SPRAWOZDANIA 115 Seminarium
„Socjologia a edukacja socjalna”
Toruń 28-29 czerwca 1996
Początek lat dziewięćdziesiątych w Polsce przynosi daleko idące zmiany ustrojowe, zwane skrótowo procesem transformacji systemowej. Przy czym przechodzenie do gospodarki rynkowej oraz budowa systemu opartego na zasadach demokratycznych odbywa się w warunkach głębokiego kryzysu społeczno-gospodarczego. Wszystko to razem powoduje m.in. wzmożoną recesję, inflację, masowe bezrobocie i problemy z finansami państwa, co w sposób bezpośredni pogarsza warunki życia ogółu społeczeństwa, w tym szczególnie bardziej bezbronnych grup - tzw. grup ryzyka socjalnego.
Zakłady pracy, kierując się tylko względami ekonomicznymi oraz szukając różnych środków w walce o przetrwanie, w pierwszej kolejności zwalniają z pracy właśnie przedstawicieli tych grup. Ograniczają wydatki na cele poza
produkcyjne, głównie socjalne.
Procesy inflacyjne zmniejszają realną wartość świadczeń społecznych, czyli m.in. emerytur, rent inwalidzkich, zasiłków, świadczeń wyrównawczych itd.
W ten sposób obserwujemy z jednej strony załamanie się całego systemu polityki społecznej, z drugiej natomiast odradzanie się systemu pomocy społecz
nej, który coraz częściej bazuje na wykwalifikowanych pracownikach socjalnych.
W ostatnich latach notujemy w Polsce burzliwy rozwój edukacji socjalnej, zarówno jeżeli chodzi o formy kształcenia (stacjonarne, zaoczne, eksternistyczne), poziomy edukacji (policealny, wyższy zawodowy, wyższy magisterski, podyplo
mowy), jak również w zakresie kierunków (socjologia, pedagogika, polityka społeczna) i specjalizacji (pomoc społeczna, rynek pracy i bezrobocie, niepełno
sprawność i rehabilitacja), które proponuje się przyszłym adeptom pracy socjalnej.
Proces ten, determinowany zarówno czynnikami obiektywnymi (realne kwestie społeczne, potrzeby instytucji socjalnych, świadomość skali zagrożeń), jak i subiektywnymi (moda, luki organizacyjne i prawne), mający w dużej mierze charakter żywiołowy, przynosi wiele zmian, które należy ocenić zdecy
dowanie pozytywnie, ale coraz częściej wskazuje się także na jego negatywne skutki, w tym m.in.:
- zbytnią żywiołowość i brak koordynacji w procesie powstawania wyż
szych szkół zawodowych, głównie tzw. licencjatów, która oznacza często brak rozeznania w realnych i przyszłych potrzebach socjalnych, a także możliwoś
ciach (jeżeli chodzi o bazę i kadrę) najbliższego środowiska,
- brak drożności między kształceniem policealnym, a wyższym zawodowym i magisterskim,
- brak wysokokwalifikowanej kadry nauczycieli w zakresie teorii i metodyki pracy soq'alnej, uwzględniający dzisiejszy stan wiedzy i przyszłe potrzeby w sferze socjalnej,
116 SPRAWOZDANIA
- słabe oprzyrządowanie procesu kształcenia, głównie w zakresie literatury i innych pomocy dydaktycznych.
***
Scharakteryzowana wyżej sytuaqa była niewątpliwie wystarczającym powo
dem, dla którego powstała wiosną 1995 roku Sekcja Pracy Socjalnej Polskiego Towarzystwa Socjologicznego uczyniła przedmiotem pierwszej swojej kon
ferencji (seminarium) edukację socjalną. Dwudniowe spotkanie zorganizowane zostało przez Instytut Socjologii U M K w Toruniu, przy współudziale Szkoły Policealnej Pracowników Służb Społecznych oraz Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej w Toruniu. W różnych fazach seminarium uczestniczyło od 20 do 40 uczestników, wśród których dominowali pracownicy naukowi re
prezentujący ośrodki socjologiczne w Polsce (m.in. Kraków, Łódź, Gdańsk, Katowice i Toruń) oraz nauczyciele przedmiotów socjologicznych z policeal
nych szkół socjalnych.
Organizatorzy konferencji założyli, że w związku z żywiołowym rozwojem różnych form kształcenia pracowników soq'alnych w Polsce istnieje pilna konieczność wymiany informacji oraz skoordynowania działań w zakresie wprowadzenia oraz realizowania programów przedmiotów socjologicznych w ramach edukacji socjalnej. Szczególnie istotne wydawały się następujące kwestie:
1) zasadności przestrzegania, obligatoryjności oraz zakresu tzw. kanonu socjologicznego,
2) umożliwienia absolwentom policealnych szkół socjalnych szybszej reali
zacji toku studiów, m.in. poprzez uwzględnienie faktu realizacji w tych szkołach wielu przedmiotów socjologicznych,
3) roli socjologii w edukacji socjalnej.
Spotkanie przedstawicieli ośrodków socjologicznych w kraju powinno także dać odpowiedź na pytanie: Co szczególnie socjologia mogłaby zaoferować edukacji i pracy socjalnej. Uwzględniając zarówno socjologię jako naukę, z jej bogatym arsenałem teoretycznym i metodologicznym, jak również wykorzys
tanie badań socjologicznych dla diagnozowania, programowania, przygotowa
nia i realizacji konkretnych działań socjalnych.
W pierwszym dniu odbyły się dwa spotkania, z których pierwsze miało charakter obrad plenarnych. Uczestnicy wysłuchali trzech referatów (R. Boro
wicza - Wyzwanie nowych czasów - polityka socjalna’, F. Frysztackiego - Socjologia i praca socjalna: Kilka uwag o wzajemnych związkach i trudnościach’, K. Faliszek - Socjologia dla pracy socjalnej. Praca socjalna a rozwój społeczności lokalnych) dotyczących głównie kwestii teoretycznych i metodologicznych socjologii pracy socjalnej.
Druga część miała charakter typowo seminaryjny. Uczestnicy spotkania dyskutowali na temat roli socjologii dla pracy socjalnej. Podstawą do dyskusji
SPRAWOZDANIA 117 były trzy przygotowane wcześniej wystąpienia (L. Miliana i J. Urbańskiej - Wiedza o strukturze społeczeństwa rynkowego (industrialnego) o karierach jednostek jako czynnik przeciwdziałający patologiom społecznym, A. Przymeńs- kiego - Socjologia ubóstwa. Propozycja programowa, S. Laskowskiej - Zasto
sowanie socjologii w praktyce).
Kolejna część seminarium odbyła się 29 czerwca i miała również charakter roboczej dyskusji specjalistów, tym razem na temat: Socjologia dla kształcenia socjalnego. Wygłoszony został wprawdzie tylko jeden referat (K. Piątka - W poszukiwaniu drożności - propozycja toruńska), ale dyskusja objęła swym zasięgiem wiele różnorodnych kwestii z zakresu edukacji socjalnej i miejsca w niej socjologii i socjologów.
Przebieg seminarium toruńskiego w dużej mierze spełnił założone oczekiwa
nia, a interesująca dyskusja potwierdziła zasadność organizowania tego typu spotkań. Wspólną i zgodną decyzją uczestników seminarium materiały pokon- ferencyjne zostaną wydane w wersji książkowej.
K rzysztof Piątek
