Ks. Aleksy Brasse (1901-1956)

Józef Glemp

Ks. Aleksy Brasse (1901-1956)

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 15/3-4, 295-297

[29] M ateriały do historii 2 9 5

B i b l i o g r a f i a

A k t a p e r s o n a ln e „Ks. B lericq E.”, A rch iw u m K u rii M etrop olitaln ej

w G n ieźn ie (bez sygn atu ry); L e S a in t S iè g e e t la s i tu a t io n relig ieu se

e n Po lo g n e e t d a n s les P a y s B a lte s , cz. I i II — A cts et d ocu m en ts de

S a in t S iè g e r e la tifs à la secon d e g u erre m on d iale, L ibreria E ditrice V a tica n a 1967; Ś m ig ie l К . ks., W a l k a w ł a d z h i t l e r o w s k i c h z k a to l ic k i m

k u l t e m r e l i g i j n y m na te r e n ie a r c h i d ie c e z j i g n ie ź n ie ń s k i e j w latach 1939— 1945, ■— S tu d ia h isto ry czn e, w y d . K .U .L . L u b lin 1968 s. 245 i n.; S z i 1 i n g J., P o l i t y k a o k u p a n t a h i t l e r o w s k i e g o w o b e c K o ś c io ł a k a ­

t o l ic k i e g o 1939— 1945, w y d . In styt. Zach. P ozn ań 1970 (passim ); P a 1 e -

w o d z i ń s k i E. ks., A r c h id i e c e z j a g n ie ź n ie ń s k a w la ta ch p o w o j e n n y c h (1945— 1947), — W iad om ści A rch id iece zji G n ieźn ień sk iej 2 (1947) s. 172.

K s. A le k sy B ra sse (1901— 1956) t

U rod ził się jak o sy n k iero w n ik a szk oły, zn a n eg o p a trio ty p olsk iego, w S ied lcu , p ow . W olsztyn , dnia 17. V II. 1901. W r. 1910 p rzen ió sł się w ra z z rod zicam i do B erlin a, gd zie u częszczał n a jp ierw do szk o ły p rzy­ g o to w a w czej, a od r. 1911 do g im n azju m rea ln eg o w S te litz . E gzam in m a tu ra ln y zło ż y ł w m arcu 1920 r. i zaraz za p isa ł się na w y d z ia ł p raw ­ n y i ek on om iczn y przy u n iw e r sy te c ie w B erlin ie, gdzie ró w n ie ż b ył słu ch a czem k u rsu „H istorii litera tu r y p o lsk iej X I X w .”, prow ad zon ego w ó w cza s w B e r lin ie p rzez prof. B rücknera. P od czas w a k a c ji w sierp n iu i w r z e śn iu 1920 r. ja k o stu d en t p raw a p ra co w a ł w sta ro stw ie w G o­ sty n iu . P o roku stu d ió w u n iw e r sy te c k ic h u zu p ełn ił zn ajom ość języ k a greck ieg o i w m arcu 1921 r. zd ał egzam in do S em in ariu m D u ch ow n ego w P ozn an iu . S tu d ia sem in a ry jn e p o g łęb iły w n im życie r e lig ijn e i in ­ te le k tu a ln e . W ak acje sp ęd za ł u ks. M ałego (brata m atki) w Ł a g ie w n i­ kach K o ścieln y ch . D o sk o n a le zd a w a ł w s z y stk ie egzam in y. P od czas „ri- gorosu m ”,' za pracę z p raw a k an on iczn ego: „Quom odo reu s p o test se d efen d i in in d icio ” otrzy m a ł ocen ę „op tim e”. Ks. rek tor J a n asik , pro­ p on u jąc ks. B ra sseg o na stu d ia zagran iczne, ta k go ch arak teryzow ał: „P osiad a zd oln ości m uzyczne... jest u sp osob ien ia sp ok ojn ego, p o w a ż­ nego. P iln ie w y p e łn ia ł o b o w ią zk i k lery ck ie. P o stę p o w a ł z a w sze w m y śl w sk a z ó w e k p rzełożonych. B y ł pobożny g o rliw y w słu żb ie B o żej”.

Ś w ię c e n ia k a p ła ń sk ie o trzy m a ł dnia 18. X . 1925 r. i rozpoczął pracę d u szp astersk ą ja k o w ik a riu sz przy k o śc ie le św . M ik ołaja w In o w ro cła ­ w iu . Z d n iem 1. IV . 1927 r. k a rd y n a ł H lond, n a prośbę b isk u p a łó d z­ k ieg o , w y s ła ł go do Ł od zi w ch arak terze p refek ta dla szk ó ł n ie m ie c ­ kich. B y ł to tru d n y okres w życiu ks. B rassego. S k a rży ł się na ciężkie w a ru n k i m ieszk a n io w e przy p a ra fii św . K rzyża oraz na p rzem ęczen ie z nad m iaru p racy, m ia ł b o w iem w gim n azju m 16 le k c ji relig ii, a 40 le k c ji w szk o ła ch „ p o w szech n y ch ” z ję z y k ie m n iem ieck im . O d w ołan y z Ł od zi w r. 1928, sk ie r o w a n y z o sta ł na stu d ia p raw n icze d o R zym u, sk ąd p o w ró cił w r. 1930, d o ży w a ją c tam dok torat z p ra w obojga.

296

_[30]

"Po p ow rocie do k raju n a ło ż o n o -n a niego ob ow iązk i w ad m in istracji d iecezjaln ej. Jak o \vik ariu sz przy b a zy lice g n ieźn ień sk iej od 1. VIII. 1930 r., p e łn ił ró w n ież fu n k cje n otariu sza w K urii i w T ryb u n ale M e­ tro p o lita ln y m w G nieźn ie. W r. 1933 p rzeją ł w T ryb u n ale zadania obrońcy w ę z ła m ałżeń sk iego, zaś w b a zy lice p ry m a so w sk iej od r. 1934 ob ow iązk i d ru giego p en iten cjarza. D n ia 3. X I. 1937 r. k ard yn ał H lond z a m ia n o w a ł go k an on ik iem grem ialn ym M etrop olitaln ej K a p itu ły P r y ­ m asow sk iej w G nieźnie.

W p ierw szy ch dniach w o jn y k ard yn ał H lond n azn aczył ks. B rassego na w ik a riu sza g en era ln eg o a rch id iecezji na w y p a d ek śm ierci lu b d e­ p ortacji ks. B lericq a, k tóry urząd ten sp ra w o w a ł. Jeszcze w r. 1939 w ła d z e h itle r o w sk ie w y w io z ły ks. B rassego, w raz z in n y m i kap łan am i z G niezna, do „G eneralnej G u b ern ii”, gd zie p rzeb y w a ł aż do zak oń ­ czenia okupacji.

Po w o jn ie zaczął n iestru d zen ie p racow ać nad organ izow an iem życia d iecez ja ln eg o po sp u sto szen ia ch w o jen n y ch . W lu ty m 1946 r. kard. H lond m ia n o w a ł go egzam in atorem d iecezjaln ym , a w k ró tce po ty m (6. II. 1946) otrzy m a ł god n ość d ziek an a M etrop olitaln ej K a p itu ły P ry ­ m a so w sk iej w G nieźnie. Od k w ie tn ia 1946 r. ob jął k ie r o w n ic tw o nad odbudow ą zn iszczon ej k a ted ry w G n ieźn ie. P o d jęte prace p rzerw a ł na k ilk a ty g o d n i w y p a d ek sa m och od ow y, k tórem u u leg ł ks. B rasse w dro- dzie do P ozn an ia. Z łam ana noga zagoiła się, a le pozostało k u len ie. W n a stęp n y ch la ta ch p o w ierzo n o ks. B rassem u d alsze od p ow ied zialn e obow iązki: prom otora sp ra w ied liw o ści w T ryb u n ale M etrop olitaln ym w G n ieźn ie (1949), człon k a k o m isji rew izyjn ej k a sy A rch id iecezja ln eg o Z w iązk u „C aritas” (1949), człon k a k o m isji rew izy jn ej k asy K urii M etro­ p o lita ln ej (1950), d eleg a ta P ry m a sa do „W zajem nej P om ocy K ap łan ów A rch id iece zji G n ie ź n ie ń sk ie j” (1950) i w r e sz c ie du szp asterza p arafii k ated raln ej (1950).

W ok resie trzech la t (1953— 1956) ks. B ra sse p ozostał na sw o im sta ­ n ow isk u . N ad to, od sty czn ia 1954 r. p rzyjął fu n k cje d ep u tata dla spraw d y scy p lin y w A rcy b isk u p im S em in a riu m D u ch ow n ym . W tym że S e m i­ n arium przez k rótki czas w r. 1954 w y k ła d a ł p raw o kanoniczne. W r. '1954 w ik a riu sz g en era ln y arch id iecezji g n ieźn ień sk iej ks. S ta n i­ sła w B ross m ia n o w a ł go o ficja łe m sąd u k o ścieln eg o w G nieźnie.

K s. B ra sse zm arł w szp ita lu w P ozn an iu d. 18. V. 1956 r. P o ch o w a n y z o sta ł w k a p licy P otock ich w k a ted rze g n ieźn ień sk iej.

Ks. B rasse p o sia d a ł u m y sł ścisły. B y ł zw a rty i ja sn y w w y p o w ie ­ dziach. ' T rudy odbudow y k a ted ry n a d szarp n ęły jeg o zd row ie, tak że ła tw o się d en erw o w a ł. W rze c z y w isto śc i m ia ł dużo dobroci i pogody. W rodzone zd oln ości i w ia d o m o ści n ab yte, zw ła szcza z d zied zin y ek o ­ n om ii i,p r a w a cy w iln eg o , m ia ł m ożność w y k o rzy sta ć w rozm aitych z a ­ daniach, ja k ie po w o jn ie p ow ierzon o m u w d iecezji. P od czas k o n feren ­

[31] M ateriały do historii 2 9 7

cji k się ż y d ziek a n ó w i na in n y ch zjazdach d u ch o w ień stw a w y g ła s z a ł r e fera ty na tem a t ad m in istracji k o ścieln ej. C hętnie u d ziela ł d u szp a­ sterzom in d y w id u a ln y ch porad praw n iczych .

Za n a jw a ż n ie jsz e z p u b lik a cji p raw n iczych w y m ie n ia się dw a a rty ­ k u ły w y d ru k o w a n e w „C zasopiśm ie A d w o k a tó w P o lsk ich ” z r. 1931 (nr 10) i r. 1932 (nr 3) pt. „ P ostęp ow an ie karne w K od ek sie P raw a K a ­ n o n iczn eg o a n o w y m K. p. k .”. N adto w y d a ł broszurę „Sposób p o stę­ p o w a n ia w k o ścieln y ch procesach m a łżeń sk ich ”, P ozn ań 1935, a rty k u ł „O gniska dla b ezrobotnej m ło d zieży ” — M iesięczn ik k o ścieln y dla A rchid. G n ieźn ień sk iej i P ozn ań sk iej (1935) s. 141 i n.; „ B ło g o sła w ien ie m a łż e ń stw przez w ik a r iu sz ó w ”, — A ten eu m k a p ła ń sk ie 36 (1935) 496— — 498; oraz „P raw n a natura K on k ord atu ”, — A te n e u m , k a p ła ń sk ie 25 (1930) 50— 53.

N adto o p u b lik o w a ł ks. B rasse krótk ie o m ó w ien ia p o lsk ieg o u sta w o ­ d a w stw a cy w iln e g o po ła cin ie w rzym sk im czasop iśm ie „ A p o llin a ris”: ..Edicta polonica. N ovu s C odex procedurae c iv ilis ” 5 (1933) 35—3 7 ;

„Edicta polonica. L ex de trib u tis pro E cclesia so lv en d is 17 ian. 1932,. (vigere in cip iet d. 1 ian. 1934), 6 (1933) 36—27. N a tych sam ych łam ach u kazało się tłu m a czen ie, dokonane przez ks. B rassego, d ekretu od n oszą­ cego się do konkordatu; „N orm ae ad art. 22 C oncordati P o lo n ie ! D e c r e ­ tum pro a p p lica tio n e art. 22 C oncordati P o lo n ici”, 3 (1930) 392— 393.

Z p ism n iep ra w n iczy ch znane są: „Spojrzyj w duszę — k rótk ie k a ­ zan ia na okres Z ielon ych Ś w ią t”, G n iezn o 1935; oraz „.Przewodnik po· k a ted rze g n ie ź n ie ń sk ie j”, P ozn ań 1956.

B i b l i o g r a f i a

A k t a p e r s o n a ln e „Ks. A le k sy B ra sse” — A rch iw u m K urii M etropo­

lita ln ej w G n ieźn ie (bez sygn atu ry); „Zgon ks. In f u ła ta A. B ra ss e g o ” — S ło w o P o w szech n e, 9— 10. VI. 1956.

K s. S ta n isla w J a n a sik (1882— 1942)

P o ch o d ził z rodziny ro b o tn iczo -m ieszcza ń sk iej. U rod ził się dnia. 26. IV. 1882 ja k o sy n B a rtło m ieja i M arianny P ozn ań sk iej. Egzam in, m atu raln y zło ży ł w r. 1903 w gim n azju m „M arii M a gd alen y” w P o ­ zn an iu , poczem w s tą p ił do p ozn ań sk iego sem in ariu m d uchow nego. Po· trzech latach stu d ió w filo zo ficzn o -teo lo g iczn y ch , podczas k tórych d a ł się poznać jak o stu d en t bardzo su m ien n y i pob ożn y, u zy sk u ją cy dobre- o cen y w pracach eg za m in a cy jn y ch p isa n y ch p ięk n y m sty lem , w za leż­ n ości od przed m iotu , bądź po ła cin ie, bądź p o p o lsk u czy te ż po n ie ­ m ieck u . W r. 1906 w y sła n y zo sta ł do R zym u, aby tam , m ieszk ając w P o lsk im K o legiu m , stu d io w a ć p raw o k an on iczn e na u n iw e r sy te c ie „G regorianum ”. S łu c h a ł w ó w c z a s w y k ła d ó w p rofesorów : O jetti, V idala,, B ied ela ck a i in n ych . N a św ię c e n ia k a p ła ń sk ie p rzy jech a ł do P o lsk i.