica

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Nieznany list Niemcewicza do Staszica"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

Tadeusz Nowacki

Nieznany list Niemcewicza do

Staszica

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce

literatury polskiej 50/1, 173-175

(2)

TADEUSZ NOWACKI

NIEZN AN Y LIST NIEM CEW ICZA DO STASZICA

Z asłużony badacz V lad im ir F ran cev opublikow ał sw ego czasu

list N iem cew icza do Staszica, d ato w an y w K rzem ieńcu 20 czerw ca

1818 1. Z robił to bez podania źródła, z w y jaśnieniem , że list w ysła­

n y został w czasie podróży poety przez W ołyń do Odessy. W opi­

sie podróży je s t w zm ianka, że N iem cewicz — na sk u te k danej k ie ­

dyś obietnicy — zaw itał do Sielca, do dom u Czackich 2. Tyle m ów iła

n o ta w ydaw cy. T ym czasem sp raw a jest bardzo in teresu jąca, gdyż

N iem cewicz, jak się okazuje, w ypełniał wówczas polecenie K om isji

O św iecenia, k tó ra dążyła do nabycia zbiorów bibliotecznych T ade­

usza Czackiego, szeroko znanego ze znakom itej erud ycji oraz w iel­

kiej nam iętności do książek. J a k znana b yła ta nam iętność, o ty m

św iadczy choćby list, k tó ry 12 m arca 1804 skiero w ał do Czackiego

K ołłątaj 3. Pisze on w prost, by Czacki się nie zapierał, że zab rał

jego liczne rękopisy.

W liście ogłoszonym przez F ran cev a N iem cewicz donosi o po­

m y śln ej rozm ow ie ze starościną, k tó ra co do ceny zbiorów zdała się

n a decyzję księcia w ojew ody A dam a C zartoryskiego. W edług w ia ­

dom ości N iem cew icza C zartoryski, aby nie przeszkadzać K om isji,

cofnął swój zam iar nabycia biblioteki, wobec czego a u to r P ow ro tu

posła prosi o oznaczenie ceny, na k tó rą m ógłby się w czasie p e rtr a k ­

tac ji zgodzić.

O ryginał listu opublikow anego przez F ranceva m ieści się w do­

brze u trz y m an y m poszycie a k t i korespondencji S tan isław a S ta ­

szica, zn ajd u jącym się w C en traln y m P ań stw o w ym A rchiw um A k t

D aw nych w M oskwie (О. ф . В. У . фонд 12, ед. хр. 277). Ciekawe,

1 R u c h L i t e r a c k i , 1932, nr 9, s. 268—269.

2 Zob. J. U. N i e m c e w i c z , Podróże historyczne po ziemiach polskich

od 1811 do 1828 roku. Wyd. 2. Petersburg 1859, s. 255.

3 List ten przytoczył w e fragm entach J. H u l e w i c z . Zob. H. K o ł ł ą ­ t a j , Stan ośw iecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III. Wrocław 1953, s. X III i n. B i b l i o t e k a N a r o d o w a . Seria I, nr 144,

(3)

174

T A D E U S Z N O W A C K I

że w ydaw ca, k tó ry m usiał chyba ko rzy stać w łaśnie z teg o źródła,

nie dostrzegł na s. 270— 271 tegoż fascy kułu drugiego listu N iem ­

cewicza, ujaw n iająceg o m. in. dalszy ciąg p e rtra k ta c ji o B ibliotekę

P o ryck ą. P u b lik u ją c ów list poniżej, n ap raw iam y przeoczenie

F ran cev a.

NIEMCEWICZ DO STASZICA

K rzemieniec, 27 czerw ca 1818 Jaśnie W ielmożny Mci Dobrodzieju

Przyjechał na koniec K siążę A d a m 4, który, jakem już w ostatnim liś c ie 5 sw oim doniósł, m iał zadecydować Panią starościnę Czackę w zględem kupna B iblioteki Poryckiej niespodzianie atoli w szystk ie nadzieje nasze zniknęły, gdy K siążę Adam znów postanow ił dla dopełnienia Biblioteki P u ław ­ skiej 7 B ibliotekę Porycką nabyć, a tym mu łatw iej, że nieboszczyk Czacki mu b ył dłużnym . Chcąc, byśm y przynajm niej m ieli pam iątkę skarbów tych, otrzym ałem od K sięcia asygnację do dozorcy Biblioteki P uław skiej, by osobie w yznaczonej od K o m isji8 w ydał katalog porycki do przepisania. A sygnację tę załączam. Nie w iem , czy dojdzie, bo pojąć trudno, co tu za anarchia, jak bezczelnie i listy, i sztafety kradną, jak w szystko inne. Książę Czartoryski ciągle egzam inam i gim nazjum tutejszego trudzi się, które dość dobrze idzie. M iasto by się zamogło, bo w iele m ajętnych rodziców tu m ieszka, ale żadnego porządku, bruku nie ma, i gdy deszcz, topić się trzeba. Rząd, ciągnący stąd 70000 intraty, i szeląga na bruk dać nie chce.

Z ciężkim żalem dowiedziałem się o śm ierci generała Dąbrowskiego; zasłużył się był dobrze ojczyźnie. Zostaw ił on po sobie w ażne bardzo pa­ piery, szczególniej do kampanii w ojsk naszych®. Przed w yjazdem z War­

4 M owa o Adam ie Czartoryskim.

5 M owa o liście opublikowanym przez F r a n c e v a .

8 B iblioteka była w łasnością T. Czackiego, owocem jego pasji zbierac­ kiej i n iew ątpliw ie w ytraw nego znawstwa. Zawierała 30000 pozycji: osobli­ w ości bibliograficznych, rękopisów i najstarszych druków polskich. Musiała zwrócić uw agę ówczesnych w ładz edukacyjnych, a zwłaszcza tak dbałego o skarby kultury Staszica. On to przecież spowodował nabycie dla U niw er­ sytetu W arszawskiego części zbiorów Stanisław a Augusta. On też m usiał się zainteresow ać losam i B iblioteki Poryckiej po śmierci jej właściciela. O statecznie księgozbiór nabył Czartoryski, powiększając nim Bibliotekę Puław ską.

7 B iblioteka Puławska założona została w XVII wieku. Obecnie, wraz ze zbiorami Czackiego, znajduje się w K rakowie.

8 M owa o Kom isji Wyznań R eligijnych i Oświecenia Publicznego w Kró­ lestw ie Kongresowym.

9 M owa o jego pismach, mapach i pamiętnikach. Część z nich została później w ydana. Zob. J. H. D ą b r o w s k i : 1) W y p ra w a do W ielkiej Polski

w roku 1794. Poznań 1839. — 2) Pamiętn ik w o j s k o w y legionów polskich we Włoszech. Poznań 1864. Sw oje zbiory i zbrojownię zapisał Dąbrowski To­

(4)

N IE Z N A N Y L IS T N IE M C E W IC Z A D O S T A S Z IC A

175

szaw y b ył u mnie i chciał w sekrecie zostaw ić paki te u mnie, m iał je naw et w ieczorem przysłać, ale nie przysłał. Trzeba by przez pew ną osobę do żony napisać, aby Tow arzystw u tè w ażne zbiory oddała, jako od dawna przeznaczone dla niego. Inaczej lękać się można, by nie b yły skonfiskow a­ ne, jak papiery jenerała S ok oln ick iego10.

P ew ien jestem , że ta troskliw ość moja jest zbyteczną, gdyż obyw atelstw o JW MPana Dobrodzieja już tam zabiegło, proszę jednak w ierzyć, że i te, choć niepom yślne, czynione tu kroki pochodzą z dobrych chęci dla rzeczy p u ­ blicznej.

Z w ysokim poważaniem

JWMWM Pana Dobrodzieja najniższy sługa J. U. N iem cew icz D. 30 czerw ca

P. S. Pani Czacka sprowadziła z Porycka katalog oryginalny, abym go

mógł przejrzeć, ale się pokazuje, że to tylko jest katalog rękopism ów i m e­ dalów. K siąg inny być powinien. Posyłam choć krótki sumariusz onego, gdyż K siążę przepisanie katalogu aż do powrotu odkłada. Pytałem go, ezy- by nam przynajm niej zbioru m edalów nie ustąpił; w idzę, że nie jest od tego, a k to w ie , może nam się i sam a B iblioteka dostanie. B yw ałem co dzień na egzam inach; zdaje m i się, że u nas języki, a tu um iejętności lepiej idą. G abinety fizyczne, m ineralogii, aparat chym iczny m ają przepyszne; w tym w zględzie m y w dzieciństw ie jesteśm y.

Będąc w pół drogi, pragnąc dalej historyczne podróże moje prowadzić, potrzebując nadto kąpieli m orskiej, puszczam się do Odessy, z końcem atoli lipca spodziew am się być z powrotem.

Pow tarzam uszanowanie m oje

JUN.

10 Michał S o k o l n i c k i — jeden z najznakom itszych generałów p ol­ skich, brał udział w e w szystkich walkach od r. 1792 do m omentu kapitulacji Napoleona. B ył autorem w ielu prac z zakresu techniki i historii w ojskow ości. Przyjęty w K rólestw ie Kongresowym do w ojska, w randze generała dyw izji, w yw ołał zatarg z generałem K rukowieckim , którem u poczynił zarzuty w sprawie kam panii z roku 1813. Na skutek tego w szczęto przeciw Sokolnic- kiemu dochodzenia, a K onstanty powołał kom isję śledczą do zbadania zarzu­ tów. Sokolnicki zginął tragicznie w w ypadku na defiladzie w roku 1816. W szelkie jego papiery zostały skonfiskow ane przez władze.

Cytaty

Powiązane dokumenty

23 P. van den Bosche, in Search of remedies for non-Compliance: The experience of the european Community, „Maastricht Journal of European and Comparative Law” 1996, t.

W konsekwencji człowiek nie może (i nie powinien próbować) uwolnić się od swojej fizyczno- ści. Jest przede wszystkim bytem somatycznym, który zaspokoić musi konkret- ne

Oświadczam, że projekt przebudowy drogi powiatowej w miejscowości Aleksandrów gmina Jakubów został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz

Na podstawie art. 382 § 3 Kodeksu spółek handlowych Zwyczajne Walne Zgromadzenie, po rozpatrzeniu sprawozdania Rady Nadzorczej za rok 2019, obejmującego

Umieść urządzenie Firefly 2+ w stacji dokującej do ładowania: dioda LED miga na niebiesko podczas ładowania i świeci na niebiesko, gdy urządzenie jest w pełni naładowane.. Aby

dwadzieścia tysięcy dziewięćset osiemnaście) akcji zwykłych na okaziciela serii D o wartości nominalnej 1 grosz każda akcja i cenie emisyjnej 0,20 złotych, objętych w zamian

Sędzia Główny Zawodów Przewodniczący Komisji Klasyfikacyjnej Arkadiusz STANISŁAWSKI-KLOC – Sędzia klasy I Janusz SZCZEPAŃSK I– Sędzia klasy I. Zawody

a) nabycie, obciążenie lub zbycie nieruchomości, udziału w nieruchomości lub użytkowania wieczystego, przy czym wyłącza się stosowanie art. 393 pkt 4) Kodeksu