W sprawie wyboru techniki badania poligraficznego. Czy technika oparta na testach GKT (CIT) jest lepsza od techniki opartej na testach CQ?

Jan Widacki

W spra

wi e wybo

ru

tec

hniki

ba

dania

po

ligraficznego.

C

zy

t

echnika opar

ta n

a

t

estach

GK

T (C

IT)

je

st

le

psza od technik

i

opar

tej na

tes

tac h

CQ?

Wstęp

Od pewnego czasu w polskiej literaturze obecny jest

pogląd,iżtechnikabadańpoligraficznychoparta na" te-stach wiedzy oczynie"- jak w wolnymtłumaczeniu na-zywa się Guilty Knowledge Test(GKT) lub "testach

ukrytej informacji" (Concealed Information Test- CIT) maniepodważalną przewagęnad technikamiopartymi

na testachpytań kontrolnych(Control Question Test -COT) [Kulicki 1998,Kasprzak i in. 2006,Wójcikiewicz, Kulicki2007,Gruza 2008].

Od strony kryminalistycznejpodnosisię,żetechnika

oparta na GKT (CIT) ma rzekomowyższą wartość d ia-gn ostyczną niż techniki oparte na COT[Wójcikiewicz,

Kulicki2007].

Technika ta ma także podobno lepszą od technik opartychna COTpodbudowę naukową [Wójcikiewicz, Kulicki 2007].

Od strony procesowej,zdaniem tych samych

auto-rów, technika oparta na testach GKT (CIT) ma nad technikami opartymi na COT przewagę zupełnie za-sad niczą- jest zgodna z regułamipolskiej procedury karnej, podczasgdy te drugie techniki zgodne niesą, a więc badanie nimi w procesie karnym jest n

iedo-puszczalne. Ma tak być, dlatego że technika oparta na GKT (CIT) służy do stwierdzenia u badanego

obecności śladów pamięciowych szczegółów

zda-rzeń, która to obecność tychśladów ma różnicować

osoby,które w zdarzeniu uczestniczyły,od tych, które w nim nie uczestniczyły. Przyzałożeniu, że szczegó -ły zdarzenia znane są spośród osób badanych tylko sprawcy,stwierdzenieśladów pamięciowych zdarzeń

pozwala na powiązanie osoby badanej ze zdarze

-niem.

Biegły w czasie badania nie pyta badanego o jego sprawstwoprzestępstwa,w konsekwencjinie bada je-goreakcji na tak postawionepytania.Zatemtechniką tą nie "wykrywa się kłamstwa", badany nie musi na-wet werbalniekłamać, a jedynie badasię występowa­

nieśladów pamięciowych, które w tym badaniu u jaw-niają się jakośl ady emocjonalne.Opinia zbadań

wy-PROBLEMY KRYMINALISTYKI273(3) 2011

konanych tą techniką stwierdzawięc tylko fakty: " ba-dany znaszczegóły przestępstwa choćtemu przeczy" lub bardziej enigmatycznie "u badanego stwierdzam ślad y pamięci owe (emocjonalne) zdarzenia", lub

"osoba badana zna realiazdarzenia lub nie zna tych

realiów" [por. Wójcik iewicz , Kulicki 2007, Gruza 2008].

Natomiast w badaniach technikami pytań

kontrol-nych, przeciwnie, biegły poligrafer pyta badanego wprostozdarzenie będące faktem głównym w proce -sie(np."czy to panzabił?"), zaśopiniawydana po ba

-daniu odnosi się do prawdomówności badanego, stwierdzając, czy, odpowiadając na pytania kry1yczne testów,badany kłamałczymówił prawdę.Tymczasem zwolennicy badań technikami opartymi na GKT (CIT) twierdzą, że zarównozadanie wprost takiego pytania

o sprawstwo, jak iocena prawdziwości odpowiedzi na nie,jestzastrzeżonadla organu procesowego. Takiego pytanianie wolnobiegłemuzadać, gdyżdubluje to py

-tania zadane przez organ procesowy. Biegłemu nie wolnotakże oceniać prawdziwości udzielonej na to py-tanie odpowiedzi. Bowiem ocena, czy badany pytany

o swe ewentualne sprawstwo przestępstwa mówi prawdę, czy kłamie , należy dowyłączn ej kompetencji organu procesowego,awięcwśledztwiedo prokurato

-ra,a ostatecznie do sądu.

Wychodząc z tych założeń, badanie techniką

opar-tą na testach pytań kontrolnych (COT) jest - twierdzi się- na gruncie polskiej procedury karnej niedopusz-czalne. Nie ma natomiast przeszkód, by stosować technikę opartą na GKT (CIT),w której nikt badanego nie pyta o sprawstwo ani nie oceniaprawdziwościjego wypowiedzi,tylko rejestruje i ocenia reakcje na pytania

dotycząceszczegółów przestępstwa.Wartozauważyć, że pytaniamogą byćw tej technicezastąpione

prezen-tacjąobrazów (na których prezentowanesą przedmio-ty,takie jaknarzędziaprzestępstw,częściodzieżyofiar

itp.).W swej opinii,jakjuż o tymbyła mowa,poligrafer

nieoceniaszczerości czyprawdomównościbadanego ani nie dubluje pytań zadawanychprzezorgan proce-sowy.

Techni ka opart a na testach GKT (Cln atec hnikaopart a na test ach CQ

Wydajesięjednak,żewszystkieprzytoczone argu

-menty,mająceprzemawiaćzawyższościątechnikiba -zującej na GKT nad technikami pytań kontrolnych, opartesąna nieporozumieniu.Napoczątekwarto przy -pomn ieć na czym polega istota technikiwiedzy o c zy-nie.Technikata zalecaoparciecałegobadania poli gra-ficznego na testachzwanych od lat20. XX wieku" te-stamiszczytowegonapięcia"(Peak ot Tension- POT).

Istota takiegotestu polega, jak wiadomona tym,żepy

-tania dotyczą z pozoru równoważnych emocjonalnie szczegółów, z których tylko jeden rzeczywiście wystę­ pował przy przestępstwi e, którejest przedmiotemdo

-chodzenia.Jeślinaprzykładbadany podejrzewanyjest o kradzież samochodu marki Chevrolet, a twierdzi,że nie tylko nie ukradł żadnego auta,ale nawet nie wie,

jakie auto skradziono,pytaniatestu POT mog ą wyglą­ dać następująco:

• Czy wie pan,żeskradzionoforda?

• Czy wie pan,żeskradziono BMW? • Czy wiepan,żeskradzionochevroleta?

• Czywie pan,żeskradziono fiata? • Czy wiepan,ze skradzionomazdę ?

Zakłada się, że badany, jeśli rzeczywiście to on ukradłchevroleta,napytanie oten samochódzareagu

-je silniej niż na pytania o pozostałe marki [Widacki 2008, Widacki 1981, Konieczny 2009, Reid, Inbau

1977].

Testy POT zalecane były jako uzupełnienie testów pytańkontrolnych w ramach technikipytań kontrolnych

[Reid,Inbau1977].

W praktycepolskiej lat70.i80.XX wiekutesty POT powszechnie stosowano w badaniach wykonywanych techniką pyta ń kontrolnych Reida, "gdy tylko istn i ały warunkido ich przeprowadzenia" [Krzyścin 1979,W

i-dacki 1982].

W latach50.XX wieku pojawitysię pomysły,aby na testach typu POT oprzeć całe badanie poligraficzne, rezygnując przy tym z testów pytań kontrolnych [

Bu-rack1955].Ideętakiegobadania poligraficznego teore-tycznie rozbudował David T.Lykken,profesor p sycho-logii na Uniwersytecie w Minnesocie. Trzeba zaz na-czyć, że Lykken był wybitnym, cieszącym się po-wszechnym autorytetem w zakresie psychologii auto

-remklasycznychpracna tematpsychopatii(socjopatii)

[por.np.Lykken1957),natomiastbadaniapoligraficzne nienależałydogłówn eg onurtujegozainteresowańn a-ukowych. W roku 1958 i 1959 przeprowad ził on dwa eksperymenty,którychcelembyło nie,jakpisał ,wykry

-wanie kłamstwa, alewykrywaniewiny,aściślej wiedzy

lub świadomości winnego (guilty knowledge) [Lykken 1959,Lykken 1960J.

6

Tak zrodziła się koncepcja Guilty Knowledge Test, której bazą empiryczną były wspomniane dwa ekspe-rymenty.PraceLykkena i opisane w nich

eksperymen-ty były też omówione

w

Technikapolegałana tym,żeeksperymentatorc zy-tałbadanemu pytania poprzedzonewstępem :"Jeż elity jesteś mordercą, tybędziesz wiedział,cobyłotym n ie-zwykłymprzedmiotemznajdującymsięw pokoju,gdzie dokonano morderstwa.Czy tobył:magnetofon,szta

lu-ga, bombonierka,szachy?"Badaninie odpowiadalina pytania,tylko ichsłuchali,a eksperymentatorbadałich reakcje za pomocą samego tylko psycho

galwanome-tru. Badani studenci zostali do badań zmotywowani przez system nagródi kar, których szczegółowy opis będzietupomin ięty[Lykken1959].

Ponieważ wynikeksperymentu wypadł zachęcająco - Lykkenuzyskałblisko100%trafnychwskazań- uznał on,żetest nadajesiędo stosowania w praktyce.P ropo-nowaną tech nikęLykkenteoretycznieuzasadniałnastę­ pująco . Jeś li wjednymteściejestpięćmożl iwościwy

bo-ru,to szansa losowego trafienia przezosobę niewin ną wynosijak 1:5czyli0,20.Podwóchtestachta szansa przypadkowego trafnego wyboru wynosi 0,20 x 0,20, a więc 0,04 , azatemosobaniewinna teoretycznie ma szansę przypadkowego zareagowania tak jak winna w czterechprzypadkachna sto.W trzech kolejnycht

e-stach:0,20x0,20x0,20=0,008!A zatemwośm iu przy-padkach na tysiąc. Użycie dziesięciu testów redukuje prawdopodobieństwo omyłkowego uznania za osobę winnądo 1: 1000 000.Testy mogą mieć różneformy,

badanym można zadawaćpytania, eksponować hasła, okazywać przedmioty lub ich fotografie [Lykken 1960,

Lykken1975,Lykken1981].

Techni kę zaproponowaną przez Lykkena ekspery-mentalnie na studentach(grupa46 osób)testował

Da-vidson [Davidson 1968], uzyskując 100% trafnych

wskazań "winnych" i 92% trafnych wskazań "niewi n-nych".Wbardziej wyrafinowanym eksperymencie,któ

-ry przeprowadzili Ben Shakhar iwspółpracownicy, uzy-skane wyniki były nieco gorsze (77,7% poprawnych rozstrzygnięć)[BenShakharG i in.1970J.

Eksperymentalne sprawdzanie wartości diagno

-stycz nejwyników uzyskiwanychtech n i kąGKTpo twier-dziło, że nie różn ią się one w zasadzie od wyników uzyskiwanych innymi technikami, w których autorzy

uzyskiwali70-100%trafnychrozstrzyg nięć[por.

J

.

-dacki 1977J.

Sam Lykken początkowo przyznawał, że jego testy

GKT są zbliżone dotestów POT opisanych przez Ke-elera w 1933 roku, a przezLee w 1953 roku [Lykken 196 0J.Dopierowpóżniejszychpublikacjachakce ntował od rę bność testówGKT od testów POT. Ta odrębność pol eg aćmiałana tym,żew testachPOT prezentujesię

pytania, oczekując, że badany skłamie, odpowiadając

na pytanie krytyczne, co spowoduje reakcję zapisaną przez poligraf.Natomiastwteście GKT nie ma mowy o

kłamstwie, bowiem badany może nic nie mówić,

za-miast pytań mogą mubyćprezentowane hasta czy ob-razy,a zapisywana przez poligraf reakcja pokazuje,że badany ma"świadomośćwinnego" [Lykken 19741.

Nie jest to przekonujące tłumaczenie. Testy POT wykonuje się w rozmaitych wariantach ,w tym między innymi w wariancie "milczącym" (SAT) [Reid, Inbau 1977,Widacki 1981, Widacki 2008,Konieczny 2009].

W technikach pytań kontrolnych wykonujesię także testy pytań kontrolnych w wariancie "milczącym"(SAT) lub w wariancie"YES",gdzie badany albo w ogóle nie odpowiada głośnona zadane pytania,albo odpowiada na wszystkie pytania, zkrytycznymi włącznie"tak" [por. Widacki 2008, Konieczny 2009J, a zatem badany nie wypowiada werbalnie kłamstwa. Słusznie więc już dawno w literaturze uznano, że Iykkenowski Gui/ty

Knowledge Testjest po prostu jednym z wariantów

te-stu POT [Widacki 1981, Barland,Raskin 1973J. Nato-miast technika opartawyłączniena badaniach testami POT (w wersji Gui/ty Knowledge Test) jestrzeczywiście odrębną technikąbadaniapoligraficznego,w tym sen-sie,w jakim mówisięo "technice Reida" czy "technice Backstera".

W Polsce pod koniec lat 70.XX wieku Mariusz Ku-licki [Kulicki 1978,Kulicki 1994Jstał się orędownikiem tej właśnie techniki badań poligraficznych. Ponieważ w pracach swoich niepowoływał się nawcześniejszą literaturę, wszczególności obcojęzyczną, został przez niektórych autorów polskich, również nieznających tej literatury, uznany za autora tej techniki badań [Owoc 1995, Kasprzak 2006,Gruza 2008J.

Wartość diagnostyczna badań

wykonanych techniką opartąna testach GKT (CIT) i testach CO

Twierdzenie,żetest wiedzy o czynie (GKT) "ma lep-szapodbudowę naukową"od testówpytań kontrolnych [Wójcikiewicz , Kulicki 2007], jest twierdzeniem abso-lutniegołosłownym.Nie bardzo wiadomo, na czym au-tor tego twierdzeniaje oparł. Podstawy psychofizjolo-giczne wszystkich technik badań poligraficznych są identyczne. Liczba prac naukowych dotyczącychtech -nik pytań kontrolnych jest wielokrotnie wyższa od licz-by prac poświęconychtechnice GKT (GIT).Jeśliza ar-gument uznać weryfikację teoretycznych założeń przez praktykę, którą trudno przecież uznać zacałko­ wicie nieracjonalną, to praktyka kontrolowana w USA przez American Polygraph Association zdecydowanie

opowiedziała się za technikami pytań kontrolnych.

Techniki oparte na testach GKT (GIT) traktuje się

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 273(3) 2011

w USA raczej jako ciekawostkę. Warto dodać, że na kursach mających akredytację American Polygraph Association tej techniki nie tylko się nie zaleca,ale na-wet o niej nie uczy.

Twierdzenie o wyższej wartości diagnostycznej ba-dań wykonanych technika opartąna testach GKT (GIT) [Wójcikiewicz, Kulicki 2007J nie zostało w żaden spo-sób udowodnione. Przede wszystkim prac na temat

wartości diagnostycznej badań wykonanych techniką

GKT (GIT) jest stosunkowo mało, zdecydowanie mniej niżprac na tematwartościdiagnostycznejbadań wyko-nanych technikami pytań kontrolnych. Wyniki badań eksperymentalnych wykonanych swego czasu przez Lykkena, Davidsona czy Ben Shakhera iwspółpracow­

ników (por.wyżej) takiego dowodu bynajmniej nie

do-starczają. Nowsze prace [Ben Shakhar i in. 2002J

wskazują na 5% fatszywie pozytywnych wskazań

(uznanie osobyniemającejwiedzy oszczegółach prze-stępstwa, za taką, któratę wiedzę posiada) iaż 20%

wskazań fałszywie negatywnych (uznanie osoby

po-siadającej informacje oszczegółach przestępstwa, za taką, która ich nie posiada). Jest to absolutnie wynik porównywalny z wynikami uzyskiwanymi technikami pytań kontrolnych.

Z teoretycznego punktu widzenia można zasadnie

podejrzewać, żebadania wykonanetechniką opartąna

testach GKT (GIT)mogą być rzeczywiście obciążone

względniewysokim procentem wskazań fałszywie

ne-gatywnych, czyli takich, w których osoba będąca uczestnikiem zdarzenia nie spostrzegła lub nie zapa-miętałatych szczegółów, o którebyłapytana, czy któ-rebyłyjej prezentowane w testach GKT (CIT).

Jaksięokazuje,sprawcyprzestępstwprzemocy

za-pamiętują znacznie mniejszczegółów z miejsca

prze-stępstwa niż mogłoby się towydawać [por. Christian-son 2007]. Jest to często spowodowane zwężeniem świadomościsprawcy w chwiliczynu lub teżwynikiem

zespołu stresu pourazowego,który dotykać może nie

tylko ofiary,ale czasemtakże sprawców [Ghristianson, Freij, Vogelsang 2007, Dąbkowska2007].

Względniewysoki poziomwskazańfałszyw i e nega-tywnych istotnieogranicza przydatnośćtej techniki ba-dań poligraficznych dla celów eliminacyjnych (przesie-wowych), o których mowa wart. 192a k.p.k.

Nie jest to ograniczenie jedyne.Taniewątpliwie teo-retycznie poprawna technika badań poligraficznych w praktyce doznaje jeszcze kolejnych ograniczeń .

W konkretnych przypadkach niezwykle trudno znaleźć kilka szczegółów przestępstwa, których znajomość przez sprawcę jest naprawdę niewątpliwa i ta znajo-mość różnicujesprawców od innych osób. Jest tomoż­

liwe tylko w takich przypadkach,gdy przestępstwonie było opisywane w mediach,z podejrzanym nikto tym przestępstwiejeszcze nierozmawiał (anioficerśledczy,

aniprokurator, anipolicjanci z konwoju), a podejrzany, jeśl i był sprawcą, niedziałałwstanie zawężonej świa­ domościani nie jest w stresie pourazowym. Krótko

mó-wiąc, badanie musiałoby być wykonane bezpośrednio po zatrzymaniu podejrzanego,najlepiejjeszcze przed jego pierwszym przesłuchaniem, co ze względówpro -ceduralnych i praktycznych jest trudne do realizacji.

W USA przeanalizowano 758badań poligraficznych wykonanych przez FBI pod kątem ewentualnej możli­

wościwykonaniaich technikąGKT.Wedle wynikówtej analizy, możliwe by było to tylko w 51 przypadkach (6,7% ). Gdyby jednak podnieść kryteria i

przeprowa-dzić sześćtestów, jakzlecałLykken,to teoretycznie by

byłoto możliwetylko w 16 przypadkach (2,1%) [podle-sny 2003].

W praktyce polskiej końca lat 70. i 80. XX wieku, w ramach badań techniką pytań kontrolnych Reida, a póżniej także Backstera,zawsze gdy tylko było to

możliwe , przeprowadzano testy typu POT. Testy takie

udawało się przeprowadzić w mniej więcej 80% przy-padków.Nigdy jednak nie udało się zbudować więcej niż jeden, dwa testy POT [Krzyści n 1980, Widacki 1982].

Są jednak sytuacje, choćby rzadkie, kiedy istnieją warunki do przeprowadzenia badania techniką opartą

o testy GKT (CIT),a wówczas,gdy biegły uzna to za celowe, może badanie przeprowadzić tą techniką.

W tymsensiemożna uznać, żeobydwie techniki:opar -ta na testach pytań kontrolnych i oparta na testach GKT (CIT) są równoprawne [Widacki 2008].

Techniki badań kontrolnych

opartych na testach GKT i testach CO w świetle polskiej procedury karnej

Również na nieporozumieniu opiera się twierd ze-nie,żetechnika badańoparta na testach GKT (CIT), w przeciwieństwie do technik opartych na pytaniach kontrolnych, jest do pogodzenia z wymaganiami pol-skiej procedury karnej. Przede wszystkim nie jest

prawdą, żebiegli,badając podejrzanego (oskarżone­

go), nie mogą pytać go o fakt główny, w tym o jego ewentualne sprawstwo.Czyniąto niejednokrotniebie -gli psychologowie,psychiatrzy ,medycysądowi, a

tak-że biegli różnych innych specjalności konfrontujący

we rsję podaną przez podejrzanego (oskarżonego)z odniesionymi przez niego obrażeniami lub pozosta-wionymi śladami. Biegli, nie mogąc wprost odnosić się do prawdomówności podejrzanego (oskarżone­

go),często robiąto w sposób pośredni , przez ocenę, czy podana przez niego w czasie przesłuchania wer-sja zdarzenia jest do pogodzenia z ustaleniamijakich dokonaii, badając jakiś materiał (ś l ady, obrażenia itp.).

8

Nie jestteż prawdą ,żetestówpytań kontrolnych nie wolno stosować , dlatego że na większość zawartych w tych testach pytańbadanymoże odpowiadaćjedynie "tak" lub "nie",co ograniczasamo przez si ę swobodę wypowiedz iw rozumieniuart.157

§

§

obecnieobowiąz ującegok.p.k.)[Doda,Gaberle 1995], .riiedopuszcza lne jest tworzenie warunkówwyłączają­

cychswobodęwypowiedzirównieżprzy badaniuprzez

biegłych, a nie tylko przyskład an i u zezn ań czy wy ja-śn i eń "[Doda, Gaberle 1995].Gdyby przyjąćtakiezało­ żenia,trzeba byuznaćza niedopuszczalne wykonywa -nie w procesie karnymekspertyzpsychologicznych , al-bowiem podstawowym narzędziembadania psycholo-ga, obok rozmowy,sątestyróżnego rodzaju,a wwięk­

szościz nich badany musi na pytaniaodpowiadać"tak" lub "nie".

Również wbrew temu,cosądzą krytycy techniki py

-tań kontrolnych, wynik badaniadokonanegotą techn

i-ką,o ilejest prawidłowoopisany,nie wchodzi wżaden

sposób w kompetencjesądu.

Jak wiadomo,badanie poligraficznenie jest prostym pomiarem. Tym samym wynik badania nie jest wyn i-kiem prostego pomiaru.Wynik badania,opisany w for-mie opinii (raportu)biegłego,uwzględnićmusizarówno to, cobiegły spostrzegł,oraz to,jak tozinterpretował.

Proponowanaswego czasu i stosowana w praktyce forma opinii: ,,[badany] na pytania krytyczne testów

re-agowałtak, jak zwykle reagująosoby, które,odpow

ia-dając na takie pytania, odpowiadają nieszczer ze (tj. kłamią lub zatajają fakt posiadania informacji ...)", [Widacki 1982] lub: "badany reagował (nie reagował) symptomatycznie na pytania dotyczące..." [Konieczny 2009] nieprzesądzawcale faktukłamstwaczy prawdo

-mównościbadanego.

Opinia taka musi byćoceniona przez sądw kontek

-ście wartości diagnostycznej badania poligraficznego,

doświadczenia i umiejętności biegłego, okoliczności

badania (czas jego przeprowadzenia w stosunku do czasupopełnieniaprzestępstwado czasu zatrzymania badanego itp.), a także wniosków wyc i ąg a nyc h

z całości materiału dowodowego.Ta ocena musi być

dokonana w ramach swobodnej oceny dowodów.

Zakładając,że wartośćdiagnostyczna badania po -ligraficznego wynosi ok. 85%, przedstawiona wyżej

opinia biegłego powinna być rozumianatak:badany

należydo zbioru osób, w którym 85% stanowią kła­ miący, a 15% to osoby,które na pytania testów odpo -wied z iałyzgodnie zprawdą, ale nie wiadomo dlacze-go zareagowały tak jak kłamiący. Tu rola biegłego

w zasadzie się kończy. Dalej organ procesowy (sąd)

musi przyjąć, co w świetle innych znanych mu oko

-liczności jest bardziej prawdopodobne: że badany

skłamał czy że, odpowiadając na pytania, mówił prawdę.

Identyczny - wbrew pozoro m - jest zakres oceny

sądu,gdy dostanieopinięzbadańwykonanych tech

ni-ką GKT (CIT): "badany reag uje na pytania dotyczące

szczegółówzdarzenia,o któ rych twierdzi ł, że ich nie

zna" lub "badany reaguje na bodźce związane ze szczegótami zdarzenia,o których wcześniej twi erdz i ł , ze ich nie zna".To sąd ma wyciągnąć wniosek,co ze stwierdzeniateg o faktu może wynikaćdla sprawy.

Takwięc,z logicznego punktuwidzenia ,niemażad­

nej różnicymiedzy opiniąz badań techniką pytań

kon-trolnych w zaproponowanym wyżej ks ztałci e, a opinią

z badańwykonanych technikąGKT (CIT).

BIBLIOGRAFIA

1.BurackB.:Acriticalanalysisot the theory,methodand

Jimitation of the Iie-detector,"TheJourn al ot Criminal Law, Cr i-minology andPoliceScience"1955,46, 3,414-426 .

2. Ben Shak har G., Liebli ch I., Kugelmass S.: Guilty

know!edgetechnique:applicationsot signaldetection

measu-res, .JournalołApplied Psychology"1970, 54, 5, 409-413. 3.Ben-Sha kha r G., Bar -Hill elM.,KremnitzerM.: Trialby polygraph: Reconsidering the use 01the Guilty Knowledge Techniquein court,"Law and HumanBehavior" 2002,26, 5,

527-541.

4.Christianson S.A.,FreijI.,von Vogelsang E.: Sear-ching for offenders'memories01 violentcrimes, [in:] Offen-ders' memories 01 vlolent crimes ,S.A. Christ ianson (ed.),

John Wiley andSons,Ltd,2007.

5. Davidson P.O.: Validityot the guiltyknowJedge tec

hni-que:the effects ot motivation, "Journal ot Applied Psychology"

1968,52, 1,62-65.

6. Dąbkowska M.:Pamięć atraumawwyniku przemocy

wbliskich związkach, .PsychiatriawPraktyce Ogólnolekar -sklej"2007,1(7),37-41 .

7. Doda Z.,GaberleA.:Dowodywprocesiekarnym, Dom

WydawniczyABC,Warszawa1995,200-204.

8. Gaberle A.: Dowody w sądowym procesie karnym,

Wolters Kluwerbusiness, Kraków2007.

9. Gruza E.:Ocena zeznań i wyj aś ni eń, [w.] E. Gruza, M.Gac,J.Moszczyński, Kryminalistyka- czylirzecz o me -todachśled czych, Wydawnictwa Akademickiei Profes jonal-ne,Warszawa 2008.

10.KasprzakJ.,MłodziejowskiB.,BrzękW.: Kry mlnalt-styka,Difin, Warszawa 2006.

11. Konieczny J.:Badaniepoligraficzne. Pod ręczn i k dla zawodowców, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.

12.Kryminalistyka,[red.]J.Widacki , CH. Beck,W arsza-wa2008.

13.Krzyścin A.:Badaniapoligraficzne wykonane techni-kąReida- analizadoświadczeńpolskich,UniwersytetŚląski,

Katowice 1980,niepublikowana rozprawa doktorska .

PROBLEMY KRYMINA LISTY KI 273(3) 2011

14. Krzyścin A.: Próby określenia dokładności wyników

badań poligraficznych,AMSiK1974,XXIV,1.

15 . Kulicki M.: Metodologia ekspertyzywariograficznej, [w.] MatenałyPierwszegoOgólnopiskiegoSympozjum Krym i-nalistycznegont.:Badaniawariograficznena użytek prawa, ZeszytyNaukoweWSO w Szczytnie,1978 , wydanie specjal -ne.

16 . Kulicki M.: Kryminalistyka, wybrane problemyteorii i praktykiśledczo-sądowej,wyd. UMK,Toruń 1994 .

17.KuJickiM.:Metodybadańwariograficznychnapot rze-bypostępowańprzygotowawczych, [w:]Wariografiakrymina

-listyczna,[red.]M.Kulicki,Wyd. WSPol, Szczytno1998.

18.LeeC.O.:The instrumentaldetectionotdeception,Ch.

Thomas Springfield,1953.

19. lykken o.T.:A studyofanxlety inthesociopathic

per-sonality,"JournalotAbnormal Psychology"1957, 55,1,6-10. 20. Lykken D.T.:The GSR inthe detectionofguill, , ,Jour-naj of Applied Psychology"1959,43,6,385-386.

21.Lykken D.T.:Thevalidityotthe guilty knowledget

ech-nique.Theeftectof faking,.JournalOlApplied Psychology" 1960,44,4,258-262.

22. Lykken D.T.: Psychology and Iie-detector industry,

.AmericanPsychologist"1974,29,10,728.

23.Lykken D.T.: Guilty knowledgetest- theright wayto use a lie-detector,.PsycholoqyToday"1975 , 8, 10,56-60.

24.lykken o.T.: Atramorin the b!ood. Uses and abuses of thelie detector, McGraw-HillBook Company,New York.

25.NationalResearchCouncil:The PolygraphandLie de

-tection, The Anational Academy Press, Washington D.C. 2003.

26 . Owoc M.: Recenzjapodręcznika M. Kulickiego, K

ry-minalistyka,.Palest ra"1995,1-2, 110.

27. Podlesny J.A.:Apaucityof operablecase factore~

stricts applicability ofthe Guilty KnowledgeTechniqueinFBI

criminalpolygraphexamination,.ForensicSciencesComm

u-niction"2003,5,3.

28. ReidJ.,InbauF.:Truthanddeception - thepolygraph (lie-detector) technique, Williams and Wilkins, Balti rnorę

1977.

29.Widack iJ.:Wartość diagnostyczna badaniapo

ligra-ficznegoi jego znaczeniekryminalistyczne,Wyd.UJ,Kraków

1977 .

30. WidackiJ.:Wprowadzenie do problematykibadań po-ligraficznych,Wyd.MSW,Warszawa198 1.

31. Widacki J.:Analiza przesłanekdiagnozowania w ba

-daniach poligraficznych,Wyd.UŚ,Katowice1982.

32. Widacki J.,HorvathF.:Anexperim ental investiqa tion otthe relative validityandutility ofthepolygraphtechnique

and three othercommon methods of criminal identifi cation,

.Journa lofForansieSciences"1978,23, 3,596-60 1.

33.Wójcikiew iczJ.,Kulleki M.: Ekspertyza w

iariograficz-na, (w:] Ekspertyza sądowa . Zagadnienia wybrane, [red.] J.Wójcikiewicz,wydanieIIzmienioneiuzu pełn ione. Ofic y-na WoltersKluwer business,Warszawa2007.

Streszczenie

OboktechnikbodańpoligraJicZllychoparlych110 lesIachpy -tańkmJlrolnych(ControtQuestionTests) znanajesttakżeinna technika,zwanatechn ikąwiedzyoczynie(Guilly Knoioledge), oparta na testach GKT, któresą jednym

z

-nie oiVYższościtechnikiGKTnadtechnikamiCQ.Otóżtechni

-kaGKTw praktycemoże byćzastosowanatylko w niewielkim procenciespraw kryminalnych, awynik

z

dzo-nychtątech n iką obciqżonyjestwiększymryzykiemioskazań fał­

szywie negatywnych niź wynik badań wykonanych techniką

CQ.Z legoleż względu, technikuGKT ma mniejsZJl pr

zydat-'IOŚĆw badaniacłteliminacyjnycho jakich mowa wart. 192a

k.pk:

Zlogicznego punktuwidzenia niemaźadne]istotnejróżni­

cy

z

Słowa kluczowe:badaniepoligraficzne, poligraf technika pytmikOl/trolllych, technikawiedzyoczynie,test szczytowego napięcia, lec/mikaC/T

10

Summary

In additiontotechniouesutilised inpoligrap/z cxamtnotion and based011 CentrotOuesiion Tests (CQT),anothcr, t/ze

50-caltedquiltyknowledge techniqucbasedotl Guilty Knowledge

Tesls (GKT),isemployedandconstitutesamriationofPeak:of Tension Tests (POT). In area-related Iitcraturc in Pctand. a complelelyungrounded thesis may beencountered, whic11 maintains that GKT tecbnique is superiorlo CQ technioue, Inpracticehotoeuer.GKTtechn iquecmlbenppliedto a smalI percentageojcriminalcases only,andthe resultofexnmination

carriedoutwith this technioue is burdenedwitha higherrisk: offalsenegative indicationsthan this is a cnsein CQtec hnioue-ba5ed examinaticns, Considering this faet, GKT is oj less suitability in elimination examinat ions ment ioned hl Artiele 1920 of thecode ofpenal proceeding.

Fromlogicalpointo/uieu:thereisnosignificantdifference between conclusions jrom GKT and CQ technioue-based examinaticns,

Keywords: polygraph examination, polygraph, Control Question technioue, Guilty KrlOwledgeTest, Peak ojTensten Test,Concealed Injormation Test.