Aldona Bartczakowa, Ryszard
Brykowski
Działalność Komisji Ochrony
Zabytków Oddziału Warszawskiego
SHS w latach 1975-1977
Ochrona Zabytków 31/2 (121), 133
1978
DZIAŁALN OŚĆ KOM ISJI O CH RO NY ZABYTKÓW O D D ZIA ŁU W ARSZAW SKIEGO SH S W LATACH 1975— 1977*
W okresie 1975— 1977 w ażnym w ydarze niem w działalności Kom isji O chrony Z ab y tk ó w O ddziału W arszaw skiego SHS było spotkanie jej członków w d niu 17 m arc a 1975 r. z posłem n a Sejm Bohdanem Czeszko. N a sp o tk an iu tym om ów iono szczegółow o wiele zagadnień zw iązanych z o ch ro n ą zabytków ów czesnego woje w ództw a warszaw skiego (przed w prow a dzeniem now ego podziału adm inistracyj nego) o raz zgłoszono liczne dezyderaty. Jednym z najdonioślejszych osiągnięć K o misji O chrony Z abytków było pow ołanie w 1976r. z jej inicjatyw y tzw. M iędzysto- warzyszeniowej K om isji Porozum iew aw czej ds. O chrony Z abytków , składającej się z przedstaw icieli Polskiego Tow arzystw a Turystyczno-K rajoznaw czego, Stow arzy szenia A rchitektów Polskich, Stow arzysze n ia H istoryków Sztuki, T ow arzystw a Przy jac ió ł W arszaw y, Tow arzystw a U rbanistów Polskich, Z rzeszenia Polskich A rtystów Plastyków . M iędzystow arzyszeniow a K o m isja Porozum iew aw cza, zajm ując się problem am i o chrony zabytków n a terenie stolicy (m.in. projek tam i zabudow y placów w arszaw skich, ze szczególnym uw zględnie niem placu Zwycięstwa, o raz spraw ą ro z biórki kam ienicy przy ul. K oszykow ej — naprzeciw gm achu W ydziału A rchitektury Politechniki W arszaw skiej), doszła do w niosku, że tylko sko o rd y n o w an a akcja m oże m ieć w idoki n a pow odzenie. D latego też d o p ro w ad zo n o do p ow stania w dniu 21 czerw ca 1976 r. W arszaw skiego Oddziału Tow arzystw a O pieki n ad Z abytkam i, ja k o pierw szego O ddziału T O n Z w kraju. W skład Z arząd u T O nZ i jego Komisji Rewizyjnej weszło 5 członków O ddziału W arszaw skiego SH S.
D o spraw interw encyjnych, którym i zajm o w ała się K om isja O chrony Z ab y tk ó w SHS, zaliczyć należy uzyskanie anulow ania decy
zji w spraw ie rozbiórki kam ienic przy ul. Polnej n r 40, Wilczej n r 66 i Alei I A rm ii W P n r 9. W m arcu 1977 r. pow iadom iono K om isję O chrony Z abytków przy Z G SHS 0 planow anej rozbiórce k ilkunastu tysięcy obiektów budow nictw a wiejskiego, w śród k tórych m ogły znaleźć się rów nież zabytki. Dzięki interw encji K om isji G eneralny K o n serw ator Z abytków d r B ogdan R y m a szewski polecił wszystkim w ojew ódzkim konserw atorom zw rócić szczególną uwagę n a p lanow aną akcję i zabezpieczyć obiekty zabytkow e. D w a zeb ran ia o tw arte K om isji pośw ięcono w 1976r. przedyskutow aniu projektu zabudow y K azim ierza n a d W isłą. Przedstaw iciel Komisji przedstaw ił sta n o wisko jej członków w spraw ie zabudow y placu Zw ycięstwa n a zebraniu dyskusyj nym (kwiecień 1977) zorganizow anym przez Tow arzystw o P rzyjaciół W arszaw y 1 W arszaw ski O ddział T O nZ , n a k tó ry m rozw ażano spraw ę odbudow y bryły d. p ałacu Saskiego według stanu sprzed 1939 r.
W okresie spraw ozdaw czym stały p rzed stawiciel K om isji d r A ld o n a B artczakow a brała udział w p racach Z espołu N aukow o- -H istorycznego Społecznego K om itetu Opieki n a d Pow ązkam i, działającego w r a m ach T O nZ . P o n ad to d r R yszard B ry kowski, ja k o przedstaw iciel K om isji O c h ro ny Z abytków , b rał udział we wstępnej fazie p rac (opracow ując m .in. w 1976 r. k o n s pekt) przy W ystawie ochrony zabytków w Państwowych Przedsiębiorstwach Gospo darki Rolnej, k tó ra została o tw arta w czerw cu 1977 r. w P aństw ow ym M uzeum A r cheologicznym w W arszawie.
W zw iązku z 70 rocznicą założenia w W ar szawie T ow arzystw a O pieki n a d Z a b y tk a mi Przeszłości, z inicjatyw y Kom isji a przy poparciu i pom ocy finansow ej K onserw a to ra Z abytków M. St. W arszaw y d ra L echa
K rzyżanow skiego, w m urow ana zo stała w p o rtalu daw nej siedziby T O n Z P (kam ienica Baryczków n a R yn k u S tarego M iasta) tab lica pam ią tk o w a; a u to rem p ro jek tu tablicy był inż. arch, m gr M ieczysław Sam borski. Członkow ie K om isji O ch ro n y Z abytków o raz G ro n a K onserw atorów brali udział w przygotow aniu uroczystego posiedzenia O ddziału W arszaw skiego SH S i W arszaw skiego O ddziału T O n Z pośw ię conego 70-leciu założenia Tow arzystw a O pieki n a d Z ab y tk am i Przeszłości; posie dzenie odbyło się w dniu 21 p aździernika 1977 r. w Starej P o m a rań cza m i w Ł azien kach.
N ie wszystkie je d n a k akcje podejm ow ane przez K om isję O ch ro n y Z ab y tk ó w u dało się zrealizow ać. P row adzone od k ilk u lat rozm ow y z R e d ak cją P W N w spraw ie serii wydaw niczej „ M a zo v ian a ” (pośw ię conej zabytkom M azow sza w jeg o h isto rycznych granicach) zdają się nie m ieć szans n a pozytyw ne załatw ienie. P o dobnie o d la t nie m o żn a doprow adzić do z a k o ń czenia spraw y oznakow ania tablicam i inform acyjnym i zab y tk ó w W arszaw y, p o m im o iż wszystkie zainteresow ane tym instytucje nie m ają zastrzeżeń dla podjętej inicjatyw y.
W sk ład K om isji w chodzi 10 o só b : p rz e w odniczący — d r A ld o n a B artczakow a (od połow y 1975 r., p o przednio doc. d r hab. Jerzy K ow alczyk), członkow ie — d r R y szard Brykowski, m gr M ichał G radow ski, m gr Stanisław H iż, doc. d r hab. T adeusz Jaroszew ski, m gr B arbara K aczyńska- -Januszkiew icz, m gr M aria K ozińska, doc. d r h ab . Jerzy K ow alczyk, m gr H a n n a K rzyżanow ska, d r A ndrzej Olszewski.
Aldona B artczakow a R ysza rd B ryko w ski
* O wcześniejszej działalności Kom isji zob. : J. K o w a l c z y k , Powołanie Komisji Ochrony Z a b ytk ó w p rze z warszawskich h istoryków sztu k i, „O chrona Zabytków ” , X X V , nr 2, 1972, s. 124;
T e n ż e , Działalność Kom isji Ochrony Z a b ytk ó w Warszawskich H istoryków S ztu ki w 1972 r., „Ochrona Zabytków ”, X X V I, nr 2, 1973, s. 144— 147; T e n ż e , K om isja Ochrony Z ab ytk ó w
i Grona Konserwatorów p r zy O ddziale W arszawskim S H S , „Ochrona Z ab ytków ” , X X V III, nr 3— 4, 1975, s. 270— 271.
ODD ZIA Ł TOW ARZYSTW A OPIEKI NA D ZABYTKAMI W WARSZAW IE W ŁATACH 1 9 7 6 -1 9 7 7
W dniu 21 czerw ca 1976 r. w siedzibie Stow arzyszenia H istoryków Sztuki w W ar szawie — praw ie d okładnie w 70 rocznicę założenia Tow arzystw a O pieki n a d Z ab y t kam i Przeszłości — z inicjatyw y tzw. Mię- dzystow arzyszeniow ej Kom isji P o ro zu m ie wawczej ds. O ch ro n y Z ab y tk ó w 1 odbyło się pierwsze zebranie W arszaw skiego O d
1 Z ob. wyżej D ziałalność K om isji Ochrony Z ab ytk ó w O ddziału W arszawskiego S H S w latach 1975— 1977.
działu Tow arzystw a Opieki n ad Z a b y tk a mi. W ten sposób zrealizow any zo stał od daw na w ysuw any postu lat stw orzenia trw ałych form organizacyjnych dla ro z proszonych d o tąd inicjatyw w zakresie społecznej o chrony narodow ych d ó b r ku l tury, tym bardziej że społeczna o ch ro n a zabytków w naszym k ra ju m a swą długą i piękną tradycję, sięgającą ubiegłego stu lecia.
W grudniu 1976 r., naw iązując do tradycji T O nZ P , O ddział W arszaw ski w ydał ulotkę
pro g ram o w ą skierow aną Do w szystkich m iłośników zabytków , której m otyw em przew odnim stało się podstaw ow e założe nie z uchw alonej przez Sejm P R L ustaw y z d n ia 15 lutego 1962 r. O ochronie dóbr kultury i o muzeach, głoszące, że „Ochrona dóbr kultury, stanowiących dorobek m yśli i pracy wielu pokoleń, je s t obow iązkiem Państwa i powinnością jego obyw ateli” . W ciągu pierw szego ro k u pracy, gdy W arszaw ski O ddział T O nZ był jedynym w k ra ju oddziałem T ow arzystw a, Z arz ąd