Mineralizacja azotu w poziomach próchniczych gleb Puszczy Niepołomickiej

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVII, NR 2—3, S. 225—235, WARSZAWA 1986

STANISŁAW BROŻEK

M IN ER A LIZA C JA AZOTU W POZIO M ACH PRÓCH NICZN YCH

GLEB PU SZC Z Y N IE PO Ł O M IC K IE J 1

Zakład Ekologii Lasu Akademii Rolniczej w Krakowie

WSTĘP

O rganiczne zw iązki azotu u leg ają w glebie rozkładow i, a jego końco­

w y m p ro d u k te m są m in e raln e fo rm y azotu, głów nie N -N H

4

i

M a­

ją one podstaw ow e znaczenie w śród azotow ych pokarm ów ro ślin [5,

8

].

Ich ilość obrazuje tem po m in eralizacji m ate rii organicznej i m ożliw ości

s tr a t azotu glebow ego [2, 3].

B adania n in iejsze m iały n a celu:

— poznanie rocznej m in eralizacji azotu w poziom ach próchniczny ch

gleb P uszczy N iepołom ickiej w różnych w a ru n k a ch siedliskow ych,

— określenie procentow ego udziału soli am onow ych i azotanow ych

w zm ineralizo w anym azocie glebow ym .

ZAKRES I METODYKA BADAŃ

Do b ad ań w yty p ow ano 12 pow ierzchni k ieru jąc się zm iennością gleb

i siedlisk. P ow ierzch nie te re p re z e n tu ją g leby siedlisk lasow ych i boro­

w ych. C echują się one zm ienną w ilgotnością. G ra d ie n t w ilgotności u w ­

zględnia w a ria n ty : p rzejścio w y z suchego n a św ieży, świeży, w ilg o tn y i

m okry. B adane g leby m ają różne fo rm y próchnicy: butw inow ą, b u tw i-

now o-m urszow ą, b u tw in o w o-torfow ą, ziem istą i m urszow ą. W łaściw ości

poziom ów próch niczn y ch (tab.

1) sporządzono n a podstaw ie oddzielnego

opracow ania zaw ierającego c h a ra k te ry s ty k ę gleb P uszczy N iepołom ic­

k iej [1

].

P rz e m ia n y azotu badano in k u b u ją c glebę w w ork ach z folii p o liety le­

now ej [10]. B adania ograniczono do poziom ów p ró chniczn ych gleb, w

k tó ry c h p rze m ia n y azotow e p rzeb ieg ają n a jin te n sy w n ie j [2]. Roczną m i­

n eralizację azotu n e tto

obliczono su m u jąc zaw artości

T a b e l a I Wybrane właściwości poziomów próchnicznych badanych gleb

Selecied features of humus horizons of studied soils

Nr profilu i oddziału Profile and forest ! campartment No. Forma próchnicy Humus form С org. ! N 1 całkowity ! N total ( i 1 i C/N _{i рНн2о}

1

Gleba bielicowa właściwa — Typical podzolic soil Bór mieszany świeży/suchy — Mixt medium moist/dry pine forest 143 Niepołomice 1 butwina j raw humus 33,6 J \ 1,09 30,8 J 4,1 _{1 °>18} 1

Gleba bielicowa oglejona (144) i bielica (243a) — Gley podzolic soil (144) and podzol (243a) Bór mieszany świeży — Mixt medium moist pine fo/est

144 Niepołomice ! butwina ! raw humus j 26,2 ! 0,95 1 . 27,6 4,0 ! 0,35 1 1 243a Kłaj butwina 1 raw humus i 35,8 j 1,27 i 28,2 i 2,8 i 0,37

Gleba murszowo-glejowa (243b) i torfowo-glejowa (207), torfowa (155), bielicowa torfiasta (9) j

Muck gley (243b), pea gley(207),pea (155)and peaty podzolic soi;(9) ! Bór mieszany wilgotny — Mixt moist pine foresi I 243b

Kłaj

butwina murszowa I mucky raw humus

30,4 j 1,55 19,6 ; 3,1 ! 0,25

207 Baczków

! butwina torfowa peaty raw humus

46,1

Г Т й п

32,2 i i,6o j ! '!

20,1

j 39^2 2,00 19,5 3,5 0,32

Gleba torfowa torfowiska wysokiego — Peat soil (high moor) Bór bagienny — Mixt bog pine forest

271 Klaj 1 torfowa peaty humus 48,1 1,42 ! i 33,2 j i 1 3,5 j 1 0,20

Gleby brunatne wyługowane oglejone (105, 47) i muło wo-glej owa (77) 1 Gley leached brown soils (105, 47) and gley soil (77)

Las wilgotny — Moist broadleaf wood 105 Hysne ziemista 1 earthy humus | 4,9 0,34 i 14,4 j i 4,9 1,42 77 Ispina ziemista earthy humus 0,73 ! 14,5 j 1 4,5 0,90

M ineralizacja N w formach próchnicznych _{2 2 7}

cd, tab. 1

1 i 2 1 3 i 4 1 5 ! _{6 !} 7

Gleba murszowo-torfowa — Mucky peat soil Ols jesionowy — Alder-ash wood

94 Niepołomice j murszowa 1 32,5 | 2,20 1 mucky humus ] j 14,7 ! 1 4,7 0,24

uzy sk ane podczas in k u b ac ji gleb p om niejszone o zaw artości w yjściow e.

U zyskane w y n ik i przeliczono na jed n o stk ę objętości gleby. U zyskano

przez to m ożliwość p o ró w n an ia ty ch w ielkości w poziom ach pró ch nicz­

ny ch o zróżnicow anej gęstości objętościow ej. T akim i w łaśnie są badane

poziom y p róchniczne gleb P u szczy N iepołom ickiej, w k tó ry c h gęstość

objętościow a w ah a się od 0,18 do 1,42 g/cm

3 (tab. 1).

W p ró b k ach oznaczono: w ęgiel organiczny m etodą T iurina, azot cał­

ko w ity m etodą K jeld ah la, pH w H 20 m etodą po ten cjo m etry czn ą, gę­

stość objętościow ą w w y cięty ch b ry ła c h gleby o w y m iara ch

20

X

20

X

2

cm, w ilgotność bezw zględną m etodą suszarkow o-w agow ą, N -N H4

i

w w yciągu 0,03 M kw asu octow ego m etodą d e sty la cji [7].

WYNIKI BADAŃ

M ineralizacja azotu w bad an y m te re n ie przebiega w olniej w glebach

siedlisk borow ych, a szybciej w glebach siedlisk lasow ych (ryc.

1). W

glebach siedlisk borow ych w y stąp iły duże różnice w m in eralizacji azotu

organicznego spow odow ane zróżnicow aną w ilgotnością. W glebie bielico-

w ej w łaściw ej siedliska boru m ieszanego świeżego n a p rzejściu do suche­

go zm ineralizow ało się w b ad an y m ro k u 68,3 m g/dm

3 N. W ty m sam ym

czasie w glebie bielicow ej siedliska b o ru m ieszanego świeżego m in e ra li­

zacji uległo średnio 191,4 m g /d m

3 N, a w glebach siedliska boru m iesza­

nego w ilgotnego — 197,0 m g/d m

3 N. Z kolei w glebie to rfo w ej to rfow is­

ka

w ysokiego

siedliska boru

bagiennego zm ineralizow aniu

uległo

77,5 m g/dm

3 N (tab. 2).

Ś red n ia roczna w ilgotność ty ch gleb w yrażona w g H 20 na 100 g su ­

chej m asy gleby w ynosi: w glebie bo ru m ieszanego św ieżego/suchego

120,9 g, w glebach boru m ieszanego świeżego 157,7 g, w glebach boru

m ieszanego w ilgotnego 277,4 g, w glebie b o ru bagiennego 1020,5 g, w gle­

bach lasu w ilgotnego 76,5 g i w glebie olsu jesionowego 282,5 g (tab. 3).

W ynika z tego, że na suchym siedlisku m in eralizacja azotu jest h am ow ana

przez niedobór wilgoci, a w siedlisku b agiennym

najpraw dop o dob n iej

przez niedobór tlenu.

Ilość azotu zm ineralizow ana w ciągu ro k u jest zależna od stosun ku

С : N w poziom ach próchnicznych gleb. Stosunek ten jest n ajw iększy w

Mineralizacja azotu w poziomach próchnicznych badanych gleb Mineralization of nitrogen in humus horizons of studied soils

T a b e l a 2

Ilość azotu zmineralizowana w okresie od—do Quantity of nitrogen mineralized in period of time

IN Г

pro­ Forma _{25.IV 2. VIII} 7.XI.79 12.11 suma — sum filu azotu

Nitrogen form

2.VIII 7.XI 12.11.80 25.IV _{25.IV.79-25.1V.80} Pro­ file No. mg N /l dm3 w % sumy form in % of sum of forms w % N cał­ kowitego in % of N total

Bór mieszany świeży/suchy — Mixt medium moist/dry pine forest 143 N - N 0 3 1 N -N H 4 13,0 9 ,6 ; 28,6 i 1,5 i 6,5 j 0 , 0 1 0,6 8,5 48,7 1 19,6 68,3 71,3 28,7 I 3,5

Bór mieszany świeży — Mixt medium moist pine forest 144 N -N O3 n-n h4 61,2 6,5 51,9 4,8 23.6 15.6 9,8 0,5 146,5 27,4 173.9 173.9 84,4 15,6 5,2 243a N -N 03 N -N H 4 67.5 57.5 23,8 j 24,8 16,7 . 18,2 0,4 0,1 'l08,4" 100,8 209JO 51,9 48,1 4,4

Bór mieszany wilgotny — Mixt moist pine forest 243b N -N0 3 N -N H 4 j 24,0 39,9 ! 37,7 18,7 14,6 17,0 6,1 0,5 82,4 76,1 j 158,5 1 52,0 48,0 4,1 "207 ! 'n-n o7 N -N H 4 Г 33’3' 41,1 ~0,3~ 79,9 0,1 ; 13,5 8,2 33,8 ! 176,5 ! 142,7 ! 1 19,2 ! 80,8 1 3,1 ~ 9 j~N-NÓT" 1 N-NH* i 3,5 98,1 ~0J~ ! 53,1 1 0,5 ! 23,0 4^3 0,1 ! 8,6 174,3 182,9 4,7 95,3 3,3 1 I 155 N -N O3 N-NH* 40~2~ ! 82,1 ! "42,3™ , 47,8 i 19,0 : 23,5 0,1 15,1 101.5 168.5 '270~0 37,6 62,4 4,2

Bór bagienny- - Mixt bog pine forest

271 О X z z 1 1 z z

-

i Las wilgotny — Moist broad leaf wood 105 i N -N0 3 N -N H 4 i 1 3 1 ,1 ; i 0 ,2 97,9 i 1-5 9,1 2,0 20,5 0,4 258,6 4,1 262,7 98,4 1,6 5,4

___

Ols jesionowy — Alder-ash wood 94 N -N O3 ! ! n-n h4 ! ! 78,0 ; ! 7,3 ! 66,6 i 0,2 ! 45.0 17.0 0,0 1 0,0 j 189,6 24,5 214,1 88,6 11,4 4,1

T a b e l a 3 D ynam ika wilgotności bezwzględnej w poziom ach próchnicznych gleb

D ynam ics o f absolute moisture content in humus horizons o f soils

Nr profilu Profile No.

Ilość wody w g H20 na 100 g gleby — Quantity of water in g H20 per 100 g of soil

25.IV 2.VIII 7.XI.79 1 12.11.80 25.IV.80 średnio — mean

25.IV.79-25.IV.80 143 111,7 82,8 97,8 150,0 162,2 120,9 120,9 144 117,1 156,9 154,3 172,6 189,7 158,1 157,7 243a 109,7 102,1 190,0 200,0 184,9 157,Y 143b 345,6 168,4 202,0 239,2 212,8 233,6 207 226,3 166,7 230,3 470,7 344,2 287,7 277,4 9 340,9 175,6 257,9 411,2 330,9 303,2 155 281,9 169,1 305,6 365,9 303,1 285,2 271 1576,0 482,0 532,0 1043,5 1469,0 1020,5 1020,5 105 65,6 65,4 61,0 69,7 64,1 65,1 47 76,4 51,3 81,7 57,7 80,0 69,4 76,5 77 129,9 50,2 89,4 105,4 99,3 94,9 94 268,3 277,5 286,7 316,2 263,7 282,5 282,5

glebach siedlisk suchych i w ynosi 30,8 oraz bagiennych — 33,2. R ów no­

cześnie w glebach ty ch m ineralizacja azotu jest najpow olniejsza.

Zależność pom iędzy stosunkiem С : N a ilością azotu zm ineralizow aną

w ciągu ro k u aproksym ow ano fu n k cją w ykładniczą (ryc.

2).

Azot zm ineralizow any w jednostce czasu może być rów nież w skaźni­

kiem szybkości rozkładu m ate rii organicznej w glebie. Im w iększa ilość

zm ineralizow anego azotu, ty m szybsze tem po ro zk ład u (m niejsza w artość

sto su nk u С : N) i odw rotnie (ryc.

2).

O braz szybkości m in eralizacji azotu glebow ego daje rów nież w ylicze­

nie rocznej ilości zm ineralizow anego N w procencie

azotu całkow itego.

W poziom ach próchnicznych bad an ych gleb siedlisk borow ych w ynosi on

średnio 3,8%, a w lasow ych — 4,4°/o.

Ryc. 1. Roczna m ineralizacja azotu w poziomach próchnicznych w ybranych gleb siedlisk borowych I i lasow ych II

1 — bielicow a właściwa, bór m ieszany św ieży/suchy (profil 143), 2 —i bielicow a w łaściw a oglej ona, bór m ieszany św ieży (profil 144), 3 — torfow o-glejow a, bór m ieszany w ilgotny (pro­ fil 207), 4 — torfow a torfow iska w ysokiego, bór bagienny (profil 271), 5 — brunatna w yłu go­

wana oglejona, las w ilgotny (profil 47), в — m urszowo-torfowa, las jesionow y (profil 94)

Fig. 1. Yearly m ineralization of nitrogen in the .humus horizons of soils of pine forest sites I and broadleaf wood sites II

1 — typical podzolic soil, m ixt m edium m oist/dry pine forest (profile 143), 2 — gleyed podzolic soil, m ixt m edium m oist pine forest (profile 144), 3 — peat gley soil, m ixt m oist pine forest (profile 207), 4 — peat soil, m ixt bog pine forest (profile 271), 5 — gleyed leached brown

M ineralizacja N w formach próchnicznych 231

"Кус. 2. Zależność pomiędzy stosunkiem C:N i roczną m ineralizacją azotu X w po­ ziomach próchniczmych badanych gleb

Fig. 2. Relation betw een C:N ratio and yearly m ineralization of nitrogen X in the humus horizons of studied soils

M ineralizacja azotu kształto w ała się różnie w różnych porach roku.

'Najwyższą notow ano w okresie od m aja do lipca. W n iek tó ry ch p rzy p ad ­

kach korzystniejsza w ilgotność g leby w sierp n iu w zm agała jeszcze m in e ­

ralizację w ty m m iesiącu. Jesienią, zim ą i w czesną w iosną m in eralizacja

a z o tu p rzebiegała bardzo powoli.

W rocznej ilości zm ineralizow anego azotu oznaczono udział azotu am o­

now ego i azotanowego. K ształtow anie się ty ch składników jest różne w

glebach siedlisk borow ych i lasow ych. W glebie torfow ej torfow iska w y ­

sokiego (profil 271) w siedlisku boru bagiennego azot am onow y stanow i

96,3% azotu m ineralnego. Podobne p ro p o rcje m iędzy N -N H

4

i N -N 0

3

w y stę p u ją w glebach: bielico we j to rfia stej (profil 9) i torfow o-glejow ej

(p ro fil 207) siedliska boru m ieszanego w ilgotnego (tab. 2).

Z decydow anie

odm iennie k sz ta łtu ją się p roporcje

m iędzy N -N H4

i N -N 0

3 w glebie bielicow ej b o ru m ieszanego świeżego (profil 144) oraz w

glebie bielicow ej b o ru m ieszanego świeżego, na p rzejściu do suchego (pro­

fil 143). Na ty ch pow ierzchniach n a azot am onow y przypada od 15,8 do

28,7% azotu m ineralnego, a na azotany od 71,3 do 84,2%. Podobnie bieli­

ca w siedlisku bo ru m ieszanego świeżego (profil 243a) w ykazuje przew agę

n a d

Pozostałe gleby siedlisk borow ych z ajm u ją m iejsce

p o średn ie pom iędzy opisanym i glebam i.

Z kolei gleby siedlisk lasow ych, to jest gleby b ru n a tn e w yługow ane

Dglejone (profile 105, 47) i gleba m ułow o-glejow a (profil 77) oraz m u r-

szow o-torfow a (profil 94) w siedlisku olsu jesionowego są m iejscem in ­

tensyw n ej n itry fik a cji. A zotany stanow ią w nich od 84,0 do 99,1% azo­

tu m ineralnego, a sole am onow e od 0,9 do 16,0%.

Na podstaw ie niniejszych i w cześniejszych bad ań [2] oraz doniesień,

inny ch au toró w [4, 9] m ożna

uważać, że ta przew aga

azotanów n a d

zw iązkam i am onow ym i w poziom ach

p róchnicy

ziem istej ty p u m uli

(gleby siedlisk lasow ych i olsu jesionow ego Puszczy

N iepołom ickiej)

jest zjaw iskiem n a tu ra ln y m . N atom iast w poziom ach butw ino w ych g leb

siedlisk boru m ieszanego świeżego i świeżego na przejściu do suchego

(szczególnie p rofile 143, 144, 243a) stw ierdzono

podw yższony

udział

w zm ineralizow anym azocie. W p rofilach

143 i 144 w ynosi on

od 51,9 do 84,4%.

P rzyczyną zw iększonej zaw artości azotanów w poziom ach b u tw in o ­

w ych n iek tó ry ch płatów gleb siedlisk borow ych Puszczy N iepołom ickiej

mogło być oddziaływ anie pyłów i gazów przem ysłow ych z aglom eracji

krakow skiej oraz stosow ane daw niej w Puszczy

naw ożenie

m in e ra l­

ne [6].

W zrost zaw artości azotanów kosztem soli am onow ych wiąże się ze

zm ianą p ro p o rcji m in e raln y c h fo rm azotu u d o stępn iany ch

roślinom

przez glebę. Może to m ieć w pływ na w zrost i rozw ój drzew . W ykazano

bowiem , że siew ki sosny pospolitej (Pinus silvestis L.)

żyw ione form ą

am onow ą są większe, m ają w iększą liczbę igiełek i k o rzy stniejszą w y ­

m ianę gazową w poró w n an iu z siew kam i żyw ionym i form ą azotanow ą

[8, 11].

Z przeprow adzonych bad ań w y n ik a ją n astęp u jące wnioski.

— Poziom y próchniczne gleb siedlisk lasow ych i olsu jesionow ego

w Puszczy (form a ziem ista

1

m urszow a ty p u m uli) zm ineralizow ały w

ciągu ro k u od 214,1 i 274,3, średnio 250,0 mg N na 1 dm 3, podczas gdy

poziom y próchniczne gleb siedlisk borow ych (form a butw inow a, b u tw i-

now o-torfow a i butw inow o-m urszow a

ty p u m or) zm ineralizow ały od

68,3 do 270,1, średnio 164 mg N na 1 dm 3.

— W glebach siedlisk borow ych w ystąpiło duże zróżnicow anie rocz­

n ej ilości zm ineralizow anego azotu, spow odow ane n iejednako w ą w il­

gotnością gleb. N ajin ten sy w n iej m in eralizacja przebiegała w poziom ach

p róchnicznych gleb bo ru m ieszanego w ilgotnego (średnio

197,0 mg N

na 1 dm 3) oraz boru m ieszanego

świeżego

(średnio

191,4 mg N na

1 dm 3). N atom iast najw oln iej m in eralizacja przebiegała w glebie bieli-

cowej b o ru m ieszanego świeżego na przejściu do suchego (68,3 m g N n a

1 dm 3) oraz w glebie to rfow ej torfow iska w ysokiego w siedlisku b o ru

bagiennego (77,5 mg N na 1 d m 3).

— W poziom ach próchnicznych gleb siedlisk lasow ych i olsu jesio­

nowego przebiega inten sy w n a n itry fik a cja .

— W n iek tó ry ch p łatach gleb siedlisk borow ych, szczególnie w sied­

lisku bo ru m ieszanego świeżego na p rzejściu do suchego,

stw ierdzono

n a d m ie rn y udział azotanów w zm ineralizow anym azocie.

Mineralizacja N w formach próchnicznych _{2 3 3}

LITERATURA

[1] A d a m c z y k B., M a c i a s z e k W. i zespół: Ogólna charakterystyka gleb Puszczy N iepołom ickiej i ich podatność na w tórne odkształcenia. Raport z problemu 10.2.10.07 Kraków 1977.

[2] B r o ż e k S.: M ineralne formy azotu w glebach leśnych Beskidu Zachodnie­ go. Rocz. glebozn. 37, 1935, 3, 91—108.

i[3] B r o ż e k S.: W ybrane zagadnienia gospodarki azotowej w glebach leśnych górskich w św ietle ochrony zasobów wodnych. Zesz. prob. Post. Nauk roi. 1980, 235, 247—256.

i[4] C h o d z i e к i E.: W stępne porównanie w iosennej aktyw ności m ikrobiologicz­ nej gleb w niektórych ugrupowaniach typów lasów górskich. Ekol. polska 2, 1954, 4, 327—378.

15] E v e r s H. F.: Die Bedeutung der Stickstofform für Wachstum und Ernä­ hrung der Pflanzen insbesonders der Waldbäume. Mitt. Ver. forst. Stand, u. Forstplanzenzücht. 1964, 14, 19—37.

[6] H e i l m a n P.: E f f e c t i f added salts on nitrogen release and nitrate levels in forest soils on the W ashington Coastal Area. Soil Sei. Soc. Am. Proc. 39, 1975, 4, 778—782.

[7] O s t r o w s k a A.: Akumulacja azotu w glebie rdzawej bielicowanej pod drzewostanem sosnowym nawożonym (NH4)2S 0 4. Rocz. glebozn. 28, 1977, 3/4, 85—102.

[8] Ł o t o c k i A., Ż e l a w s к i W.: E ffect of ammonium and nitrate source of nitrogen on productivity of photosynthesis in Scots pine (Pinus silve stris L.) seedlings. Acta Societ. Bot. Pol. 42, 1973, 4.

[9] M i c h n i e w i c z M.: Badania nad nitryfikacją i denitryfikacją w glebach Puszczy Białow ieskiej. Ann. UMCS, Sect. С, 6, 1961, 2.

[10] P a n c e r - K o t e j o w a E.: Gospodarka azotowa w zbiorowiskach łąkowych Pienin. Fragm. flor. geobot. 23, 1977, 3/4, 363—408.

[11] Z a j ą c z k o w s k a J.: Gas exchange and organie m atter production of Scots pine (Pinus silve stris L.) seedlings grow n in w ater culture w ith ammonium or

nitrate form of nitrogen. Acta Societ. Bot. Pol. 42, 1973, 4.

\ С. БРОЖЕК МИНЕРАЛИЗАЦИЯ АЗОТА В ПЕРЕГНОЙНЫХ ГОРИЗОНТАХ ПОЧВ ПУЩИ НЕПОЛОМИЦКОЙ Лаборатория лесного почвоведения Сельскохозяйственная академии в Кракове Р езю м е Была испытана годовая минерализация N, а также процентное участие в ней N -N H 4 и N - N 0 3. Эти испытания касались перегнойных горизонтов почв: подзолистых, торфяных, болотных с разложившимися верхними слоями торфа, имеющих агрегатную структуру аллювиального пойменного бурозёма, выщелоченного бурозёма и иловато-глеевой. Эти почвы образуют местообитаемые типы лесов: сложный бор свежий/сухой (BMśw,s), слож­ ный свежий бор (BMśw), сырой свежий бор (BMw), заболоченный бор (ВЬ), лес на богатых почвах с низким горизонтом почвенных вод (Lw) и ясеневый ольшаник (OIJ). Был применен метод инкубации почвы. Перегнойные горизонты печв лесных местообитаний Пущи минерализовали в течение года от 214,1 до 274,3, в среднем 250,0 мг N/1 дм3. Зато перегнойвые горизонты лесных

местообитаний (боры) минерализовали за это время от 68,3 до 270,1, в среднем 164,6 мг N./1 дм3. В почвах лесных местообитаний (боры) выступила большая разница скорости минерализации N вызвана разной степенью сырости почв. Больше всего N минерализовали перегнойные горизонты почв местообитаний ВМ w —>191,4 мг, а также BM w — 197,0 мг N/1 дм3/год. Меньше всего — перегнойный горизонт подзолистой почвы в местообитании BMśw,s — 68,3 мг N /l дм3/год и перегнойный горизонт торфяной почвы верхового торфя­ ника в местообитании ВЬ — 77,5 мг N./1 дм3/год. Процентное участие N -N H 4 и N - N 0 3 в минерализованном азоте в почвах лесных ме­ стообитаний (боры) очень неоднородное. В торфяной почве верхового торфяника в место­ обитании ВЬ преобладает N -N H 4, который составляет 96,3 % N минерального, a N -N 0 3 — 3,7%. Такие же пропорции между N -N H 4 и N -N 0 3 выступила в подзолистой-торфяной и торфяноглеевой почвах в местообитании BMw. Зато в подзолистых почвах BMśw и BMśw,s на N -N H 4 приходит всего 15,8 до 28,7%, а на N -N 0 3 — 71,3 до 84,2% N минерального. В свою очередь почвы лесных местообитаний и ясеневого ольшаника были решительно нитрификующие. N - N 0 3 составлял в них 84,0 до 99,1 % N мин., a N -N H 4 — от 0,9 до 16,0%. Было установлено, что содержание N -N 0 3 в перегнойных горизонтах некоторых полос почв лесных местообытаний (боры) было повышено в сравнении с похожними почвами Пущи Беловежской, а также Бескидов. Причиной этого может быть эмиссия промышленных пылей и газов, а также минеральное удобрение.

s.

MINERALIZATION OF NITROGEN IN THE HUMUS HORIZONS OF SOILS IN THE NIEPOŁOMICE FOREST

Department of Forest Ecology Agricultural U nivertity of Cracow

S u m m a r y

The author investigated the yearly m ineralization capacity of nitrogen as w ell as the proportion of -NH 4 and N -N 0 3 in this process. The investigation comprised the humus horizons of podzolic soils, peat soils, muck soils, gleyed leached brown soils, also of an alluvial gley soil. These soils form forest sintes and types: m ixt medium m oist/dry pine forest (BMśw,s), m ixt medium moist pine forest (BMśw), m ixt moist pine forest (BMw), m ixt bog pine forest (Bb), m oist broadleaf wood (Lw) and alder-ash wood (OIJ). The m ethod of soil incubation w as used.

The humus horizons of breadleaf w~ood sites in the Niepołom ice Forest m ine­ ralized between 214,1 and 274,3 mg N per cubic dm (250,0 mg in the m ean per year), as w ell as of BM św sites (191.4 mg N per cubic dm and year). Least nitro-m ineralized betw een 68,3 and 270.0 nitro-mg N per cubic dnitro-m (164.6 mg in the mean). In the latter soils there was a considerable differentiation of the velocity of n i­ trogen m ineralization caused by differing soil moisture content. Most nitrogen was m ineralized by humic horizons of BMw sites (197.0 mg N per cubic dm and year), as w ell as of BM św sites (191.4 mg N per cubic dm and year). Least nitro­ gen was m ineralized by humic horizons of BMśw, s site (68.3 mg N per cubic dm yearly), also Bb site (77.5 mg N per cubic dm yearly).

The proportion in per cent of N -N H 4 and N -N 0 3 in the nitrogen m ineralized in the soils of pine forest sites is differentiated. In the peat soil in the Bb sita N -N H 4 dominates as it amount to 96.3^/о of the m ineral N, w hile N -N 0 3 is 3.7%>. Similar proportions between the two forms occurred in the peaty podzolic soil and the peat-gley soil on a BM w site. Again, in the podzolic soils of sites BM św and

M ineralizacja N w formach próchnicznych ₂₃₅

BMśw,s — N -N H 4 amounts only to 15.8—28.7%>, w hile N -N 0 3 constitutes 71.3— 84.2®/o of the m ineral N. In turn, the soils of the broadleaf wood sites and the alderash site w ere decidedly in favour of nitrification. N -N 0 3 in these formed 84.0—99.1°/o

of the m ineral N, and N -N H 4 16.0—0.9°/o respectively.

The author ascertained that the N -NOs content in the humic horizons of so­ m e areas of pine forest sites is higher than in sim ilar soils of the Białow ieża Fo­ rest or of the Beskid chains of the Carpathians. This may be caused by im m is- sion of industrial dusts and gases as w ell as by m ineral fertilization of the N ie­ połomice Forest.

D r inż. Stan isław B rożek Z akład Ekologii Lasu AR K ra k ó w , at. 29 listopada 46