ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
SEC TIO i
PH ILO SO P H IA -SO C IO L O G IA
Studia nad polską filozofią pierwszej połowy XX wieku
V O L. XXI X L U B L I N
2 0 0 4ll ll lll lll ll llI t lll ll llH I I I I I I I I I III IIII III IIIl lIt lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll lll lll ll M I III IIII III IIII III IIII III III IIII III IIII III IIII III IIII III M I III IIII III IIII III III IIII III IIII III IIII III IIII III IIM II IIII III IIII III III IIII III IIII Ili m il
U N I W E R S Y T E T M A R I I C U R I E - S K Ł O D O W S K I E J
I S S N 0 1 3 7 - 2 0 2 5
'•UhZ OBOWIĄZKOWY
Ci LUOTEKA
U M C S
L U B L I N
ANNALES
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R 1 E - S K Ł O D O W S K A
R E D A K T O R N A C Z E L N Y
Wiesław Śladkowski
Z A S T Ę P C A R E D A K T O R A N A C Z E L N E G O
Wiesław Skrzydło
R E D A K T O R Z Y S E K C J I
A MATHEMATICA
AA CHEMIA
AAA PHYSICA
Al INFORMATICA
B GEOGRAPHIA,
GEOLOGIA ETC.
C BIOLOGIA
D MEDICINA
DD MEDICINA
VETER1NARIA
DDD PHARMACIA
E AGRICULTURA
EE ZOOTECHNICA
EEE HORTICULTURA
F HISTORIA
FF PHILOLOGIAE
G IUS
H OECONOMIA
I PHILOSOPHIA
— SOCIOLOGIA
J PAEDAGOGIA
— PSYCHOLOG1
K POLITOLOGIA
L ARTES
Stanisław Prus Władysław Rudziński Karol I. Wysokiński Paweł Mikołajczak
Józef Wojtanowicz Anna Tukiendorf Stanisław Btyc
Zdzisław Gliński Jolanta H. Kotlińska Stanisław Z. Labuda Marian Budzyński Maria Tendaj Wiesław Śladkowski
Maria Woźniakiewicz-Dziadosz Antoni Pieniążek
Urszula Wich
Zdzisław J. Czarnecki
Stanisław Popek Alicja Wójcik Maria Przychodzińska
ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
SE C T IO I
P H I L O S O P H I A - S O C I O L O G I A Studia nad polską filozofią
pierwszej połowy XX wieku
*
VOL . X X I X
L U B L I N
2 0 0 4...im...mmi*
U N I W E R S Y T E T M A R I I C U R I E ■ S K Ł O D O W S K I E J I S S N 0 1 3 7 - 2 0 2 5
LESZEK GAWOR
RECENZENT
JAN SZMYD
REDAKCJA WYDAWNICZA
HALINA KOSIENKOWSKA
TŁUMACZENIE nn język angielski
ADAM GŁAZ
PROJEKT OKŁADKI 1 STRON TYTUŁOWYCH
JERZY DURAKIEWICZ
SKŁAD
MIROSŁAW BOCIAN
ISSN 0137-2025
WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ 20-031 Lublin, pl. Marii Curie-SkJodowskiej 5, tcl. (0-81) 537-53-04, Iel7fax (0-81) 537-53-02
e-mail: press@ ram zes.um cs.lublin.pl hltp://press.um cs.lublin.pl
/ O O -
t o o t fA N N A L E S
•Y-
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A
VOL. XXIX SECTIO I 2004
Spis treści
Table o f contents
Słowo wstępne...9 AKSJOLOGIA
Wł o d z im ie r z Ty bu rsk i
Myśl etyczna w Polsce w latach 1895-1918
The ethical thought in Poland between 1895 and 1918... 13 An n a Dr a b a rek
Czyn i jego ocena moralna w poglądach etyków ze szkoły lwowsko-warszawskiej
The conception o f act and its moral valuation in the Lviv-Warsaw school of ethics.... 31 Lilia n n a Wierzbick a
Etyka w teorii Jerzego Landego
Ethics in Jerzy Lande’s theory... 51 Le sła w Ho sty ń sk i
Filozofia wartości Henryka Elzenberga na tle filozofii polskiej XX-lecia międzywojennego
Henryk Elzenberg’s axiology against the background o f the Polish philosophy between the two World W ars...61 Bo g u m ił a Tr u c h liń sk a
W kręgu aksjologii Jerzego Siweckiego (1908-1939)
Jerzy Siwecki’s (1908-1939) axiology...77 Ir e n e u s z Sm o liń sk i
Estetyka i teoria sztuki Mariana Massoniusa
Marian Massonius’ aesthetics and the theory o f art
Da r iu sz Ba r b a sz y ń sk i
Z dziejów filozoficznego irracjonalizmu.
Przypadek Zdziechowskiego
On the history o f philosophical irrationalism. The case o f Zdziechowski... 101 St a n isł a w Jed y n a k
Filozofia kultury Bogdana Nawroczyńskiego
Nawroczynski’s philosophy of culture... 111 Ew a Za rzy c k a
Czy można „zeskriabinizować” Witkacego albo co pisarzowi w duszy gra?
Can one “skriabinize” Witkacy or what is in a writer’s soul?...121
FILOZOFIA SPOŁECZNA
Jó z e f Pa w la k
Myśl historiozoficzna Bogumiła Jasinowskiego
Bogumił Jasinowski’s historical philosophy...139 Le s z e k Ga w o r
Feliksa Młynarskiego filozofia społeczna
Feliks Mlynarski’s social philosophy...157 Ste fa n Sy m o tiu k
Mrowisko i „wielka maszyna” - Witkacy a wizje kolektywizacji ludzkości
The anthill and the great machine. Witkacy and the visions
o f collective humankind... 177 Ra d o sł a w Sied liń sk i
Dialektyczna historiozofia Jana Stachniuka
Stachniuk’s dialectic historical philosophy... 191 Ja r o sła w Jon iec
Monopartia i totalitaryzm - Aleksander Hertz o militaryzacji stronnictwa politycznego
One party and totalitarianism: Alexander Hertz on the militarization
o f a political party... 211
EPISTEMOLOGIA I ONTOLOGIA
Kr z y sz t o f Kilian
Relacje pomiędzy nauką a filozofią w ujęciu Tadeusza Czeżowskiego
Tadeusz Czeżowski’s conception of the relationship
between science and philosophy...227 Ma g d a l e n a Mich a lik
Filozoficzne poszukiwania Władysława Biegańskiego
Władysław Biegański’s philosophical inquiry... 245
17. Ew a Kilia n
Poglądy Gawęckiego na poznanie
Gawęcki’s views on cognition... 269
18. Pio tr Bec k e r
Dyskusje nad ewolucjonizmem Karola Darwina w myśli polskiej przełomu XIX i XX wieku
The debate about Charles Darwin’s evolutionism in the Polish thought at the turn of the 20th century... 28719. Mir o sła w Ha po n iu k
Pedanteria i natchnienie. Przedmiot poznania etnologii w ewolucjonizmie krytycznym Kazimierza Moszyńskiego
Pedantry and inspiration. The object o f ethological inquiry in Kazimierz Moszynski’s critical evolutionism... 297MATERIAŁY DO WSPÓŁCZESNEJ FILOZOFII POLSKIEJ
20. Do r o ta Kiela rWprowadzenie do filozofii nieokreślenia Jakuba Litwina
Introduction to Jakub Litwin’s philosophy o f indetermination...319RECENZJE
Jan Dębowski, Człowiek i przyroda w polskiej myśli filozoficznej XVI-XIX wieku (Zarys problematyki) (Piotr Becker)... 331Witold Mackiewicz, Ludzie i idee. Polska filozofia najnowsza (ZW )...333
Zygmunt Bauman, Razem osobno (Halina Rarot)...336
„£0<1>IA” Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich, nr 3 (Izabela Różycka)... 339
Robert Wright, Moralne zwierzę. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne (Jacek Lejman)...343
Czesław Bartnik, Misterium człowieka (Krzysztof Bochenek)...346
Lech Gawor, Filozofia wobec XXI wieku (Danuta Niczyporuk)... 349
