R O CZN IKI G LEB O Z N A W C Z E T. X X I V , z. 2, W A R SZA W A 1973
MAŁGORZATA REJMAN-CZAJKOWSKA
ZAW ARTOŚĆ I RO ZM IESZCZEN IE SIA R K I W G LEBA CH W YTW O RZO N YCH Z G LIN Y L E K K IE J
Zakład Gleboznawstwa i Kartografii Gleb IUNG
Określenie zaw artości podstawowych frakcji siarki [13] przeprow a dzono w glebach pobranych z poletek doświadczalnych IUNG, rozm iesz czonych na terenie wojew ództw : łódzkiegc, w arszawskiego i bydgoskiego. Pozwoliło to n a powiązanie wyników analiz z historią pól.
Próbki do oznaczeń pobrano w yłącznie z tych profilów, które w yk a zyw ały skład m echaniczny gliny lekkiej. W ten sposób w ytypow ano do analiz 31 punktów, wśród k tórych na gleby pseudobielicowe przypada 23, na gleby brunatne kw aśne i wyługowane 6 oraz na czarne ziemie 2 profile.
METODYKA
W zakresie oznaczania poszczególnych frakcji siarki glebowej brak dotychczas ujednoliconej m etodyki. W praktyce najczęściej przeprow a dza się oznaczenie ogólnej zaw artości siarki oraz dwóch jej frak cji: o r ganicznej i przysw ajalnej; ponieważ zaś przedstaw iane w literaturze badania porównawcze nad przydatnością różnych metod oznaczania siarki nie doprowadziły do zgodnych wniosków [1, 5, 7, 15, 17, 18, 22, 23], w niniejszym opracow aniu oparto się na w ynikach uzyskanych za po m ocą tych sposobów preparow ania i ekstrakcji gleby, które znajdują najw iększą ilość zwolenników [7, 15, 17, 18, 22]. Ogólną zaw artość siarki oznaczono w ięc według m etody B u t t e r s a i C h e n e r y ’e g o [2], siarkę organiczną według m etody E v a n s a i R o s t a [6], a ,,siarkę przysw ajalną” oznaczono w roztworze fosforanow ym (500 ppm) według m etody E n s m i n g e r a [4]. W celu uniknięcia dodatkow ych błędów, ujednolicono — za S k ł o d o w s k i m [17] — m etodykę końcowego określenia zaw artości poszczególnych frakcji siarki w w yciągach, stosu
204 M. Rejman-Czajkowska
jąc pomiar intensywności zm ętnienia w ywołanego dodatkiem chlorku baru. Uzyskane wyniki przeliczono na 100 g pow ietrznie suchej masy gleby.
Opracowanie statystyczne obejmowało, oprócz określenia błędów oznaczenia poszczególnych frakcji siarki, obliczenie następujących kore lacji 1 :
— między węglem organicznym a ogólną zaw artością siarki dla w arstw ornych wszystkich zbadanych gleb (wszystkie typy łącznie);
— m iędzy ogólną zaw artością azotu i siarki dla poziomów orno-próch-nicznych w szystkich zbadanych gleb (wszystkie typy łącznie);
— m iędzy zaw artością frakcji cząstek o średnicy mniejszej od 0,002 mm i zaw artością frakcji siarki przysw ajalnej w obrębie każdego typu gleb;
— między pH i zaw artością frakcji siarki przysw ajalnej w obrębie każdego typu.
Stwierdzono, że różnice między trzem a równoległym i pom iarami (dla każdej próbki i m etody) nie są system atyczne i m ieszczą się w g ra nicach błędu, k tóry dla ogólnej zaw artości siarki wynosił ± 0,360, dla siarki organicznej ± 0,280, a dla siarki przysw ajalnej ± 0,043 mg%.
Oprócz wym ienionych frakcji siarki oznaczono:
— procentow ą zaw artość frakcji m echanicznych metodą Bouyoucosa w m odyfikacji Casagrande-Prószyńskiego,
— węglan wapnia m etodą Scheiblera, — pH w ln KCl elektrom etrycznie,
— kwasowość hydrolityczną m etodą Kappena, — glin ruchom y m etodą Sokołowa,
— próchnicę m etodą Tiurina, — azot m etodą Kjeldahla,
— potas i fosfor przysw ajalny m etodą Egnera-R hiem a, — magnez przysw ajalny m etodą Schachtschabela,
— zaw artość kationów w ym iennych (wapń i magnez) oznaczono w próbkach bezwęglanowych w w yciągu ln octanem am onu; w próbkach w ęglanow ych w w yciągu 0,5n chlorkiem amonu 2.
1 Korelacje obliczono według wzoru:
- x y N T x y ~ ( x 2' V ) 1/2 gdzie: = 2 x * — ( 2 x ) ~ n analogicznie Uy2’ = Z y 2 -n
Siarka w glebach z gliny lekkiej 205
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GLEB
W iększość zbadanych gleb w ykazuje w obrębie profilu niejednolity skład m echaniczny. W ierzchnie w arstw y są na ogół spłaszczone, głębiej spotyka się przew arstw ienia gliną średnią, a niekiedy naw et piaskiem gliniastym . Znaczne zróżnicowanie ujaw nia analiza zaw artości frakcji iłu koloidalnego. Pod tym względem większość gleb w ykazuje dwuczło-nowość profilu, przejaw iająca się w tym , że poziomy zalegające na głę bokości poniżej 30 - 35 cm zaw ierają dwa do czterech razy więcej ko loidów niż w arstw y powierzchniowe. Zróżnicowanie to może być w yni kiem działania zarówno czynników n atu ry geologicznej (rozmycie po w ierzchniowe, zjaw iska peryglacjalne), jak też glebotwórczej.
G L E B Y PS EU D O B IE LIC O W E
W om aw ianych glebach pseudobielicowych zasięg poziomu A 3 odpo wiada zawsze miąższości w arstw o lżejszym składzie m echanicznym , n a tom iast poziom В pokrywa się z górną strefą w arstw y zasobniejszej w
koloidy (rys. 1). W poziomach iluwialnych nie stw ierdza się jednak w y raźnej akumulacji frakcji iłu koloidalnego w porównaniu ze skałą m a cierzystą. W ty ch glebach, gdzie pionowe zróżnicowanie składu m echa nicznego było niewielkie, nie nastąpiło w yraźne w ykształcenie pozio
mów i В (profil 9). Zróżnicowanie składu m echanicznego i cech m or
fologicznych, jak również płaskie położenie w rzeźbie terenu większości zbadanych gleb pseudobielicowych przem aw iają za tym , że górna część profilu podlega okresowo oglejeniu [16].
Większość om aw ianych gleb (tab. 1) wykazuje odczyn kwaśny bądź słabo kwaśny (pH KC1 4,3 - 6,5), przy czym prawidłowość zm ian nie jest jednakowa. W głębszych w arstw ach niektórych gleb (profile 5, 7, 9, 11, 14, 18, 21, 23) stwierdzono w zrost pH, który w przypadku profilów 7, 9, 18 i 21 wiąże się z występow aniem węglanów. W innych profilach zaznacza się nieznaczny wpływ wapnowania na podwyższenie pH w ierzch nich w arstw gleby (profile 1, 6, 8, 10, 12, 15, 16, 21, 22, 23).
W ahania zaw artości glinu w ym iennego w obrębie badanych gleb w y kazują zależność od pH, przy czym gleby o odczynie słabo kw aśnym nie zaw ierają tej form y glinu.
Większość ze zbadanych gleb pseudobielicowych w ykazuje niedosta teczną lub m ierną zasobność w przysw ajalny fosfor i potas. W yjątek sta nowią profile 1 i 15, w k tórych zaw artość tych składników jest stosun kowo duża. Profile 6, 9 i 12 w ykazują w ystarczającą zasobność w fosfor przysw ajalny, przy równoczesnej m iernej lub niedostatecznej zasobności w potas.
Wyniki a n a liz mechanicznej i chem icznej. Gleby pseudobiclicow e wytworzone z g lin y le k k ie j R e su lts of mechanical and chem ical a n o ly s is . Pseudopodsolic s o i l s developed o f lig h t loam
T a b e l a 1 Nr p ro fi lu G оо «G Głębo kość cm Zawartość f r a k c ji irech. o 0 cząstek w mm, /o Content o f me chem ical f r a c t io n with Próch n ic a ogółemN T o ta l N % CaCO^ pH w - in Kwa sowość hy d ro l. Hydro l o g i Л1 wy mien ny Ex chan P o j. sorpc. h ydrol. Hydro lo g i c a l sorp tio n cap aci ty p205 k2o Mg C: 3 og N :S og og og P r o fi le No. « U О о Рч К Depthcm 0 o f p a r t i c l e s in mm,% Ilumus % % SGI c a l a c id i ty ge a -b le A3. mg/100 g g le wg Egnera by according to Egner mg/100 g o f s o i l moaoob stosu n ki procentowe 1 .0 -0 ,1 0 , 1 -0 ,-0 2 0 ,0 2< 0,002< me in 100 g o f s o i lme w 100 g gleby r a t i o in per cent 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1 А1 5-15 49 27 21 7 2 ,1 2 0 ,1 6 6 _ 5 ,7 2 ,2 0 _ 6 ,0 4 1 4 ,1 3 0 ,5 5 ,5 100,0 9 ,4 1 0 ,6 25-35 41 29 30 17 0 ,7 3 0 ,0 4 6 - 4 ,4 2 ,9 4 1 ,4 3 5 ,3 4 10 ,3 30,0 5 ,6 8 2 ,1 8 ,9 9 ,2 В1 40-50 32 21 47 16 0 ,3 6 n .o . - 4 .3 2 ,7 2 1 ,6 5 7 ,9 7 3 ,8 1 0 ,0 1 3 ,4 5 3 ,4 С 80-90 42 23 35 17 n .o . n .o . - 4 ,0 3 ,3 1 2 ,3 7 8 ,5 4 6 ,2 1 2 ,5 1 2 ,2 С 120-130 48 21 31 14 n .o . n .o . - 4 ,2 1 ,9 8 1 ,1 1 7 ,1 9 6 ,2 8 ,5 11 ,2 2 А1 5-15 58 24 18 5 1 ,8 6 0 ,0 9 8 _ 4 ,5 3 ,3 8 0 ,4 7 5,5 3 5 ,5 1 2 ,5 2 ,6 9 3 ,5 8 ,5 1 1 ,0 А3 25-30 49 21 24 8 0 ,7 9 0 ,0 5 3 - 4 ,7 1,9 8 0 ,4 5 3 ,9 1 2 ,5 8 ,8 3 ,8 8 8 ,8 1 1 ,2 7 ,9 В1 50-60 40 21 39 23 n .o . n .o . - 4 ,6 1 ,8 4 0 ,4 6 12,12 3 ,5 1 0 ,0 10,2 В/С 80-90 46 22 32 18 n. 0. n .o . - 5 ,5 0 ,8 1 - 10,09 12 ,7 5 ,8 7 ,6 с 120-130 45 22 33 17 n .o . n .o . - 5 ,3 0 ,5 1 - 20 ,5 8 9 ,0 7 ,3 7 ,6 3 А1 5-15 61 22 17 9 1 ,6 6 0,0 8 5 _ 4 ,3 2 ,7 9 0 ,4 1 n .o . 3 ,5 8 ,5 5 ,2 10 9 ,5 9 ,7 1 1 .3 Аз 25-35 63 23 14 6 0 ,5 2 n .o . - 4 ,5 1,6 9 0 ,3 2 n .o . 1 ,3 6 ,8 9 ,2 5 3 ,6 Bl 40-50 48 22 30 21 0 ,5 5 n .o . - 5 ,2 1 ,1 8 - n .o . 1 ,0 5 ,0 1 9 ,6 4 8 ,6 с 70-80 51 20 29 19 n .o . n .c . - 5 ,5 0 ,7 3 - n .o . 4 ,7 5 ,0 1 5 ,4 с 120-140 50 23 27 19 n .o . n .o . - 5 ,2 0 ,2 9 - n .o . 0 ,3 6 ,8 1 2 ,4 4 А1 5-15 70 16 14 5 1 ,6 6 0 ,0 8 3 _ 4 ,7 2 ,5 0 0 ,1 8 4 ,5 8 5 ,6 1 3 ,5 4 ,2 1 1 7 ,4 1 0 ,1 1 1 ,6 Аз 30—40 70 17 13 4 0 ,3 1 n .o . - 5 ,5 0 ,7 3 - 3 ,2 0 1 ,4 1 ,8 4 ,6 6 0 ,5 Bl 45-55 48 22 30 20 0 ,2 8 n. 0. 5 ,5 0 ,8 8 - 13,17 1 ,3 5 ,0 1 4 ,6 3 2 ,5 с 75-85 53 21 26 16 n .o . n .o . - 5 ,7 0 ,5 1 - 10,48 1 0 ,6 3 ,5 1 3 ,4 с 120-130 59 19 22 13 n .o . n. 0. - 5 ,8 0 ,4 4 - 9 ,5 9 2 0 ,0 5 ,0 1 2 ,8 20 6 M . R e jm a n -C z a jk o w sk a
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 5- A1 5 - 2 0 44 32 24 6 го о ■>о 0 , 1 0 9 _ 6 , 1 0 , 5 8 _ 1 1 , 6 4 7 , 0 4 , 3 1 1 , 0 9 7 , 5 8 , 9 1 1 , 0 A3 2 5 - 3 5 42 34 24 6 0 , 7 8 n . o . - 6 , 0 0 , 4 6 - 7 , 4 6 0 , 6 1 , 5 9 , 8 8 7 , 7 * 4 5 - 6 0 45 23 32 16 0 , 4 7 11.0. - 6 , 1 0 , 4 3 - 1 5 , 6 6 0 , 6 1 , 3 1 8 , 4 5 6 , 3 °1 7 5 - 9 0 44 25 31 17 n, 0. 11.0. - 6 , 1 0 , 2 2 - 1 4 , 2 5 1 , 8 6 , 0 2 0 , 0 c 2 1 1 0 - 1 5 0 40 6 54 39 и . о . 11.0. - 6 , 7 0 , 3 6 - n . o . 2 0 , 0 1 0 , 2 2 8 , 2 6 A1 5 - 2 0 60 25 15 6 2 , 5 9 0 , 0 7 1 - 5 , 9 1 , 0 8 - 6 , 3 1 1 2 , 9 8 , 5 8 , 2 1 4 5 , 7 6 , 9 2 1 , 2 A3 3 5 - 4 5 52 29 19 5 0 , 3 4 n . o . - 5 , 8 0 , 1 4 - 3 , 8 5 3 , 3 1 , 3 6 , 4 3 9 , 4 Bx/C 5 0 - 6 0 44 25 31 17 n . o . n. o. - 5 * 7 0 , 5 8 - 8 , 4 2 3 , 0 5 , 0 1 5 , 6 с 1 1 0 - 1 2 0 44 25 31 16 n . o . n . o . - 5 , 7 0 , 5 1 - 9 , 7 9 3 , 0 5 , 0 1 7 , 6 7 A1 5 - 2 0 68 21 11 5 1 , 5 4 0 , 0 8 1 - 5 , 9 0 , 7 2 _ n . o . 3 , 3 4 , 0 9 , 0 9 7 , 3 8 , 8 1 1 , 0 A3 3 0 - 4 0 68 20 12 3 0 , 3 4 n . o . - 6 , 0 0 , 2 9 - n . o . 2 , 1 2 , 2 1 0 , 6 3 8 , 2 ■H 5 0 - 6 0 47 24 29 17 n. О. n . o . 0 , 1 5 6 , 2 0 , 3 6 - n . o . 3 , 3 7 , 0 3 6 , 4 С 7 0 - 9 0 47 28 25 18 n . o . n . o . 0 , 4 5 6 , 3 0 , 3 6 - n . o . 1 , 5 4 , 8 32,0 с 110-150 48 24 28 19 n . o . n . o . 9 , 7 9 6 , 6 0 , 3 6 - n . o . 0 , 3 4 , 8 2 5 , 4 8 A1 1 0 - 2 0 51 32 17 7 1 , 3 6 0 , 0 8 4 _ 6 , 0 1 , 3 0 - n . 0. 3 , 5 7 , 0 4 , 8 1 0 9 , 1 1 1 , 5 9 , 4
Аз
3 5 - 5 0 59 20 21 9 0 , 2 7 n . o . - 5 , 2 0 , 7 2 - n . o . 1 , 5 7 , 0 7 , 4 3 5 , 8 >1 6 0 - 7 5 58 14 28 17 n . o . n . o . - 6 , 3 0 , 7 2 - n . o . 2 , 5 7 , 0 1 1 , 4 с 1 0 0 - 1 2 0 57 13 50 19 n . o . n . o . - 5 , 8 0 , 6 5 - n . o . 2 , 3 7 , 0 9 , 6 9 A1 1 0 -1 5 53 24 23 11 1,29 0 , 0 6 4 _ 5 , 7 1 , 1 0 _ 6 , 7 3 1 0 , 7 9 , 0 6 , 6 52,0 4 , 5 1 1 , 7 A3/Bl 2 5 - 3 0 46 24 30 15 0 , 3 5 n . o . - 5 , 6 1 , 9 6 - 9 , 5 6 6 , 0 - 9 , 6 5 9 , 0 Вх/с 7 5 - 8 0 43 24 33 18 n. 0. n . o . - 5 , 5 0 , 8 8 - 1 1 , 3 6 1 7 , 5 1 , 0 1 2 , 8 с 120-125 41 26 33 2 4 n . o . n . o . 6 , 8 9 6 , 6 0 , 3 7 - 1 3 , 3 3 - - 1 0 , 8 10 A1 1 0 -1 5 59 26 15 7 1 , 6 3 0 , 0 9 7 _ 5 , 4 1 , 3 0 _ n . o . 0 , 7 2 , 0 6 , 4 6 6 , 3 6 , 8 9 , 8Аз
3 5 - 4 0 60 22 18 7 0 , 4 3 n . o . - 4 , 9 0 , 8 7 0 , 1 4 n . o . 0 , 2 1 , 3 4 , 8 6 7 , 2 B1 7 0 - 7 5 49 19 32 19 n . o . n . o . - 5 , 2 0 , 7 9 0 , 1 7 n . o . 0 , 7 3 , 0 1 5 , 6 с 1 2 0 - 1 2 5 50 21 29 15 n . o . n . o . - 5 , 1 0 , 7 9 0 , 1 7 n . o . 6 , 5 3 , 8 1 1 , 8 11 A1 1 0 - 1 5 63 22 15 7 1 , 8 5 0 , 1 0 9 _ 4 , 6 ' 2 , 6 0 0 , 1 5 n . o . 2 , 5 1 3 , 3 4 , 4 8 4 , 5 8 , 6 9 , 8 A3 3 5 - 4 0 59 23 18 7 0 , 4 0 n . o . - 4 , 3 1 , 8 8 0 , 1 0 n . o . - 3 , 0 5 , 0 4 2 , 4 вх/с 7 0 - 7 5 51 19 30 19 n . o . n . o . - 4 , 5 1 , 5 0 0 , 1 6 n . o . 1 , 7 4 , 5 • 1 3 , 6 с 115-120 51 17 32 22 n .o . n .o . - 6 , 3 0 , 4 3 - n .o . 5 , 2 3 , 8 1 2 , 4 S ia rk a w g le b ac h z gli ny le k k ie j 207 c .d . ta b e li 1c .d . ta b e li 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 10 19 20 12 A1 10-15 45 33 22 7 1 ,8 8 0 ,1 1 1 0 ,2 6 ,8 0 ,4 4 _ n .o . 1 7 ,7 4 ,0 5 ,2 8 8 ,4 9 ,0 9 ,8 a , 4 5-50 40 39 21 5 0 ,5 2 n .o . - 6 ,3 0 ,6 6 - n .o . 9 ,0 1 ,0 4 ,8 5 8 ,5 Bj/C 70-75 51 21 28 14 n .o . n .o . - 5 ,7 1 ,1 8 - n .o . 7 ,5 6 ,0 1 1 ,6 С 120-125 52 20 28 14 n .o . n .o . - 6 ,8 1,03 - n .o . 3 ,0 5 ,0 9 ,8 13 A1 10-15 73 16 11 3 0 ,8 2 0 ,0 7 1 _ 5 ,4 1 ,2 2 _ n .o . 7 ,0 1 4 ,5 4 ,8 4 1 ,7 6 .2 6 ,7 A5/b i 35-40 64 20 16 4 0 ,2 2 n .o . - 5 ,5 0 ,7 6 - n .o . 4 ,9 1 2 ,0 3 ,8 1 9 ,5 c /6/ 75-80 47 20 33 18 n. 0. n .o . - 5 ,6 0 ,4 6 - n .o . 6 ,1 6 ,2 4 ,2 с 120-125 43 23 23 13 n. 0. n. 0. - 5 ,1 1 ,1 4 - n .o . 1 2 ,1 1 7 ,0 1 3 ,8 14 A1 10-15 66 20 12 5 1 ,4 4 0 ,0 9 3 _ 5 ,8 1 ,0 1 _ n .o . 5 ,4 9 ,0 6 ,6 7 4 ,1 8 ,4 9 ,0 A , 40-45 55 25 20 9 n. 0. n .o . - 6 ,6 0 ,7 2 - n .o . 5 ,1 3 ,8 7 ,4 B'l 80-85 44 22 34 19 n .o . n .o . - 6 ,1 0 ,7 6 - n .o . 4 ,7 5 ,5 1 5 ,0 с 120-130 46 25 29 9 n. 0. n .o . - 6 ,8 1,03 - n .o . 0 ,6 5 ,5 8 ,4 15 A1 10-15 64 19 17 7 1 ,4 5 0 ,0 8 5 0 ,2 6 ,5 0,72 _ n .o . 9 ,5 4 ,0 5 ,4 7 6 ,9 7 ,8 9 ,8 A3 35-40 63 20 17 6 0 ,2 0 n .o . - 6 ,0 0 ,4 3 - n .o . 2 ,5 1 ,5 6 ,0 2 4 ,0 B Î 65-70 54 18 28 18 n. 0. n .o . - 5 ,9 0 ,7 2 - n .o . 4 ,0 7 ,5 1 0 ,8 с 120-125 50 24 26 13 n. 0. n .o . - 5 ,1 1 ,0 1 - n .o . 6 ,5 6 ,5 9 ,6 16 A1 10-15 61 23 16 8 1 ,4 9 0 ,107 _ 6 ,1 0 ,7 9 _ n .o . 2 ,2 1 5 ,8 5 ,4 7 9 ,0 9 ,8 8 ,1 A3 35-40 59 22 19 11 0 ,4 1 n .o . - 5 ,4 0 ,9 5 - n .o . 0 ,2 4 ,5 7 ,8 5 0 ,7 % 65-70 46 23 31 21 n .o . n .o . - 5 ,3 0 ,9 5 - n .o . 1 ,0 4 ,5 1 2 ,2 с 110-115 51 21 28 22 n .o . n .o . - 5 ,6 0 ,5 8 - n .o . 6 ,0 3 ,0 1 3 ,0 17 A1 10-15 60 22 18 8 1.11 0 ,0 6 9 - 4 ,5 2 ,2 4 0 ,3 1 4 ,5 2 1 ,7 1 3 ,3 4 ,8 6 2 ,4 6 ,7 9 ,3 A3 35-40 54 25 21 8 0 ,2 8 n .o . - 5 ,2 0 ,7 2 0 ,1 5 3 ,2 9 0 ,7 4 ,5 5 ,6 3 2 ,5 B1 80-85 58 13 29 17 n .o . n .o . - 5 ,2 0 ,8 7 0 ,1 5 10,01 1 ,7 6,8 12,6 с 120-125 54 18 28 13 n .o . n .o . - 5 ,3 1 ,7 9 0 ,1 4 10,91 2 ,5 7 ,3 1 3 ,0 18 A1 10-15 64 21 15 7 1,01 o , o e i _ 6,0 0 ,7 2 _ n .o . 6 ,5 9 ,0 6,2 6 1 ,1 8 ,5 7 ,2 A3 35-^0 57 22 21 11 0,38 n .o . - 6,1 0 ,4 3 - n .o . 3 ,2 4 ,0 7 ,2 48 ,7 Bx/Cw 70-75 49 23 28 15 n .o . n .o . 5 ,8 6 ,3 0 ,3 6 - n .o . 1 ,5 2 ,5 7 ,2 С w 120-125 45 25 30 14 n .o . n .o . 9 ,4 6 ,8 0 ,2 9 - n .o . 0 ,5 4 ,0 8 ,2 20 8 M . R e jm a n -C z a jk o w sk a
1 2 3- 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 19 A1 1 0 - 1 5 52 23 25 7 1,29 0 , 0 9 0 _ 5 , 9 0 , 9 5 _ п . о . 2 , 5 6 , 0 6 , 8 8 5 , 5 1 0 , 3 8 , 3 A3 4 0 - 4 5 47 24 29 8 0 , 7 0 0 , 0 4 8 - 5 , 8 0 , 7 4 - п . о . 2 , 5 5 , 0 8 , 2 8 1 , 2 9 , 6 8 , 5 6 5 - 7 0 45 22 33 15 п.о. п . о . - 5 , 8 0 , 7 4 - п . о . 5 , 0 5 , 0 1 0 , 2 С 115-120 40 18 42 23 п.о. п . о . - 5 , 8 0 , 5 9 - п . о . 6 , 0 1 0 , 0 1 6 , 8 20 A1 1 0 - 1 5 64 19 17 5 1 , 0 7 0 , 0 7 2 _ 4 , 7 1 , 8 6 0 , 5 1 п . о . з,о' 5 , 7 5 , 2 7 9 , 5 9 , 2 8 , 6 A3 4 5 - 5 0 65 17 18 5 0 , 3 9 п . о . - 5 , 3 0 , 5 9 0 , 1 7 п . о . 3 , 5 2 , 5 6 , 6 6 5 , 8 Вд/С 7 0 - 7 5 49 18 33 19 п . о . п . о . - 4 , 7 1 , 3 9 0 , 5 9 п . о . 4 , 5 7 , 3 1 1 , 4 с 12 0 - 1 2 5 49 20 31 18 п . о . п . о . - 4 , 5 1 , 4 7 0 , 7 6 п . о . 7 , 5 8 , 5 1 1 , 6 21 A1 1 0 - 1 5 64 20 16 4 0 , 9 9 0 , 0 6 9 _ 6 , 2 0 , 8 7 _ 5 , 8 0 4 , 8 7 , 5 5 , 2 7 5 , 6 9 , 2 8 , 3 Аз 3 0 - 5 5 51 22 27 13 0 , 2 3 п . о . - 5 , 8 0 , 6 5 - 5 , 6 7 2 , 5 7 , 5 5 , 8 3 5 , 6 B1 7 0 - 7 5 47 20 33 19 п . о . п . о . - 6 , 2 0 , 5 8 - 1 2 , 2 9 1 0 , 0 6 , 5 9 , 8 Cw 1 2 0 -1 2 5 49 22 29 11 п . о . п . о . 8 , 1 6 , 5 0 , 2 9 - 1 3 , 7 6 1 , 0 5 , 0 9 , 2 22 A1 1 0 - 1 5 65 19 16 5 0 , 8 5 0 , 0 5 5 _ 5 , 9 _ _ п . о . 3 , 0 6 , 8 5 , 8 6 6 , 4 7 , 4 9 , 0 Аз 35 -^ 0 52 23 25 12 0 , 2 3 п . о . - 5 , 9 - - п . о . 2 , 2 6 , 8 7 , 6 3 2 , 9 Bi 6 5 - 7 0 47 21 32 18 п . о . п . о . - 5 , 6 0 , 2 2 - п . о . 2 , 2 1 0 , 0 1 4 , 2 9 9 , 2 С 115-120 48 20 32 17 п. 0. п . о . - 5 , 7 0 , 0 7 - п . о . 9 , 0 8 , 3 1 1 , 8 23 A1 1 0 - 1 5 63 21 16 6 1 , 1 7 0 , 0 6 9 _ 6 , 3 _ _ п . о . 4 , 2 1 3 , 3 4 , 0 2 4 , 7 1 0 , 1 9 , 8 Аз 4 0 - 4 5 57 22 21 7 0 , 2 2 п . о . - 6 , 0 - - п . о . 2 , 7 3 , 0 5 , 2 * 1 8 0 - 8 5 50 17 33 16 п . о . п . о . - 5,7- - - п . о . 7 , 0 9 , 3 1 1 , 2 с 1 2 0 -1 2 5 45 25 30 14 п . о . п . о . - 6 , 6 - - п . о . 9 , 5 6 , 3 7 , 4 i S ia rk a w g le b ac h z gl in y le k k ie j 20 9 c .d . ta b e li 1
2 1 0 M. Rejman-Czajkowska
Zaw artość magnezu przysw ajalnego w w arstw ie ornej waha się w gra nicach 2 , 6 - 1 1 , 0 mg w 100 g, w ykazując tendencję w zrostu w głąb pro filu glebowego.
Pod względem zaw artości próchnicy omawiane gleby można określić jako słabo próchniczne. Stosunek węgla organicznego do ogólnej za w artości azotu w poziomach próchnicznych w aha się w granicach 7,2 -- 11,6. W yjątek stanowi profil 6, gdzie stosunek C:N wynosi 21,2.
G L E B Y B R U N A T N E K W A Ś N E I W Y Ł U G O W A N E
Pionowa zmienność mechanicznego składu w om awianych glebach brunatnych w ykazuje taki sam układ jak w glebach pseudobielicowych (spłaszczone w arstw y powierzchniowe zalegające na m ateriale bogatszym w koloidy, tab. 2). Gleby brunatne różnią się jednak położeniem w tere nie, które zapewnia dobry odpływ wód opadowych i tym sam ym zapo biega okresowemu oglejaniu górnych w arstw (tab. 2).
W iększość zbadanych gleb wykazuje odczyn słabo kwaśny, a charak te r jego zmienności w obrębie profilów wiąże się z zaw artością w ęgla nów w głębszych w arstw ach bądź nawożeniem uw zględniającym wapno wanie. Zaw artość glinu wymiennego jest mała. Kwasowość hydrolitycz-na również hydrolitycz-na ogół niska, przy czym kierunek jej zmienności nie w y kazuje pow tarzających się prawidłowości. W szystkie gleby zaw ierają m ierną lub niedostateczną ilość przysw ajalnego fosforu i potasu. Z aw ar tość m agnezu przysw ajalnego w w ierzchnich w arstw ach waha się w gra nicach 5 , 4 - 17,2 mg w 100 g gleby i w ykazuje tendencje wzrostu w głąb profilu.
Pod względem zaw artości próchnicy dwie z om awianych gleb można określić jako średnio próchniczne (profile 24 i 26), pozostałe — jako słabo próchniczne. Stosunek C:N w poziomie orno-próchnicznym waha się w granicach 7 , 0 - 1 1 , 9 . W yjątek stanowi profil 26, gdzie w artość tego stosunku wynosi 18,8.
C Z A R N E Z IE M I E
Pionowa zmienność składu m echanicznego w obrębie zbadanych czarnych ziem jest podobna jak w glebach pseudobielicowych i b runat nych 3 (tab. 3).
Obie gleby w ykazują odczyn słabo kwaśny (zbliżony do obojętnego), niską kwasowość hydrolityczną oraz brak glinu wymiennego.
3 Do badań włączono tylko dwa (dla porównania) profile czarnych ziem, gdyż zagadnienie zawartości i form występowania siarki w obrębie tych gleb było m.in. przedmiotem pracy Skłodowskiego [17].
T a b e l a 2 Wyniki a n a liz m echanicznej i chemicznej
Gleby brunatne kwaśne i wyługowane wytworzone z g lin y l e k k ie j R e su lts o f m echanical and chemical a n a ly sis Acid and leached brown s o i l s developed of lig h t loam
I.'r pro f i lu Pro f i le Ь'о. Po ziom Horizon Głębo kość w cm Depth in cm Zawartość f r a k c ji mech. 00 cząstek w mm /><>/ Content of mech. fr a c tio n with 0 o f p a r t ic le s in /70/ Próch n ic a Humus У» N ogól ny T o tal И '/0 CaC05 7o pH KC1 Kwaso wość hydrol. Hydro-lo g i c a l a c i d i ty A1 wy mień. chan. able P o j. sorp. hy d r o l. Hydro lo g ie . sorp. capa c i t y P2o5 k2o Mg przy swa ja ln y mg/100 g gleby A v aila ble mg/^100 g of s o i l hO О W **Ph О О UD О CO *’hО0 hO _o *Vi0 0 \vg Egnera mg/100 g g le -bJ . according to Egner mg/100 g o f s o il stosu n ki procentowe r a t i o in per cent 1,0 -0 ,1 0,1 -0,02 0,02< 0,002< me/lCme/] -00 g gl. )0 g O f ; с by s o i l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 24 A1 8-16 64 14 22 11 2 ,2 8 0 ,1 2 4
_
5 ,7 1,9 1_
9 ,6 1 4 ,7 6,8 17,2 1 18,8 1 1 ,1 10,7 /в/ 35-45 50 17 33 26 0 ,8 3 0,0 4 4 - 5 ,6 1,2 5 - 1 2 ,5 2 3 ,8 5 ,0 11,2 8 8 ,0 6 ,0 1 0 ,9 С 80-90 46 21 33 26 n .o . n. 0. - 5 ,8 0,5 1 - 1 1,11 1 3 ,0 3 ,5 11 ,8 с 120-130 42 24 34 19 n .o . n .o . 6 ,9 6 ,3 0 ,3 8 - 14,98 0 ,5 5 ,0 15 ,8 25 A1 5-20 45 36 19 7 1,8 1 0 ,0 6 8 _ 5 ,9 1 ,3 0_
6 ,5 0 3 ,0 7 ,7 5 ,4 8 5 ,3 7 ,2 1 1 ,9 /в/ 35-50 55 19 26 17 0 ,3 3 n .o . - 4 ,3 1,4 4 0 ,1 2 11,67 2 ,7 6 ,0 13 ,2 2 5 ,0 с 90-110 53 20 27 17 n .o . n .o . - 5 ,4 0 ,7 9 9 ,6 7 4 ,3 8 ,0 1 1 ,6 26 А1 5-20 59 24 17 4 2,49 0,077 - 5 ,7 1,45 _ n .o . 9 ,4 13,0 6 ,0 132,0 7 ,0 1 8 ,0 /В/ 35-45 69 18 13 3 0 ,6 0 n .o . - 5 ,4 1,23 - n .o . 9 ,0 2 ,5 3 ,6 104,8 с 55-65 71 17 12 1 n .o . n .o . - 5 ,4 0,7 9 - n .o . 6 ,5 2 ,5 3 ,0 D 90-105 52 21 27 13 n. 0. n .o . - 5 ,1 1,1 6 - n. 0. 6 ,5 10 ,0 13,2 D 130-150 49 20 31 14 n. 0. n .o . - 5 ,0 1,01 0 ,0 9 n .o . 1 0 ,5 8 ,5 1 2 ,0 27 А1 10-15 42 36 22 9 1 ,5 8 0,112 _ 5 ,9 1,90_
n .o . 5 ,4 9 ,0 6 ,2 63 ,7 7 ,8 8 ,2 /В/ 40-45 45 33 22 8 0 ,7 1 n .o . - 4 ,3 2 ,3 0 0 ,5 4 n .o . 6 ,5 5 ,0 6 ,4 62 ,6 8 с 75-80 44 41 15 5 n .o . n .o . - 4 ,6 1,83 0 ,4 0 n .o . 1 1 ,0 3 ,0 9 ,0 с 120-125 36 26 38 18 n .o . n .o . - 4 ,5 1,9 8 0,6 2 11.0, n .o . n .o . 13 ,2 S ia rk a w g le b ac h z gli ny le k k ie j - 21 1c .d . ta b e li 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 28 Ai 10-15 51 29 20 6 1 ,0 8 0,0 8 9 _ 5 ,1 1 ,9 9 0 ,1 6 6,03 4 ,5 7 ,5 6 ,4 68 ,9 8 ,4 7 ,0 /В/ 45-50 45 28 27 7 0 ,6 6 n. 0. - 5 ,8 0 ,5 9 - 4 ,5 8 8 ,0 4 ,0 6 ,4 122,3 С 80-85 40 23 37 16 n .o . n .o . - 6 ,0 0 ,5 9 - 9 ,1 0 9 ,0 5 ,0 1 1 ,6 с 110-115 40 23 37 17 п. 0. n .o . - 6 ,0 0 ,5 1 - 11,55 7 ,5 7 ,5 1 6 ,4 29 A>i 10-15 49 31 20 7 1 ,4 9 0 ,0 8 4 _ 5 ,2 0 ,5 1 - n .o . 3 ,8 2 ,0 8 ,0 8 6 ,4 8 ,4 10 ,3 /В/ 40-45 47 24 29 15 0 ,4 3 n .o . - 5 ,2 0 ,4 3 - n .o . 6 ,0 4 ,0 1 1 ,4 4 9 ,9 с 100-105 49 22 29 19 n .o . n .o . “ 5 ,0 0 ,3 6 0 ,2 5 n .o . 5 ,3 5 ,0 13 ,2
T a b e l a 3
’.ïyniki an aliz m echanicznej i chemicznej - czarne ziemie v.yfcworzone z ś lin y le k k ie j R esu lts of mechanical and chemical a n a ly sis - b lack e a rth s developed of lig h t loam
Nr pro f i lu Pro f i le Ho. Po ziom Ho rizon Głębo kość W cm Depth in cm Zawartość f r a k c ji mech. 0 0 cząstek w mm /*>/ Content of mech. fr a c t io n with 0 of p a r t ic le s in /%/ Próch n ic a Humus 70 N ogól ny T o tal N CaCO^ /0 pH KC1 Kv.-aso-WOSĆ h ydrol. Hydro lo g i c a l a c i d i ty A1 wy mień. Ex change able P o j. sorp. hy d ro l. Hydro lo g ie . sorp. capa c it y P2°5 k2° Mg przy swa ja ln y mg/100 g gleby A vaila b le Mg mg/100 g o f s o i l ЬО 0 CO *Vi0 0 to 0 CO **ьо0 « Ы) 0 25 “u0 0 wg Egnera mg/100 g g le by according to Egner mg/100 g of s o i l stosun ki procentowe r a t i o in per cent 1 ,0 -0 ,1 0 ,1 -0 ,-0 2 0,0 2< <
0,002 me/100 g of s o i lme/100 6 gleby
30 A1 10-15 64 18 18 6 1 ,8 8 0 ,1 1 6 _ 5 ,6 1 ,4 7 _ n .o . 1 ,7 3 ,2 9 ,6 7 4 ,4 7 ,9 9 ,4 С 60-65 4 4 23 33 16 0 ,5 7 n .o . - 5 ,8 0 ,5 9 - n .o . 0 ,8 3 ,2 1 1 ,2 26 ,9 Cw 120-125 46 21 33 22 n .o . n .o . 10 ,4 0 6 ,4 0 ,2 9 - n .o . 0 ,1 3 ,2 1 5 ,8 31 A1 10-15 49 30 21 6 1 ,70 0,099 0 ,1 0 6 ,2 0,0 7 _ n .o . 9 ,2 6 ,5 7 ,8 7 3 ,0 7 ,3 1 0 ,0 c i 40-45 45 23 32 13 0 ,7 3 0 ,0 4 6 - 6 ,1 0 ,0 7 - n .o . 1 ,6 2 ,0 7 ,6 3 4 ,4 3 ,7 9 ,2 c 2 60-65 44 23 33 14 0 ,5 7 n .o . 0 ,0 4 6 ,2 0 ,1 5 - n .o . 1 ,4 3 ,0 9 ,6 3 1 ,9 C5 125-130 49 22 29 15 n .o . n. 0. 7 ,6 9 6 ,4 - - n .o . 3 ,1 4 ,0 15 ,8 21 2 M . R e jm a n -C z a jk o w sk a
Siarka w glebach z gliny lekkiej 213
Pod względem zaw artości łatw o przysw ajalnych składników pokar m ow ych (fosfor i potas) profil 30 należy ocenić jako m ało zasobny, n a tom iast profil 31 — jako zasobny w fosfor, ale bardzo ubogi w potas.
Z aw artość m agnezu przysw ajalnego w w arstw ie ornej wynosi odpo wiednio 9,6 oraz 7,8 mg w 100 g gleby i w ykazuje tendencje wzrostu w głąb profilów. Obie gleby są słabo próchniczne. W artość stosunku C:N w poziomie orno-próchnicznym nie przekracza liczby 10.
WŁAŚCIWOŚCI ROLNICZE OMAWIANYCH GLEB
Na podstawie doświadczeń terenow ych IUNG można stw ierdzić, że plony, uzyskiwane w ciągu 3 - 4 lat poprzedzających pobranie prób do analizy, kształtują się na ogół poniżej średniego poziomu. D otyczy to zwłaszcza takich upraw , jak buraki cukrowe oraz ziemniaki wczesne i późne. N atom iast plony roślin zbożowych w ahają się od niżej średnich do bardzo dobrych. Te ostatnie wiążą się ściśle z nawożeniem i dlatego przew ażają w latach objętych doświadczalnictwem terenow ym IUNG. Mówiąc o nawożeniu należy stwierdzić, że na 30 pól 6 nie otrzym ało n a wożenia obornikiem w ciągu 3 - 4 m inionych la t (profile 8, 10, 12, 16, 19 i 27), 3 pola były dwukrotnie nawożone dawkami 150 - 300 q/ha (profile 2, 21, 25), a pozostałe otrzym ały w ty m okresie jedną dawkę obornika w wysokości 250 - 300 q/ha. Nawozów zielonych nie stosow a no, poza jednym w yjątkiem (profil 21).
Odnośnie nawożenia m ineralnego należy stw ierdzić znaczną rozpiętość stosow anych dawek. Przykładowo, graniczne ilości składników pokarm o w ych (w kg/ha N, P 20 5, K 20 i S) pod rośliny zbożowe kształtow ały się następująco:
— N od 0 do 120, z przew agą dawek 30 - 60 kg/ha; brak nawożenia stwierdzono w 6 przypadkach;
— ■ P 20 5 od 0 do 72 z przew agą daw ek 30 - 60 kg/ha; brak nawożenia stwierdzono w 5 przypadkach;
— K 20 od 0 do 100 z przew agą dawek 50 - 80 kg/ha; brak nawożenia stw ierdzono w 12 przypadkach;
— S od 0 do 39 z przew agą dawek 1 0 - 3 9 kg/ha; brak nawożenia stw ierdzono w 5 przypadkach.
Należy zw rócić uwagę, że duże ilości nawozów stosowane były zwłasz cza pod rośliny doświadczalne.
Rozpiętość dawek nawozów m ineralnych pod pozostałe grupy roślin przedstaw ia się podobnie. Stwierdzić można, że dla większości gleb ilość wprowadzonych składników pokarm ow ych odpowiadała, a naw et prze kraczała potrzeby nawozowe upraw ianych roślin. U w aga ta nie dotyczy
2 1 4 M. Rejman-Czajkowska
jednak nawożenia siarką, której dawkowanie m iało ch arak ter przypad kowy, zależny od ilości stosowanego superfosfatu oraz siarczanu amonu. W apnowanie stw ierdzono w przypadku 10 pól (profile 10, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 21, 19 i 27), przy czym ilości wprowadzonego CaO w ahały się w granicach 650 - 1625 kg/ha.
OGÓLNA ZAWARTOŚĆ I ROZMIESZCZENIE SIARKI W BADANYCH GLEBACH
Ogólna zaw artość siarki w poziomach A* gleb pseudobielicowych jest stosunkowo niska i w aha się w granicach 6,84 - 14,38 m g S w 100 g (rys. 1). W stosunku do skały m acierzystej najw iększe nagrom adzenie siarki w ystępuje w w ierzchnich w arstw ach gleb (do głębokości 30 cm), po czym zaznacza się w yraźny spadek. W niektórych glebach (profile 2, 3, 4, 7 i 8) stw ierdzono również nagrom adzenie siarki w poziomie В przy
zachowaniu ogólnej tendencji spadkowej.
Ogólna zaw artość siarki w głębszych w arstw ach om aw ianych gleb waha się w granicach 2 , 0 2 - 6 , 1 0 mg S w 100 g gleby. Duża ilość siarki, stw ierdzona w głębszych w arstw ach niektórych gleb, wiąże się najp raw dopodobniej z obecnością węglanów (profile 7 i 18), aktualnym oglejeniem (profil 13) oraz dużą zaw artością iłu koloidalnego (profil 19). W przypad ku profilu 13 zw raca uw agę duże nagrom adzenie organicznych połączeń siarki kosztem frakcji przysw ajalnej, co wiąże się zapewne z intensyw nym rozwojem mikroorganizmów w strefie w ystępow ania procesów gle jowych.
Rys. 1. Rozmieszczenie siarki w obrębie profilów gleb pseudobielicowych (rys. la — lf) 1 — b a r w a c z a r n a , 2 — c z a r n o s z a r a , 3 — c ie m n o s z a r a , 4 — s z a r a , 5 — ja s n o s z a r a , 6 — p o p i e la t a , 7 — c ie m n o p o p ie la ta , 8 — s z a r o p o p ie la ta , 9 — ja s n o b r u n a t n a , 10 — b r u n a t n a , l l — c ie m n o b r u n a t n a , 12 — s z a r o b r u n a t n a , 13 — c i e m n o s z a r o b r u n a t n a , 14 — r d z a w a , 15 — ż ó łta , 16 — c ie m n o ż ó łt a , 17 — c i e m n o ż ó łt o b r u n a t n a , 18 — s z a r o ż ó łta , 19 — p o p ie la to ż ó łta , 20 — o g l e je n ie , 21 — w y t r ą c e n i a ż e la z is te k o n k r e c y jn e , 22 — w y t r ą c e n i a ż e la z is te n i e k o n k r e c y jn e , 23 — p la m y g le jo w e , 24 — s k u p is k a w ę g la n ó w , 25 — z a c ie k i w ę g la n o w e , 26 — S OQ ( s ia r k a o g ó ln a ) : s k a la d o ln a — 1 c m o d p o w ia d a 1 m g S , 27 — S p (s ia rk a , p r z y s w a ja ln a ) ; s k a la d o ln a — 1 c m o d - o p w ia d a 1 m g S , 28 — w s k a ź n ik n a g r o m a d z e n ia S o r;; s k a la d o ln a — 1 c m o d p o w ia d a z a w a r t o ś c i s ia r k i w s k a l e m a c i e r z y s t e j g le b y . 29 — s to s u n e k S p : S o g ; s k a l a g ó r n a
Sulphur distribution in the profiles of pseudopodzolic soils (Fig. la— lf)
1 — b la c k c o lo u r , 2 — b l a c k - g r e y , 3 — d a r k - g r e y , 4 — g r e y , 5 — b r ig h t g r e y . 6 — a.sh en . 7 — d a r k a s h e n , 8 — a s h e n - g r e y , 9 — b r i g h t b r o w n , 10 — b r o w n , 11 — d a r k b r o w n , 12 — g r e y is h - b r o w n , 13 — d a r k g r e y is h - b r o w n , 14 — r u s t y , 15 — y e llo w , 16 —• d a r k y e llo w , 17 — d a r k y e llo w is h - b r o w n , 18 — g r e y is h - y e llo w , 19 — a s h e n -y e llo w , 20 — g le iz a tio n , 21 — f e r r u - g in e o u s c o n c r e t io n p r e c i p i t a t e s , 22 — f e r r u g in e o u s n o n - c o n c r e t i o n p r e c i p i t a t e s , 23 — g le y s ta in s , 24 — c a r b o n a t ic a g g r e g a te s . 25 — c a r b o n a t ic in fu s io n s , 26 — S o g (to ta l s u lp h u r ) ; lo w e r s c a l e — 1 c m c o r r e s p o n d s w ith 1 m g S , 27 — S p ( a v a ila b le s u lp h u r ) , lo w e r s c a l e 1 — c m c o r r e s p o n d s w ith 1 m g S , 28 — Sory a c c u m u la tio n i n d e x ; lo w e r s c a l e — 1 cm c o r r e s p o n d s w ith
Siarka w glebach z gliny lekkiej 215
216 M. Rejman-Czajkowska
Siarka w glebach z gliny lekkiej 217
218 M. Rejman-Czajkowska
Siarka w glebach z gliny lekkiej 2 1 9
Rys. le
Ogólna zaw artość siarki w poziomach próchnicznych zbadanych gleb brunatnych w aha się w granicach 10,0 - 14,38 mg w 100 g (rys. 2).
W ykres wskaźników nagrom adzenia siarki w odniesieniu do podłoża wskazuje, że najw iększa akum ulacja tego składnika ma m iejsce w pozio m ach A b po czym następuje stopniowy jej spadek w m iarę wzrostu głę bokości profilu. Ogólna zaw artość siarki w skale m acierzystej waha się w granicach 2,50 - 3,75 mg S w 100 g.
Ogólna zaw artość siarki w czarnych ziem iach jest znacznie większa niż w glebach pseudobielicowych i brunatnych (rys. 3).
Największe nagrom adzenie tego składnika stw ierdza się w poziomach próchnicznych. W odróżnieniu do gleb pseudobielicowych i brunatnych
2 2 0 M. Rejman-Czajkowska
strefa akum ulacji siarki jest znacznie szersza: próbki pobrane z głębo kości 60 - 65 cm w ykazują jeszcze 12,30 i 10,35 mg S w 100 g gleby.
PRO PO RCJE M IĘDZY OGÓLNĄ ZAWARTOŚCIĄ SIARKI, AZOTU I W ĘGLA ORGANICZNEGO W POZIOMACH PRÓCHNICZNYCH BADANYCH GLEB
P rop orcje m iędzy węglem organicznym i ogólnymi zaw artościam i azotu i siarki w poziomach próchnicznych gleb m ineralnych są, według
Siarka w glebach z gliny lekkiej 221
Rys. 2. Rozmieszczenie siarki w obrębie profilów gleb brunatnych kwaśnych i wyługowanych
O b ja ś n ie n ia j a k n a r y s . 1
Sulphur distribution in the profiles of acid and leached brown soils
E x p l a n a t io n s — a s in F ig . 1
w ielu autorów , bardzo zbliżone i kształtują się, jak : 1 4 0 :1 0 :1 ,3 8 ; 1 3 0 :1 0 :1 ,3 ; 1 5 0 :1 0 :1 ,2 6 : 1 1 3 :1 0 :1 ,2 ; 1 4 5 :1 0 :1 ,0 1 ; 1 0 0 :8 :1 ; itp. [3, 3, 9, 20, 21, 22].
Podobne proporcje w ystępują w obrębie analogicznych poziomów w szystkich badanych gleb w ytw orzonych z glin lekkich, niezależnie od typu genetycznego.
W artość stosunku C :S w poziomach A 1 om awianych gleb waha się
w granicach 52,0 - 145,7. W yjątek stanow i profil 13, gdzie stosunek ten jest znacznie węższy i wynosi 41,7.
Niektórzy autorzy ( W a l k e r [13] i cytow any przez niego White) wskazują, że takie rośliny, jak koniczyna, lucerna oraz rzepaki w yraźnie reagu ją na nawożenie siarką w przypadku, gdy są upraw iane na glebach, w których stosunek C :S jest w yższy niż 80. R eakcja niektórych roślin, a zwłaszcza traw , w zrasta na glebach silnie nawożonych azotem . W opar ciu o badania W alkera i innych S t e v e n s o n [19] proponuje przyjęcie stosunku C :S = 50 za wielkość krytyczną. Począw szy od tej w artości należałoby w ięc liczyć się z możliwością w ystąpienia względnego n ie doboru siarki, a tym sam ym z możliwością ograniczenia wysokości i obni żenia jakości plonu niektórych roślin, zwłaszcza przy dużych dawkach azotu.
W przew ażającej liczbie zbadanych gleb pseudobielicowych b runat n ych i czarnych ziem w ytw orzonych z gliny lekkiej, proporcje między
2 2 2 M. R e jm a n - C z a jk o w s k a
węglem organicznym a ogólną zaw artością siarki w w arstw ach próch nicznych kształtują się na wyższym poziomie od w artości przyjętej przez Stevensona za krytyczną.
ZAWARTOŚĆ I ROZMIESZCZENIE FR A K C JI SIARKI ORGANICZNEJ
Zaw artość frakcji siarki organicznej w glebach pseudobielicowych jest najwyższa w poziomach próchnicznych i waha się w granicach 6 . 2 5 - 1 3 , 1 0 mg S w 100 g gleby. W głębszych w arstw ach gleby stw ier dza się znaczny spadek zaw artości frakcji siarki organicznej w porów naniu z poziomem A b jednakże omawiane gleby jeszcze na głębokości 100 - 130 cm w ykazują obecność tej frakcji w ilości 0 , 7 8 - 3 , 1 5 mg S w 100 g gleby (w przypadku profilu 13 naw et 5,08 m g/100 g).
Rozmieszczenie frakcji siarki organicznej w glebach brunatnych jest analogiczne jak w glebach pseudobielicowych. Największa akum u lacja tej frakcji przypada w w arstw ach próchnicznych, gdzie zaw ar tość organicznych połączeń siarki w aha się w granicach 9,38 - 13,84 mg S w 100 g. W m iarę przechodzenia do głębszych w arstw profilów stw ier dza się stopniowe zmniejszanie się ilości siarki organicznej. W strefie
Rys. 3. Rozmieszczenie siarki w obrębie profilów czarnych ziem
O b ja ś n ie n ia j a k n a r y s . 1
Sulphur distribution in the black earth profiles
E x p l a n a t i o n s — as in F ig . 1
ZawortośC siarki: ogólnej, przyswajalnej, wskaźnik akumulacji S0g , Sn : S0g
Content o f sulphur: total available, index o f accumulation S0g, Sji' Sog
Siarka w glebach z gliny lekkiej 223
skały m acierzystej zaw artość spada do 1,56 - 3,32 mg w 100 g m ateriału ziemnego.
Czarne ziemie w poziomach akum ulacyjnych zaw ierają 13,30 i 13,72 mg siarki organicznej w 100 g gleby. W odróżnieniu od zbadanych gleb pseudobielicowych i brunatnych spadek zaw artości organicznej połą czeń siarki w obrębie obu profilów czarnych ziem jest znacznie łagod niejszy, a w skale m acierzystej stw ierdza się jeszcze 3,52 i 5,00 mg S w 100 g.
ZAWARTOŚĆ I ROZMIESZCZENIE FR A K C JI SIARKI P R Z Y SW A JA LN EJ
W glebach pseudobielicowych rozmieszczenie frakcji siarki przysw a jalnej uzależnione jest od pionowego zróżnicowania składu m echanicz nego; analiza statystyczn a w ykazała istnienie dodatkowej korelacji m ię dzy zaw artością tej frakcji oraz iłu koloidalnego (na poziomie a = 0,01).
Nie stw ierdza się natom iast zależności od zróżnicowania cech m orfolo gicznych profilów (rys. 1).
Rozmieszczenie przysw ajalnych połączeń siarki w glebach pseudo bielicowych przedstawia się w ięc następująco: najm niej tych połączeń w ykazują w arstw y w ierzchnie, usytuow ane w strefie zubożałej pod względem frakcji iłu koloidalnego (poziomy А г i A 3); większa ilość siar
ki przysw ajalnej znajduje się poniżej strefy spłaszczenia, a więc w po ziomie iluw ialnym ; natom iast w skale m acierzystej zaw artość przysw a jalnych połączeń tego składnika jest niższa w porównaniu z poziomem iluwialnym, ale nieco większa niż w poziomach A j i A 3. W kilku przy
padkach stwierdzono stopniowy w zrost zaw artości frakcji siarki przy sw ajalnej postępujący w raz ze w zrostem głębokości (profile: 5, 8, 13, 15, 16, 18, 19, 21 i 23). Zjawisko to- w ystępuje na ogół wówczas, gdy: —■ w zrost zaw artości frakcji i iłu koloidalnego postępuje stopniowo w głąb profilu;
— zbliżony do obojętnego odczyn gleby nie sprzyja zatrzym yw aniu siarczanów w górnej części profilu.
Gleby brunatne kwaśne i w yługow ane zaw ierają na ogół mniej siarki przysw ajalnej niż gleby pseudobielicowe (rys. 2). Poziom y próchniczne om aw ianych gleb w ykazują bardzo niewielką zaw artość frak cji siarki przysw ajalnej, która waha się w granicach 0,38 - 1,09 mg S w 100 g. Roz mieszczenie tej frakcji w obrębie profilów nie w ykazuje zależności ani od poziomu genetycznego, ani od zaw artości frakcji iłu koloidalnego. W y jątek stanowi profil 29, w którym poziom В w ykazuje pewne nagrom a
dzenie siarki przysw ajalnej. Podobnie jak w glebach pseudobielicowych, również i w glebach brunatnych nie stwierdzono zależności między za w artością frakcji siarki przysw ajalnej a odczynem gleby.
2 2 4 M. Rejman-Czajkowska
W ykres stosunku zaw artości przysw ajalnych połączeń siarki do ogól nej zaw artości tego składnika (rys. 2) w obrębie om aw ianych profilów wskazuje n a istnienie tendencji do w ym yw ania rozpuszczalnych połączeń siarki bez zaznaczenia się strefą przejściow ą akum ulacji tego składnika. W obu profilach czarnych ziem zaw artość frakcji siarki przysw ajal nej jest bardzo niska. Dla poziomu próchnicznego wynosi ona 0,22 i 0,66 mg S w 100 g gleby (rys. 3).
W ykresy zaw artości siarki przysw ajalnej oraz jej stosunku do ogól nej zaw artości siarki wskazują na tendencje do w ym yw ania rozpuszczal nych połączeń tego składnika w głąb profilu glebowego.
W obu profilach czarnych ziem stw ierdzono w yraźną dodatnią kore lację m iędzy zaw artością frakcji koloidalnej i siarki przysw ajalnej (istotną na poziomie a = 0,05). Do zależności tej należy jednak pod
chodzić z dużą ostrożnością z uwagi na m ałą liczebność próby (21 ozna czeń).
ZAWARTOŚĆ SIARKI A URODZAJNOŚĆ GLEB
Badania [10, 11] prowadzone za pomocą testu biologicznego A s p e r gillus n ig er doprowadziły do ustalenia, że gleby w ykazujące w w ierzch
nich w arstw ach mniej niż 1 mg siarki przysw ajalnej powinny być nią nawożone 4. Co się zaś tyczy rozm ieszczenia siarki przysw ajalnej w obrę bie profilu, stwierdzono, że rośliny są zdolne do pobierania tego skład nika do głębokości około 70 cm [12].
A nalizując z tego punktu widzenia zaw artość siarki przysw ajalnej w obrębie wszystkich zbadanych gleb w ytw orzonych z gliny lekkiej do chodzi się do wniosku, że jest ona niew ystarczająca do zaspokojenia po trzeb roślin upraw nych.
W w ierzchnich w arstw ach (do 30 cm) większości om aw ianych gleb w ytw orzonych z gliny lekkiej zaw artość siarki przysw ajalnej nie prze kracza 1 mg w 100 g. W profilach 7, 9 i 25 zaw artość jej jest wprawdzie nieco większa, niemniej kształtuje się na granicy niedoboru.
Na głębokości 30 - 70 cm zawTartość przysw ajalnych połączeń siarki przedstawia się nieco korzystniej. Na 31 badanych gleb w pięciu przy padkach (profile 2, 3, 6, 7 i 19) zaw artość tej frakcji kształtuje się po wyżej 1,50 mg S w 100 g gleby (1,78 - 3,44 mg S na 100 g), w trzynastu (profile 1, 4, 5, 8, 9, 11, 12, 15, 17, 20, 22, 29 i 30) mieści się w granicach 1 - 1 , 5 mg S w 100 g, natom iast pozostałe gleby (profile 10, 13, 14, 16,
4 Badania porównawcze wykazały dużą zgodność wyników oznaczenia przy swajalnych form siarki wyekstrahowanych roztworem Ensmingera oraz za pomocą
testu biologicznego A. niger [17] ; upoważnia to do posługiwania się w niniejszym
Siarka w glebach z gliny lekkiej 225
18, 21, 23 - 28 i 31) w ykazują niedobór przysw ajalnych połączeń siarki w tej strefie.
Je s t rzeczą charakterystyczną, że większość gleb brunatnych w yk a zuje w yraźny niedobór frakcji siarki przysw ajalnej do głębokości 70 cm, gdy tym czasem w glebach pseudobielicowych rozm ieszczenie siarki do stępnej dla roślin kształtuje się znacznie korzystniej dzięki w ystąpieniu w yraźnej zależności m iędzy zaw artością frakcji iłu koloidalnego a za w artością przysw ajalnych połączeń siarki.
B iorąc pod uw agę w zajem ne powiązanie azotu i siarki w m etabolizm ie roślin oraz stw ierdzony przez wielu badaczy wpływ proporcji między obu składnikami n a wysokość plonów, można zaryzykow ać przypuszcze nie, że stosunkowo niska produktywność om aw ianych gleb w iąże się, m iędzy innymi, z w yraźnym niedoborem siarki.
D YSKUSJA
W obrębie w szystkich zbadanych gleb ogólna zaw artość i rozm iesz czenie siarki, a także siarki organicznej i przysw ajalnej są zgodne z d a nym i publikowanymi w literaturze gleboznawczej.
Należy jednak odnotować stosunkowo duży udział siarki organicznej w ogólnej zaw artości tego składnika i to naw et na znacznych głębokoś ciach (100 - 130 cm) większości zbadanych gleb. P rzy jm u jąc możliwość przem ieszczania się rozpuszczalnych form organicznych połączeń na duże głębokości (wraz z wodą opadową) nie należy jednak pom ijać możliwości sezonowych przemian związków siarki w glebach. N iektórzy autorzy zw racają 'bowiem uw agę na to, że jesienią i zimą w zrasta w glebach zaw artość nierozpuszczalnych połączeń niektórych składników, a zwłasz cza siarki. Szczegółowe badania w ykazały, że w ty m okresie następuje w glebach intensyw ne wiązanie siarki w białkach, co stw arza naturalne zabezpieczenie przed w ym yw aniem jej poza obręb profilu [13]. Biorąc pod uw agę, że w szystkie próbki do analizy pobrane zostały jesienią (ko niec w rześnia, październik:) należy odnosić się z pewną rezerw ą do w y ników oznaczeń zaw artości frak cji siarki organicznej i przysw ajalnej. Nie zmienia to wprawdzie ogólnego wniosku o w yraźnym niedoborze siarki w om aw ianych glebach, nasuw a jednak przypuszczenie, że zaw artość siarki przysw ajalnej w okresie w egetacyjnym może być nieco wyższa. Przeprow adzone badania ujaw niły, że gleby pseudobielicowe w yka zują zdolność do zatrzym yw ania frak cji siarki przysw ajalnej w obrębie profilu. Zdolności tej nie stw ierdzono w przypadiku gleb brunatnych i w yługow anych, w ytw orzonych z gliny lekkiej.
W iązanie w ystępow ania tej zależności z typem gleby byłoby jednak nieścisłe, gdyż przeprowadzone równolegle badania [14] w skazują na
226 M. Rejman-Czajkowska
zdolność zatrzym yw ania frakcji siarki przysw ajalnej przez glebę b ru n atn ą kwaśną w ytw orzoną z utw oru pyłowego. Cechy morfologiczne tej gleby w skazują na okresowe w ystępow anie procesów redukcyjnych w obrębie m asy ziemnej. Należałoby w ięc raczej sądzić, że ujawnienie się zależności m iędzy zaw artością frakcji siarki przysw ajalnej oraz frakcji iłu koloidalnego nie jest związane z typem gleby, lecz z istnieniem w a runków sp rzyjających przebiegowi procesów redukcyjnych w obrębie m asy ziemnej. Zarów no bowiem w glebie brunatnej kwaśnej w ytw orzo nej z utw oru pyłowego, jak i w glebach pseudobielicowych oraz w czar n ych ziemiach w ytw orzonych z gliny lekkiej istnieją w arunki sp rzyja jące procesom redukcyjnym (w okresach nadm iernej wilgotności), gdy tym czasem położenie w terenie om aw ianych gleb brunatnych kwaśnych w ytw orzonych z gliny lekkiej (zapewniające szybki odpływ wód opado w ych) zapobiega okresowo nadm iernem u ich nawilżeniu, a tym sam ym odnawianiu się procesów redukcyjnych w obrębie profilów. W związku z tym nasuw a się przypuszczenie, że zdolność do zatrzym yw ania frakcji siarki przysw ajalnej w obrębie profilu glebowego może być uw arunko w ana obecnością bezpostaciowych form (świeżo strąconych) uwodnionych tlenków żelaza i glinu, które w strzym ują przejściow o proces w ym yw ania siarczanów . Z literatu ry wiadomo bowiem, że świeżo strącon e stru k tu ry uwodnionych tlenków żelaza i glinu m ają większą zdolność sorpcyjną względem anionów niż stru k tu ry sta re [13].
Szereg publikacji wskazuje również na możliwość sorpcji siarczanów przez kaolinit [13]. W świetle wyników uzyskanych w badaniach nad glebami w ytw orzonym i z gliny lekkiej nasuw ają się jednak następujące uw agi:
— jeżeli zdolność do zatrzym yw ania siarczanów wiąże się z obec nością kaolinitu w kompleksie sorpcyjnym gleby, wówczas w ystępow a nie korelacji m iędzy zaw artością frakcji iłu koloidalnego i siarki p rzy sw ajalnej nie powinno ograniczyć się w yłącznie do gleb podlegających (okresowo) procesom redukcyjnym ,
— ■ jeżeli jednak przyjm ie się, że zdolność do zatrzym yw ania frakcji siarki przysw ajalnej w ynika, między innymi, z obecności kaolinitu w kompleksie sorpcyjnym badanych gleb, wówczas nasuw a się wniosek, że jony SO|_ muszą b yć znacznie słabiej związane z kaolinitem niż z bez postaciowym i form am i uw odnionych tlenków żelaza i glinu; brak zależ ności m iędzy zaw artością frakcji iłu koloidalnego i siarki przysw ajalnej, stwierdzony w przypadku gleb brunatnych kw aśnych w ytw orzonych z gliny lekkiej, m ożna by wów czas w yjaśnić stosunkowo łatw ym w ypie raniem jonów siarczanow ych z kompleksu sorpcyjnego przez inne jony (np. PO j~ z superfosfatu).
Siarka w glebach z gliny lekkiej 227
zakresie w ynika z niewielkiego zróżnicowania pod względem odczynu zbadanych gleb w ytw orzonych z gliny lekkiej.
W ielu autorów stw ierdza, że na stan siarki glebowej, a zwłaszcza frak cji siarki przysw ajalnej, duży w pływ w yw ierają inne jony, k tórych obec ność zw iązana jest zarówno z w łaściwościam i chem icznym i gleby, jak i nawożeniem oraz przebiegiem procesów rozkładu substancji organicznej (jony organiczne).
B adania laboratoryjne, prowadzone przez C h a o [wg 13] przy zmien nym pH, w ykazały, że szereg anionów w pływ a ograniczająco na sorpcję siarczanów (fosforany, molibdeniany, arseniany, rodanki, szczaw iany i inne). Stopień tego ograniczenia zależy w każdym przypadku zarówno od rodzaju i stężenia anionów, jak od właściwości gleb.
Liczne obserw acje i doświadczenia potw ierdzają fakt, że np. fosfo ran y nie tylko ograniczają sorpcję siarczanów przez gleby, lecz również są zdolne do w ypierania ty ch anionów z kompleksu sorpcyjnego [13]. W prawdzie zaw artość przysw ajalnych form fosforu w zbadanych glebach w ytw orzonych z gliny lekkiej jest, ogólnie biorąc, m ała, nie stanow i to jednak w ystarczającego k ryteriu m pozw alającego na odrzucenie możli wości w ystępow ania konkurencji między fosforam i i siarczanam i (zwłasz cza, że jony fosforanowe wprow adzane są z nawozami), co — w zależ ności od charakteru kompleksu sorpcyjnego — może przyczynić się do ograniczenia, a naw et zaniku zdolności do zatrzym yw ania siarczanów w obrębie profilu. Nie m ożna rów nież w ykluczyć w pływ u — tak pozy tyw nego, jak i negatyw nego — pozostałych składników roztw orów gle bow ych (w ty m również w prow adzonych w raz z nawożeniem) na ilość siarczanów zaadsorbow anych przez gleby.
Lekki skład m echaniczny om aw ianych gleb sp rzyja procesowi w ym y w ania siarki, co — wobec ogólnie niskiej zaw artości tego składnika — nasuw a przypuszczenie, że ilość siarki w prowadzona w raz z nawozami nie jest w stanie pokryć stra t tego składnika, w ynikających z w ym yw a nia przez w ody opadowe oraz pobrania przez rośliny upraw ne. Tym sam ym siarka m oże stanow ić jeden z czynników ograniczających pro duktyw ność om aw ianych gleb.
WNIOSKI
Przeprow adzone badania pozw alają na w yciągnięcie następujących wniosków.
1. Gleby w ytw orzone z gliny lekkiej są ubogie w siarkę. D otyczy to zwłaszcza frakcji siarki przysw ajalnej.
2. Zbadane gleby w ykazują najw iększą zaw artość siarki w poziomie próchnicznym , co wiąże się z obecnością substancji organicznej.
228 M. Rej man-Czajkowska
3. W głębszych poziomach profilu glebowego m aleje ogólna zaw ar tość siarki, ale udział frakcji siarki organicznej pozostaje wysoki.
4. Udział frakcji siarki przysw ajalnej w ogólnej zaw artości tego składnika zwiększa się (na ogół) w głębszych poziomach profilu glebo
wego.
5. W iększość zbadanych gleb w ykazuje dodatnią korelację m iędzy zaw artością iłu koloidalnego oraz frakcji siarki przysw ajalnej. Zależność ta jest charakterystyczna dla gleb, k tórych budowa oraz położenie w te renie sprzyja okresowemu oglejeniu górnych w arstw profilu.
LITERATURA
[1] B a r d s l e y C. E., K i l m e r V. J .: Sulfur supply of soils and crop yields in the Southeastern United States. Soil Sei. Soc. Amer. Proc. 27, 1963, 197. [2] B u t t e r s В., С h e n e г у E. M. : A rapid method for determination of the
total sulphur in soils and plants. Analyst 84, 1959, 239.
[31 C o o k e G. W .: Soils and fertilizers. J. Roy. Agric. Soc. 125, 1964, 142, 169. [4] E n s m i n g e r L. E .: Some factors affecting the adsorption of sulfates by
Alabama Soils. Soil Sei. Soc. Amer. Proc. 18, 1954, 259.
[5] E n s m i n g e r L. E., F r e n e y J. R.: Diagnostic techniques for determining sulfur deficiens in crops and soils. Soil Sei., 101, 1966, 283.
[61 E V a n s C. A., R о s t С. О. : Total organic sulfur and humus sulfur of Min nesota soils. Soil Sei., 59, 1945, 125.
[71 F o x R. L., O l s o n R. A., R h o a d e s H. F .: Evaluating the sulfur statuts of soil by plant and soil test. Soil Sei. Amer. Proc., 28, 1964, 234.
[8] F r e n e y J. R.: The oxidation of cysteine to sulfate in soil. Austr. J. Biol. Sei., 13, 1960, 387.
[91 H a r w a r d M. E., C h a o T. T., F a n g S. C.: The sulfur status and sulfur supplying power of Oregon soils. Agron. J. 54, 1962, 101.
[10J N o w o s i e l s k i О.: Zagadnienie siarki dostępnej w glebach polskich. Rocz. Nauk. roi. 84-A -l, 1961, 36.
[11] N o w o s i e l s k i O.: Oznaczanie siarki dostępnej i innych jej form za po
mocą grzybka Aspergillus niger. Rocz. glebozn., 10, 1961, 165.
[12] P a w l u k S., B e n t l e y C. F .: Uptake of sulfur — 35 by crops from variable dephts in soils. Canad. J. Soil Sei., 44, 1964, 261.
[13] R e j m a n - C z a j k o w s k a M .: Badania nad siarką w literaturze glebo znawczej. Post. Nauk. roi. 1971.
[14] R e j m a n - C z a j k o w s k a M .: Wpływ oglejenia na m igrację siarki. Rocz. glebozn., 23, 1971, 1.
[15] S a a l b a c h E., K e s s e n G., J u d e i G. K.: Untersuchungen über die B e stimmung des Gehaltes an pflanzenverflugbaren Schwefel in Boden. L and -wirtsch. Forsch. 15, 1962, 6.
[16] S i u t a J., F l o r k i e w i c z B .: Gleby brunatne kwaśne wschodniej części Pojezierza Kaszubskiego. Pam. Bu1. 9, 1963, 151.
[17] S k ł o d o w s k i P .: Zagadnienie różnych form siarki w niektórych typach gleb Polski. P raca doktorska wykonana w Katedrze Gleboznawstwa Politech niki W arszawskiej, W arszawa 1965.
Siarka w glebach z gliny lekkiej 229 [18] S p e n c e r K. , F r e n e y J. R. : A comparison of several procedures for
estimating the sulphur status of soils. Austr. J. Agr. Res. 11, 1962, 948. [19] S t e v e n s o n F. J .: Biochemistry of the soils. P raca zaw arta w zbiorze: The
chemistry of the soil, wyd. F. E. Bear, 1964.
[20] W a l k e r T. W .: The sulfur cycle in grassland soils. J. Brit. Grassl. Soc. 12, 1957, 10.
[21] W i l l i a m s C. H., S t e i n b e r g s A .: Sulfur and phosphorus in some eastern Australian soils. Austr. J. Agr. Res. 9, 1958, 483.
[22] W i l l i a m s C. H., W i l l i a m s E. G., S c o t t N. M .: Carbon, nitrogen sulfur and phosphorus in some Scotish soils. J. Soil Sei. 11, 1960, 334.
[23] W i l l i a m s C. H., S t e i n b e r g s A .: Plant available sulphur in soils. Plant and Soil 21, 1964, 50. М . Р Е Й М А Н -Ч А Й К О В С К А СОДЕРЖ АНИЕ И ЛОКАЛИЗАЦИЯ СЕРЫ В ПОЧВАХ ОБРАЗОВАННЫ Х ИЗ ЛЕГКОГО СУГЛИНКА О т д е л е н и е п о ч в о в е д е н и я и к а р т о г р а ф и и п о ч в И н с т и т у т а а г р о т е х н и к и у д о б р е н и я и п о ч в о в е д е н и я Р е з ю м е Целью данного труда было определение содержания и локализации основ ных фракций серы в почвах образовавшихся из легкого суглинка. Исследо вания проводились на образцах почв, сформированных из легкого суглинка, которые были отобраны с опытных полей ИАУиП, расположенных на терри тории воеводств: Лодзь, Варш ава и Быдгощ. В сумме проанализировали 31 пунктов среди которых на почвы псевдоподзолистые приходится 23, на бурые кислые и выщелоченные — 6, черные — 2 разреза. Полученные результаты были подвергнуты статистической обработке. Итоги исследований разрешают на следующую формулировку выводов. 1. Почвы образованные из легкого суглинка бедны серой. Это касается осо бенно фракции усвояемой серы. 2. Самое большее содержание общей серы испытанные почвы показывают в пахотном гумусовом горизонте, что связано с наличием органического ве щества. 3. В более глубоких горизонтах почвенного профиля содержание общей серы уменьшается, однако участие органической серы остается высокое. 4. Участие усвояемой серы в общем содержании этого элемента обычно повышается в более глубоких горизонтах почвенного профиля. 5. Большинство испытанных почв выявляет статистически достоверную за висимость между содержанием коллоидного ила и фракцией усвояемой серы. Эта зависимость характерна для почв, которых строение и территориальное расположение благоприятствует периодическому оглеению поверхностных слоев профиля.
230 M. Rejm an-Czajkowska
М . R E J M A N - C Z A J K O W S K A
CONTENT AND DISTRIBUTION OF SULPHUR IN SOILS DEVELOPED OF LIGHT LOAM
D e p a r t m e n t o f S o i l S c i e n c e a n d C a r t o g r a p h y I n s t i t u t e f o r S o il S c i e n c e a n d C u lt iv a t io n o f P la n t s
S u m m a r y
The aim of the present work was to determine the content and distribution of basic fractions of sulphur in the soils developed of light loam. The respective investigations were carried out on the samples of soils developed of light loam, taken from the experim ental plots of the Institute for Soil Science and Cultivation of Plants, distributed all over the territory of the Łódź, W arsaw and Bydgoszcz provinces. In total the soil profiles in 31 localities have been analyzed, including 23 profiles of pseudopodzolic soils, 6 profiles of acid and leached brown soils and 2 profiles of black earths.
The results obtained have been elaborated statistically.
The analysis of the investigation results enables to draw the following con clusions :
1. The soils developed of light loam are poor in sulphur. It concerns particu larly the available sulphur fraction.
2. The highest total sulphur content has been found in arable-humus layers of the soils investigated, what is connected with the presence of organic m atter. 3. In deeper soil profile horizons the total sulphur content is lower, but the organic sulphur content maintains further on at a high level.
4. The available sulphur percentage in the total sulphur content increases, as a rule, along with the soil profile depth.
5. The majority of the soils investigated have shown a statistically proved relationship between colloidal clay and available sulphur fraction content. This relationship is characteristic for the soils, the structure and situation of which are favourable for gleization of upper profile horizons.
A d r e s W p ł y n ę ł o d o P T G w e w r z e ś n i u 1971 r .
D r M a ł g o r z a t a R e j m a n - C z a j k o w s k a Z a k ł a d G l e b o z n a w s t w a i K a r t o g r a f i i G l e b 1 U N G
