Wojciech Kalinowski
"Turystyka i zabytki techniki
Kielecczyzny", sesja
popularnonaukowa, Kielce 9
września 1972
Ochrona Zabytków 26/1 (100), 71-72
n o ść p o m ie sz c z e ń w y m ia n a p o w ie tr z a w czasie w ie tr z e n ia o ra z ja k i k ie d y n a le ż y w ie trz y ć , a b y n ie sp o w o d o w a ć u sz k o d z e n ia e k s p o n a tó w . W z a k o ń c z e n iu in s tr u k c ji p o d a n o szczeg ó ło w e p rz e p is y i z a rz ą d z e n ia d o ty c z ą c e o m a w ia n e g o p r o b le m u o ra z w y k a z w a ż n ie js z y c h p o z y c ji li te r a t u r y z te g o z a k re s u . U c z e stn ic y k o n f e r e n c ji z a p ro p o n o w a li, a b y in s tr u k c ję , p o w p ro w a d z e n iu p e w n y c h z m ia n o ra z d o s to s o w a n iu do p o tr z e b m u z e ó w re g io n a ln y c h i sp o łe c z n y c h , ro z e s ła ć do osób s p r a w u ją c y c h o p ie k ę n a d z b io ra m i m u z e a ln y m i. O b e c n ie in s tr u k c j a z n a jd u je się w o p ra c o w a n iu szczeg ó ło w y m i w n a jb liż s z y m cz a sie z o s ta n ie p r z e s ła n a do w s z y s t k ic h m u z e ó w w o je w ó d z tw a rzeszo w sk ieg o .
N a k o n fe r e n c ji o m ó w io n o ta k ż e s p r a w ę a p a r a t u r y s łu ż ą c e j do p o m ia ru te m p e r a tu r y i w ilg o tn o śc i, je j d z ia ła n ie i e w e n tu a ln e n ie d o k ła d n o ś c i z a p is u , n p . s k o n tro lo w a n o z a p is y te r m o h ig ro g ra f ó w w y k o n a n e w o s ta tn ic h la ta c h . O b e jrz a n o ró w n ie ż z a w ilg o c o n e i d u sz n e p o m ie sz c z e n ia m u z e u m . P rz y o k a z ji s p o tk a n ia o m ó w io n o s p r a w ę o d p o w ie d n ie g o w y k o n a n ia m a g a z y n ó w m u z e a ln y c h z n a jd u ją c y c h się a k tu a ln ie w b u d o w ie ; p o w in n y w n ic h b y ć stw o rz o n e o d p o w ie d n ie w a r u n k i k lim a ty c z n e d la p rz e c h o w y w a n y c h w p rz y sz ło śc i zb io ró w . N a le ży je z a o p a trz y ć w d o s ta te c z n ą iz o la c ję te r m ic z n ą i s p r a w n ie d z ia ła ją c ą w e n ty la c ję , d a ją c ą się re g u lo w a ć . Ś c ia n y p o w in n y b y ć iz o lo w a n e p r z e d p o c h ła n ia n ie m w ilg o ci, n ie m o g ą b y ć h ig ro s k o p ijn e .
Z u w a g i n a f a k t, że p ro b le m y z w ią z a n e z u tr z y m a n ie m o d p o w ie d n ie g o m ik r o k lim a tu w m u z e a c h i p o m ie sz c z e n ia c h m a g a z y n o w y c h w y m a g a ją p iln e g o ro z w ią z a n ia w sk a li k r a j u , p r o p o n u je m y , a b y w s z y s tk ie p la c ó w k i m u z e a ln e p r z e d y s k u to w a ły je w e w ła s n y m z a k re s ie . Z o f i a D z i u r a w c o w a
„T U R Y S T Y K A I Z A B Y T K I T E C H N I K I K I E L E C C Z Y Z N Y ”
S E S J A P O P U L A R N O N A U K O W A , KI ELCE, 9 W R Z E Ś N I A 1972
W d n iu 9 w rz e ś n ia 1972 r., w D o m u T e c h n ik a w K ie lc a c h o d b y ła się s e s ja p o p u la r n o n a u k o w a T u r y s t y k a i z a b y t k i t e c h n i k i K i e l e c c z y z n y z o rg a n iz o w a n a p rz e z T o w a rz y s tw o P rz y ja c ió ł G ó rn ic tw a , H u tn ic tw a i P rz e m y s łu S ta r o p o ls k ie g o a p o św ię c o n a p ro b le m o m o c h ro n y i z a g o s p o d a ro w a n ia lic z n y c h z a b y tk ó w te c h n ik i w Z a g łę b iu S t a ro p o lsk im . M im o n ie z w y k łe j w a g i p ro b le m u w d z is ie jsz y m z a b y tk o z n a w s tw ie , u c z e s tn ic z y li w s e s ji je d y n ie m ie js c o w i m iło ś n ic y z a b y tk ó w , p r z e d s ta w ic ie le N a c z e ln e j O rg a n iz a c ji T e c h n ic z n e j i S to w a rz y s z e n ia In ż y n ie ró w i T e c h n ik ó w P rz e m y s łu H u tn i czego (S IT P H ), z a b r a k ło n a to m ia s t p r z e d s ta w ic ie li słu ż b y k o n s e r w a to rs k ie j. S zk o d a, że ta k się s ta ło gdyż w ty m z a k re s ie je s t je sz c z e w ie le d o z ro b ie n ia i w z w ią z k u z ty m is tn ie je p iln a p o tr z e b a w łą c z e n ia się do d z ia ła n ia fa c h o w c ó w z k r ę g u słu ż b y k o n s e r w a to r s k ie j. W c z a sie s e s ji w y g ło sz o n o n a s tę p u ją c e r e f e r a ty i k o m u n ik a ty : R o la i z a m i e r z e n i a T P G H i P S w z a k r e s i e p o p u l a r y z a c j i h is to rii t e c h n i k i K i e l e c c z y z n y ; S t a n i p e r s p e k t y w y b a d a ń n a d s t a r o ż y t n y m h u t n i c t w e m (prof, d r W . R ó ż a ń s k i ) ; Z a b y t k i t e c h n i k i Z a g łę b i a S t a r o p o l s k i e g o (m g r inż. J . J a s i u k); S t a n b a d a ń n a d g ó r n i c t w e m i h u t n i c t w e m k r u s z c o w y m K i e l e c c z y z n y (d r inż. Z. R u b i n o w i c z); U d z ia ł K o m i s j i H i storii Z a b y t k ó w H u t n i c t w a S I T P H w p r a c a c h z w i ą z a n y c h z p o p u l a r y z a c j ą i o c hroną z a b y t k ó w t e c h n i k i K i e l e c c z y z n y (m g r W. G ł ą b ) ; T u r y s t y c z n e z a g o s p o d a r o w a n ie k o p a ln i w R u d k a c h (doc. d r in ż. W. Ż a b i с k i ) ; T u r y s t y c z n e z a g o s p o d a r o w a n ie d o li n y B o b r z y (m g r S. M i c z u l s k i ) ; T u r y s t y c z n e z a g o s p o d a r o w a n i e i p o p u l a r y z a c j a k o p a ln i k r z e m i e n i a w K r z e m i o n k a c h O p a t o w s k i c h (p ro f, d r Z. R a j e w s k i ) ; P r o b l e m y z a g o s p o d a r o w a n i a o b i e k t ó w g ó r n i c t w a i h u t n i c t w a k r u s z c o w e g o (m g r Z. К o - W a l c z e w s k i ) . N a le ż y p o d k re ś lić , że w o je w ó d z tw o k ie le c k ie p rz o d u je w z a k re s ie o c h ro n y z a b y tk ó w te c h n ik i. W y sta rc z y t u w y m ie n ić re z e r w a t w K r z e m io n k a c h O p a to w s k ic h , M u z e u m S ta ro p o ls k ie g o H u tn ic tw a im . M. R a d w a n a w N o w e j S łu p i, m u z e u m w S ielp i, p ra c e p o d ję te p rz y k o n s e r w a c ji w ie lk ie g o p ie c a w S ta r a c h o w ic a c h o raz z a b e z p ie c z e n ie w ie lu o b ie k tó w , j a k n p . w ie lk ie g o p ie c a w S a m s o n o w ie , u r z ą d z e ń w o d n y c h w B o b rzy ,71
r u i n w ie lk ie g o p ie c a w R e jo w ie i in . N ie m n ie j je d n a k d u ż o je sz c z e p o z o s ta je do z ro b ie n ia , ty m b a rd z ie j, że ro z w ija ją c e się z a k ła d y w c h ła n ia ją z a b u d o w ę d a w n y c h h u t i f a b r y k (np. r o z b u d o w a f a b r y k i p o m p w B iało g o n ie), często bez p o s z a n o w a n ia ic h z a b y tk o w e g o c h a r a k t e r u .
S z c z e g ó ln ie d u ż e z a in te r e s o w a n ie w in ie n b u d z ić p r o j e k t tu r y s ty c z n e g o z a g o s p o d a ro w a n ia d o lin y B o b rz y o p ra c o w a n y w W o je w ó d z k ie j P ra c o w n i U r b a n is ty c z n e j, k tó r y o p a r to n a sz czeg ó ło w y m o p ra c o w a n iu is tn ie ją c y c h n a ty m o b sz a rz e z a b y tk ó w t e c h n ik i. P l a n te n , b ę d ą c y n a p o g ra n ic z u p la n u m ie js c o w e g o z a g o s p o d a ro w a n ia p r z e s tr z e n n e g o a szczeg ó ło w eg o p la n u re g io n a ln e g o , p o k a z u je d o b itn ie ja k w ie lk ą ro lę m o gą o d g ry w a ć z a b y tk i p rz y w y k o rz y s ty w a n iu n ie k tó ry c h o b sz a ró w d la r u c h u t u r y sty c z n e g o . D u żo m ie js c a w d y s k u s ji p o św ię c o n o k o p a ln i k rz e m ie n ia w K rz e m io n k a c h O p a to w s k ic h , je d n e g o z n a js ta r s z y c h i n a jc ie k a w s z y c h z a b y tk ó w g ó rn ic tw a n a św iecie. P o tr z e b n e są tu s z e ro k o z a k ro jo n e s tu d ia , m a ją c e n a c e lu o d p o w ie d n ie d o sto so w a n ie o b ie k tu d o m a so w e g o r u c h u tu ry s ty c z n e g o . P rz y p ra w id ło w y m z a g o s p o d a ro w a n iu k o p a ln ia w K rz e m io n k a c h O p a to w s k ic h m o g ła b y s ta ć się je d n y m z n a jb a r d z ie j a t r a k c y jn y c h o b ie k tó w tu r y s ty c z n y c h w E u ro p ie . J e s t rzeczą c h a r a k te r y s ty c z n ą , że w s z y s t k ie r e f e r a t y i k o m u n ik a ty d o ty c z y ły o b ie k tó w sp rz e d r. 1850. N ik t n ie p o d n ió s ł s p r a w y o c h ro n y z a b y tk ó w te c h n ik i z k o ń c a X IX i p o c z ą tk u X X w ., ja k o o b ie k tó w n a j b a rd z ie j z a g ro ż o n y c h w r o z w ija ją c y c h się o b e c n ie z a k ła d a c h . T a k ja k se c e s ja i e k le k ty z m w a r c h ite k tu r z e z n a la z ły sw o ic h „ o d k ry w c ó w ”, ta k c z e k a n a n ic h p rz e m y s ł p o w s ta ły n a p rz e ło m ie n a sz e g o w ie k u .
W d y s k u s ji p o d n ie s io n o ta k ż e s p r a w ę o c h ro n y fa b r y c z n y c h o sie d li ro b o tn ic z y c h . D o ty c z y ło to z a ró w n o z a ło ż e ń z p o c z ą tk u X I X w . (np. B iało g o n , N ie tu lis k o ), j a k i o sied li ro b o tn ic z y c h w z n o sz o n y c h w Z a g łę b iu S ta r o p o ls k im w la ta c h d w u d z ie s ty c h n aszeg o w ie k u . S z czeg ó ln ie n a le ż a ło b y o toczyć o p ie k ą o sie d la w S ta r a c h o w ic a c h i S k a rż y s k u K a m ie n n e j, b ę d ą c e in te r e s u ją c y m i p rz y k ła d a m i n o w y c h p r ą d ó w w k s z ta łto w a n iu d z ie ln ic m ie s z k a n io w y c h , j a k ró w n ie ż o sie d la w R a d o m iu m o że n ie c o in n e g o w z a ło ż e n iu , a z b u d o w a n e g o w z w ią z k u z u ru c h o m ie n ie m F a b r y k i K a ra b in ó w .
T o w a r z y s tw o P r z y ja c ió ł G ó rn ic tw a , H u tn ic tw a i P rz e m y s łu S ta ro p o ls k ie g o z a m ie rz a o p u b lik o w a ć m a t e r ia ły z se sji. M oże w ó w c z a s d o tr ą o n e do w ie lu z a in te re s o w a n y c h osób, k tó r e n ie z o s ta ły z a p ro s z o n e do w z ię c ia u d z ia łu w ty m s p o tk a n iu . W y d a je się, że p ro b le m o c h ro n y i z a g o s p o d a r o w a n ia z a b y tk ó w te c h n ik i w in ie n s ta ć się te m a te m k o n f e r e n c ji o g ó ln o k r a jo w e j, a b y p o z y ty w n e o s ią g n ię c ia K ie le c c z y z n y s ta ły się w z o r e m i in s p ir a c ją d la in n y c h re g io n ó w k r a ju .
W o jc ie c h K a lin o w s k i
„P O C Z Ą T K I Z A M K Ó W W PO L SC E” — K O N F E R E N C J A N A U K O W A
W R O C Ł A W , 6— 8 P A Ź D Z I E R N I K A 1972
W p a ź d z ie rn ik u 1972 r. z o rg a n iz o w a n a z o s ta ła p rz e z I n s t y t u t H is to rii A r c h ite k tu r y , S z tu k i i T e c h n ik i P o lite c h n ik i W ro c ła w s k ie j k o n f e r e n c ja n a u k o w a P o c z ą tk i z a m k ó w
w P o lsc e , w k tó r e j w z ię ło u d z ia ł k ilk u d z ie s ię c iu p r z e d s ta w ic ie li ró ż n y c h sp e c ja ln o śc i.
W y s tą p ie n ia h is to r y k ó w a r c h i te k t u r y i s z tu k i, h is to ry k ó w , a rc h e o lo g ó w , k o n s e r w a to r ó w z a b y tk ó w i a r c h ite k tó w p o z w o liły n a w ie lo s tro n n e n a ś w ie tle n ie z a g a d n ie ń g e n e z y , f u n k c ji i fo r m y n a jw c z e ś n ie js z y c h z a m k ó w w k r a ju . P ro b le m o w e i c h ro n o lo g ic z n e z a w ę ż e n ie t e m a ty k i d a ło b a d a c z o m o b lis k ic h z a in te re s o w a n ia c h m o żliw o ść w y m ia n y p o g lą d ó w . P ie r w s z y d z ie ń s e s ji p o św ię c o n o z a g a d n ie n io m g e n e ra ln y m , d ru g i p r o b le m a ty c e r e g io n a ln e j w o p a rc iu o k o n k r e tn e p rz y k ła d y . O g ó łem w y g ło szo n o 14 r e f e ra tó w .
W w y p o w ie d z i n a w s tę p ie k o n fe r e n c ji o raz w r e f e ra c ie p ro f, d r B o h d a n G u e r - q u i n p r z e d s ta w ił ro z w ó j p o ls k ic h b a d a ń n a d b u d o w n ic tw e m o b ro n n y m . S c h a r a k t e r y z o w a ł w a r u n k i b u d o w y n a jw c z e ś n ie js z y c h z a m k ó w w P o ls c e , w ią ż ą c je z p ie r w
