BIBLIOTEKA KSIĘŻY MISJONARZY

BIBLIOTEKA

KSIĘŻY MISJONARZY C Z Y T E L N IA TEO LO G IC ZN A

S y g n . _______________

\

. V JL./

r "

W JL ' ' O

5 i i i G i a z . z i e n v * r

1 > T ; v > - v . / Tftfpi, *VV>*£iy W C ^ O . - 3- '—i. i w U l JT _Ąt. ^ \y . ^ w O

%

*

* &

< T / v f l

o

*

r «k.

/ 4

i

i • " I N ł*

\

>

*

< r

1

"' L#^

U

»

*■$

,ł J

T

4 _{n t f-}

•

v 1

' N A SZ A

PRZESZŁOSC

VIII

REDAKTOR KS. ALFONS SCHLETZ

K R A K Ó W 1 9 ^ 8

N A S Z A P R Z E S Z Ł O Ś Ć

_

N O T R E PAS S E

/ /

Ełudes sur 1’H istoire de 1’Eglise eł de la C u lłu re C a th o liq u e

en Pologne

D i r e c ł e u r : A l p h o n s e S c h l e ł z

V III

C ra c o v ie 1 9 5 8

NASZA PRZESZŁOŚĆ

S łu d ia z d z ie jó w K o ś c io ła i ku ltu ry ka to lic kie j w Polsce

R e d akto r: Ks. A l f o n s S c h l e ł z C. M.

/

V III

K ra k ó w 1 9 5 8

W y d a w n i c t w o

Instytutu T e o lo g ic z n e g o K się ży M is jo n a rz y A d re s R e d a k c ji: K r a k ó w , S t r a d o m 4

Krokowskie Zakłady Graficzne 4, ul. J. Sarego 7 — 304/58 — 1.500

ajclostojmejszemu ma5cn>i

]<t|o fe m itip n c ji K M ijil-u l3\.<ir Jw iiafciU ł

e|cmonn < K > » s2ip \ sL tem u

»i> Irzy d z ie s (q roczn icę e g o p ra c y p is a rsk iej

i fi? d z ie s ią tą rzą d o m ti>9 v {e fr o p c lii ( ^ n i e ź - n ie ń sL iej i ^ T O a r s ia w s Itie j

poświęca

-RecluLcja

Prym as Polski K siądz K ardynał Stefan W yszyński obchodzi w bieżącym roku podwójny ju bileu sz: trzy­

dziestolecia pracy naukowej oraz dziesięciolecia rządów prym asowskich w prastarej stolicy duchowej Polski

G nieźnie i współczesnej

W arszawie.

W związku z tym poświęcam y Najdostojniejszem u K siędzu Kardynałow i niniejszy tom naszych studiów.

K siądz K ardynał dobrze jest znany wszystkim, nie­

potrzebne Mu są pochw ały i słowa uznania. Księga niniejsza pragnie jed yn ie oddać hołd Temu, który jest Głową Kościoła w Polsce i Ojcem Duchowym O jczy­

zny naszej. Cały trud swojego życia pośw ięcił temu narodowi, z którego w yszedł i który prowadzi do Boga, głosząc nieustannie konieczność odnowy moralnej.

Stało się to Jego głównym programem przygotowań do Millennium. Ten w ielki jubileusz narodowy

tysiąc­

lecia historycznej państwowości i chrztu Polski

zmo­

bilizow ał szerokie kręgi społeczeństwa. Cieszy K siędza K ardynała każdy w ysiłek, zm ierzający do rozwoju i wzbogacenia sił narodu. Cieszy Go trud naukowy św ieckich i duchownych, którzy docierają w żmud­

nych badaniach do praw dy historycznej.

»Nasza Przeszłość

biorąc udział w tych pracach,

ósmy tom swoich studiów pośw ięca Temu, który sam

też oddał się w służbę Prawdy.

Ks. KARDYNAŁ STEFAN WYSZYŃSKI — PRYMAS POLSKI

S zkic b io gra fic zn y

O becn y P rym as P o lsk i — K a rd . Stefan W yszyń sk i, od n a j­

w cześn iejszego dzieciństw a w zrastał w kręgu służby B ożej.

U ro d zon y w dniu 3 sierpnia 1901 r., p oczątkow e lata szkolne spędził w rodzinnej Z u zeli ‘ , później w A n d rze jo w ie . W y k s zta ł­

cenie średnie o trzy m a ł w W arszaw ie, Ł ow iczu i W łocław ku . W e W łocław k u też w stąpił w 1920 r. do sem inarium duchownego i po czterech latach uzyskał św ięcenia kapłańskie. Już w tym czasie p rzeja w ia ł specjalne zainteresow an ie prob lem atyką spo­

łeczną, k tóre będzie się ro z w ija ło i pogłębiało w je g o p ó źn iej­

szym życiu. Z ain teresow an ie to ma charakter w y b itn ie prak­

tyczn y. Z d ob y te p ra w d y i przekonania niesie da lej m ięd zy ludzi.

Z ara z po św ięceniach zaciągnął się w służbę S ł o w a w teo ­ logiczn ym i z w y k ły m znaczeniu tego w yrazu . Ś w ieżo w y ­ św ięcon y kapłan, w ikariu sz b a z y lik i katedralnej w e W ło c ła w ­ ku, zaczął swą pracę publicystyczną ja k o red ak tor w y d a w a ­ nego przez kurię biskupią dziennika „S ło w o K u ja w s k ie ” , w k tóry m zam ieszczał też sw oje artyku ły.

Zdolności m łod ego redaktora z w ró c iły nań u w agę ów czes­

nego ordynariusza w łocła w sk iego ks. bpa Z dzitow ieckiego.

Ks. W yszyń sk i został w ys ła n y do L u blin a dla uzupełnienia studiów na K a to lick im U n iw e rsy te cie Lubelskim . K ieru n ek studiów zgodn y b y ł z u stalonym i już je g o zainteresow an iam i —

1 Zuzela, wieś k. Nura, pow. Ostrów Mazowiecka.

1 0 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [41

socjologią i p ra w em kanonicznym . T a k się pom yślnie złożyło, że katedrę so cjologii ob ejm ow ał w ty m czasie tak w y b itn y znawca przedm iotu, ja k im b y ł ks. A n to n i Szym ański.

O w ocem studiów na K U L w latach 1925— 29 b y ł doktorat praw a kanonicznego, uzyskany na podstaw ie rozp raw y: P ra w a ro d z in y , K o ś c io ła i państw a do szkoły.

W r. 1929— 30 Ks. D r Stefan W y szyń sk i udał się w podróż do W łoch, F ran cji, B elg ii, H ola n d ii i N iem iec, dla zazn ajom ie­

nia się z n ow y m i m etodam i k a tolick iej pracy społecznej.

W w yn iku tej p od róży ukazały się d w ie pu blikacje: D z ie ło ka rd . F e r r a r i. Id e a ły i p ra c e s p o łe c z n o -a p o s to ls k ie (W łocła ­ w ek 1930), i G łó w n e ty p y A k c ji K a t o lic k ie j za g ra n ic ą (Lu b lin 1931).

P o p o w rocie do kraju K s. W yszy ń sk i p ełn ił początkow o obo­

w ią zk i w ikariu sza w Przedczu, następnie w ikariusza i w ic e - kustosza b a zy lik i katedraln ej w e W łocław k u (1931— 32). P r o ­ fesor ekonom ii społecznej, socjologii i a k cji ka tolick iej, a w la­

tach 1935— 37 i 1945— 46 tak że praw a kanonicznego w W y ż ­ szym Sem inariu m D uchow nym w e W łocław ku , w 1939 r. zo r­

gan izow ał dla alum nów pracow nię socjologiczną. P ra cow a ł po­

nadto w adm inistracji d ie c e zji ja k o d y re k to r D iecezjaln ych D zieł M is y jn y ch (1931— 32), prom otor spraw iedliw ości, obrońca w ęzła m ałżeńskiego (1932— 38) i sędzia Sądu Biskupiego (od 1938 r.).

Z zapałem oddaw ał się też ro zleg łe j d zied zin ie prac społecz- no-duszpasterskich. W latach 1935— 39 k ierow a ł Sodalicją M a ­ riańską Z iem ia n Z iem i K u ja w sk o-D ob rzy ń sk iej, prow a d ził C hrześcijański U n iw ersy tet R obotniczy, i k ierow a ł pracą spo- łeczno-ośw iatow ą w chrześcijańskich zw iązkach zaw odow ych .

Osobny rozd ział je g o p ra cy — to całe serie od czytów i r e fe ­ ratów dla duchow ieństw a na K U L , na zjazdach Z w iązku P o l­

skiej In te lig e n c ji K a to lic k ie j, na kursach dla katolickich sto­

w arzyszeń m ło d zie ży m ęskiej i żeńskiej, na tygodniach spo­

łecznych „O d rod zen ia ” . P ra cę społeczną w „O drod zen iu ” pod­

ją ł jeszcze w swoich czasach studenckich na K U L i odtąd da­

tują się trw a łe w ię z y p ra cy i sym patii z tą organ izacją i św ia ­ tem m ło d zie ży akadem ickiej.

(5J K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I _{1 1}

P rz e z ca ły czas Ks. W yszy ń sk i oddaw ał się rów n ież pracy pu blicystyczn ej. W 1931 r. został sekretarzem red a k cji „ A t e ­ neum K a p ła ń sk ieg o” , a ju ż w następnym — aż do wybuchu w o jn y — p rzeją ł fu n k cje g łó w n e g o redaktora teg o czasopisma.

N ie b y ło problem u, ż y w ie j nu rtu jącego w ów czas w społeczeń­

stw ie, k tóreg o b y n ie poruszył w pismach. W ie le u w agi pośw ię­

cił zw łaszcza k w es tii bezrobocia, podkreślając ogrom n e spu­

stoszenia, ja k ie sprow adzało w d zied zin ie m oraln ej. O to kilka ty tu łó w je g o rozpraw , spraw ozdań czy krótkich notatek, k tó­

ry m i bu dził n iejedn okrotn ie z uśpienia sum ienie społeczne:

K o ś c ió ł i m iło s ie rd z ie w o b e c k lą s k i b e z ro b o cia S p o łe c z e ń s tw o i prasa a w y c h o w a n ie m ło d z ie ż y W y m o w a p ro ce s ó w c h ło p s k ic h

B a je c z n e p e n s je — że b ra c z e p e n s je

N o w a m o ra ln o ś ć na p r o g u ś w ią ty n i i p la ż y P r o b le m y s p o łe c z n o -m o ra ln e w si

W a rs za w s k i k o n g re s d la w a lk i z h a n d le m ż y w y m to w a re m .

L ic z n e je g o w y p o w ie d z i dotyczące p o lity k i społecznej, akcji k a tolick iej, p ra cy duszpasterskiej, zn ajd u jem y w takich cza­

sopismach, jak: „A ten eu m K a p ła ń sk ie” , „ P r ą d ” , „K ro n ik a D ie ­ cezjalna W łocła w sk a ” , „T y g o d n ik W a rszaw sk i” .

T a k szeroko zakrojona akcja społeczna była w ty m czasie czym ś w y ją tk o w y m w śród duchow ieństw a, nie zaw sze też zn ajd ow ała zrozum ienie, czasem budziła niechęć. K s. W yszyń sk i idzie zaw sze w pierw szej linii. T o te ż słowa jego, ju ż ja k o P r y ­ masa Polski, w yp ow ied zia n e w w ie le lat później, o m łodości du­

ch ow ej ja k o „cn ocie zaw odow ej kapłana” , m ają pełn e p o tw ie r­

dzen ie w je g o w łasnym życiu.

Dn. 30 listopada 1957 r. m ó w ił do duchowieństw a:

Młodość duchowa [...] ma to do siebie, że daje nam swo­

bodę wobec programowania, wobec środków. Zmieniają się w a ­ runki i muszą się zmieniać środki, które musimy swobodnie do­

bierać, [...] jesteśmy przecież tym pokoleniem, co idzie za Chry­

stusem, Ojcem przyszłego wieku 2.

2 „Gorzowskie Wiadomości Kościelne” 1958, nr 4— 5.

1 2 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [61

W aru nki pracy w ie lk ie g o kapłana, k tó ry d w o ił się i tro ił na różnych terenach pracy w Polsce m ięd zy w o jen n ej, zm ie­

n iły się w k ró tce radykalnie.

P o w kroczen iu N iem có w , na polecenie ks. bpa K oza la, Ks.

W yszyń sk i musiał się ukrywać. W p ierw szym roku archidie­

cezja w arszawska, następnie Lu belszczyzna, a od 1942 r. L a ­ ski k. W a rsza w y — to g łó w n e teren y je g o działalności oku­

pacyjn ej, w yp ełn ion ej w du żym stopniu konspiracyjną pracą ośw iatow ą. In telig en cja katolicka W a rsza w y poznała go w ó w ­ czas z system atycznych w y k ła d ó w katolick iej etyk i społecznej, k atech etyki i pedagogiki katolickiej.

P o zakończeniu działań w ojen n ych Ks. D r W yszyń sk i w r ó ­ cił do sw ojego m iasta biskupiego, do W łocław ka. U rzą d ził tam sem inarium duchowne i został m ian ow an y je g o rek torem , p rzeją ł drukarnię diecezjalną, w y d a w a ł i red agow ał tygodnik katolicki „Ł a d B o ż y ” , w k tórym p row a d ził stałą ru b ryk ę Ł a d w m y ś la ch , w zn o w ił „A ten eu m K a p ła ń sk ie” . W tym też cza­

sie został kanonikiem rze czy w is ty m K a p itu ły K a ted ra ln ej W łocław sk iej.

N ied łu go pozostał jednak na tym terenie. D ec y zją O jca św. z dn. 4 I I I 1946 r. Ks. D r W y szyń sk i został m ian ow an y bis­

kupem lubelskim . D ec y zję tę p rz y ją ł z ust Ks. K a rd . Prym asa Hlonda w dzień Z w iastow an ia N . M. P. 25 I I I 1946 r.

Z aczął się n o w y rozdział w życiu K s. Bpa W yszyń sk iego.

O bdarzony pełnią kapłaństwa, ten n iezm ordow an y ksiądz — społecznik stał się ukochanym O jcem pow ierzon ej sobie d ie­

cezji. Odtąd, w n iezliczon ej ilości p rzem ów ień , kazań, listów pasterskich, raz po raz będzie się pow tarzać serdeczny zw rot:

D zieci m oje, D ro g ie D zieci Boże, D zieci N ajlepsze, N a jm ilsze D zieci, D zieci Kochane. W liście pasterskim do du ch ow ień­

stwa d iecezji lubelskiej na dzień sw ej konsekracji w m aju 1946 r. pisał:

Pragnę [...] wszystkie dane mi od Boga siły duszy i ciała poświęcić [...] chwale Bożej — soli D e o 3 — i zbawieniu powie­

rzonych mi dusz, ufając Bożej pomocy i łasce4.

3 Hasło pracy biskupiej Ks. Prymasa.

4 „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie” 1946, nr 5.

171 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I 13

U m ęczona diecezja lubelska, pozbaw iona przez szereg lat sw ojego pasterza, potrzebow ała bardzo takiego ojca, toteż „K s.

B p W y szyń sk i zdob ył sobie na w stęp ie serca wszystkich. I du­

chow ieństw o, i w iern ych , i starszych, i m łodzież i dzieci ujął swą m łodością, dobrotliw ością oraz szczerym , w a żk im sło­

w e m ” 5.

Z du m ienie ogarnia, k ie d y się przegląda w d zia le K r o n ik i

„W iadom ości D iecezjaln ych Lu b elsk ich ” rubrykę: C zy n n oś ci p a s te rs k ie J. E . Ks. B pa O rd y n a riu s z a . W ja k i sposób, wśród n ie zw y k le in tensyw nej p ra cy zn ajd ow ał czas na kilk ak rotn e n ieraz w ciągu dnia p rzem ów ien ia i kazania? W e źm y dla p rz y ­ kładu jed en taki dzień:

8 X II [1948]

— Udzielił święceń diakonatu alumnom Seminarium Duchow­

nego.

— Przemawiał do Sodalicyj Mariańskich Lubelskich.

— W ziął udział w akademii Stow. i Zgromadzenia Kupców Lubelskich i przemawiał z okazji jubileuszu tych zespołów.

— Zwiedził Zakład Wychów. X X . Salezjanów, przemawiał do młodzieży na akademii.

— W ziął udział w akademii Sod. Mar. w Sem. Duch. i w po­

święceniu Seminarium Niepokal. Sercu M a r y i6.

W ty m że organ ie d iecezja ln ym , w a rtyk u le pożegn alnym pośw ięconym K s. B p o w i W yszyńskiem u p r z y opuszczaniu przez n iego d iecezji lu belskiej czytam y:

Głosił kazania i przemawiał wśród nas często, korzystając z każdej okazji: w kościołach lubelskich i na terenie diecezji, w czasie odpustów i na wizytacjach parafii, na zakończenie m i- syj, rekolekcyj, przy wspólnej Komunii św. młodzieży, w ka­

plicach zakonnych, głosił prawdy Boże wszędzie, gdzie go po­

proszono. Kościoły były przepełnione, ludzie się cisnęli, by tylko dostać miejsce i słyszeć, jak mówi „nasz biskup” [...] Znalazł nawet czas na normalne wykłady z chrześcijańskiej doktryny społecznej w ramach Instytutu Wyższej Kultury Religijnej. [...] O l­

brzymim szacunkiem i zaufaniem darzą Biskupa wszystkie koła

5 Ingres J. E. Ks. Biskupa Dra St. Wyszyńskiego. Tamże nr 6.

6 „Wiad. Diec. Lub.” 1947, nr 1.

14 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [8]

społeczeństwa, w Lublinie i na terenie diecezji. [...] Widzieliśmy w nim przede wszystkim p r a w d ę najrzetelniejszą, prawdę św ia­

domą celu i organicznie budującą rzeczywistość. [...] Widzieliśmy w nim l u d z k o ś ć przeogromną, a tak skuteczną i prostą, iż z zakrzepłych nawet duchów zdolna była wydobywać jeszcze ży­

cie i uśmiech. Podziwialiśmy w nim d o b r o , tak podzielne mię­

dzy wszystkich, iż go nikomu nie zabrakło. Wiemy też, że ze słów jego, jak z najlepszego chleba będą się karmić, a głodu nie zaznają. I jest w nim pokora czysta d miłość spraw Bożych — aż do krw i 7.

O pin ię taką zdob ył sobie Ks. Bp W y szyń sk i nie tylk o u w ła ­ snych diecezjan. M usiała ona znaleźć p otw ierd zen ie w n a j­

w yższych kręgach hierarchii kościelnej, skoro O jciec św. jeg o w łaśnie uznał za n a jgod n iejszego na następcę zm arłego P r y ­ masa Polski, Ks. K a rd y n a ła H londa.

W dniu M a tk i B ożej M iłosierd zia 16 listopada 1948 r. ks.

Bp W y szy ń sk i został m ian ow an y A rcyb isk u p em M etrop olitą G nieźnieńskim i W arszaw skim , a ty m sam ym stanął na czele Kościoła w Polsce.

W liście pasterskim na dzień ingresu n o w y P ry m a s Polski tak pisał o sw oim posłannictw ie:

Choć ze czcią i pokorą w sercu, idę do Was, Dzieci, z męstwem chrześcijańskim i z podniesionym czołem [...] Idę przepowiadać W am Chrystusa Ukrzyżowanego, który przez własną krew wszedł do świątnicy, i własną krew wydał okupem za wielu. Idę, by zwiastować W am Ojca Waszego, który jest w niebie, by opowia­

dać W am dziwy Boże, by głosić W am miłość, pokój i dobro, by wszczepiać w dusze Wasze nowe życie łaski Bożej, by serca otu­

chą krzepić, by wołać: Sursum corda! „Wzmocnijoie ręce opa­

dłe — a kolana omdlałe pokrzepcie! Rzeczcie bojaźliwym: Wzmoc­

nijcie się, a nie bójcie się” (Iz. 35, 3, 4).

[...] N ie jestem ci ja ani politykiem, ani dyplomatą, nie je­

stem działaczem, ani reformatorem. A le natomiast jestem Ojcem Waszym duchowym, Pasterzem d Biskupem dusz Waszych, je­

stem Apostołem Jezusa Chrystusa. Posłannictwo moje jest ka­

płańskie, pasterskie, apostolskie, wyrosłe z odwiecznych Bożych

i „Wiad. Diec. Lub.” 1949, nr 1.

(91 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I 15

myśli, ze zbawczej woli Ojca, dzielącego się radośnie szczęściem swoim z człowiekiem8.

N o w y A rc y p a sterz o b ją ł rzą d y K ościoła w P olsce w czasach w y ją tk o w o ciężkich.

Dn. 27 I X 1953 r. P ry m a s P olsk i został aresztow any na okres przeszło trzyletn i.

Z daw ać b y się m ogło, że te lata odosobnienia będą jakim ś czasem straconym , luką w życiu tak czynnego A rcyp a sterza . Tym czasem stało się inaczej. B ył to ok res skupienia sił i w y ­ pracow ania now ego, w ie lk ie g o program u od n ow y m oraln ej narcdu.

P ie rw s zy m aktem tej o d n o w y stały się ślu by narodu na Jasnej G órze 26 sierpnia 1956 r. Tekst p rzyrzeczeń , opraco­

w a n y przez Ks. P rym asa w K o m a ń c zy za w iera konkretny, rea ln y program w ew n ętrzn ej p ra cy narodu. T o n ie b y ł tylk o jeszcze jed en akt p o w ierzen ia się opiece K r ó lo w e j Polski, to b y ło rów nocześnie zaciągn ięcie w obec N ie j pow ażn ych zobo­

wiązań.

N aród pod ją ł pra gn ien ie sw ojego Pasterza. D ow odem na to — przeszło m ilion ow a rzesza p ie lg rzy m ó w na Jasnej G órze pam iętnego dnia 26 sierpnia 1956.

M iłą m usiała być M a tce B ożej ta in ic ja ty w a i spontaniczny z ry w w iern eg o ludu. Jakby w o d p ow ied zi na to w dw a m ie­

siące po przyrzeczeniach, w miesiącu M a tk i B ożej R óżań­

cow ej, 26 października 1956 r. Ks. P rym as W yszy ń sk i o d zy ­ skał wolność.

Rozpoczął się n o w y etap w życiu K ościoła w Polsce. Z bliża się nasza w ielk a rocznica d ziejo w a — M ille n n iu m chrztu Polski.

P ra g n iem y ją uczcić nie ty lk o zew n ętrzn y m i uroczystościam i.

M ille n n iu m , będzie od n ow ien iem w ierności B ogu i K ościołow i, będzie odnow ieniem zobow iązań, zaciągniętych na ch rzcie św ię­

ty m całego narodu. B o konsekw encje chrztu P o lsk i trw a ją cią­

g le i będą trw a ć tak długo, ja k długo kraj nasz będzie istnieć.

8 Tamże nr 2.

16 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [ 1 0 1

W obec n ow ego tysiąclecia pow in n iśm y stanąć odnow ieni m o­

ralnie. P r z y g o tu je nas do teg o w ielka , d ziew ięcioletn ia nowenna.

Oto n o w y progra m p ra cy K sięd za Prym asa.

Jak niegdyś, u progu pełn i kapłaństw a upadł na tw a rz przed ob liczem K r ó lo w e j sw ojej i narodu, przed ołtarzem P a n i Jasnogórskiej, tak i teraz p rz y jd z ie do N ie j w ra z z całym na­

rodem prosić o op iekę i łaski.

N iegdyś, w liście pasterskim na dzień ingresu do k atedry lubelskiej pisał:

Przychodzę tu wprost z Jasnej Góry, od Pośredniczki łask wszelkich [...] N a swej tarczy biskupiej niosę pogodną, choć zoraną bliznami walki twarz Maryi. Z całą dziecięcą wiarą pro­

siłem Ją o łaski dla W as i dla siebie, Ukochani Bracia Kapłani i Wierni, o błogosławieństwo na wspólną naszą pracę; ufam, że Oblubienica Ducha Świętego, Królowa Apostołów i Wspomo­

żenie Wiernych, Matka Jasnogórska, będzie i dla mnie i dla Was, Najmilsi, tarczą w walce, zwycięstwem i bramą niebios9.

Z podobną w ia rą i ufnością p rzyszedł do N ie j po latach w ra z z całym narodem.

W przem ów ien iu Ks. Prym asa do duchowieństw a w Szcze­

cinie z dn. 30 listopada 1957 r. czytam y:

Polska znajduje się w położeniu niesłychanie trudnym pod każdym względem, moralnym, społecznym a nawet ekonomicz­

nym [...] naród wymaga jakiejś wielkiej siły mobilizacyjnej i my tę siłę mobilzacyjną, która by utrzymała naród w spokoju i rów ­ nowadze, widzimy w V irgo A u x ilia trix 10.

W y ja śn ien iem tej drogi m a ry jn e j K s. Prym asa m ogą b yć je g o słowa, w y p o w ied zia n e 1 grudnia 1957 r. w katedrze go­

rzow skiej :

Nie dziwmy się Kościołowi, że zaczyna wszystko od Matki Najświętszej i przez Nią. Tak przecież zaczął B ó g S a m . [...] Bóg

» „Wiad. Diec. Lub.” 1946 nr 5.

10 „Gorzowskie Wiadomości Kośoielne” 1958 nr 4— 5.

1111 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I 17

zaczął odnowę świata od Niewiasty. Przez Nią wzbudził nadzieję, która utrzymywała się przedziwnie trwale w dziejach świata **.

Jak kiedyś na stolicy lubelskiej „g łosił p ra w d y B oże w szę­

dzie, g d zie g o poproszono” , tak i teraz objeżdża niestrudzenie kraj cały, choć trzeba przyznać, że ulubionym m iejscem je g o kazań i p rzem ów ień stała się Jasna Góra. Tu spotyka się z p rzed staw iciela m i całego, w ęd ru jącego w p ielgrzym kach , na­

rodu. K rz e p i, podnosi na duchu, poucza, w z y w a do lepszego życia. Jego słowa są proste, dob re i pożyw n e, ja k chleb.

T o te ż spieszą do sw ojego O jca w szyscy, aby go u jrzeć, usły­

szeć, a tak że okazać swą m iłość i zaufanie. O tej m iłości m ogą św iadczyć je g o w łasne słowa, w yp o w ied zia n e z hum orem do Pozn an iaków , k tó ry m dzięk ow ał za serdeczne, o w a c y jn e p r z y ­ jęcie:

Widzę, że prawdziwie nad śmierć mocniejsza jest miłość. Od tej miłości, by się przedostać przez ulice Poznania, to można na­

wet życie utracić. Aleć dzięki Bożej pomocy dotarłem do tej świątyni, ochraniany władzą Waszego Arcypasterza ,s.

Ks. P rym as stał się nie ty lk o najbardziej kochaną postacią w Polsce. W ie lk i autorytet i popularność zdob ył sobie rów n ież poza granicam i kraju. D ow odem na to jest p rzy jęcie , ja k ieg o d ozn aw ał w szęd zie w czasie sw ej p od róży do R zym u w 1957 r.

Znane p rzy w ią za n ie Ks. Prym asa do S to licy A postolskiej, którem u dał w y ra z n iejed n ok rotn ie w swoich pismach 13, spot­

kało się z ja k najserdeczniejszym , ojcow skim uczuciem G ło w y Kościoła. P o zw ó lm y się tu znowu w y rę c z y ć słow om Ks. P r y ­ masa:

11 Tamże.

12 Kazanie Ks. Kardynała Prymasa Wyszyńskiego wygłoszone w Farze Poznańskiej 19 3 1958 r. „Miesięcznik Kościelny Archidie­

cezji Poznańskiej”, 1958, nr 4/5.

1,1 Por. Stolica Apostolska a świat powojenny wyd. pod pseud.

Z u z e l s k i e g o oraz artykuły w prasie.

2 — N a s za P rz e s z ło ś ć

18 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [ 1 2 1

Wynieśliśmy z tych krótkich chwil wrażenie tak potężne, że skłaniało do milczącej wśród łez radości14.

W ie m y , że Ks. P ry m a s n ie lubi, aby mu ży c zy ć „stu la t”

(czym że one są w w ym iarach wieczności?). N ie składam y mu też tak iego życzenia, ale b ęd ziem y prosić naszego w spóln ego O jca w n iebie i M a tk ę N ajśw iętszą, a b y „m łodość je g o odna­

w iała się ja k u o rła ” , aby ż y ł w śród nas długo, ja k n ajdłu żej, dla dobra K ościoła i O jczyzn y.

14 List Księdza Prymasa Polski i Księży Biskupów po powrocie od Ojca świętego. „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1957, nr 8.

M Y Ś L I W Y B R A N E Z PISM P R Y M A S A PO LSKI

Najprostsza droga do Boga w iedzie przez M aryją.

* * *

N ależym y do Kościoła, k tó ry nigdy nie m ów i nam: dość! P rze­

ciw nie, nawet św iętym pow ie, by uśw ięcali się jeszcze w ięcej. Pa­

nu je w K o ściele Bożym głód nieustannego postępu. K ościół jest najbardziej postępow ą społecznością na ziem i. Zmusza on do p o ­ stępu nasz umysł — ku Prawdzie, naszą w olę — ku Dobru, nasze serca — ku M iłoś ci. W szyscy m usim y dobrze w ydłużyć kroku, by nadążyć za Kościołem .

*

* * *

W spaniałe jest kapłaństwo, ale nie można być dobrym kapłanem bez m ęki, bez cierpienia, bez trudu, bez bólu.

* * *

W w ęd rów ce ludów przez ziem ię jesteśm y przede wszystkim Bożym ludem. I chociaż ludzkość cała dzieli się na języki, narody i kraje, to jednak większą m oc ma n ie to, co nas tu przejściow o dzieli, lecz to, co nas na w ieki z sobą w Bogu wiąże. W szyscy b o ­ wiem wyszliśmy z ojcow s k ie j ręki Bożej i do Boga, całą naturą naszą, całą w ew nętrzną skłonnością — do ojczyzn y n ieb iesk iej przez Bożą [...] ziem ię dążymy.

2 0 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [141

O d chw ili, gdy Bóg stał się C złow iekiem , już nie ma ta k iej ceny m aterialnej, która byłaby wyższa od w artości człow ieka. C enić czło­

w ieka nauczył ludzi Chrystus.

* * *

N ie zbuduje się [...] państwa spraw iedliw ości i m iłości społecznej, jeś li te c n o ty n ie będą przedtem w pojon e w dusze ludzkie, jeś li się n ie staną ich chlebem powszednim.

U czcie się kochać, nie ty lk o cząstką, ale całym czło w ie czeń ­ stwem — rozum em , wolą, sercem , ciałem, duchem. U czcie się k o ­ chać n ie ty lk o jedną warstwę narodu, k o c h a jc ie cały naród, bo gdy będ ziecie kocha ć jedną część, będ ziecie sekciarzami, pracującym i na zgubę narodu.

* * *

N ie ma praw dziw ej służby narodow i bez pośw ięcenia, bez w y­

rzeczenia się, bez ofiary.

* * *

Praca jest obow iązkiem człow ieka. [...] Bez pracy nie można ani utrzym ać życia, ani też dojść do pełni rozw oju osobow ości.

* * *

W każdej pracy musi b yć m iejsce na m yśl ludzką. /.../ Tzw.

ślepe posłuszeństwo w pracy, zw alniające człow ieka z w łasnej m y­

śli, m oże ty lk o w bardzo w yjątkow ych okoliczn ościa ch nie b yć szko­

dliw e.

* * *

Każdy człow iek w sw ej osobistej pracy [...] pow inien osiągnąć:

udoskonalenie rzeczy i udoskonalenie człow ieka pracującego. Tu jest punkt w yjścia dla postępu społeczno-gospodarczego, dla c y w ili­

zacji lu d zk ie j i dla postępu m ora ln o -relig ijn e g o , dla k u ltu ry świata.

[151 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I 2 1

N ie od przedm iotu pracy zależy w artość czynu ludzkiego, ale od sposobu wykonania, od stopnia m iłości i uległości w obec dobrego Boga.

* * *

Im bardziej wzrasta w nas m iłość, tym każda czynność zew nętrz­

na staje się bardziej wewnętrzna.

* * *

Konieczność m od litw y w pracy wiąże się z poczu ciem naszej niew ystarczalności, z trudem i znojem pracy. I-..] W o b e c trudnych zadań, gdy braknie sił, zalet, cnót, um iejętności, w oli, świadomi je ­ steśmy naszego oporu, m ęki, znużenia, nawału pracy; — p rz y ję c ie

całego tego brzem ienia i ofiarow ania Bogu narzuca się nam ja k o radosna konieczność. /.../ Ludzie pracy mają zw yczaj każdą trud­

niejszą czynność zaczynać od m odlitw y.

* * *

N ie m ożna prow adzić trwałej, w szechstronnie ow ocn ej, skutecz­

nej pracy bez powiązania je j z m odlitwą.

* * *

W pracy naszej jest w yniszczenie sil ludzkich i siebie samego, przez znużenie i pot oblicza. N ie ma pracy bez zniszczenia jakichś sił, jak nie ma ofiary bez zniszczenia. 1 to jest bodaj najbardziej istotna część ofiary pracy.

* * *

Trud pracy m oże b yć uszlachetniający; sam z siebie nie m oże on upadlać człowieka. T y le źle zorganizow ana praca, niespraw iedli­

wy je j ustrój, potęgu ją cy znój pracy ponad ludzką w ytrzym ałość — m oże człow ieka upadlać. W ted y rodzi się bunt świata pracy, bunt robotników , bunt społeczny p rzeciw ko upadlaniu człow ieka w pra­

cy. /.../ Jeśli jednak zachowa się słuszną m iarę w trudzie pracy — to każda praca m oże i powinna uszlachetniać.

2 2 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I [1 6 ]

Punktem w yjścia dla każdej pracy pow inno być ży cie w e­

wnętrzne.

* * *

O d życia w ew nętrznego zależy cały ow oc naszej pracy ze­

w nętrznej.

* * *

Z w o ln ie n ie się od życia w ew nętrznego pod wpływem nadmiaru pracy, odbija się na w artości naszej pracy; w tedy bow iem ujawnia się w n ie j brak cnót osobistych, o k tó ry rozbić się m oże każde dzieło. N ie pom ogą w tedy najbard ziej pociągające idee: gdy za­

braknie powiązania życia w ew nętrznego z życiem czynnym , upadnie dzieło prowadzone, jak w iele ich upadło, o czym poucza historia zakonów.

* * *

Praca czynna ma być przejaw em życia w ew nętrznego, a nie naodw rót. T y lk o to, co zostało przez nas przemyślane i przem odlone można bezpiecznie dać innym.

* * *

U sp ok oje n ie w ew nętrzne — to wstęp do p ok oju p ow szech n egoł.

♦ ♦ *

1 Cytowane pisma:

Zasięg i charakter zainteresowań katolickiej myśli społecznej. (Kato­

licka myśl społeczna. Pamiętnik III katolickiego studium w W a r ­ szawie 1937).

Stolica Apostolska a świat powojenny. Włocławek 1946.

Duch pracy ludzkiej. Włocławek 1946.

Przemówienie ingresowe... maj 1946 r. „Wiadomości Diecezjalne L u bel­

skie” 1946, nr 6.

[171 K A R D . S T E F A N W Y S Z Y Ń S K I 2 3

List casterski do duchowieństwa i wiernych diecezji Lubelskiej na dzień ingresu do Katedry Lubelskiej 26 V 1946. „Wiad. Diec. L u b .” 1946,

List pasterski O chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka. „Wiad. Diec.

Lub.” 1947, n r 2.

Wypełniamy Jasnogórskie Śluby Narodu. Czytania na maj 1957.

B IB L IO G R A F IA P R A C

KS. KARD . S T E F A N A W Y S Z Y Ń S K IE G O — P R Y M A S A PO LS K I

W bib lio gra fii zastosowano układ ch ronologiczn y; w obrębie lat um ieszczono n ajp ierw druki zwarte, a następnie artykuły w czaso­

pismach i pracach zbiorow ych. Pom inięto w bibliogra fii Ks. K a rd y­

nała drobne notatki i recen zje o książkach, o d e z w y o charakterze u rzędow ym i administracyjnym. N ie zaznaczono w n iej rów n ież przedruków listów pasterskich i odezw , dokonanych w pismach ka­

tolickich lub umieszczanych w u rzędow ych pismach różnych die­

cezji. N ie u w zględn ion o też streszczeń przem ów ień i od ezw n ie­

autoryzowanych, drukowanych w prasie codziennej. Pew n e braki w opisach n iektórych p o zy cji pow stały w obec niem ożności doko­

nania opisu z autopsji.

B ibliografia niniejsza jest pierw szą próbą, ilustrującą tw órczość Ks. Kard. W yszyń sk iego . Z dotych czasow ych publikacji o Prym asie Polski dokładniej om ów ił Jego działalność naukową i pisarską, i po­

dał b ib lio gra fię w ażn iejszych (61) po zycji, ks. bp F r a n c i s z e k K o r s z y ń s k i w artykule: Redaktor Ateneu m Kapłańskiego — Biskupem Lubelskim („A ten . kapł." T. 45: 1946 s. 3— 10).

N ie czas jeszcze podać syntezę tw órczości Ks. Kard. W y s z y ń ­ skiego. Pobieżn y naw et przegląd bib lio gra fii nie w ym aga kom en­

tarzy. B ogaty dorobek pisarski Prymasa Polski jest n iew ątp liw ie dużym w kładem w kulturę Polski.

Ks. Kard. W yszyń sk i jest nie ty lk o głębokim znawcą zagadnień spoleczno-religijnych, duszpasterskich i w ych ow aw czych, ale i dosko­

nałym organizatorem w dziedzin ie nau kow o-w ydaw n iczej. W p ierw ­ szych latach kapłaństwa był redaktorem „S łow a K u ja w sk iego", w la­

tach 1932— 1939 redaktorem „A ten eu m Kapłań skiego", a po drugiej w o jn ie św ia tow ej za łożył i redagow ał „Ład B o ży" (1945— 1946).

1191

b i b l i o g r a f i a p r a c k a r d. w y s z y ń s k i e g o 2 5

W Y K A Z S K R Ó T Ó W , stosow anych w bibliogra fii

Ateneum Kapłańskie

Gorzowskie Wiadomości Kościelne Kronika Diecezji Włocławskiej Miesięcznik Kościelny Archidiecezji

Poznańskiej Tygodnik Powszechny Tygodnik Warszawski Wiadomości Archidiecezjalne

Warszawskie

Wiadomości Diecezji Lubelskiej Wrocławskie Wiadomości Kościelne

1926

1. Z K a to lic k iego U niw ersytetu Lubelskiego. Aten. kapł. T. 17:

1926 s. 85— 87.

Podp.: Idem.

1927

2. Z U niw ersytetu Lubelskiego. A ten. kapł. T. 18: 1927 s. 429— 432.

Podp.: Idem.

3. B a r a n o w s k i Z. ks.: Służba Boża. Poznań 1926. [Rec.] Aten.

kapł. T. 19: 1927 s. 416— 417.

Podp.: Ks. S. W .

4. Z pow odu instrukcji o zakazie czytania książek niemoralnych.

K r on. Diec. włocł. R. 21: 1927 s. 294— 301.

1929

5. B u r r e t J.: L'education religieu se de 1'enfant. Paris [b. r.) [Rec.]. A ten. kapł. T. 23: 1929 s. 98— 99.

Podp.: Ks. S. W.

6. Kilka uwag z powodu V III-g o Kongiesu Przeciw alkoh olow ego w Lublinie. Aten. kapł. T. 23: 1929 s. 188— 199.

— Aten. kapł.

— Gorz. Wiad. kośc.

— Kron. Diec. wio cl.

— Mies. kośc. Archid. pozn.

— Tyg. powsz.

— Tyg. warsz.

— Wiad. Archid. warsz.

— Wiad. Diec. lub.

— Wr. Wiad. kośc.

26 B I B L I O G R A F I A P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K I E G O [201

7. B o u m a r d P.: Formation de l'enfant par le oatechisme. Paris 1927. [Rec.]. Aten. kapł. T. 24: 1929 s. 110— 111.

1930

8. D zieło kard. Ferrari. Ideał i prace społeczno-apostolskie. W ło- cławeik 1930 ss. 38.

9. Zasady i poczynania społeczno-apostolskie kardynała Ferrari.

A ten. kapi. T. 25: 1930 s. 24— 37.

10. P i u s X I e T A zion e cattolica. Roma 1929. [Rec.]. A ten. kapi.

T. 25: 1930 s. 98— 99.

11. D zieło kardynała Ferrari. Aten. kapł. T. 25: 1930 s. 137— 158.

12. W yd a w n ic tw a o A k c ji K a tolick iej. A ten. kapł. T. 25: 1930 s. 302— 306.

13. Kościół a faszyzm. Prąd R. 17: 1930 t. 18 s. 145— 167.

14. Z życia i prac K a tolick iego U niw ersytetu w M ediolanie. Prąd R. 17: 1930 t. 19 s. 163— 175.

15. Przew odn ie m yśli Encykliki o chrześcijańskim w ychow aniu m łodzieży. A ten. kapł. T. 26: 1930 s. 1— 22.

16. B r u n H.: La cite chretienne d’apres les enseignem ent ponti- ficaux. Paris [b. r.] [Rec.]. A te n kapł. T. 26: 1930 s. 215— 217.

17. P ierw szy K r a jo w y Kongres Eucharystyczny w Polsce. A ten.

kapł. T. 26: 1930 s. 282— 293.

18. S z y m a ń s k i A .: O graniczanie urodzin i karalność p rze ry­

wania ciąży. Lublin 1930. [Rec.]. Aten. kapł. T. 26: 1930 s. 421—

425.

1931

19. H e n t z e n Die Lósung des Schulproblems in Holland.

Dusseldorf 1928. [Rec.]. Aten. kapł. T. 27: 1931 s. 89— 92.

20. Z zagadnień pedagogicznych. K rak ów 1929. [Rec.]. Aten. kapł.

T. 27: 1931 s. 97— 98.

2 J ] B I B L I O G R A F I A P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K I E G O 27

21 W a rsz a w sk i Kongres dla w a lk i z handlem żyw ym towarem . A te n kapł. T. 27: 1931 s. 175— 177.

22. D a b i n P.: L ’A ction catholiąue. Paris [b. r.]. [Rec.]. Aten. kapł.

T. 27: 1931 s. 199— 201.

23. Z a ł u s k i B. : C ecylia Plater-Zyberków na. W arsza w a 1930.

[Rec.]. Aten. kapł. T. 27: 1931 s. 201— 202.

24. T o w arzystw o W ie d z y Chrześcijańskiej w Lublinie. A ten. kapł.

T. 27: 1931 s. 363— 368.

25. G łów ne ty p y A k c ji K a to lic k iej za granicą. Prąd R. 18: 1931 t. 20 s. 85— 91, 113— 133, 185— 200. Odb. Lublin 1931 Zw. Pol.

Intelig. Kat. „O d rod zen ie" ss. 47.

26. K ościół i m iłosierdzie w ob ec klęski bezrobocia. A ten . kapł.

T. 28: 1931 s. 130— 150.

27. S z y m a ń s k i R. ks.: A k c ja Katolicka a działalność gospo­

darczo-społeczna. Poznań 1930. [Rec.]. Aten. kapł. T. 28: 1931 s. 2 10 — 2 1 2 .

28. „Q uadragesim o anno ex p leto ". A ten. kapł. T. 28: 1931 s. 425—

428.

29. Socjalistyczna własność w spólna w ocenie Rerum Novarum . Aten. kapł. T. 28: 1931 s. 470— 486.

30. Świat katolicki w ’40-tą roczncę enc. Rerum Novarum . Aten.

kapł. T. 28: 1931 s. 505— 523.

31. W e zw a n ie O jca św. „d o K ru cjaty m iłosierdzia i po m o cy". Aten.

kapł. T. 28: 1931 s. 523— 524.

1932

32. W ęd ro w n i bezrobotni przed drzwiam i plebanii. A ten. kapł. T.

29: 1932 s. 56— 57.

Podp.: X.

33. Z powodu o d ezw y Kardynala-Prym asa [Hlonda] w sprawie przesilenia gospodarczego. A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 52— 56.

Podp.: Ks. Dr S. W.

34. Kuźnia A k c ji K a tolick iej — rek olek cje zamknięte. Aten. kapł.

T. 29: 1932 s. 159— 161.

Podp.: Ks. S. W.

35. Duszpasterz a bezrobotni. Aten. kapł. T. 29: 1932 s. 161— 164.

Podp.: S.

36. 50 lat M ięd zyn arodow ych K ongresów Eucharystycznych (1881—

1931). A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 176— 181.

Podp.: Ks. S. W.

37. Dwa sprawozdania z życia K a to lic k iego S tow arzyszenia M ło ­ dzieży. Aten. kapł. T. 29: 1932 s. 181— 184.

38. N o w e p o le pracy duszpasterskiej — iść c z y czekać? Aten.

kapł. T. 29: 1932 s. 266— 271.

Podp.: X.

39. D ziesięć lat rządów Piusa X I. A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 276—

279.

Podp.: Dr Zuzelski

40. M a c h a y F. ks.: Rozw iązanie spraw y społecznej w ramach A k c ji K atolickiej. Poznań 1931. [Rec.]. Aten. kapł. T. 29: 1932 s. 305— 307.

41. W skazania biskupów katolickich w Polsce na ch w ilę najbliż­

szą. A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 359— 368.

Podp.: X.

42. K a to lic y w ło scy i p olscy w ob ec sw ych u n iw ersytetów kato­

lickich. A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 377— 381.

43. P okłosie enc. „O uadragesim o anno" (G łosy Episkopatu Austrii i W ę g ie r). Aten. kapł. T. 29: 1932 s. 480— 483.

44. Zjednoczen ie pisarzy katolickich w Polsce. Aten. kapł. T. 29:

1932 s. 488— 490.

45. N ad m ogiłą w ie lk ie g o duszpasterza i apostoła. (Sp. ks. biskup Z. Łoziński). A ten. kapł. T. 29: 1932 s. 490— 494.

Podp.: X.

46. Z ostatnich w a lk o re lig ijn y charakter szk o ły polskiej. Aten.

kapł. T. 30: 1932 s. 53— 59.

47. W arunki głoszenia kazań społecznych. Aten. kapł. T. 30: 1932 s. 59— 61.

Podp.: X. S. W.

48. P i w o w a r c z y k J. ks.: K ryzys społeczno-gospodarczy w św ietle katolickich zasad. K rak ów 1932. [Rec.]. A ten. kapł.

T. 30: 1932 s. 102— 103.

2 8 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O [2 2 ]

49. R o s z k o w s k i A . ks.: Katolicyzm społeczny. Poznań 1932.

[Rec.]. A ten. kapł. T. 30: 1932 s. 103— 105.

50 Głos od grobu św. W o jc ie c h a o zasadach życia państwow ego.

A ten. kapł. T. 30: 1932 s. 176— 182

51. M y śl przew odnia tegoroczn ego święta Chrystusa Króla. (W alk a z bezw stydem i pornografią w druku i obrazku). A ten. kapł.

T. 30: 1932 s. 288— 293.

52. M ąż stanu w sutannie. [Ks. Ign a cy Seipel]. A ten. kapł. T. 30:

1932 s. 300— 307.

53. N o w e ograniczenia spoczynku n iedzieln ego i św iątecznego.

Aten. kapł. T. 30: 1932 s. 391— 397.

Podp.: Dr Zuzelski

54. Der Grosse Herder. Freiburg i. Br. 1931— 32 Bd 1— 3. [Rec.].

A ten. kapł. T. 30: 1932 s. 427— 429.

55. M y śl katolicka w obec nieładu w gospodarstw ie m iędzyn aro­

dowym. Aten. kapł. T. 30: 1932 s. 503— 506.

1933.

56. N o w e praw o o stowarzyszeniach. Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 55— 64.

57. „K a to lic y w szystkich krajów , łączcie się". A ten . kapł. T. 31:

1933 s. 67— 68.

Podp.: Dr Zuzelski

58. Kazanie przez radio ja k o środek w spółczesnego duszpasterstwa.

Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 74— 77.

Podp.: X.

59. D laczego upadają pisma katolickie? A ten. kapł. T. 31: 1933 s. 77— 79.

Podp.: Dr Z.

60. Lexikon der Padagogik der G egenw art. Munster i. W . 1930 Bd 1— 2. [Rec.]. Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 97— 99.

Podp.: Dr Zuzelski

61- Spraw y pasterskie i religijno-spoleczne. Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 158— 165.

2 3] b i b l i o g r a f i a p r a c k a r d . w y s z y ń s k i e g o 2 9

3 0 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O [2 4 ]

62. Z n ajnow szej literatury społeczn o-religijnej. A ten. kapł. T. 31:

1933 s. 309— 312.

63. L isty pasterskie k sięży biskupów. A ten. kapł. T. 31: 1933 s.

363— 372.

64. R ozbrojen ie moralne a m yśl katolicka. Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 388— 389.

Podp.: Dr Zuzelski

65. R o s z k o w s k i A . ks.: Korporacjon izm katolicki. Poznań 1932. [Rec.]. Aten. kapł. T. 31: 1933 s. 518— 521.

66. D zieło Ozanama dawniej a dziś. A ten. kapł. T. 32: 1933 s. 95—

98.

67. Społeczeństw o i prasa a w ych ow a n ie m łodzieży. A ten. kapł.

T. 32: 1933 s. 175— 188.

68. Posady dla o jców rodzin. Aten. kapł. T. 32: 1933 s. 302— 307.

69. W y m o w a procesów chłopskich. Aten. kapł. T. 32: 1933 s 497—

506.

1934

70. C zy istn ieje higiena duszy... Aten. kapł. T. 33: 1934 s. 68— 74.

Podp.: Dr Zuzelski

71. Papież A k c ji K atolickiej. Aten. kapł. T. 33: 1934 s. 167— 174 Podp.: S. W.

72. U źródeł przesilenia gospodarczego. Aten. kapł. T. 33: 1934 s. 188— 195.

Podp.: Dr Zuzelski

73. „Bajeczn e pensje — żebracze pen sje". Aten. kapł. T. 33: 1934 s. 292— 302.

74. Głos Episkopatu „o ducha ch rześcijańskiego w P o lsce" a opinia publiczna. Aten. kapł. T. 33: 1934 s. 385— 395.

75. L isty pasterskie k sięży biskupów a p otrzeby dnia dzisiejszego.

A ten . kapł. T. 33: 1934 s. 485— 494.

Podp.: Z.

76. N o w a moralność na progu św iątyn i i na plaży. A ten. kapł.

T. 34: 1934 s. 77— 83.

Podp.: Ks. S. Z.

(2 5 )

b i b l i o g r a f i a p r a c k a r d. w y s z y ń s k i e g o 31

77 Staatslexikon im Au ftrag der Górres-Gesellschaft unter Mit- w irkung zahlreicheT Fachleute, hrsg. v. H. S a c h e r. Freiburg i Br. 1925— 1932 Bd 1— 5. [Rec.]. A te n kapł. T. 34: 1934 s. 218—

220

.

1935

78 Zagadnienie wzrostu ludności w e W łoszech, Austrii i w Polsce.

Aten. kapł. T. 35: 1935 s. 175— 186.

Podp.: Dr Zuzelski

79. A d a m s k i W . ks.: W ych ow a n ie państwowe. Poznań 1933.

S o ś n i c k i K.: Podstaw y w ych o w a n ia państw ow ego. L w ó w 1933. [Rec.]. A ten. kapł. T. 35: 1935 s. 200— 201.

Podp.: Dr Zuzelski

80. D e p t u ł a W ł.: A k c ja K atolicka a chrześcijański ruch robot­

n iczy w Polsce. Lublin 1934. [Rec.]. A ten. kapł. T. 35: 1935 s. 2 0 1— 202.

81. Spraw y katolicko-społeczne. Aten. kapł. T. 35: 1935 s. 292— 304.

Podp.: Dr Zuzelski

82. Listy pasterskie na tem aty współczesne. Aten. kapł. T. 35: 1935 s. 489— 496.

Podp.: Ks. Z.

83. Stolica św ięta w trosce o pokój świata. A ten. kapł. T. 36: 1935 s. 89— 94.

Podp.: Dr Zuzelski

84. Ruch katolicko-społeczny. Przebudow a korporacyjna w Austrii.

Aten. kapł. T. 36: 1935 s. 396— 407.

85. Z w a lk religijn ych w Niem czech. A ten. kapł. T. 36: 1935 s. 504— 517.

Podp.: Dr Zuzelski

1936

86. Ruch katolicko-społeczny. A ten. kapł. T. 37: 1936 s. 65— 72.

87. Z trosk i trudów apostolskich K ościoła w Polsce. Aten. kapł.

T. 37: 1936 s. 182— 193.

Podp.: Dr Zuzelski

3 2 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O [261

88. Der Grosse Herder. Freiburg i. Br. Bd 9— 12. [Rec.]. A ten. kapł.

T. 37: 1936 s. 207— 208.

89. Spraw y spoleczno-religijne. Aten. kapł. T. 37: 1936 s. 499— 508.

Podp.: Ks. S. W.

90. K a to lic y polscy w ob ec ślubowania m łodzieży. A ten . kapł.

T. 38: 1936 s. 187— 191.

Podp.: Ks. S. W.

91. „A rm a verita tis" — W atykańska W ysta w a Prasy K atolick iej.

Aten. kapł. T. 38: 1936 s. 307— 320.

92. Jak uchrześcijanić handel dew ocjonaliam i. Aten. kapł. T. 38:

1936 s. 496— 501.

Podp.: Ks. S. W.

1937

93. Przem iany m oralno-religijne pod w p ły w e m bezrobocia. W ło ­ cła w ek 1937 ss. 142.

94. Zasięg i charakter zainteresowań k atolickiej m yśli społecznej.

Poznań 1937.

95. Przem iany m oraln o-religijn e pod w p łw em bezrobocia. Aten.

kapł. T. 39: 1937 s. 264— 276, 382— 398, 481— 487; T. 40: 1937 s. 174— 194, 293— 301, 393— 405, 496— 508.

96. J. E. Ks. A rcybisku pow i Jó zefow i T eo d o ro w iczo w i w p ięćd zie­

sięc io lec ie kapłaństwa. A ten. kapł. T. 40: 1937 s. 1— 9.

97. M ięd zy n a rod o w y Kongres Chrystusa K róla w Poznaniu. Aten.

kapł. T. 40: 1937 s. 201— 202.

Podp.: Dr Zuzelski

98. K atolicka m yśl społeczna. Osoba ludzka w n iebezpieczeństw ie.

D w a kon gresy p rzeciw alk oh olow e w W arszaw ie. A ten . kapł.

T. 40: 1937 s. 309— 313.

Podp.: Dr Zuzelski

99. A l m a c k J. C.: W ych o w a n ie obyw atelskie. Przeł. J. P io tro w ­ ski. W stęp napisał J. Chałasiński. W arszaw a [b. r.]. [Rec.].

A ten. kapł. T. 40: 1937 s. 437— 438.

Podp.: Ks. S. W.

1271 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O 3 3

1938

100. Stanowisko i zadania duszpasterza w ob ec w spółczesnych ru­

chów społecznych. Płock 1938 ss. 46.

101. Źródło m ocy w A k c ji K atolick iej. W : Kapłan w śród ludzi.

W arszaw a 1938 s. 199— 215.

102. Problem y społeczno-m oralne w si w „Pam iętnikach ch ło p ów ".

A ten. kapł. T. 41: 1938 s. 154— 169.

103. M a j d a ń s k i W .: Giganci. W arsza w a 1957. [Rec.]. A ten . kapł.

T. 41: 1938 s. 201— 204.

104. C h m i e l o w s k i Z.: Podręcznik spółdzielczości. W y d . 2, W arszaw a 1937. [Rec.]. A ten. kapł. T. 41: 1938 s. 415— 416.

105. W a c h o w s k i M.: Problem y o św iatow e robotnika w ie lk o ­ polskiego. Poznań 1937. T e n ż e : Podstaw ow e p o ję c ie o św iaty robotniczej. Poznań 1937. [Rec.]. A ten. kapł. T. 41: 1938 s. 514— 515.

106. O pełne praw a w społeczeństw ie dla K a tolick iego U n iw ersy­

tetu Lubelskiego. Aten. kapł. T. 42: 1938 s. 65— 71.

Podp.: Dr Zuzelski

107. Zjazd Zw iązku Zakładów T eo lo giczn ych i T o w arzystw a T e o lo ­ giczn ego w Krakow ie. Aten. kapł. T. 42: 1938 s. 177— 186.

108. Poznanie i w ykon an ie uchw ał Synodu Plenarnego szczytnym posłannictwem p olskiego katolicyzm u. Aten. kapł. T. 42: 1938 s. 282— 286.

109. W oln ość w życiu społecznym. A ten. kapł. T. 42: 1938 s. 286—

290.

110. Kongres Pax Romana w Bied. A ten. kapł. T. 42: 1938 s. 290—

292.

U l . Konkurs na katolicką „H istorię chłopów w Po lsce". A ten. kapł.

T. 43: 1938 s. 292— 293.

112. O 11 o v i a n i A .: Institutiones Juris Publici Ecclesiastici. V o l.

2. Jus Publicum Externum. V atican 1936. [Rec.]. Aten. kapł.

T. 42: 1938 s. 413— 414.

p odp.: Ks. S. W.

3 — N asza P rz e s z ło ś ć

3 4 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O 1281

113. A n ty re lig ijn e w ych o w a n ie w organizacjach socjalistycznych.

A ten. kapł. T. 42: 1938 s. 485— 490.

1939

114. W trzyd ziestolecie Ateneum Kapłańskiego 1909— 1939. A ten . kapł. T. 43: 1939 s. 1— 8.

Podp.: Ateneum Kapłańskie.

115. Ks. A rcybisku p Józef T e o fil T e o d o io w ic z (1864 — 4 X II 1938).

A ten. kapł. T. 43: 1939 s. 67— 69.

Podp.: Redakcja

116. Duszpasterz w budowaniu ustroju korporacyjnego. A ten. kapł.

T. 43: 1939 s. 105— 130.

117. Sp. Kardynał Aleksan der K akow ski (1862 — 30 X II 1938).

Aten. kapł. T. 43: 1939 s. 163— 165.

Podp.: Redakcja

118. K onferen cja w spraw ie duszpasterstwa wśród robotników . Aten. kapł. T. 43: 1939 s. 180— 187.

119. Papież Pius XI. Aten. kapł. T. 43: 1939 s. 209— 224.

120. Pius X I na przełom ie dziejów . W ło c ła w e k 1939 ss. 24.

121. D eklaracja rady Społecznej p rzy Prym asie Polski — o uwłasz­

czeniu pracy. Aten. kapł. T. 43: 1939 s. 280— 287.

Podp.: Ks. S. W .

122. O m łodym robotniku polskim. Rozbudowa K. Z. M. M . A ten . kapł. T. 43: 1939 s. 495— 503.

123. K on feren cja w sprawie duszpasterstwa wśród robotników. Prąd R. 26: 1939 t. 37 s. 127— 136.

124. Ksiądz Biskup M arian Fulman. W pięćd ziesięciolecie kapłań­

stwa. A ten. kapł. T. 44: 1939 s. 42— 45.

Podp.: Redakcja

125. L e w a n d o w i c z W . ks.: Instytut W y ż s z e j Kultury R e lig ij­

n ej w ob ec potrzeb u m ysłow ych w spółczesnej in teligen cji p o l­

skiej. [Rec.]. A ten. kapł. T. 44: 1939 s. 97— 98.

Podp.: Ks. S. W .

b i b l i o g r a f i a p r a c k a p.d. w y s z y ń s k i e g o 3 5

1945

126 „C złow iek — istotą nieznaną?'". Ład Boży R. 1: 1945 nr 2 s. 3.

podp.: St. W.

127. O dw ieczn e p raw a człow ieka. Ład Boży R. 1: 1945 nr 3 s. 3.

Podp.: St. W.

128. ,.Biada czło w iek o w i samemu". Ład Boży R. 1: 1945 nr 4 s. 3.

Podp.: St. W.

129. W a lc zy ć o godność człow ieka. Ład Boży R. 1: 1945 nr 5 s. 3.

Podp.: St. W.

130. Jeszcze o godności i moralności człow ieka. Ład Boży R. 1: 1945 nr 6 s. 3.

131. R eligia — rzecz prywatna? Ład Boży R. 1: 1945 nr 7 s. 3.

Podp.: St. W.

132. N o w y człow iek — n o w y ład. Ład Boży R. 1: 1945 nr 8 s. 3.

Podp.: St. W.

133. W ych ow a n ie n ow ego człow ieka. Ład Boży R. 1: 1945 nr 9 s. 3.

Podp.: St. W.

134. Kościół a w ych ow an ie n ow ego człow ieka. Ład Boży R. 1: 1945 nr 10 s. 3.

Podp.: St. W.

135. Społeczność rodzinna. Ład Boży R. 1: 1945 nr 11 s. 3.

136. Boże pochodzenie małżeństwa. Ład Boży R. 1: 1945 nr 12 s. 3.

137. Chrystusowa reforma małżeństwa. Ład Boży R. 1: 1945 nr 13 s. 3.

Podp.: St. W.

138. Sprawa kieszeni c z y w ia ry- Ład Boży R. 1: 1945 nr 14 s. 4.

Podp.: St. W.

139. „D w o je w jednym c ie le " — ,,w Chrystusie i w K o ściele ". Ład Boży R. I; 1945 nr 15 s. 3 .

Podp.: St. W.

140. C ele małżeństwa „po katolicku". Ład Boży R. 1: 1945 nr 16 s. 3.

Podp.: St. W.

^41. „Błogosławiony owoc żyw ota". Ład Boży R. 1 : 1945 nr 17 s. 3.

3 6 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O [301

1946

142. Duch p racy ludzkiej. K on feren cje o pracy. W ło c ła w e k 1946 K sięgarnia Powszechna, ss. 189.

143. P i u s X II papież: Krucjata społeczna. Przem ów ienie w ig ilijn e z dn. 24 X II 1942 r. P rzełoży ł ks. St. W yszyń ski. W ło c ła w e k 1946 Księgarnia Powszechna, ss. 28.

144. Stolica A postolska a świat pow ojen n y. W ło c ła w e k 1946 K się­

garnia Powszechna, ss. 132.

Podp.: Dr Stefan Zuzelski

145. Pius X II a Polska. A ten. kap}. T. 45: 1946 s. 11— 41.

146. C o daje rodzina państwu? Ład Boży R. 2: 1946 nr 1 s. 3.

Podp.: St. W.

147. K siążę A rcybisku p Sapieha — kardynałem. Ład Boży R. 2:

1946 nr 2 s. 4.

Podp.: X. St. W.

148. Społeczna służba małżeńska. Ład Boży R. 2: 1946 nr 3 s. 3— 4.

149. C o n a le ży się rodzin ie od państwa? Ład Boży R. 2: 1946 nr 4 s. 3.

Podp.: St. W.

150. Ochrona rodziny przez praw o państwa. Ład Boży R. 2: 1946 nr 5 s. 3.

Podp.: St. W.

151. Gospodarcze zabezpieczen ie rodziny. Ład Boży R. 2: 1946 nr 6 s. 3.

Podp.: StL W.

152. Pokój rodzinie. Ład Boży R. 2: 1946 nr 7 s. 3.

Podp.: St. W.

153. Dom rodzinny — świętością. Ład Boży R. 2: 1946 nr 8 s. 3.

Podp.: X. St. W.

154. Chrześcijańskie w y z w o le n ie kobiety. Ład Boży R. 2: 1946 nr 9 s. 3.

155. P a p ieżo w i z D rogi K rzy żo w ej. (Z o k a zji roczn icy w yboru pap.

Piusa X II). Ład Boży R. 2: 1946 nr 11 s. 3.

Podp.: X. S. W.

156 Dary Boże dla matki. Ład Boży R. 2: 1946 nr 12 s. 3.

podp.: S. W.

15 7 . Kobieta — rozw ód — redigia. Ład Boży R. 2: 1946 nr 13 s. 3.

Podp.: S. W.

158. M atka — M a tce O jczyźn ie. (Zagadnienia życia rodzinnego).

Ład Boży R. 2: 1946 nr 13 s. 3.

159. R ozw ód w ro giem dziecka. Ład Boży R. 2: 1946 nr 15 s. 3.

Podp.: S. W.

160. Rodzina — rozw ód — cn oty społeczne. Ład Boży R. 2: 1946 nr 16 s. 3.

Podp.: S. W.

161. R ozw ód a ży cie narodu. Ład Boży R. 2: 1946 nr 17 s. 4.

Podp.: S. W.

162. Jednolite praw o m ałżeńskie — rozdarte dusze. Ład Boży R. 2:

1946 nr 18 s. 3.

Podp.: S. W.

163. O dn ow ien ie małżeństwa. Ład Boży R. 2: 1946 nr 18 s. 3; nr 19 s. 3.

Podp.: S. W.

164. Poznajcie godność małżeństwa. Ład Boży R. 2: 1946 nr 20 s. 3.

Podp.: S. W.

165. Pamiętać, że m ałżeństwo jest Sakramentem. Ład Boży R. 2:

1946 nr 21 s. 3.

Podp.: S. W.

166. P rzygotow an ie się do małżeństwa. Ład Boży R. 2: 1946 nr 22 s. 3.

Podp.: S. W.

167. Pomoc społeczna małżonkom. Ład Boży R. 2: 1946 nr 23 s. 3.

Podp.: S. W.

168. W spółdziałanie Kościoła i Państwa na rzecz małżeństwa. Ład Boży R. 2: 1946 nr 24 s. 3.

Podp.: S. W.

169. Rodzina i w ych ow an ie. Ład Boży R. 2: 1946 nr 25 s. 3.

Podp.: S. W.

b i b l i o g r a f i a p r a c k a r d. w y s z y ń s k i e g o 3 7

3 8 B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O 132]

170. W y c h o w a w c z e praw a rodziców . Ład Boży R. 2: 1946 nr 26 s. 3.

Podp.: S. W.

171. W spółpraca w w ych ow an iu dzieci. Ład Boży R. 2: 1946 nr 28 s. 3; nr 29 s. 3.

Podp.: S. W.

172. Trudności w spółpracy w wychowaniu. Ład Boży R. 2: 1946 nr 30 s. 3.

Podp.: S. W.

173. Zasady w spółpracy w wychowaniu. Ład Boży R. 2: 1946 nr 31 s. 3.

Podp.: S. W.

174. Rodzina a K ościół i Państwo w wychowaniu. Ład Boży R. 2:

1946 nr 33 s. 3.

Podp.: S. W.

175. Ksiądz W ła d y s ła w Korn iłow icz. Tyg. powsz. R. 2: 1946 nr 50.

176. Naturalny ustrój społeczny. Tyg. powsz. R. 2: 1946 nr 4.

177. „P rob lem " W atykanu. Tyg. warsz. R. 2: 1946 nr 11.

178. Krucjata społeczna Piusa X II. Tyg. warsz. R. 2: 1946 nr 33.

179. List... do Kom itetu U roczystości Ingresow ych. W iad. D iec. lub.

R. 23: 1946 s. 221— 223.

180. List... do m łod zieży szkolnej. W iad. Diec. lub. R. 23: 1946 s.

219— 221.

181. List pasterski do duchowieństwa na dzień sw ej konsekracji.

W iad. D iec. lub. R. 23: 1946 s. 163— 166.

182. List pasterski... do duchowieństwa i w iern ych D iecezji Lubel­

skiej na dzień ingresu do katedry lubelskiej. W iad. D iec. lub.

R. 23: 1946 s. 166— 172.

183. List pasterski [o N iepokalan ym Sercu M aryi]. Wiad. Diec. lub.

R. 23: 1946 s. 224— 227.

184. O dezw a rekolekcyjn a [do kapłanów]. W iad. D iec. lub. R. 23:

1946 s. 229— 231.

I33J B IB L IO G R A F IA P R A C K A R D . W Y S Z Y Ń S K IE G O 3 9

1 B5 Pam ięci 245 kapłanów D iecezji W łocław skiej. Przem ów ienie żałobne w bazylice katedralnej dn. 1 X II 1945 r. Kron. D iec.

w locl. 1946 nr 1.

186 Przem ów ienie ingresow e [w Lublinie]. [Streszcz.] W iad. Diec.

lub. R. 23: 1946 s. 213— 219.

1947

187. Chrystus społecznik. Poznań [1947] Kom itet O fiarow ania A rch i­

d ie c e zji Poznańskiej M atce N ajśw . ss. 17.

188. T rzy ideały. [Katolicki ideał nauki, ideał m ęża nauki, ideał aka­

demika katolickiego. W zw iązku z objęciem godności W ie l­

k ieg o Kanclerza K. U. L-u]. Ład Boży R. 3: 1947 nr 18 s. 2— 3.

189. Do duchowieństwa i w iern ych D iece zji [Lubelskiej] na dzień Zm artwychwstania Pańskiego. W iad. D iec. lub. R. 24: 1947 s. 105— 106.

190. Do duchowieństwa i w iern ych D iecezji Lubelskiej z okazji konsekracji Ks. Biskupa Zdzisław a Golińskiego. W iad. Diec.

lub. R. 24: 1947 s. 266— 267.

191. „D zień Prasy K a to lic k ie j" w uroczystość Chrystusa Króla.

W iad. Diec. lub. R. 24: 1947 s. 349.

192. List pasterski Episkopatu Polski o pośw ięceniu osobistym, ro­

dzin i narodu N ajśw . Sercu Jezusowemu. W iad. D iec. lub.

R. 24: 1947 s. 445— 449.

193. List pasterski ,,o chrześcijańskim w yzw olen iu czło w iek a ” na N o w y Rok K ościeln y (1946/47). W iad. D iec. lub. R. 24: 1947 s. 42— 61.

194. List pasterski „o k atolickiej w o li ż y cia ". W iad. D iec. lub. R. 24:

1947 s. 89— 105.

195. W sprawie k olek ty na rzecz Seminarium Duchow nego w Lu­

blinie. W iad. D iec. lub. R. 24: 1947 s. 62— 64.

196. M em oriał Episkopatu w spraw ie Konstytucji. W iad. Diec. lub.

R. 24: 1947 s. 261— 265.

197. Życzen ia św iąteczne Biskupa Lubelskiego do duchowieństwa i w iernych. W iad. Diec. lub. R. 24: 1947 s. 460— -461.