• Nie Znaleziono Wyników

Język polski zagadnienia do opracowania 15.06-19.06.2020. klasa 1 a LO P 6h

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Język polski zagadnienia do opracowania 15.06-19.06.2020. klasa 1 a LO P 6h"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)

Język polski

zagadnienia do opracowania 15.06-19.06.2020.

klasa 1 a LO P 6h

Temat: Kontrreformacyjny święty. Piotr Skarga Żywoty świętych (1h)

1. Geneza utworu

Żywoty świętych starego i nowego zakonu powstały na życzenie zwierzchnika zakonu jezuitów w 1577r. Głownym powodem było ugruntowanie niechęci do zwolenników reformacji. Wydanie z 1579r. obejmowało dwa tomy i było pierwszym zbiorem hagiograficznym. Każdy żywot kończy się Obrokiem duchownym (pokarm dla zwierząt pociągowych, dawniej pożywienie, strawa)- tekstem pouczającym o charakterze kazania, który objaśnia moralne i religijne przesłanie płynące z opowieści.

Utwór cieszył się ogromną popularnością, do 1936 r. doczekał sie ponad 300 wydań. W XVII wieku był obowiązkową lekturą w kolegiach jezuickich.

Żywoty świętych należą do tzw. legendarzy, popularnych zwłaszcza w średniowieczu zbiorów opowieści o świętych i męczennikach ( literatura hagiograficzna).

2. Początki kontrreformacji.

Kontrreformacja – to prąd powstały w Kościele katolickim w odpowiedzi na zagrożenie reformacją. Miał on na celu zreformowanie Kościoła, przeprowadzenie tzw. „reformy chrześcijańskiej”. Tymczasem stała się kontrreformacja ruchem określającym kulturę końca XVI wieku aż po XVIII wiek. Ogromną rolę w określeniu tej kultury, a nawet życia

politycznego odegrali jezuici.

 Kontrreformacja w swoich początkach była ruchem twórczym, a nawet tolerancyjnym, później doprowadziła do podporządkowania kultury Kościołowi, tłumienia swobody

wypowiedzi, walki z innowiercami (m.in. uchwała o wygnaniu arian była takim aktem kontrreformacji). Wśród haseł decydujących o kształcie ówczesnej kultury pobrzmiewały:

wierność Pismu Świętemu, tematyka hagiograficzna, prezentacja scen religijnych w sztuce.

 W konsekwencji kontrreformacja doprowadziła do cenzury kościelnej, do tworzenia indeksów ksiąg zakazanych, do rozmnożenia się małowartościowej literatury dewocyjnej.

 Polska przestała być krajem dumnym z tolerancji wobec innowierców. Potwierdził to rok 1658 – rok wygnania z kraju arian. Wiele rodzin wyjechało, inni, aby pozostać –

zmieniali wyznanie.

 Ogromną rolę zaczął odgrywać zakon jezuitów, zwłaszcza za panowania króla Zygmunta III Wazy. Skutkiem jego działalności była cenzura ksiąg (utworzono Indeks ksiąg zakazanych), szykanowanie innowierców, wpływ na władzę świecką. Natomiast przyznać należy jezuitom także to, że zakładano kolegia (były niejednokrotnie jedynymi ośrodkami

(2)

oświaty w kraju, w którym szkolnictwo podupadało), utrwalano wiarę katolicką, z szeregów zakonu (lub ich kolegiów) wyszło wiele znakomitości, jak choćby Piotr Skarga (do jezuitów wstąpił w roku 1569) czy Maciej Sarbiewski.

3. Przeczytaj Żywot świętego Stanisława, biskupa i męczennika ; odpowiedz na pytania :

 jakim człowiekiem i duchownym jest św. Stanisław ukazany w tekście P. Skargi?

 jakim człowiekiem i władcą był król Bolesław Śmiały?

czy te charakterystyki są zgodne z przekazem Galla Anonima i Hymnem do świętego Stanisława Wincentego z Kielczy ?

 z jakiej perspektywy patrzy na św. Stanisława i jego spór z królem, Piotr Skarga

 zinterpretuj niezwykłe zdarzenia, które nastąpiły po śmierci św. Stanisława; jaką funkcję w tekście pełni ten opis ?

 czy spór z królem , mógł wg Skargi, zakończyć się inaczej ?

 odczytaj z tekstu uniwersalne przesłanie do władców Temat: Esej - źródeł gatunku (1h)

1. Esej

Esej to gatunek literacki lub literacko-naukowy o tematyce filozoficznej, społecznej bądź artystycznej, który ukazuje punkt widzenia autora; charakteryzuje się dbałością o piękną i oryginalna formę.

2. Michel de Montaigne to francuski filozof i pisarz, jeden z głównych przedstawicieli myśli filozoficzno- literackiej renesansu. Jest uważany za twórcę eseju.

Próby Michela de Montaigne'a zostały wydane 1580r. Jego oryginalny tytuł brzmi Essais ( czyt. ese). Jest trzytomowy zbiór luźnych przemyśleń o życiu. W tekście zawarto refleksje na temat możliwości poznawczych człowieka oraz osiągnięcia harmonii związanej z dążeniem do ideału mądrości. Autor m.in. pisze o wartości poznania zmysłowego, życiu w zgodzie z naturą, czy o wychowaniu dzieci, prowadzi swoista grę z czytelnikiem, który w trakcie lektury odkrywa główny temat rozdziału.

3. Przeczytaj fragment Prób, odpowiedz na pytania

 określ, dwie główne myśli eseju

 wskaż główne myśli akapitów(hasłowo)

czego dotyczą dygresje ?( dygresja -odejście od głównego tematu), czemu one służą ?

 podaj przykłady środków stylistycznych ( metafor, epitetów, porównań ), czemu one służą ?

jak autor uzasadnia swój kosmopolityzm ?( kosmopolityzm - pogląd, który zakłada, że człowiek jest obywatelem świata, a nie przynależy do państwa, czy narodu)

 co autor sądzi o decyzji Sokratesa ?

 poznanie siebie czy poznanie świata i ludzi ? jakie przesłanie wyprowadza z tej maksymy( Poznaj samego siebie ) Montaigne ?

(3)

Praca domowa

Powtórz wiadomości o epoce renesansu, przygotuj sie do testu online.

Temat: Barok epoka kontrastów- wprowadzenie do epoki (1h) 1.Nazwa epoki

Barok to epoka, której nazwę nadali potomni. Zdarzyło się tak już wcześniej: średniowiecze to słowo, którego dla określenia okresu od V do XV wieku używać zaczęli twórcy i uczeni uświadamiający sobie, że żyją już w nowych (renesansowych) czasach. Barok został nazwany przez przedstawicieli okresu późniejszego, czyli oświecenia. O tym, co myśleli na temat baroku, może podpowiedzieć nam fakt, że uznawali go za zdegenerowany renesans. Długo uważano barok za kolejną, schyłkową fazę renesansu. Oceniano go negatywnie. Nawet nazwa to sugerowała. Wprawdzie nie ma pewności, jakie jest jej źródło, ale przyjęło się uważać, że określenie barok wywodzi się z języka portugalskiego, gdzie barocco oznacza nieregularną perłę. Można w nieregularnej perle dostrzec coś skażonego, nieidealnego, tylko pozornie pięknego, można też widzieć w niej przepych, ale nietypowy, niebanalny, odbiegający od schematu. Do końca XIX wieku dominowała pierwsza opinia: barok wypaczył ideały

renesansu. W XX stuleciu zanikło negatywne postrzeganie tego okresu – uznano, że barok to okres inny niż odrodzenie.

2. Epoka kontrastów

Barok to epoka łącząca odmienne propozycje filozoficzne, artystyczne itd. Jedną z jej

podstawowych cech jest porzucenie przekonania o konieczności zachowania harmonijności, regularności, które wynikało z wcześniejszych teorii piękna.

renesans barok

Piękno jest przewidywalne, polega na proporcji i kompletności, ładzie i harmonii.

Nie istnieje jedno rozumienie piękna – może ono polegać na wyolbrzymieniu, odejściu od proporcji, regularności.

3. Czas baroku

Przyjęło się, że we Włoszech początki baroku przypadają na drugą połowę XVI wieku, a reszta kontynentu przejęła nowe idee na przełomie XVI i XVII stulecia. Niemal w całej Europie barok trwał do końca XVII wieku – najkrócej jego wpływy były dostrzegalne we Francji.

W Polsce wczesny barok przypada na lata od ok. 1580 ( wtedy powstały Treny Jana

Kochanowskiego) do ok. 1620, dojrzały barok to następne ponad półwiecze, a późny barok datuje się na lata ok. 1680–1740.

4. Kto rządził w barokowej Europie?

(4)

W XVII wieku Europa była wstrząsana ciągłymi wojnami, m.in. o podłożu religijnym.

Szczególne znaczenie dla ukształtowania się mapy politycznej miała wojna trzydziestoletnia.

Zaangażowały się w nią niemal wszystkie państwa, podzielone na dwa stronnictwa. Pierwsze z nich tworzyły głównie kraje protestanckie (np. Szwecja) i Francja, drugie – Austria

i Hiszpania, w których władali Habsburgowie.

We Francji pojawił się model sprawowania rządów, który będzie dominował już w następnej epoce, czyli oświeceniu. Była to monarchia absolutna – w niej panujący skupia w swych rękach niemal pełnię władzy i może powiedzieć: „Państwo to ja!”. Tak podobno stwierdził król francuski Ludwik XIV.

Do rodziny europejskiej należała także Rzeczpospolita.

5. Kto rządził w Rzeczypospolitej?

W Polsce władali królowie elekcyjni. Na początek epoki przypadają rządy dynastii Wazów: Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza.

Po Wazach królowali władcy pochodzenia polskiego, m.in. Jan III Sobieski.

W końcowej fazie polskiego baroku rządzili w Rzeczypospolitej królowie wywodzący się z dynastii Sasów.

Choć Polska była wciąż ogromnym krajem, to coraz wyraźniej odróżniała się od reszty Europy – na kontynencie dominowały rządy silnej ręki, u nas demokracja szlachecka (uważana przez polską szlachtę za ideał) przeradzała się w panowanie magnatów. Na

osłabienie kraju miał wpływ m.in. ciąg wojen z: Kozakami (powstanie Chmielnickiego 1648–

1654), Szwedami (Potop 1655–1660) i Turkami (1672–1676) 6. W co wierzyć?

Kościół chrześcijański w renesansie uległ rozpadowi. O ile na początku XVI wieku chrześcijaństwo zachodnie było (mimo wszystko) jednością, o tyle pod koniec stulecia

Europejczyk miał do wyboru: katolicyzm, luteranizm, kalwinizm, anglikanizm (i jeszcze kilka innych wyznań). ojawienie się w XVI wieku nowych wyznań nie musiało oznaczać trwałego podziału religijnego zachodniej Europy. W każdym z Kościołów byli ludzie, którzy dążyli do porozumienia. Jednak nie oni przeważyli – zwyciężyły postawy ortodoksyjne. Wydarzeniem, które przypieczętowało podział, były obrady Soboru Trydenckiego w Kościele katolickim.

Odbyły się one w latach 1545–1563 (z przerwami) we włoskim mieście Trydent. W czasie Soboru Trydenckiego władze Kościoła rzymskiego podjęły decyzje uznawane za początek tzw. kontrreformacji (albo reformacji katolickiej), która miała zapobiec dalszemu

rozprzestrzenianiu się protestantyzmu. Podjęto uchwały o charakterze religijnym (np.

o siedmiu sakramentach, czyśćcu czy odrzuceniu predestynacji) i administracyjnym (służące uporządkowaniu życia w diecezjach). Zatwierdził je papież Pius IV.

Wprowadzania w życie uchwał soborowych mieli pilnować biskupi, ale ogromną rolę odegrał też nowy zakon – Towarzystwo Jezusowe (jezuici). Założył go Ignacy Loyola. Ignacy Loyola był szlachcicem z Królestwa Nawarry. Młodość spędził na magnackich dworach, dał się też poznać jako odważny rycerz. W jednej z bitew został ranny i w trakcie

rekonwalescencji (przez przypadek) przeczytał XIV-wieczne dzieło o życiu Chrystusa. Ono spowodowało przemianę duchową Loyoli. Efektem działalności Loyoli było założenie zakonu nazwanego Towarzystwem Jezusowym, zatwierdzonego w 1540 roku przez papieża Pawła

(5)

III. Za główny cel jezuici uznali szerzenie katolicyzmu Ad maiorem Dei gloriam („Na większą chwałę Boga”), a jednym ze sposobów miało być bezwzględne posłuszeństwo papieżowi. Ta postawa oraz fakt, że do zakonu dobierano kandydatów bardzo inteligentnych, a przy tym karnych, sprawiły, że jezuici szybko stali się „wojskiem” papieskim w walce z innowiercami. Dbałości o wysoki poziom wykształcenia oraz zaangażowaniu w działalność misyjną towarzyszyła umiejętność wpływania na politykę władców wielu krajów (Hiszpanii, Francji, Polski). To z kolei wzbudziło niechęć wobec jezuitów nie tylko wśród chrześcijan należących do Kościołów zreformowanych, lecz także pośród katolików.

Określenie jezuicki stało się synonimem przymiotników: podstępny, fałszywy itd. Naciski polityczne doprowadziły do kasaty zakonu w 1772 roku (przywrócono jego działalność w 1814 roku).

7. Teatr

Barok to epoka teatru. Nie tylko dlatego, że pisali wtedy tak wybitni dramaturdzy, jak William Shakespeare (Anglia), Pedro Calderón de la Barca (Hiszpania) czy Molier (Francja).

Nie tylko dlatego też, że na potrzeby teatru bardzo aktywnie tworzyli zarówno pisarze

niebędący dramaturgami, jak i autorzy przygotowujący sztuki np. dla szkół jezuickich. Barok to epoka teatru, gdyż niemal całe ówczesne życie publiczne było swoistym widowiskiem.

8. Teatralizacja życia

Teatralizacja życia w baroku przejawiała się w różnych dziedzinach. Najbardziej widoczna była w obyczajach obowiązujących na dworach – dotyczyło to zwłaszcza dworu królewskiego w Hiszpanii.

Swego rodzaju teatrem (choć okrutnym) były publiczne egzekucje. Oto opis jednej

z nich. Pewnego rodzaju teatrem było umieranie. Dziś niektóre zachowania nas bawią, ale wtedy uważano je za oczywiste.

Ciekawostka

Na przekór tendencji do wystawnych pogrzebów już w XVI wieku pojawił się przeciwstawny zwyczaj – nawet przedstawiciele magnaterii życzyli sobie cichej uroczystości. Jak pogodzić oba modele? Można było zrobić tak, jak uczynił Jan Sobieski (jeszcze jako hetman): najpierw, zgodnie z testamentem, pochował Teofilę Sobieską w skromnej trumnie, a później polecił matkę wydobyć z grobu i pochować ponownie, ale tym razem – z wielkim przepychem!

9. Theatrum mundi

Teatralizacja, dostrzegalna w różnych dziedzinach, nie wynikała tylko z mody. Można się w niej doszukać głębszej przyczyny: w rozważaniach filozofów i w dziełach twórców barokowych widoczne jest przekonanie, że świat jest teatrem, a ludzie – aktorami. Topos świata-teatru (theatrum mundi) ma antyczne korzenie. O tym, że bogowie traktują nas jak zabawki, pisał wybitny filozof grecki Platon (V/IV w. p.n.e.). To, że gramy tylko role wyznaczone nam przez Los, powtarzali rzymscy stoicy. Także w renesansie często

wykorzystywano ten motyw. Sięgali po niego Erazm z Rotterdamu i Jan Kochanowski, który pisał we fraszce O żywocie ludzkim o ludziach-łątkach.(marionetkach, kukiełkach)

Topos theatrum mundi został spopularyzowany w baroku.

10. Sztuka

W sztuce barokowej dominowały kontrasty. W dziełach to, co realne, łączyło się

z pozorami, sacrum - z profanum, asceza - z urodą życia, żarliwa religijność - z wystawnością

(6)

i przepychem. Założenia kontrreformacji wpłynęły na tematykę, bogactwo i przepych form.

Artyści działający na zlecenie Kościoła i dworów monarszych odwoływali się do patosu, teatralizacji i iluzjonizmu, by stworzyć dzieła oszałamiające swoją wielkością i silnie oddziałujące na zmysły widza. Z drugiej strony, w protestanckiej Holandii sztuka dążyła do kameralności i wyciszenia emocji. Szczególnie istotną rolę odgrywało ekspresyjne,

symboliczne światło, przenikające obrazy, uplastyczniające rzeźbę i dookreślające architekturę.

12. Przeczytaj wiersz W. Szymborskiej Kobiety Rubensa ; opracuj notkę biograficzna o wybitnych twórcach epoki, możesz skorzystać z podręcznika (s.166)

Temat : Antynomie filozofii barokowej (1h)

O atmosferze religijnej w czasach baroku mówią nie tylko oficjalne dokumenty wychodzące z różnych Kościołów chrześcijańskich, w których przedstawiciele odmiennych wyznań nazywali siebie nawzajem sługami Szatana. Dużo na temat tego, jak postrzegano kwestie religijne, można wyczytać z dzieł największych ówczesnych filozofów. Należeli do nich dwaj Francuzi René Descartes (Kartezjusz) i Blaise Pascal.

1. René Descartes 1596–1650

francuski uczony, jeden z najwybitniejszych myślicieli epoki baroku. Studiował inżynierię wojskową, prawo i medycynę. Poza wymienionymi dyscyplinami zajmował się filozofią, matematyką, fizyką (np. optyką i mechaniką), astronomią oraz chemią. W każdej z tych dziedzin dążył do racjonalnego dochodzenia do prawdy, ponieważ uważał rozum za

najdoskonalsze narzędzie.Jego dokonania to m.in.: prawo załamania i odbicia światła, zasada zachowania pędu, zbudowanie podstaw geometrii analitycznej, rachunku różniczkowego itp., a także wprowadzenie takich terminów, jak funkcja i liczby urojone.W swych dziełach Kartezjusz wypowiadał się również na tematy związane z religią. Przykładem jest najsłynniejsza praca Kartezjusza, czyli Rozprawa o metodzie (1637).

2. Blaise Pascal

19.06.1623–19.08.1662

Blaise (Błażej) Pascal to francuski uczony. Już w dzieciństwie wykazywał niezwykłe zdolności, zwłaszcza w zakresie przedmiotów ścisłych. Zasłużył się przede wszystkim w matematyce, fizyce i filozofii. W swym krótkim życiu (39 lat), wypełnionym chorobami, dokonał odkryć, które miały wpływ na rozwój wymienionych dziedzin. To on jest twórcą tzw.

trójkąta Pascala, to on dał podstawy teorii prawdopodobieństwa, zbudował prototyp kalkulatora, współtworzył podwaliny rachunku różniczkowego i całkowego, udowodnił możliwość istnienia próżni, dał podstawy do opracowania skali barometru (do dziś ciśnienie mierzymy w paskalach!). Ogromna wiedza nie przeszkadzała mu w przekonaniu, że umysł człowieka jest bardzo ograniczony. Wynikało to m.in. z wyznawania jansenizmu, czyli doktryny chrześcijańskiej podkreślającej zepsucie natury ludzkiej.

Mimo akcentowania bezmiaru ludzkiej niewiedzy Pascal przeprowadził logiczny dowód, w którym wykazał, że warto wierzyć w Boga. Ten ciąg myślowy nazywany jest zakładem Pascala (grą Pascala).Pascal uznał, że są dwa podstawowe założenia: Bóg istnieje / Bóg nie istnieje. Niezależnie od tego, która z hipotez jest prawdziwa, człowiek ma dwie możliwości zachowania się wobec owego problemu: albo wierzyć w Boga, albo w Niego nie wierzyć.

(7)

Konsekwencją wiary są pewne praktyki religijne, np. uczestnictwo w obrzędach, modlitwa, jałmużna, konsekwencją braku wiary – odrzucenie tych sposobów postępowania. Z tego rachunku Pascal wysnuł, oczywisty dla niego, wniosek: opłaca się wierzyć w Boga!

I Kartezjusz, i Pascal w swych rozważaniach na temat egzystencji ludzkiej nie koncentrowali się tylko na udowadnianiu sensu wiary.

3. Myśli B. Pascala

Uporządkowane dopiero po śmierci Pascala i wydane po raz pierwszy w 1669r. Pierwotnie miało nosić tytuł Apologia religii chrześcijańskiej; tekst ma formę myśli i aforyzmów.

4. Przeczytaj fragment Myśli , odpowiedz na pytania

 w jaki sposób Pascal dzieli ludzi? co jest kryterium podziału ?

 jakich ludzi uważa za sprawiedliwych ?, uzasadnij swoje zdanie

 czy zgadzasz się z twierdzeniem autora, że powinniśmy być wdzięczni tym, którzy nas upokarzają i wytykają nam wady i słabości ?

 wskaż w cytowanym fragmencie antynomie, w które uwikłany jest człowiek 5. Pascal Myśli( fr. )

346.

Myśl stanowi wielkość człowieka.

347.

 Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą.[1] Nie potrzeba iżby cały wszechświat uzbroił się aby go zmiażdżyć: mgła, kropla wody wystarczy aby go zabić. Ale, gdyby nawet wszechświat go zmiażdżył, człowiek byłby i tak czemś

szlachetniejszem, niż to co go zabija, ponieważ wie że umiera, i zna przemoc, którą wszechświat ma nad nim. Wszechświat nie wie nic.

 Cała nasza godność spoczywa tedy w myśli. Stamtąd trzeba nam się wywodzić, a nie z przestrzeni i czasu, których nie umielibyśmy zapełnić. Silmy się tedy dobrze myśleć: oto zasada moralności.

 na czym polegają słabość i wielkość człowieka ? ; zinterpretuj metaforyczne nazwanie go myślącą trzciną

Temat: Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?” – Mikołaj Sęp Szarzyński (2h)

1. Mikołaj Sęp Szarzyński to twórca, którego dziś uważa się za jednego z najwybitniejszych poetów staropolskich.

Sęp- Szarzyński- poeta przełomu epok renesansu i baroku, pisał po polsku i łacinie;

najznakomitszy, obok Jana Kochanowskiego, twórca literatury staropolskiej.

Mikołaj Sęp Szarzyński urodził się w rodzinie Joachima Szarzyńskiego, właściciela Zimnej Wody. Uczył się we Lwowie, potem wyjechał na studia do niemieckiej Wittenbergi i Lipska.

Wywodził się rodziny protestanckiej. Na katolicyzm przeszedł po powrocie do kraju (1568).

Gdy zmarł, miał nieco ponad 30 lat.

(8)

Za życia Mikołaj Sęp Szarzyński niemal niczego nie wydrukował, jego dzieła krążyły w rękopisach. Jeden z braci poety podjął się druku. Zgromadził część utworów, zwłaszcza pisanych po polsku. Nieco ponad 50 tekstów ukazało się jako Rytmy abo wiersze polskie.

2. Według niektórych badaczy za osobny nurt, a może nawet osobną, umieszczaną pomiędzy renesansem a barokiem, epokę należy uznać manieryzm. W Polsce poezja Sępa

Szarzyńskiego byłaby najlepszym przykładem poetyki manierystycznej. Zazwyczaj wskazuje się, że poeta ten jest prekursorem baroku, twórcą, który wprowadził tematy i formy charakterystyczne dla tej epoki.

Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego zalicza się do nurtu poezji metafizycznej. Tej nazwy używano pierwotnie w stosunku do dzieł niektórych angielskich liryków z przełomu XVI i XVII wieku (zwłaszcza tzw. „szkoły” Johna Donne’a). W XX stuleciu termin dotyczy utworów poruszających tematy nietrwałości istnienia człowieka, marności życia ludzkiego, grzeszności, ulegania namiętnościom. Dzieła Mikołaja Sępa Szarzyńskiego nie były jednak wyłącznie pesymistyczne, ponieważ dawały nadzieję na to, że pomoc Boga pozwoli pokonać pokusy, którymi chcą człowieka zwieść szatan, świat i ciało.

Ważne!

Poetyka utworów Sępa Szarzyńskiego jest bardzo dla niego charakterystyczna. To poezja wymagająca i od twórcy, i od odbiorcy. Sonet to gatunek, w którym istnieje wiele ograniczeń:

liczba wersów, układ rymów, charakter poszczególnych strof. Używanie przerzutni, oksymoronów, szyku przestawnego (inwersji), aliteracji itd. sprawia, że twórczość Sępa odbiega od tego, czego wówczas mógł się spodziewać czytelnik, wychowany na wzorcach renesansowych.

3. Przeczytaj uważnie Sonet IV i Sonet V ; odpowiedz na pytania

Sonet IV

 powiedz, jak podtytuł charakteryzuje istotę ludzkiej egzystencji? Jak to przesłanie wiąże się z biblijną Księgą Hioba ?

 przedstaw czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, o których mówi podmiot liryczny

 zinterpretuj słowa: wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie - co te słowa mówią o kondycji człowieka?

 co, wg podmiotu lirycznego-może uratować człowieka przed klęską ?

 z czyją koncepcja filozoficzna można połączyć wyobrażenia Sępa?

Sonet V

 wyjaśnij, przed jakimi dylematami staje człowiek

 powiedz, jak pogląd dotyczący wartości życia ziemskiego jest zawarty w pytaniu retorycznym?

 znajdź w utworach przykłady środków stylistycznych opartych na sprzeczności (paradoksy, antytezy); jaką pełnią funkcję ?

(9)

Temat : W pogoni za czasem . Daniel Naborowski (1h)

1. CZŁOWIEK BAROKU

 Zagubiony metafizyk (skupia się na przeżyciach duchowych)

Optymizm i spokój renesansu stopniały w zderzeniu z rzeczywistością: wojnami, śmiercią, głodem, cierpieniem. Człowiek baroku nie wierzy więc w trwałość życia doczesnego pozostaje mu wiara w życie po śmierci. Widzi kruchość życia i śmieszność wartości, takich jak bogactwo, uroda, sława. Jest kruchą trzciną na wietrze, ma dusze mistyka, cierpi na myśl o tajemnicy kosmosu.

 Francuski dworak

Dwór królewski wykształcił model człowieka znającego etykietę, bywałego na ucztach i hołdującego modzie. Nie tylko we Francji, choć tam najwcześniej dworski model życia stanie się typowy dla epoki, podejmie go oświecenie. Nie jest to model ascetyczny, dworak kocha piękny strój, bogaty stół, drży o swoją pozycję w dworskiej hierarchii.

 Polski Sarmata

Pewny siebie szlachcic, reprezentant polskiego społeczeństwa, konserwatywny, broniący jak źrenicy oka szlacheckiej wolności. Typowy dla naszej narodowej kultury- kłótliwy pieniacz, ale i obrońca tradycji. Przy sarmatyzmie buduje się taki mit dworu polskiego, symbol Polski sarmackiej.

2 . Nurty w poezji barokowej.

Marinizm

Marinizm był nurtem poezji barokowej, którym inspirował się Jan Andrzej Morsztyn.

Twórcą tego prądu był poeta włoski Giambattista Marino (1569-1625), którego zdaniem poezja powinna być tak skonstruowana, aby zadziwiać odbiorcę, zaskakiwać go

niezwykłością i giętkością języka, zestawieniami antytetycznymi oraz metaforyką. Poezja powinna dysponować rozmaitością wyszukanych epitetów i oryginalnych porównań oraz kunsztownością.

Konceptyzm

Nurt ten był również inspiracją dla wielu poetów. Wykorzystywał go w swojej twórczości Jan Andrzej Morsztyn. Polegał on na wyszukaniu oryginalnego konceptu (pomysłu

poetyckiego), który miał uwydatniać harmonijne, jak i sprzeczne związki zachodzące między zjawiskami.

3. Barokowe środki stylistyczne

Jedną z cech charakterystycznych poetyki barokowej jest bogactwo środków

stylistycznych. Część ze scharakteryzowanych niżej środków można oczywiście spotkać także w utworach lirycznych innych epok, nie tylko baroku.

Kontrast (antyteza) – zestawienie dwóch opozycyjnych znaczeniowo fragmentów

(10)

wypowiedzi (zazwyczaj zdań), którym często towarzyszą: paralelizm składniowy, powtórzenia i antonimy (leksemy przeciwstawne), np. z sonetu „Do trupa” Morsztyna:

„Ty jednak milczysz, a mój język kwili, Ty nic nie czujesz, ja cierpię ból srodze”

Oksymoron – zestawione ze sobą dwa wyrazy (zazwyczaj rzeczownik i określający go przymiotnik) opozycyjne znaczeniowo, wzajemnie wykluczające się, przeciwstawne, np.

„mróz gorejący”, „ogień lodowy”, „czarna biel”, „pokorna rewolta”.

Paradoks – sformułowanie, zawierające myśl sprzeczną wewnętrznie, skłóconą z powszechnie przyjmowanymi przekonaniami, zaskakującą czytelnika, np. „Pierwszym warunkiem nieśmiertelności jest śmierć” (Stanisław Jerzy Lec).

Paralelizm – wprowadzenie w ciągu wypowiedzi elementów analogicznie pod pewnym względem zbudowanych. Istnieją różne rodzaje paralelizmów, najbardziej

rozpowszechniony w poezji jest paralelizm składniowy, polegający na identyczności bądź podobieństwie budowy zdań

Koncept – efektowny, zaskakujący pomysł na wiersz, określający jego konstrukcję, mający zaskoczyć odbiorcę, np. porównanie zakochanego do trupa („Do trupa” Jana Andrzeja Morsztyna).

3. Daniel Naborowski - poeta, tłumacz, dyplomata, wszechstronnie wykształcony (studiował medycynę , prawo).

4. Przeczytaj wiersz Marność Daniela Naborowskiego i odpowiedz na pytania:

Świat hołduje marności I wszytkie ziemskie włości;

To na wieki nie minie, Że marna marność słynie.

Miłujmy i żartujmy, Żartujmy i miłujmy, Lecz pobożnie, uczciwie, A co czyste właściwie.

Nad wszytko bać się Boga — Tak fraszką śmierć i trwoga.

 zinterpretuj pierwszy wers utworu; co mówi o ludziach i ich pragnieniach?

 odszukaj w wierszu parafrazę słów Koheleta; nazwij motyw, do którego nawiązuje Naborowski

 na podstawie utworu , określ sytuację człowieka w świecie

5. Przeczytaj wiersz Krótkość żywota Daniela Naborowskiego i odpowiedz na pytania

 na podstawie utworu powiedz, co jest istota czasu

 omów sytuację człowieka wobec przemijania

 w 5 wersie życie ludzkie zostało scharakteryzowane za pomocą 7 określeń ; co je łączy;

 wskaż środki językowe, które wykorzystał poeta do podkreślenia tytułowej krótkości żywota

(11)

Praca domowa

Przeczytaj wiersz Na oczy królewny angielskiej

Cytaty

Powiązane dokumenty

Realizm, naturalizm na konkretnych przykładach- Młoda Polska 6.. Język ezopowy (

Temat: Wypracowanie typu maturalnego na poziomie podstawowym i rozszerzonym ćwiczenia (2H).. przykładowe wypracowanie z arkusza maturalnego w obu zakresach,

Najwcześniej pojawi się we Włoszech -od 2 połowy XIV wieku do końca wieku XVI. Prekursorem włoskiego renesansu jest poeta Francesco Petrarka... Za wydarzenia rozpoczynające renesans

Szekspir ustalił charakter dramatopisarstwa i wzór teatru, który utrzymał się przez całe czasy nowożytne. Uprawiał komedię, kroniki historyczne i tragedię. Był

Widzę bez oczu, bez języka wołam, Pragnąłbym zginąć, a ratunku krzyczę, Nie cierpię siebie samego, ją kocham, Bólem się karmię, a śmieję się łzami, Po równo zbrzydły mi

to Psałterz należał do dzieł, które – jeśli decydowano się na tłumaczenie pojedynczych części Pisma Świętego – wybierano częściej niż inne.. Liturgie

Ale Darek był pod wrażeniem: w każdym wagonie „przewodnik”, oferuje herbatę, eleganckie przedziały – w ich przedziale byli sami we trójkę, wyspali się wygodnie, a rano

Coast- wybrzeże Desert- pustynia Field- pole Forest- las Island- wyspa Jungle- dżungla Lake- jezioro Mountain- góra Ocean- ocean. Rainforest- las deszczowy