• Nie Znaleziono Wyników

Badania warunków otoczenia, stanu technicznego, polichromii oraz możliwości zachowania drewnianego kościoła w Dębnie Podhalańskim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Badania warunków otoczenia, stanu technicznego, polichromii oraz możliwości zachowania drewnianego kościoła w Dębnie Podhalańskim"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

Hanna Pieńkowska

Badania warunków otoczenia, stanu

technicznego, polichromii oraz

możliwości zachowania drewnianego

kościoła w Dębnie Podhalańskim

Ochrona Zabytków 15/2 (57), 11-13

(2)

BADANIA WARUNKÓW OTOCZENIA, STANU TECHNICZNEGO, POLICHROMII

ORAZ MOŻLIWOŚCI ZACHOWANIA DREWNIANEGO KOŚCIOŁA

W DĘBNIE PODHALAŃSKIM *

SŁOWO WSTĘPNE Kościół w Dębnie P odhalańskim (pow. n o ­

w otarski, woj. krakow skie), pochodzący z końca XV w ieku, należy do niezw ykle cennych zabyt­ ków b udow nictw a drew nianego. Obok archa­ icznych i sub teln y ch form arch itektonicznych posiada on bowiem orygin alną dekorację m a la r­ ską w nętrza, sk ładającą się z kilkudziesięciu

m otyw ów ornam entalnych, w y k o nan y ch tech ­ niką patronow ą, pokryw ających dyw anow o strop, ściany i sprzęty kościoła. M otyw y o rn a ­ m en talne posiadają c h a ra k te r gotydko-renesan- sowy, zbliżony do w zorów w y stępujący ch w tkaninach. W śród n ich w id n ieją sceny z polo­ w ania na jelenie, heraldyczne ptaki, dekoracja

Rye. 1. Dąbno, kościół, widok od w schodu (fot. P. Krakowski)

(3)

m asw erkow a oraz em blem aty orła. Bogactwo elem entów podkreśla i uzupełnia św ietna kolo­ rystyk a, w k tó re j przew ażają czernie, zielenie, błękity i czerw ienie. G eneza powyższej deko­ racji w y d aje się niezw ykle skom plikow ana i in ­ teresu jąca, w iążąc się z tech nik ą drzew orytni­ czą oraz, zapew ne, z kręgiem sztu k i au striac- ko-alpejskiej. Można dopatrzyć się ponadto pew nych analogii z dużo starszym i dekoracjam i w n ętrz pałacow ych, jak np. z m alow idłam i drew nianego stro p u w pałacu C laram onte w P alerm o z XIV w ieku, w k tó ry m szczególne analogie w y k azu ją sceny przedstaw iające polo­ w anie. Przypuszczać należy, że zachow ana de­ koracja w D ębnie Podhalańskim została zapo­ życzona z w n ę trz dw orskich, jak to su geru ją św ieckie m otyw y figuralne.

Podobne frag m en ty m alow ideł patronow ych w y stęp u ją w całym szeregu kościołów m ało ­ polskich jak n p .: w H arklow ej, Łopusznej, Bi- narow ej, Iw kow ej, Podolu. P o n ad to o d n ajd u je­ m y je w niek tó ry ch zabytkach śląskich i dolno­ śląskich ja k np. w S tary m Bielsku, na d rew n ia­ nych stro p ach gotyckich kościołów w M ałujo- w icach i Zielęcieach (pow. Brzeg) oraz w Gaci (pow. oław ski). W iadom o również, iż kilk a nie opracow anych dotąd naukow o kościołów w S ło ­ w acji posiada analogiczne dekoracje patronow e. Przypuszczać więc należy, iż na przełom ie XV/XVI w iek u istniała na terenach podkarpac­ kich, słow ackich i śląskich ory g inalna gru p a d e ­ koracji patronow ych gotyako-renesansow ych, stanow iąca sw oisty i niespotykany na innych ziem iach zespół o skom plikow anej genezie a r­ tystycznej.

Obok przytoczonych w artości nieocenioną cechą dekoracji kościoła w Dębnie jest jej niezw ykła świeżość i pomysłowość w y rastająca z rodzim ego środow iska. P ełn e finezji i dowci­ pu m otyw y ry su n k o w e w iążą się ze w spania­ ły m w yczuciem kolorystycznym , ta k typow ym dla sztuki ludow ej tych okolic. Te cechy, z kolei wiążą się nierozerw alnie z prostotą i inw encją konstrukcji ciesielskiej b udynku. Nic też dziw­

nego, że kościół w D ębnie i jego dekoracja m a­ larsk a sta ły się sym bolem sw oistego sm aku sztu k i z pogranicza ludowości i w yrafinow anej k u ltu ry artystyczn ej w Polsce.

Zachow anie i konserw acja tego cennego o b iek tu stały się w latach o statn ich głów ną tro sk ą w ładz konserw atorskich. Stan techniczny kościoła został zagrożony postępującym znisz­ czeniem, w yw ołanym w pierw szym rzędzie przez szkodniki biologiczne, jak rozszerzający się szybko w zrost grzybni M erulius lacrym ans o raz zaatakow anie przez owady. P onadto wóbec zam ierzeń regulacyjnych u kładu wodnego pobliskich rzek górskich, spraw a w łaściw ej o chrony obiektu, jego odw odnienia i wzm oc­ nienia k o n stru kcji sta ła się tym bardziej n a­ gląca.

M ając na uw adze u n ik aln e znaczenie za­ b y tk u o raz konieczność u stalen ia m etod k o n ­ serw acji drew nianych obiektów budow lanych,

zdobionych polichrom ią — uznano za konieczne przeprow adzenie kom pleksow ych badań, k tóre pozw oliłyby na w yciągnięcie w łaściw ych w niosków w zakresie w szechstronnego postę­ pow ania konserw atorskiego. B adania te, p ro ­ w adzone przez in sty tu ty naukow e o raz przez w yb itny ch specjalistów różnych dziedzin — objęły p roblem atykę w zakresie zw iązanym z biologicznym zniszczeniem i ochroną drew na, stan em technicznym budynku, układem w od­ n y m w najbliższym otoczeniu kościoła, m ogą­ cym powodować jego zniszczenie, oraz z w a r­ tościam i artystycznym i w zakresie a rc h ite k tu ry i polichrom ii. Szczegółowe problem y tych za­ gadnień opracow yw ane były rów nolegle przez różne zespoły. K om pleksow e badania obiektu pozwoliły n a ścisłe określenie rodzaju zniszczeń i ustalenie m etod konserw atorskich, dając w łaś­ ciw e podstaw y do podjęcia robót realizacyj­ nych.

dr Hanna Pieńkowska

G łówny Konserwator Zabytków woj. krakowskiego

* Patrz rów nież F. K r z y s i k i M. W a l t h e ­ r o w a, G r z y b y atakujące d rew n o budowli z a b y tk o ­ w ych oraz środki zaradcze na p r z y k ła d n e kościoła u) Dębnie; ,,Ochrona Zabytków ” 3—4/1961 r.; M. W a l t h e r o w a O dgrzybianie za b y tk o w y c h budowli drewnianych, „Ochrona Z abytków ” 1'1962 r.

(4)

И СС ЛЕДОВАН И Я УСЛО ВИЙ СРЕДЫ , ТЕХНИ ЧЕСКОГО СОСТОЯНИЯ, П О Л И Х РО М И И , А Т А К Ж Е ВО ЗМ О Ж Н О С Т И С О Х РА Н ЕН И Я ДЕРЕВЯННО ГО КОС ТЁЛ А В ДЕМ БНЕ (у п о д н о ж и я Татр) Костёл в дембне (у подножия Татр) происхо­ дящий из XV века, является великим ценным па­ мятником деревянной архитектуры. Интересный и оригинальный готически-ренессансный стиль х у ­ дожественного внутренного убранства костёла и его оборудований, в состав которого входят ор­ наментные мотивы, исполненные патронной х уд о­ жественной техникой с преимуществом красок: чёрной, зелёной, голубой и красной, — по всей вероятности, всё это имеет связь с австрийско-аль­ пийским искусством. Некоторые сходства указы ­ вают, кроме того, на аналогическую связь с худо­ жественным внутренним убранством ещ ё более древних дворцов, как например с дворцом К ляра- монте в Палермо. П охож ие фрагменты декораций в готически — ренессансном стиле, исполненные патронной техни­ кой, находятся ещ ё и в инных костёлах: в Малой Польше, в Силезии и в Словакии. Принимая это во внимание, можно сказать, что сущ ествование под­ линного комплекса оригинальных декораций явля­ ется характерной чертой исключительно этих тер­ риторий. К установлению метода консервации костёла в Дембне, которому угрожает пораж ение „Merulius lacrym ans” и насекомыми, проведено комплексное исследование объекта. Исследовано степень разру­ шения и поражения древесины, техническое со­ стояние объекта, водное располож ение территория, которое могло бы быть причиной увлаж нения стен и определено артистическую стоимость в пределе архитектуры и полихромии. Полученные резуль­ таты проведенных опытов и исследований, в по­ следствии дали возможность на установление соот­ ветственных форм по работам, обеспечивающим ценный объект от повреждений.

RESEARCH W ORK ON ENV IRO N M EN T, TEC H N IC A L CONDITIO NS A N D POLYCHROM E OF W OODW ORK CHURCH A T D EBN O IN PO D H A LE A S W ELL A S ST U D IE S ON PO SSIB IL IT IE S OF ITS C O N SER VA TIO N

The 15th century church at Debno in the Pod­ hale region is a valuable exam ple of the w oodw ork architecture. It has very interesting and original, pain­ ting decorations of the interior and of the chureh- -p late in the G othic-Renaissance style. These orna­ m entations made in the pattern technique, the black, green, blue and red colours prevailing seem to be connected w ith the A ustro-A lpine art; som e analogies point to connections w ith the interior decorations of som e more ancient palaces e.g. the Claramonte palace at Palermo.

There are sim ilar fragm ents of the G othic-R e­ naissance pattern decorations in other churches in Lesser Poland, Silesia and Slovakia. This points out

to the existence of some original decorations cha­ racteristic of these regions only.

Complex research work has been carried out in order to conservation on the Debno church endan­ gered by the mushroom Merculius lacrym ans and insects. The degree of wood deterioration w as ex a ­ m ined as w ell as the condition of the church from the technical point of view , and the ground system which could affect the w all w ith moisture; fin a lly the arti­ stic value of the architecture and polychrom e was esta­ blished. The results of the above research permitted to establish the proper methods for safeguarding the valuable m onument against wear and tear.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Jednym z podstawowych kryteriów oceny stanu technicznego rozpylaczy zamiesz- czonych w „Instrukcji przeprowadzania badań do stosowania środków ochrony roślin [GIIORIN 1999]

ETMAŃSKA Judyta, mgr, Górnośląska W yższa Szkoła Pedagogiczna imienia Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach.. GAWLINA Zofia,

When Elled with 0.4 wt.% silanized-GO, the WR and friction coefficient (FC) of the multiscale composite are signiEcantly enhanced by 62%, and 44%, respect- ively, compared to the

An active integrated, passively cooled patch antenna array with a thick ground plane and an extended aperture size has been proposed for 5G base stations with fully-digital

Zaproponowany w artykule nowatorski sposób wykorzystywania informacji eksploatacyjnej (przedstawionej w postaci punktów) polega na tym, że każdej zmianie sygnałów

W pracy przedstawiono wyniki badań wpływu stanu technicznego silnika na poziom emisji zanieczyszczeń dla pojazdów o różnych rozwiązaniach konstrukcyjnych i

Porównanie zmian unormowanych składowych impedancji dla dwóch gatunków stali stosowanych w energetyce.. Pomiary parametrów magnetycznych stali P91

Celem pracy było rozpoznanie rodzajów sprzętu ochrony roślin stosowanego na kolei w Polsce oraz opracowanie metodyki, zawierającej wykaz elementów opryskiwaczy kole-