umieszczone pod nim

KARTA PRACY

** wwy f Ęl § w§§ólwv ,tąl §**tą §z. & B§ w8 ł § H§ ff§ ź§rć w@ N W§

Zestaw I

Przeczytaj

uważnie tekst, a następnie wykonaj

umieszczone pod nim

zadania.

Odpowiadaj tylko

na podstawie tekstu i

tylko

własnymi słowami

-

^{chyba że}

^w

^zadaniu

^polecono

^inaczej.

Udzielaj

tylu

odpowiedzi,

o ile jesteś proszona(-ny).W- zadaniach

zamknięĘch

wybierz

tylko

jedną z zaptoponowanych

odpowiedzi.

Stefan Srebrny Zagadka losu

|edno z największych arcydzieł literatury dramatycznej świata, tragedia Sofoklesa l{ról Edyp, we wstrząsającym największą grozą obrazie przedstawia upadek człowieka ze szczytów szczęścia

i

sławy

w

najczarnie)sz4 otchłań

niedoli -

^{bez żadnej winy z jego strony, jedynie na mocy nie-}

odwołalnych wyroków Losu, zL<torym do końca walczył on bohatersko, ale bezskutecznie. _[...]

}ednym z podstawov\Tch elementów grozy tragicznej, ^jaką przejmuje nas dzieło Sofoklesa, jest to, że Edyp sam, wysiłkiem własnej woli ⁱ własnego umysłu, sprowadza wykrycie tajemnicy swego losu, które strąca go w otchłań. _t...] Dopiero od chwili przewrotu wywołanego zjawieniem się goń- ca

z

I(oryntu

czyni

on to

w

pełnej świadomości celu,

z

bohaterską

i

rozpaczliwą odwagą [.."].

Przedtem

działa

w

celach zupeŁnie innych, dla ocalenia miasta

-

^nie

widząc mądrymi

swymi oczymaprzepaści, ku której zdąża.

Otrzymawszy przed laty straszliwą wyrocznię w Delfach, Edyp logicznie, śmiało i bezkompro- misowo przedsięwziął wszystko, co w ludzkim rozumieniu mogło go uchronic

przedjej

spełnie- niem

-

i wszystko to właśnie sprowadziło ^jej spełnienie: postanowił nie wracać do I(oryntu, aby nie stać się ojcobójcą, poszedŁ przed siebie, by być jak najdalej od miasta, które uważał za

rodzin-

ne

-

^{i zaraz na} drodze zDeIf spotkał Lajosa izabiŁ go; postanowił nie wracać do i(oryntu, by nie poślubić matki

-

^{i wędrując dalej, znalazł się pod} Tebami, pokonał Sfinksa i ożenił się z |okastą.

\ł-tragedii

Sofoklesa zamiary ludzkie stale tragicznie mijają się z celem. [.,.]

'W faktach tych ze wstrząsającą siłą występuje to, co nieraz nazywają,,ironią ttagiczną". Przepo- jona jest nią cała niemal tragedia. Słowa wypowiadane przez ^jej bohaterów mają jakby podwójny sens:jeden świadomie przez nich zamierzony, drugi dla nich samych niezrozumiały, a zawiera)ący właśnie nieznaną im prawdę. Edyp, ogŁaszaj1c swoje orędzie przeciw zabo)cy Lajosa, nieświado- mie przeklina i skazuje samego siebie: pod jego manifestem

z

zimnym uśmiechem

ironii

kładzie swój podpis Los. Gdy Edyp mówi, że ujmie się za krzl.wdą Lajosa, jakby zal<rzywdąwłasnego ojca [...], lub że dziecijego byłyby rodzeństwem dzieci Lajosa, gdyby los nie był odmówił zmarłemu

królowi

potomstwa _[...J; gdy |okasta odmawiając

wiary

wieszczbiarstwu, powiada, że

jeślibog

chce człowiekowi odsłonić prawdę, objawi mu ją sam _[...]

-

^{słowa te są} jakby podszepnięte

im

z głębi tej ciemności, w której widzą tylko ślepe oczy Teiresjasza. _[,..]

Na rozpaczliwe pytanie ,,dlaczego", rzucone w twarz Losowi, Iozum ludzki

-

wedle Sofoklesa

-

nie może otrzymać odpowiedzi; ale sama przez się ta odpowiedź

-

zdaniem jego

-

^{istnieje, jest}

tylko rozumowi ludzkiemu niedostępna. Można jednak twierdzić, że jej w ogóle nie ma; że samo doszukiwanie się sensu duchowego i moralnego w grze siŁ rządzących światem jest błędem, uro- jeniem ludzkiego rozumu.

Ze

światem

rz1dzi

nie

Moira,Iecz

^Tyche, los pisany nie wielką, lecz małą literą

*

przypadek. Tak sądzi w tragedii Sofoklesa }okasta ^{[...]. I} do tego samego wniosku przychodzi Edyp, gdy okazało się, ze wszystkie przesłanki, na których opierał dotąd linię swego postępowania, rozpadły się w proch, rozwiały w nicość; że nic nie wie o sobie samym, nie wie, skąd się wziął na tym świecie: ogŁasza się wówczas [...] synem Przypadku (Tyche).

Na podstawie: Stefan Srebrny, \X/stęp [w:] Sofokles, I{ról Edyp,'Wrocław 1952.

Na podstawie akapitu pierwszego napisz w jednym zdaniu, co jest tematem przewodnim

l(róla

Edypa Sofoklesa.

Zadanie 2.

^(0-2)

a) Uzasadntj, że w zdaniu: ,,}edno z największych arcydzieł literatury dramaĘcznej świata, trage- dia Sofoklesa l(ról Edyp, we wstrząsającym największą grozą obrazie przedstawia upadek człowie- ka ze szczytów szczęścia i sławy w najczarniejszą otchłań niedoli

-

^{bez żadnej winy z} jego strony, jedynie na mocy nieodwołalnych wyroków Losu,

zktórym

do końca walczył on bohatersko, ale bezskutecznie" autor przedstawia opinię.

b) Przeredaguj wypowiedzenie tak, aby zawierało same fakty.

Zadanie 3.

^(0-1)

PrzeksztaŁć podane zdanie tak, aby nie było w

nim

ani jednej metafory: ,,Jedno z największych arcydzieł literatury dramaĘcznej świata [.,.] przedstawia upadek człowieka ze szczytow szczęścia i sławy w najczarniejszą otchłań niedoli']

Zadanle 4.

^(0-1)

Na podstawie akapitu drugiego odpowiedz, w jaki sposób Edyp doprowadza do odkrycia tajemni- cy własnego losu.

19

Zadanie 5.

^(0-1)

Rozp o czy naj ący ^{akap i} t tr ze ci wy r az o tr zy m aw s zy ^j e st A. imiesłowem przymiotnikowym _biernym.

B. imiesłow em przysłówkowym uprzednim.

C. imiesłowem przymiotnikowym _czynnym.

D. imiesłow em pr zy słówkowym wsp ółczesnym.

Zadanie

6. (0-1)

Określ relację między akapitami ttzecim l, czwartym.

Zadanie

7. (0-1)

Na podstawie akapitu czwartego zdefiniuj ironię tragiczn1.

Zadanie 8.

^(0-3)

WYPisz z ostatniego akapitu przykłady trzech różnych środków artysĘcznych i określ ich funkcję.

Lp, Nazwa środ:ka

aftystycznego- Przyl<ład:z.tekstu Funkcja

1.

2.

ĄJ.

Zestaw 2,

PrzeczYtaj uwaŻnie tekst, a następnie wykonaj umieszczone

pod nim

zadania.

odpowiadaj

tYlko na Podstawie tekstu i

tylko

własnymi słowami

-

^{chyba że}

^w

^{zad,aniu polecon}

^o

^inaczejt.

Udzielaj Ęlu

^{odpowi edzi, o} ile jesteś proszona(-ny).

W

zadaniach zamknięĘ-ch .,,*--bier

z ĘIko

j edną z zapt oponowanych

odpowiedzi.

Anna R. Burzyńska W prózni

Punkt wYjŚcia

-

zbudowanie paraleli pomiędzy ,,ziemią przekiętą" Teb a trasliczną, przeklętą

Przez historię i

własnych mieszkańców

Nową Hutą -

jest odkrl.rlczr-

i

oŁriecuiacr- teatralnie.

W

ogromnej hali dawnych warsztatów szkolnych rozgrywasię proloe: nasto]erni chłopak odbija Piłkę ^do koszYkówki. Miarowe uderzenia

brzmiąjak

tajemnicza molra tam-tamórt-. po obu stro- nach boiska zaPalają się Światła w oknach, widać krzątaj1cych się mieszkańcorl. \\-e framugach zapalają się świeczki. stało się coś złego, co zjednoczyło nowohuckie poli§-

ChłoPak z _PiŁką okazuje się I(oryfeuszem

- przezwiększą

częśc spektaiilu milczac.r-m, utvaznie obserwującYm akcję. \Wyszedł

z

_1ednego z mieszkań zgromadzanr-ch rł os,lł placu-agorl,, ale nie

Naturalna, skupiona

punktów spektaklu; prawda jego roli bierze się po części z faktu, że wywodzącemu się z ośrodka opiekuńczo-wychowawczego młodemu aktorowi najciemniejsze strony życia znane są nie tylko

z

telewtzjt.

Nie

sposób o tym zapomnieć, gdy widzimy, jak rysuje kredą na boisku kontur ciała.

}akby był świadkiem odnalezienia trupa Lajosa, a teraz usiłował zrekonstruować przebieg wyda- rzenia, odkryć przyczyny i sens zbrodni. Losy Edypa oglądać będziemy jego oczami.

Niestety, /akub ^PaIacz nie

uniósł

ciężaru

roli

tytułowej. I(westie tragicznego króla ^(w trafnie wybranym, nowocześnie brzmiącym przekładzie prozą Stanisława Dygata) wypowiada całkowicie bezmyślnie; samobójcze dążenie do prawdy, bezlitosna autoanaliza zmieniają się w melodyjne de- klamacje narcyza. Byłby to interesujący trop, gdyby w dalszym ciągu akcji Edyp przechodził ewo- lucję, dostrzegał swoje zaślepienie i pychę.

Nic

takiego się nie wydarzy.

Z

papierowym i koturnowym (mimo współczesnego kostiumu) Edypem kontrastują pozostałe role.

Alicja

Bienicewicz ^jako _|okasta dźwiga ciężar ,,tragedii sentymentalnej'1 buduje współczesną postać kobiety rozdartej pomiędzy dążeniem do szczęścia ^a poczuciem obowiązku. )okasta grze- szy pychą

-

^{po trosze}

próżnościąwciąż

atrakcyjnej kobiety i władczyni, ale przede wszystkim ślepą wiarą w siłę człowieka i pogardą dla słów objawiającej boskie ztządzenia wyroczni. To ^je1 tragtczny koniec, niewspółmierny do winy, porusza najbardzie), gdy w obronnym geście odpędza od siebie grupkę dzieci, dla których sensacyjna prawda staje się pretekstem do zabawy.

Rys

zdziecinnienia

^jest zresztą

w

uwspółcześnionych Tebach powszechny. Bohaterowie ^jak gdyby nie dorośli do potężnych ról. I(reon to tupiący nogami, zazdrosny wielki dzieciak; zdziwa- czały Posłaniec popisuje się ^jazdą na rowerze

igraz

chłopcami w piłkę; Sługa zdaje się nie do-

strzegać powagi sytuacji, wyśpiewując na cygańską nutę potworną prawdę o losie bohaterów.

Ostatnie słowo należy do I(oryfeusza, opisującego tragiczne rozwiązanie akcji. ,,Ieżeli ^są w was jeszcze jakieś uczucia, dowiecie się o zdarzeniach, które będą dla was przeraźliwe, ujrzycie cier- pienia, które zwal _ą z nóg". Temat cierpienia, które jest niezbędnym elementem ludzkiej egzysten- cji, a którego sensu nigdy nie przenikniemy, brzmi w tej scenie szczególnie mocno.

Postawienie w centrum akcji piętnastoletniego I(oryfeusza okazało się wyborem nadspodzie- wanie trafnym, Znacznie gorzej z chórem mieszkańców Nowej Huty. Efektowne sceny, w których projekcjom

ich

twarzy na ogromnych maskach nad sceną towarzyszą fragmenty stasimonów

z

offu,

nielączą

się w całość z banalnymi zadaniami aktorskimi, jak rozwieszanie prania.

Chór

pozbawiony został dramatycznej rangi. Miasto-polis postawione w sytuacji skrajnej

-

^zagtożenia

egzystencji

-

^{właściwie w spektaklu} nie istnieje. Historie Edypa i I(oryfeuszatoczą się w próżni.

Na podstawie: Anna R. Burzyńska,'W próżni,,,Tygodnik Powszechny" 2005, nr 48.

Zadanie

1. (0-2)

Podaj dwie cechy gatunkowe tekstu W próżni, które pozwalają stwierdzić, że jest

on

recenzją.

I(ażdą cechę zilustruj przykładem z tekstu.

]

^przykład z tekstu

1.

i-_- ⁱ

i

] 1 ] 1

i ]

i I

l,I i

I ]

21

Zadanie 2.

^(0-2)

a) |aką funkcję

w

teatrze

greckim pełnił

l(oryfeusz? Wyjaśnij na podstawie akapitu drugiego i wybranego dramatu anĘcznego.

b) _Jak autorka tekstu ocenia grę aktora wcielającego się w

rolę

l(oryfeusza?

Uzasadnij

swoją odpowiedź dwoma przykładami.

Zadanie 3. (o-z)

a) Wytłumacz sens metafory,,papierowy i koturnowy Edyp'l

b) Określ rolę tej metafory w tekście.

Zadanie 4.

(0-1)

I(tóre

z

podanych w tabeli sądów są zgodne

z

twierdzeniami autorki, wyrażonymi w tekście,

a które nie.'Wstaw X w odpowiednią rubrykę.

Zadanie 5.

^(0-2)

Sformułuj główną tezę

recenzjl

t_LP, : ..].ll.l.,.ll,]'..:..::]..:l..:..,::.i..::].::l::.,l,:s{i§,, §],'::ll]::l:..'.]l:,:.:l].l':..

1 Nowa Huta jest miejscem tragicznym.

2. Trudna biografia moze być pomocna w kreowaniu postaci scenicznej.

ó. Kreacja Jokasty w przedstawien iu ^g rzeszy sentymental izmem.