Muzeum Prehistorii i Wczesnego Średniowiecza Turyngii, Dział Konserwacji i Dział Chemii Archeologicznej

Rolf Dieter-Bleck

Muzeum Prehistorii i Wczesnego

Średniowiecza Turyngii, Dział

Konserwacji i Dział Chemii

Archeologicznej

1970

tu ją c d aw n e pom ieszczenia n iesa k raln e na ho­ tele i re s ta u ra c je , dzięki czem u każdy z obiek­ tów p rzy n o si pow ażny dochód, pow iększony o dość w ysokie o płaty ze w stępów . W ydaw ać się może dziw ne, że u k ry te w ysoko w górach (np. T resk av ec 1400 m n.p.m .), daleko od ludz­ kich siedzib, tru d n o dostępne, pozbawione w szelkiej k o m u n ik acji obiekty te z n a jd u ją chę­ tn y c h do zw iedzania, a przede w szystkim do pozostania w nich dłużej. C yw ilizacja jednak, ze sw ym i ubocznym i sk u tk am i, w ypędza latem ludzi z m iast, zm usza do poszukiw ania m iejsc u stro n n y c h , cichych, gdzie sy stem nerw ow y człow ieka w k ontakcie z n a tu rą odradza się na nowo. O rganizow ane tu od czasu do czasu zbio­ row e w czasy środow isk tw órczy ch lub plen ery dla m ala rz y zapew n iają rento w n o ść przez w ięk­ szą część ro ku . Zim ą cerkw ie zam ierają, re d u ­ k u je się personel, jed n a k dostaw cy i obsługa, m ając g w a ra n cję z a tru d n ie n ia w następn y m sezonie n ie rez y g n u ją ze w spółpracy. N iekiedy poszczególne zw iązki tw órcze, opiekujące się sy stem aty czn ie w y b ra n y m zespołem , delegują ta m k ilk u w łasn ych pracow ników , zm niejsza­ jąc w te n sposób koszt u trz y m a n ia obiektu. N iew ątp liw ie tego ty p u rozw iązanie byłoby dla nas najlep sze, lecz w w a ru n k a c h bieszczadz­ k ich n a strę cz a zasadniczą trudność. Nasze obiekty są z reg u ły m ałe, nie posiad ają zaple­ cza, nie m a m ow y o w y k o rzy stan iu ich n a bazę noclegow ą i w yżyw ieniow ą dla tu ry stó w . Ta tru d n o ść je st jed n ak do pokonania. Skoro bo­

w iem M acedończycy odbudow ują, re k o n s tru u ją n ieistn iejące dziś n ajczęściej cele m nichów , s ta ­ w ia ją now e paw ilony dostosow ane kom pozy­ cyjnie do obiektów zabytkow ych, m ożem y z po­ w odzeniem to sam o robić u nas. N ależy p rzeto lokować w pobliżu cerk w i paw ilony, w k tó ­ ry ch zn ajd ą się pokoje noclegow e, re sta u ra c je , b a ry — jeden paw ilon n a kilka obok siebie po­ łożonych cerkw i. W skład obsługi w ejdzie p rze- w odnik-osoba odpow iedzialna za opiekę n ad dw iem a czy trzem a cerkw iam i. P ow inien się tam rów nież znajdow ać p u n k t sprzedaży b ile­ tów w stępu, p am iątek, folderów , zdjęć. K om ­ pleks h otelow o-cerkiew ny może być jed n o stk ą sam ow ystarczalną, przynoszącą dochód — z uw agi n a w alo ry Bieszczadów — przez cały rok.

Z am ierzenie to w y m aga ścisłej w spółpracy in ­ s ty tu c ji zajm u ją c y c h się tu ry s ty k ą , k o n serw a­ cją i oczywiście a d m in istra c ji państw ow ej. M a­ m y wów czas pew ność, że nie z m a rn u je się ża­ den grosz w y d a n y z kiesy kon serw ato rsk iej i cały w ysiłek finansow y m ożna będzie obró­ cić na k o n serw ację sensu stricto , bez k ło p o ta­ nia się o now e eta ty . Całość w ym aga oczyw iś­ cie szczegółowego przem yślenia, uw zględnienia różnych czynników , w y d a je się jed n ak , że p rz y ­ szłość bieszczadzkich cerkw i leży w tak im w ła ś­ nie pojęciu skansenu.

mgr Artur Bata

Pow iatow y Konserwator Zabytków Sanok

SOME SUPPLEMENTARY REMARKS TO THE PROBLEM OF THE SKANSEN OPEN-AIR MUSEUM OF ANCIENT ORTHODOX UNIATE CHURCHES IN THE BIESZCZADY AREA

The author m akes com m ents on the article by R. Bry- kow ski published on pages 134 — 143 ,in „Ochrona Z abytków ”, iss. 2, 1969 and shares the opinion that such an open-air collection o f ancient orthodox unia- te churches as suggested b y R. Brykow ski would be much more attractive version w ith regard to their ingenious beauty. However, th e version suggested in ­

volves substantially higher cost of m aintenance. A c­ cording to the author’s view point this problem could be solved basing on exam ple furnished by Macedonia w here architectural m onuments are being closely lin ­ ked w ith the tourist and recreational b uildin g com ­ plexes.

ROLF DIETER-BLECK

M UZEUM PREHISTORII I WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA TURYNGII DZIAŁ KONSERWACJI I DZIAŁ CHEMII ARCHEOLOGICZNEJ

M uzeum P re h isto ry c z n e w yodrębn iło się stop­ niowo z pow stałego w 1889 r. M uzeum P rz y ­ ro d o zn aw stw a m iasta W eim aru, k tó re w trzy la ta później osiadło w obecnym sw ym gm achu, zb udo w an y m w r. 1790. Do 1945 r. m uzeum to

za tru d n ia ło jednego ty lk o p rep a ra to ra. O u d zia­ le n au k przy ro dn iczych w b adan iu i ko nserw o ­ w aniu obiektów archeologicznych tru d n o było w te d y mówić. P ierw sze niem ieckie la b o ra to ­ riu m m uzealne, utw orzone przez prof. R a th

gena w B erlin ie ok. 1880 r., zap rzestało sw ej działalności po pierw szej w ojnie św iato w ej. B a­ d an ie w ykopalisk m etodam i n a u k p rz y ro d n i­ czych p rzep ro w ad zali doryw czo uczeni p rz y ­ padkow o ty lk o z a jm u ją c y się tą p ro b le m a ty ­ k ą — specjaliści z zak resu staro ży tno ści — k o n serw acja zaś p ozostaw ała w ręk a c h p r a k ty ­ ków , nie in te re su ją c y c h się głębiej n a u k o w y ­ m i po d staw am i sw ej działalności i jej m eto­ d yk ą. W r. 1948 k iero w n ictw o m u zeum w ei­ m arsk iego o b jął prof. B ehm -B lancke. Z ogółu zbiorów w yodrębniono ek sp on aty z zakresu p re h isto rii i w czesnego średniow iecza i p rz y s tą ­ piono do budow y now oczesnego m uzeum p re h i­ storycznego, d ając początek M uzeum P re h is to ­ rii i W czesnego Ś redniow iecza T u ry n g ii (M u­ seum fü r U r- u n d F rü h g esch ich te T h ü rin g en s, W eim ar, H u m b o ldstrasse 11).

DZIAŁ KONSERWACJI

W krótce po po w stan iu m uzeum dał się odczuć b ra k takiego działu. S p raw ą naglącą było za­ bezpieczenie licznych eksponatów zagrożonych i n a p ra w a eksponatów uszkodzonych w czasie w o jn y . N ależało też roztoczyć opiekę k o n se rw a ­ to rsk ą n ad obfitym i re z u lta ta m i do k onanych i w szybkim tem pie m nożących się odkryć. P ierw sze p race k o n serw ato rsk ie i p re p a ra to r- skie zapoczątkow ał Jo ach im E rsfeld, obecnie k o n se rw ato r n aczelny działu. D otk liw y m u tr u ­ dnien iem w tw o rzen iu placów ki b ył b ra k spe­ c jalistó w o odpow iedniej w iedzy fachow ej oraz b rak jakiegokolw iek jednolitego p ro g ram u kształcen ia w zaw odzie „ p re p a ra to ra ” (obecnie „ re s ta u ra to ra ”). Toteż w 1952 r. w ładze p o ru - czyły w eim arskiem u m uzeum o rg anizację n a u ­ czania zawodowego. P ierw szy , d w u le tn i k u rs szkoleniow y dla siedm iu p ra k ty k a n tó w ro zp o ­ czął się 1 w rześnia 1952 r., w dniu będ ącym zarazem o ficjaln ą d a tą o tw arcia D ziału.

K ra jo w y dorobek p ra k ty c z n y NRD, o k tó ry m ożna byłoby oprzeć pro g ram n au czan ia w tej dziedzinie, na razie nie istn iał. Z ałożenia p ro ­ g ram u zostały w ięc w y p raco w an e przez E rs- felda poprzez żm udne i usilne k o n su lta c je do­ tyczące n ajro zm aitszy ch dziedzin — ceram ika i garn carstw o , obróbka m etali (form iarstw o, odlew nictw o, galw an izacja, ryto w n ictw o) i szkła, rzeźba, m alarstw o , scenografia i złot- nictw o, a także fotografia, m iernictw o, m ode­ larstw o itp. T rudności w stęp n e należą ju ż je d ­ n ak do odległej przeszłości. Do dziś p rzez ten ośrodek szkoleniow y — w iodący w zakresie re s ta u ra c ji obiektów archeologicznych — p rz e ­ szło 37 absolw entów , k tó rz y złożyli u zn an e przez państw o egzam iny końcowe. D odać n a le ­ ży znaczną liczbę techników , zatru d n io n y c h w m niejszych, na ogół, m uzeach reg io n aln y ch , k tó rz y przeszli kilk u ty g odn io w e bądź k ilk u ­ m iesięczne szkolenie na p raw ach hospitantów . Szkolenie objęło przy ty m przew ażnie k a d ry ludzi bądź o bardzo w ąskiej specjalizacji, bądź

z b y t już sta ry c h na nau czan ie stacjo n arn e. T ak stopniow o udało się podnieść poziom fachow y licznych pracow ni m uzealnych. Dziś w szystkie pow ażniejsze pracow nie k o n serw atorsk ie m u ­ zeów w k ra ju d y sp o n u ją re sta u ra to ra m i w y sz­ kolonym i w W eim arze. P ra k ty k a n c i w toku n a u k i opracow yw ali w yłącznie obiekty o ryg i­ n a ln e , dzięki czem u w k a n d y d a ta c h na re s ta u ­ rato ró w od początku szkolenia w y rab ian o n a ­ w y k p recy zji w p racy oraz silne poczucie od­ pow iedzialności. W te n sposób osiągano jed n o ­ cześnie w ażn ą korzyść społeczną, opracow ując bogate zasoby w y m ag ających k o n serw acji obiektów .

W 1945 r. w y stę p u je w ielkie zapotrzebow a­ nie szkół, u n iw e rsy te tó w i m uzeów na pom o­ ce nau ko w e z zak resu p reh isto rii i w czesnego średniow iecza. Ten aspek t działalności re s ta u - ra to rsk ie j w y łon ił stopniow o praw idłow o zor­ ganizow aną p rodu k cję, k tó re j sw oistą am b icją było osiągnięcie w yższej jakości i w ierności w o­ bec o ryginałów przez użycie odpow iednich tw o ­ rzy w sztucznych. K rajo w e zapotrzebow anie n a odlew y jest już dziś n iem al w całości p o k ry ­ te. W y k o n u je się obecnie dostaw y rów nież dla zagranicy. Zam ów ienia ze Zw iązku R adziec­ kiego, Polski, Czechosłow acji, Jugosław ii. Ho­ land ii, z W ielkiej B ry tan ii, N iem ieckiej R epu­ blik i F e d e ra ln ej, S tanów Z jednoczonych, B ra ­ zylii i A fry k i św iadczą n ajlep iej o p rz y d a tn o ­ ści te j placów ki.

P ra co w n ic y D ziału pośw ięcają ogrom ną uw agę u d o sk onalan iu i w y p racow an iu now ych m etod konserw acji. P rzeanalizow ano k ry ty c z n ie — zw yczajow o do dziś zalecane — liczne tra d y ­ c y jn e zabiegi, w ty m n a stę p u jąc e zagadnienia specjalne: 1) w ydo by w anie i przechow yw anie znalezisk, 2) odrdzew ianie m etali, 3) ele k tro ­ lizę, 4) odsalanie, 5) kon serw ację w ilgotnego d rew n a, 6) k o n serw ację szkła, 7) pom iary sto p­ n ia skorodow ania, 8) pow lekanie m etali, 9) im ­ p reg n a c ję tk a n in , 10) sporządzanie fo rm i m as odlew niczych. W prow adzono nowe zabiegi z tego zakresu i udoskonalono w iele istn iejący ch. U dało się też znaczną ilość p ro du któ w k ra jo ­ w y ch i zagranicznych zastosow ać w tech n ik ach k on serw acji.

A m bicją D ziału K o n serw acji jest udostępn ianie dośw iadczeń w łasn y ch w szystkim zain tereso ­ w an y m , stąd nacisk na działalność w y d aw n i­ czą. R ów nież p ra k ty k a n c i fin a liz u ją sw oje s tu ­ dia pisem ną pracą. W ten sposób D ział m a dziś 50 p rac gotow ych do d ru k u bądź już opubliko­ w an ych . U k azu ją się one przew ażnie w „N eue M u seu m sk u n d e” . W przygotow aniu jest obszer­ n y po dręcznik k o n serw acji, opracow yw any p rz y w spółudziale D ziału Chem ii A rcheologicz­ nej.

P ra c a k o n serw ato ra nie ogranicza się do p ra k ­ ty k i, lecz z isto ty sw ojej w iąże się z b a d a n ia ­ mi naukow ym i. Zespół pracow ników D ziału

sk ład a się w chw ili obecnej z siedm iu re s ta u ra ­ torów (pięciu m ężczyzn i dw ie kobiety) o n a ­ stęp u jący ch specjalizacjach: k o n serw acja m e­ ta li i ich technologia; k o n serw acja drew na; k on serw acja i id en ty fik a c ja w łókien i tk an in ; ceram ika i szkło; form y, odlew y, k o n stru k c ja m odeli; ren tg en ; ogólne zagad n ien ia p re p a ra ty ­ k i i tech n ik i k onserw acji; nauczanie. W sp ó łp ra­ ca z D ziałem Chem ii A rcheologicznej zw iększa m ożliw ości D ziału K onserw acji. D zięki koope­ ra c ji ty c h działów m uzeum m ogło się podjąć opracow ania w ielkich zespołów znalezisk, jak stanow isko archeologiczne w O berdorli (T u ry n ­ gia) czy w ykopaliska n a cm e n tarz u laty ń sk im w M ünsingen (Szw ajcaria), opracow ane dla berneńskiego m uzeum historycznego.

O ile w początkach D ział dysponow ał jed n y m ty lk o pom ieszczeniem o 28 m 2, obecnie z ajm u je on łączną pow ierzchnię 140 m 2, m ieszczącą 18 sta ły c h stanow isk roboczych. P rz e strz e ń ta o b ejm u je dużą pracow nię — 62 m 2, lab o ra to ­ riu m obróbki m etali — 35 m 2, gabinet do osu­ szania prom ieniam i podczerw onym i, pokój do p rac pisem nych, fotografii i b ad ań m ikroskopo­ w ych, gabinet ren tg en o w sk i i p rzeb ieraln ię, ponadto m ag azyny odlew ów, tru cizn , rozpusz­ czalników , gipsow nię, pom ieszczenia dla p rze­ prow adzan ia im p regno w an ia i n a try sk iw a n ia .

W yposażenie techniczne dostosow ane je st do p otrzeb m uzealnych i szkoleniow ych. D ział po­ siada m. in.: prostow nik i e le k tro liz e ry do ob­ róbki m etali, pH m etr, g alw an o m etr lu sterk o - w y, a p a ra t do d ejo nizacji, polerki, w ie rta rk i d en ty sty czne, a p a ra tu rę odsysającą, w ielona- rzędziow ą ob rab iark ę do m etali (toczenia, fre ­ zow ania, sk raw an ia itd.), piłkę tarczow ą, sprzęt do spaw ania folii, w ie rta rk i, a p a ra ty do spaw a­ n ia i luto w ania, m ałe n arzęd zia w szelkiego ro ­ d zaju , ste ry liz ato r, w ielki term o sta t, chłodnię szafkow ą, pom pę olejow ą, kom presor, dw ie su­ szarki (podczerw ień), dw a w yciągi lab o ra to ­ ry jn e , m ikroskopy — biologiczny, m eta lo g ra ­ ficzny i stereoskopow y z gó rny m ośw ietleniem , sp rzęt fotograficzny i m ik ro fotog raficzn y , apa­ ra tu r ę ren tg en o w sk ą (do p rze św ie tla ń i do zdjęć), koło g arn carsk ie, in stru m e n ty n iw e lu ­ jące.

DZIAŁ CHEMII ARCHEOLOGICZNEJ

D ział założony został z in ic ja ty w y a u to ra w k w ietn iu 1964 r. Nie istn iała w ty m czasie w NRD od rębna specjalizacja chem ii stosow anej w zakresie bad an ia i k o n serw acji zabytków sztuki i k u ltu ry . D ział C hem ii A rcheologicz­ n ej m uzeum tu ryng sk ieg o b ył więc pom y ślany jako zapoczątkow anie kon so lid acji te j dziedzi­ ny, k tó rej zadan ia nie o g ran iczają się do arch e­ ologii, lecz o b ejm u ją w ielorakie p ro b lem y ogól- nopaństw ow ej ochrony zab y tkó w i k o n se rw a ­

cji obrazów.

L a b o rato riu m trzeb a było utw orzyć w oparciu o istn iejące w a ru n k i lokalow e, jako że o now ej budow ie nie było m owy. Zdecydow ano się na pokój o łącznej pow ierzchni 32 m 2, p o sia d a ją ­ cy dw ie przeciw ległe ściany okienne. W zdłuż siedm iom etrow ej ścian y w ybudow ano m u ro ­ w an y stół la b o ra to ry jn y z urządzen iam i zasi­ lającym i w gaz, wodę, p rąd w raz z w yciągiem la b o ra to ry jn y m (digestorium ) do p racy z n ie ­ bezpiecznym i chem ikaliam i. P ow ierzchnia la­ b o rato riu m um ożliw ia rozw ój działalności fa ­ chow ej i w zrost p ersonelu, jak ko lw iek na razie nie dysp o n u jem y jeszcze odpow iednią k a d rą techniczną. Roboty in sta la c y jn e i zakup n a j­ w ażniejszych narzędzi zostały w zasadzie ukoń czone jesien ią 1966 r., u m ożliw iając n o rm aln y tok prac la b o ra to ry jn y c h . U przednio p race p rak ty czn e by ły przepro w adzan e w In sty tu cie C hem icznym U n iw ersy tetu Jenajskieg o .

P o m ija ją c w yposażenie typow e dla każdego la­ bo rato riu m chem icznego (sprzęt i chem ikalia), zw łaszcza dla przep row ad zan ia analiz jakościo­ w ych i ilościow ych, w a rto położyć nacisk na posiadanie przez D ział urząd zeń n a s tę p u ją ­ cych: w ielorakie narzędzia szlifierskie (o szli­ fie znorm alizow anym ) służące do p rep aracji; w aga p ó łau tom atyczn a do analiz ilościow ych o czułości 10~5 g; p rec y z y jn a w aga belkow a do n iek tó ry ch pom iarów (czułość 50 mg, nośność 2 kg); ro zd ra b n ia rk a m łotkow a; c e n try fu g a sto ­ łowa; su szark a szafkow a (o ciągłej re g u ­ lacji te m p e ra tu ry do 220° C); piec e le k try c z n y (te m p era tu ra do 1000° C); u n iw e rsa ln y sp rzęt e le k try c z n y — p ły tk a g rzejn a, łaźnia piask o­ w a i w odna; w ieszadło elek tro m ag n ety czn e z p ły tk ą ogrzew czą do m iareczkow ania; a p a ra t do e k stra k cji S o xleth a uży w any do oznaczania tłuszczów i do celów kon serw ato rskich ; u rz ą ­ dzenia do chrom ato grafii bibułow ej i ch ro m a­ tografii cienkow arstw ow ej w m ikroanalizie; m ikroskop ze stołem ogrzew czym „B oetius” do m ikrooznaczania p u n k tu topien ia oraz do oz­ naczania ciężaru cząsteczkowego; w yposażony w elek tro d y a p a ra t do pom iarów stężenia jo­ nów w odoru; k o lo ry m etr spektroskopow y ,,Spe- col” (Zeiss) do analizy roztw orów b arw n y ch , w yposażony w dodatkow y w zm acniacz i n a ­ sadkę do m iareczkow ania; sp ecjaln a lam pa kw arcow a do badań a n ality czn y ch i do doko­ n y w a n ia próby starzen ia się tw o rzy w sztucz­ nych; ręczny spektroskop Zeissa (400— 750 nm ), uży w an y do w y k ry w a n ia zw iązków ziem alkalicznych i zw iązków alkalicznych; p rz y ­ rzą d w edług P ie tz k a i E h rerch a do oznaczania flu o ru w kościach (zakładów Schotta); sp e k tro ­ skop do m etali „m etascop” (zakładów opty cz­ nych R athenow a) z n asad k ą fotograficzną, p rzeznaczony do w y k ry w a n ia sk ładow ych czę­ ści stopów . P ew n ą ilość koniecznych, a w y b it­ nie pracoch łon ny ch oznaczeń, jak an alizy w id ­ m owe, w podczerw ieni, ele m en ta rn e czy r e n t­ genow skie analizy stru k tu ra ln e zleca się — w ograniczonym zakresie — do w y k o n an ia na zew nątrz.

W ciągu 5 lat istn ie n ia lab o ra to riu m m ieliśm y do czynienia z dość szerokim zak resem zagad ­ nień, z k tó ry c h część om ów im y szerzej. W za­ sadzie dzielą się one n a 3 g ru p y: b a d a n ia n a u ­ kowe, p ro b lem y k o n serw acji, p u b lik a c je i do­ k u m en tacja.

B a d a n i a n a u k o w e . O p racow aliśm y ud o ­ skonaloną p ro ced u rę oznaczania zaw arto ści fo- sfa tu w p rób k ach ziem i. U dało się n am znacz­

nie ograniczyć źródła błędu, w łaściw e dla n ie­ k tó ry c h in n y ch m etod postępow ania. D okonano p o n ad 900 analiz osiedli, grodów, cm entarzysk , z aw arto ści n aczy ń etc.

Specjalność badaw czą m uzeum stanow i tec h ­ nologia i k o n serw acja żelaza. Je d e n z praco w ­ nik ó w D ziału K on serw acji p rzeprow adza b a d a ­ n ia m etalograficzne, a w lab o rato riu m che­ m icznym d okonuje się głów nie analiz

jakościo-1. Weimar, Muzeum Prehistorii i Wczesnego Średniowiecza, pra c o w ­ nia konserw atorska 1. Prehistoric and Early Medieval His tory M u­ seum, Weim ar <—’ P re­ servation workshop

2. Weimar, Muzeum Prehistorii i Wczesnego Średniowiecza, labora­ torium

2. Prehistorie and Ear­ ly Medieval History Museum, W eim ar — La­ boratory

3. Weimar, M uzeum Prehistorii i W czes­ nego Średniowiecza, mikroskop ze stołem o grze w c zym

3. Prehistorie and Early Medieval His to­ r y Museum, Weim ar — Microscope fitted with heated object table

w ych ru d żelaznych, po b ran y ch z dw u g erm ań ­ skich stanow isk archeologicznych (G era-Tinz i K ablow).

Liczne są bad an ia — bądź n a d pojedynczym i p rzedm io tam i bądź n ad ich zespołam i — w y ra sta jąc e z codziennej p ra k ty k i w ykopali­ skow ej lub też dokonyw ane n a zam ów ienie konserw atoró w zabytków archeologicznych lub in n y ch in sty tu c ji. D otyczą one m. in.: in k ru s ta - cji ceram iki, b arw ników , m inerałów , m etali, oznaczeń m ateriało w y ch za pom ocą m etody p ierścieniow ej (badanie tw ardości), p ro d uk tó w korozji, śladów tłuszczów , zapraw , asfaltó w i żywic. Z darza się nam przeprow adzać — w ko­ op eracji z In sty tu te m O chrony Z abytków - ­ bad an ia nad obiektam i m łodszym i: próbkam i p o brany m i z fresków , k ap itelam i, fasadam i b u ­ d y nków (zapraw y, p ig m enty, wosk), oraz b a­ d an ia ilościowe n a d ro zm iarem k orozji atm o ­ sferycznej w rzeźbach z w apienia. O statnio rozpoczęliśm y przeprow adzanie an alizy w celu u stalen ia pochodzenia znalezisk z b u rsz ty n u na drodze spektroskopii w podczerw ieni.

P r o b l e m y k o n s e r w a c j i . L ab o rato ­ riu m chem iczne nie przeprow ad za sam o k o n ­ serw acji w ykopalisk, z a jm u je się jed yn ie spraw dzaniem znan ych ju ż p ro ced u r k o n ser­ w ato rsk ich i w y pracow yw an iem now ych m e­ tod. P ra c u je m y m. in. n a d m eto d yk ą k o n ser­ w acji d rew na m okrego p rzy użyciu roztw o­ rów w odnych d w u m ety lom elam in y, a także nad syntezą k atalizatorów u ży w any ch do tego p ro ­ cesu. W zakresie w łasn y m w y tw arzam y , w zględnie oczyszczam y (np. re g e n e ru ją c u żyte już rozpuszczalniki), n iek tó re inne chem ikalia i środki do konserw acji. Szczególnie blisko w sp ó łpracu jem y z D ziałem K o n serw acji nad żelazem i brązem . Na bieżąco w y k o rz y stu je m y

56

m iędzynarodow ą lite ra tu rę z tej dziedziny. Dla obu m etali zostały opracow ane nowe zabiegi konserw atorskie. B adania o b e jm u ją też kon­ serw ację szkła i p ro b lem aty k ę pow łok o chron ­ nych. W y produkow any w NRD P ia fle x jest pod w zględem sw ych w łaściw ości zbliżony do P a ralo id u firm y Rohm u n d Haas. P rzedm io tem naszej p rac y są też lak iery silikonow e, woski sy n tety czn e, absorbery u ltra fio le tu , środ ki a n ­ ty korozyjne, m etody barw ien ia m etali.

P u b l i k a c j e , d o k u m e n t a c j a . N ie ist­ niało dotychczas sy stem aty czn e ujęcie p u b lik a ­ cji z zakresu chem ii archeologicznej. A u to r n i­ niejszego p odjął się tego zadania, tw orząc od­ pow iednią k a rto tek ę zbiorczą, pom y ślaną jako p u n k t info rm acy jn y . D otąd ob jęła ona 6500 p u ­ blikacji. A u to r w y d aje ponadto 2 b ibliograficz­ ne w y d aw nictw a sery jn e: B ibliographie d e r a r ­ chäologisch-chem ischen L ite ra tu r (do dziś 2 to ­ m y, 3639 pozycji) oraz Chem ie in K o nservie­ ru n g (do dziś 3 tom y, 1124 pozycje). Ogółem a u to r opublikow ał 20 prac w łasnych.

R ozpow szechnianiu w iadom ości z zakresu che­ m ii archeologicznej służą także re fe ra ty spo­ rządzane dla czasopism niem ieckich — „C he­ m ische Z e n tra lb la tt” oraz „N eue M u seum sk un­ d e ” , jak rów nież dla „A rt and A rcheological T echnical A b stra c ts” (W ashington), na rzecz oddziału do ku m en tacy jn o -in fo rm acy jn eg o b e r­

lińskiej R ady M uzealnictw a (Rat fü r M useum s­

wesen). •

dr Rolf D ieter-B leck

Dział Chemii Archeologicznej Muzeum Weimar — NRD

BIBLIOGRAFIA

J. E r s f e l d , 15 Jahre P räparationsw erkstatt am M u ­ seum für Ur- und Frühgeschichte in Weimar, „Aus­ grabungen und Funde” 1967, nr 5 i(:12), s. 236—42. Rolf D i e t e r - B l e c k , Das chemische Laboratorium am Museum für Ur- und Frühgeschichte Thüringens

im Weimar, „Neue M useum skunde” 1967 nr 2 (10), s. 187—197.

Rolf D i e t e r - B l e c k , Aus der Tätigkeit des ar­ chäologisch-chemischen Laboratoriums Weimar, „Aus­ grabungen und Funde” 1967 nr 5 <12), s. 243—47.

PREHISTORIC AND EARLY MEDIEVAL THURINGIAN HISTORY M USEUM — PRESERVATION DEPARTMENT AND ARCHAEOLOGICAL CHEMISTRY DEPARTMENT

The Museum carries on m any-sided activities in the field of preservation of historical monum ents. The range of tasks of it» Preservation Departm ent co­ vers the developing of the new and also im proving the existing m ethods chiefly related to m etal, w et wood, glass and textiles preservation as w ell as tho­ se applied in excavations and preservation of archae­ ological discoveries. In the sam e department m odels and archaeological preparations are m anufactured to m eet the requirem ents of schools and other m useum s in the country. In addition, a sp ecial centre is re s­

ponsible for training of experts skilled in prepara­ tion of archaeological objects designed for servicing m useum s at the all-coun try scale. W ell equipped la ­ boratories in the A rchaeological Chemistry D epart­ m ent are conducting a lot of research work sp eciali­ sing m ainly in preservation of1 iron. W ithin the same Departm ent exists a card file containing som e 6,500 references from the field of archaeological chem istry and the author him self is publishing the bibliography of the subject.