dysleksja
MBI-R1_1P-072
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdającego
1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1 – 39). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.
5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z oáówka i gumki (wyáącznie do rysunków) oraz linijki.
7. Wypeánij tĊ czĊĞü karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL.
Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. BáĊdne zaznaczenie otocz kóákiem i zaznacz wáaĞciwe.
ĩyczymy powodzenia!
MAJ ROK 2007
Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü áącznie 60 punktów
Wypeánia zdający przed rozpoczĊciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO KOD
ZDAJĄCEGO
Miejsce
na naklejkĊ
z kodem szko áy
Zadanie 1. (1 pkt)
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciĞnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz prĊĪnoĞü tych gazów w naczyniach wáosowatych.
CiĞnienie parcjalne w PrĊĪnoĞü gazów
w naczyniach wáosowatych páuc CiĞnienie
Gaz
oddechowy
powietrzu atmosferycznym
powietrzu
pĊcherzykowym krew tĊtnicza krew Īylna
Tlen (O2) 160 mm Hg 100 mm Hg 95 mm Hg 40 mm Hg
Dwutlenek wĊgla (CO2) 0,33 mm Hg 40 mm Hg 40 mm Hg 46 mm Hg Na podstawie powyĪszych danych zaznacz trafne wyjaĞnienie mechanizmu przenikania tlenu z powietrza pĊcherzykowego do krwi oraz dwutlenku wĊgla z krwi do powietrza pĊcherzykowego.
A. WystĊpuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciĞnieĔ w powietrzu atmosferycznym i krwi.
B. CiĞnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pĊcherzykowym jest inne niĪ ich prĊĪnoĞü w naczyniach wáosowatych.
C. Wyst Ċpuje korzystna róĪnica ciĞnieĔ obu gazów w powietrzu pĊcherzykowym i we krwi, która pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.
D. PrĊĪnoĞü obu gazów oddechowych w naczyniach wáosowatych páuc jest wyĪsza od ich ciĞnienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzjĊ.
Zadanie 2. (1 pkt)
Na schemacie przedstawiono zasadĊ dziaáania urządzenia do dializy (sztucznej nerki).
Na podstawie analizy schematu wyjaĞnij, dlaczego nie wszystkie skáadniki znajdujące siĊ we krwi przenikają do páynu dializującego.
Erytrocyty lub bia áka są zbyt duĪymi elementami by przeniknąü przez báonĊ pó áprzepuszczalną.
Zadanie 3. (1 pkt)
Podaj nazwĊ elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.
k áĊbuszek naczyniowy
o
o o
o o
sole mineralne o
o
o o
o
o
o
PàYN DIALIZUJĄCY
KREW báona
póáprzepuszczalna
drobnocząsteczkowe związki organiczne mocznik
erytrocyt
o o
o o
cząsteczka biaáka o
Zadanie 4. (1 pkt)
Na schematach przedstawiono dwa sposoby (I, II) powstawania bliĨniąt u czáowieka.
Wpisz w wyznaczone miejsce pod kaĪdym schematem po jednym oznaczeniu literowym poprawnego dokoĔczenia zdania, wybierając je z niĪej podanych (A, B lub C).
Są to
A. prawie identyczne bliĨniĊta tej samej páci.
B. prawie identyczne bliĨniĊta róĪnej páci.
C. nie zawsze podobne do siebie i czĊsto róĪnopáciowe bliĨniĊta.
Zadanie 5. (2 pkt)
Sprawny system komunikacji miĊdzy komórkami organizmów wielokomórkowych moĪe byü osiągniĊty poprzez sygnalizacjĊ chemiczną i elektryczną. W organizmie czáowieka sygnaáy chemiczne wykorzystywane są w pracy ukáadu hormonalnego, wydzielającego do krwi substancje przekaĨnikowe – hormony. Natomiast zmiany potencjaáu elektrycznego komórek leĪą u podstaw pracy ukáadu nerwowego. Tu do przekazywania sygnaáów elektrycznych sáuĪą wyspecjalizowane komórki – neurony. Komunikacja przy pomocy neuronów jest szybka, ale pobudzenie komórek ma nietrwaáy charakter. W przypadku ukáadu hormonalnego wpáyw na docelowe komórki jest znacznie dáuĪszy, chociaĪ prĊdkoĞü przekazu jest niewielka.(...) Na podstawie informacji zawartych w powyĪszym tekĞcie skonstruuj i wypeánij tabelĊ porównującą funkcjonowanie ukáadów: nerwowego i hormonalnego. UwzglĊdnij w niej takie cechy jak: rodzaj przekazywanych sygnaáów, ich drogĊ przemieszczania siĊ po organizmie oraz szybkoĞü, z jaką są one przekazywane.
ukáad cecha
Ukáad nerwowy Ukáad hormonalny
Rodzaj sygnaáów sygnaáy / impulsy
elektryczne
sygnaáy chemiczne / hormony
Droga przemieszczania siĊ
sygnaáów za pomocą
neuronów
za pomocą krwi SzybkoĞü przekazywania sygnaáów szybko prĊdkoĞü niewielka / wolno
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5.
Maks. liczba pkt 1 1 1 1 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt plemnik
oocyt
plemnik oocyt
plemnik oocyt
A C
Zadanie 6. (1 pkt)
Na wykresie przedstawiono zmiany ciĞnienia krwi tego samego pacjenta. CiĞnienie mierzono w kolejnych dniach stale o tej samej godzinie. Norma ciĞnienia zdrowego czáowieka wynosi 120/80 mm Hg.
OceĔ, czy przedstawione na wykresie wyniki badaĔ Ğwiadczą o prawidáowym funkcjonowaniu organizmu pacjenta. Podaj jeden argument uzasadniający tĊ ocenĊ.
Organizm tego pacjenta nie funkcjonuje prawid áowo, gdyĪ ma on stale zbyt wysokie ci Ğnienie krwi.
Zadanie 7. (2 pkt)
Z podanych niĪej zdaĔ zaznacz dwa, które zawierają prawdziwe informacje dotyczące procesów zachodzących w ukáadzie pokarmowym czáowieka.
A. Enzymy trawienne są wydzielane w kaĪdym z odcinków przewodu pokarmowego.
B. ĩóáü jest enzymem powodującym zmniejszenie napiĊcia powierzchniowego i emulgacjĊ táuszczów.
C. W przewodzie pokarmowym wytwarzane s ą hormony pobudzające wydzielanie soków trawiennych.
D. W przewodzie pokarmowym czáowieka wydzielane są enzymy umoĪliwiające rozkáad celulozy z pokarmów roĞlinnych.
E. Trypsynogen wytwarzany jest przez trzustkĊ i uwalniany do dwunastnicy.
0 50 100 150 200
1 2 3 4 5
dzieĔ ciĞnienie krwi
(w mmHg)
wartoĞü ciĞnienia skurczowego wartoĞü ciĞnienia rozkurczowego
Poni Īsze informacje wykorzystaj do zadania nr 8 i 9.
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów zawartoĞci związków chemicznych dwóch róĪnych organizmów (roĞlinnego i zwierzĊcego), wyraĪone w procentach masy ich ciaáa.
Zadanie 8. (1 pkt)
Podaj, która z kolumn tabeli (A czy B) przedstawia skáad chemiczny organizmu roĞlinnego. OdpowiedĨ uzasadnij jednym argumentem.
A, poniewa Ī w roĞlinach jest wiĊcej wĊglowodanów.
Zadanie 9. (2 pkt)
Narysuj wykres (diagram sáupkowy) porównujący procentową zawartoĞü wĊglowodanów, lipidów oraz biaáek w organizmie A i B.
Nr zadania 6. 7. 8. 9.
Maks. liczba pkt 1 2 1 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Procentowa zawartoĞü wybranych związków chemicznych A B
woda 75,0 60,0
związki mineralne 2,0 4,0
wĊglowodany 18,4 5,8
lipidy 0,3 11,0
biaáka 4,0 19,0
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
wĊglowodany lipidy biaáka
% zawartoĞü zw. organicznych A
B
Zadanie 10. (2 pkt)
Woda jest związkiem chemicznym, którego jest najwiĊcej w komórkach organizmów roĞlinnych i zwierzĊcych.
Podaj dwie wspólne funkcje wody peánione przez nią zarówno u roĞlin, jak i u zwierząt.
1. Jest rozpuszczalnikiem.
2. Stanowi Ğrodowisko dla reakcji chemicznych.
Zadanie 11. (1 pkt)
Na podstawie analizy przedstawionych niĪej fragmentów opisów (A-C) róĪnych rodzajów komórek, zaznacz ten, który przedstawia opis komórki roĞliny lądowej.
Wybór uzasadnij jednym argumentem.
A. ĝciana komórkowa tej komórki ma budowĊ warstwową, a jedną z jej gáównych substancji budulcowych jest mannan. Cytoplazma jest jednolita, ale w starszych komórkach wystĊpują wodniczki. Materiaáem zapasowym jest gáównie glikogen, rzadziej lipidy i fosforany. WystĊpuje jedno jądro komórkowe zawierające materiaá genetyczny komórki.
B. ĝciana komórkowa tej komórki zbudowana jest, miĊdzy innymi, z celulozy i mureiny.
Na jej powierzchni wystĊpuje otoczka Ğluzowa. W cytoplazmie wystĊpują wakuole gazowe. Báona komórkowa tworzy liczne wpuklenia – tylakoidy, na których są barwniki fikobilinowe i chlorofil a. Materiaáem zapasowym jest gáównie glikogen. Materiaá genetyczny zlokalizowany jest w nukleoidzie.
C. ĝciana komórkowa tej komórki zbudowana jest gáównie z celulozy. DuĪą cz ĊĞü wnĊtrza komórki zajmuje wakuola. W cytoplazmie wystĊpują liczne chloroplasty z rozbudowanymi tylakoidami tworz ącymi grana, na których umieszczone s ą barwniki (gáównie chlorofil a i b). Materiaáem zapasowym jest skrobia asymilacyjna. Wyst Ċpuje jedno jądro komórkowe zawierające materia á genetyczny komórki.
Poniewa Ī tylko w komórkach roĞlinnych są chloroplasty, wiĊc wáaĞciwym opisem jest opis C.
Zadanie 12. (1 pkt)
Wzrost i naprawa miĊĞni są kontrolowane przez sygnaáy chemiczne, których pojawienie siĊ zaleĪy miĊdzy innymi od aktywnoĞci dwóch genów: jeden z nich koduje biaákowy czynnik wzrostu IGF1, a drugi miostatynĊ. Biaáko IGF1 pobudza wystĊpujące w pobliĪu wáókien miĊĞniowych komórki satelitarne (satelitowe) do podziaáów, natomiast miostatyna zatrzymuje podziaáy tych komórek. Dzielące siĊ komórki satelitarne (satelitowe) áączą siĊ z uszkodzonymi wáóknami miĊĞniowymi by pomóc w ich naprawie, co w efekcie daje wiĊksze i silniejsze miĊĞnie.
Na podstawie analizy tekstu, uzupeánij tabelĊ, wpisując do niej odpowiednie okreĞlenia spoĞród wymienionych w nawiasach tak, aby ilustrowaáy zaleĪnoĞü pomiĊdzy iloĞcią obu biaáek, liczbą komórek satelitarnych (satelitowych) i szybkim przyrostem masy miĊĞni.
IloĞü biaáka IGF1
(maáa / duĪa) IloĞü miostatyny
(maáo / duĪo) Liczba komórek satelitarnych
(maleje / roĞnie) Przyrost masy miĊĞni
du Īa ma áo ro Ğnie
szybkiZadanie 13. (3 pkt)
W organizmie czáowieka róĪne rodzaje związków chemicznych peánią okreĞlone funkcje.
PoniĪej przedstawiono róĪne przykáady biaáek lub wĊglowodanów.
A. mioglobina B. glikogen C. laktoza D. miozyna
E. immunoglobulina
a) Przyporządkuj kaĪdy z wyĪej wymienionych związków do biaáek lub do wĊglowodanów, wpisując w odpowiednie miejsca ich oznaczenia literowe.
Biaáka –
A, D, E
WĊglowodany –B, C
b) OkreĞl rolĊ w organizmie czáowieka dwóch wybranych spoĞród A do E związków organicznych.
1. Glikogen – pe áni funkcjĊ zapasową u zwierząt.
2. Miozyna – bierze udzia á w skurczu miĊĞni.
Zadanie 14. (2 pkt)
Na metabolizm skáadają siĊ dwa przeciwstawne kierunki przemian biochemicznych:
anabolizm i katabolizm.
PoniĪej przedstawiono, w uproszczony sposób, przykáad jednego z procesów katabolicznych zachodzących w komórce.
glukoza + tlen + ADP + P
iÆ dwutlenek wĊgla + woda + ATP
a) Podaj nazwĊ procesu, który zachodzi w komórce w przedstawiony powyĪej sposób.
utlenianie biologiczne
b) Uzasadnij, za pomocą jednego argumentu, kataboliczny charakter tego procesu.
Jest to proces kataboliczny, poniewa Ī nastĊpuje w nim wytworzenie energii.
Zadanie 15. (2 pkt)
Wiele roĞlin wodnych ma w swoich organach miĊkisz powietrzny (aerenchymĊ) z duĪymi przestworami miĊdzykomórkowymi.
Uzasadnij za pomocą dwóch róĪnych argumentów, Īe obecnoĞü aerenchymy stanowi przystosowanie tych roĞlin do Īycia w Ğrodowisku wodnym.
1. W przestworach mi Ċdzykomórkowych gromadzi siĊ powietrze dziĊki czemu organy tych ro Ğlin mogą unosiü siĊ w wodzie.
2. Aerenchyma uáatwia roĞlinom wodnym wymianĊ gazową.
Nr zadania 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Maks. liczba pkt 2 1 1 3 2 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 16. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono wiązanie CO2 przez dwie grupy roĞlin (C3 i C4).
Na podstawie analizy danych z obu schematów uzupeánij w tabeli informacje dotyczące wiązania CO2 w cyklach obu rodzajów roĞlin.
Typ roĞlin
Związek chemiczny RoĞliny C3 RoĞliny C4
Pierwszy akceptor CO2
RuDP fosfoenolopirogronian
Pierwszy produkt
karboksylacji
PGA kwas szczawiooctowy
Zadanie 17. (1 pkt)
Kwiaty roĞlin okrytozaląĪkowych są najczĊĞciej obupáciowe, ale samopylnoĞü jest zjawiskiem niepoĪądanym.
Podaj przykáad jednego ze sposobów, w jaki roĞliny zabezpieczają siĊ przed samozapyleniem.
W innym czasie dojrzewaj ą sáupki, a w innym prĊciki.
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 godzina
ciĞnienie osmotyczne (MPa)
Z
O
O
Z
Zadanie 18. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono dwa zestawy doĞwiadczalne (zestaw I i II) przygotowane do zaplanowanego doĞwiadczenia. Jego wyniki miaáy byü ustalone poprzez zliczanie kieákujących nasion w kaĪdym zestawie co 3 dni, w ciągu 12 dni trwania doĞwiadczenia.
Sformuáuj problem badawczy do zaplanowanego doĞwiadczenia.
Czy Ğwiatáo wpáywa na kieákowanie nasion?
Zadanie 19. (2 pkt)
Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów ciĞnienia osmotycznego w komórkach szparkowych oraz obserwacje stopnia otwarcia szparek badanej roĞliny. Pomiary dokonywano od godziny 7.00 do 24.00 w ciągu jednej doby. CiĞnienie osmotyczne innych komórek epidermalnych podczas eksperymentu byáo staáe i wynosiáo 2 MPa.
O – szparka otwarta, Z – szparka zamkniĊta
Na podstawie analizy powyĪszych danych sformuáuj dwa wnioski dotyczące ruchów aparatów szparkowych badanej roĞliny.
1. Otwieranie i zamykanie si Ċ szparek zaleĪy od pory dnia.
2. Regulacja ruchu aparatów szparkowych uzale Īniona jest od zmian ciĞnienia w komórkach szparkowych.
Nr zadania 16. 17. 18. 19.
Maks. liczba pkt 2 1 1 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Poni Īsze informacje wykorzystaj do rozwiązania zadaĔ nr 20 i 21.
Samice wiĊkszoĞci gatunków komarów atakują duĪe ssaki, w tym równieĪ czáowieka, aby pobraü porcjĊ krwi. Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarów wilgotnoĞci powietrza i aktywnoĞci samic komarów atakujących grupĊ ludzi mierzone co 3 godziny od godziny 6.00 do 21.00 w ciągu jednej doby.
a – aktywnoĞü samic komarów b – wilgotnoĞü wzglĊdna powietrza
Zadanie 20. (1 pkt)
Sformuáuj hipotezĊ badawczą dotyczącą aktywnoĞci samic komarów potwierdzoną przedstawionymi wynikami badaĔ.
Aktywno Ğü samic komarów zaleĪy od wilgotnoĞci powietrza.
Zadanie 21. (2 pkt)
a) OkreĞl znaczenie pobranej krwi ssaka dla samicy komara.
Krew jest niezb Ċdnym pokarmem dla samicy komara.
b) Podaj przykáad negatywnego skutku dla czáowieka pobierania jego krwi przez komara.
T ą drogą mogą byü przenoszone choroby np. malaria.
Zadanie 22. (1 pkt)
Pewna recesywna cecha czáowieka jest sprzĊĪona z pácią, a jej allel znajduje siĊ w chromosomie X.
Zaznacz prawidáowe dokoĔczenie zdania, wybierając spoĞród A do D.
Biorąc pod uwagĊ powyĪsze informacje moĪna przypuszczaü, Īe cecha ta bĊdzie siĊ ujawniaü w populacji ludzkiej
A. tylko i wyáącznie u kobiet.
B. tylko i wyáącznie u mĊĪczyzn.
C. znacznie cz ĊĞciej u mĊĪczyzn niĪ u kobiet.
D. znacznie czĊĞciej u kobiet niĪ u mĊĪczyzn.
Zadanie 23. (1 pkt)
Na rysunku przedstawiono schemat struktury cząsteczki DNA.
Opisz sposób, w jaki utrzymywana jest dwuniciowa struktura cząsteczki DNA.
Struktura cz ąsteczki DNA jest utrzymywana dziĊki wiązaniom powstającym mi Ċdzy komplementarnymi zasadami azotowymi obu nici.
Zadanie 24. (2 pkt)
Naukowcy zbadali materiaá genetyczny pewnego wirusa. Wyniki swoich badaĔ przedstawili w tabeli.
Rodzaj nukleotydu Procentowa zawartoĞü nukleotydu w badanym materiale genetycznym
A (adeninowy) 10
G (guaninowy) 50
C (cytozynowy) 20
T (tyminowy) 20
Na podstawie analizy przedstawionych wyników badaĔ okreĞl rodzaj:
a) kwasu nukleinowego (RNA, czy DNA), który jest materiaáem genetycznym tego wirusa.
b) cząsteczki (jednoniciowa, czy dwuniciowa), którą ma kwas nukleinowy tego wirusa.
KaĪdą z odpowiedzi uzasadnij jednym argumentem.
a) Poniewa Ī jednym z rodzajów nukleotydów jest tymina, która wystĊpuje tylko w DNA.
b) b)Jest to jednoniciowa cząsteczka, poniewaĪ procentowa zawartoĞü nukleotydów w parze A i T / G i C jest ró Īna.
Nr zadania 20. 21. 22. 23. 24.
Maks. liczba pkt 1 2 1 1 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 25. (3 pkt)
Muszka owocowa Drosophila melanogaster ma cztery pary dobrze widocznych chromosomów. Ustalono, Īe barwa oczu muszki to cecha sprzĊĪona z pácią (warunkowana przez dwa allele: czerwona – W lub biaáa – w), natomiast wielkoĞü ciaáa oraz jego barwa to cechy autosomalne i od siebie niezaleĪne (warunkowane przez allele: ciaáo normalne – G lub karáowate – g; barwa szara – B lub barwa czarna – b).
Na rysunku schematycznym przedstawiono chromosomy osobnika muszki owocowej.
Kreskami oznaczono moĪliwe poáoĪenie róĪnych alleli.
a) Przyjmując powyĪsze zaáoĪenia, wpisz w odpowiednie miejsca, oznaczone na rysunku kreskami, symbole literowe alleli osobnika o genotypie:
X
WX
wGG Bb
b) Zapisz wszystkie rodzaje gamet produkowane przez osobnika muszki owocowej o podanym powyĪej genotypie.
X
WGB, X
WGb, X
wGB, X
wGb Zadanie 26. (1 pkt)
Zespóá Downa to jedna z chorób genetycznych wystĊpujących u ludzi.
WĞród wykresów (A, B lub C) zaznacz ten, który prawidáowo ilustruje zaleĪnoĞü miĊdzy wiekiem matki a czĊstotliwoĞcią wystĊpowania tej choroby u noworodków. Uzasadnij swój wybór.
A B C
Wykres C, poniewa Ī po 35 roku Īycia kobiety wzrasta prawdopodobieĔstwo wyst ąpienia zespoáu Downa u jej dzieci.
35 wiek matki 35 wiek matki 35 wiek matki
CzĊstoĞü wystĊpowania CzĊstoĞü wystĊpowania
CzĊstoĞü wystĊpowania
G G
B b
W w
Zadanie 27. (1 pkt)
OdlegáoĞci miĊdzy genami w chromosomie wyraĪane są w jednostkach mapowych. Jedna jednostka mapowa odpowiada takiej odlegáoĞci miĊdzy genami sprzĊĪonymi, w której crossing-over zachodzi z czĊstoĞcią 1%.
Podaj kolejnoĞü genów A, B, C w chromosomie wiedząc, Īe czĊstoĞci crossing-over miĊdzy nimi są nastĊpujące: A – B 12%, A – C 4%, C – B 8 %.
A C B
Zadanie 28. (3 pkt)
Barwa kwiatów groszku pachnącego (Lathyrus odoratus) jest determinowana przez dwie pary odrĊbnych genów, które wspóádziaáają (wzajemnie siĊ uzupeániają) w tworzeniu barwy purpurowej.
W wyniku krzyĪówki dwóch odmian groszku o kwiatach biaáych (AAbb x aaBB), w pokoleniu F1 otrzymano osobniki tylko o kwiatach purpurowych. NastĊpnie skrzyĪowano dwa osobniki z pokolenia F1 i w pokoleniu F2 otrzymano 9 osobników o kwiatach purpurowych i 7 osobników o kwiatach biaáych.
a) Zapisz odpowiednią krzyĪówkĊ pomiĊdzy dwoma osobnikami z pokolenia F1.
b) Podaj wszystkie moĪliwe genotypy osobników o kwiatach purpurowych wystĊpujące w pokoleniu F2.
a)
F
1: AaBb
(z F1) R: AaBb x AaBb
gamety AB Ab aB ab
AB AABB AABb AaBB AaBb
F2 Ab AABb AAbb AaBb Aabb
aB AaBB AaBb aaBB aaBb
ab AABb Aabb aaBb aabb
b) Genotypy wszystkich osobników o kwiatach purpurowych:
AaBB, AaBb, AABB, AABb Zadanie 29. (1 pkt)
W poniĪszej tabeli przedstawiono fragment kodu genetycznego.
AUU – Ile ACU – Thr AAU – Asn AGU – Ser AUC – Ile ACC – Thr AAC – Asn AGC – Ser AUA – Ile ACA – Thr AAA – Lys AGA – Arg AUG – Met ACG – Thr AAG – Lys AGG – Arg
W procesie translacji zostaá utworzony áaĔcuch biaáka, którego fragment budują nastĊpujące aminokwasy:
metionina (Met) – lizyna (Lys) – izoleucyna (Ile) – seryna (Ser).
Korzystając z tabeli kodu genetycznego zamieszczonej powyĪej, zaznacz niü DNA spoĞród A-D, która zawiera informacjĊ potrzebną do syntezy przedstawionego áaĔcucha aminokwasów.
A. TATTTGTAATCC B.
TACTTTTAGTCA
C. TACTTTTAATCT D. TACTCTTCATGG
Nr zadania 25. 26. 27. 28. 29.
Maks. liczba pkt 3 1 1 3 1
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 30. (1 pkt)
OsiągniĊciem inĪynierii genetycznej jest opracowanie technik, dziĊki którym otrzymuje siĊ organizmy transgeniczne.
Zaznacz dokoĔczenie zdania spoĞród AD, które poprawnie definiuje organizmy transgeniczne.
Są to organizmy
A. do których genomu zosta áy sztucznie wprowadzone fragmenty DNA innego gatunku.
B. których komórki páciowe mają zmieniony DNA na skutek dziaáania czynników mutagennych.
C. o jednakowym skáadzie genetycznym, posiadające cząsteczki DNA o takiej samej sekwencji nukleotydów.
D. których potomstwo ma zmienione DNA w porównaniu do organizmów rodzicielskich.
Zadanie 31. (1 pkt)
Rysunki przedstawiają drogĊ promieni UV padających na skórĊ niechronioną Īadnym kremem (rys. A) oraz padających na skórĊ pokrytą kremem z filtrem UV (rys. B).
Na podstawie analizy rysunków wyjaĞnij, dlaczego stosowanie kremów z filtrem UV obniĪa ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej skóry.
Stosowanie kremów powoduje, Īe wiĊcej szkodliwych promieni sáonecznych, które mog áyby wywoáaü uszkodzenia komórek skóry odbija siĊ od jej powierzchni.
Zadanie 32. (2 pkt)
W przyrodzie istnieje wiele przypadków, gdy przedstawiciele jednego gatunku są silniejsi od przedstawicieli innego gatunku w sensie dosáownym. Na przykáad na ulicach naszych miast gawrony odpĊdzają goáĊbie, a te z kolei odpĊdzają wróble od pokarmu wysypanego dla nich przez ludzi. Wróble natomiast odbierają sikorkom skrzynki lĊgowe.
Podaj nazwĊ zaleĪnoĞci przedstawionej w powyĪszym tekĞcie oraz okreĞl, do którego rodzaju stosunków miĊdzy populacjami (antagonistyczne, nieantagonistyczne czy neutralne) naleĪy ta zaleĪnoĞü.
Konkurencja – stosunki antagonistyczne
1. promienie UV odbite od powierzchni skóry 2. promienie UV pocháoniĊte przez melaninĊ 3. promienie UV wnikające w gáąb skóry
rys. A rys. B
Zadanie 33. (1 pkt)
W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektórych bakterii wzglĊdem pH podáoĪa, w którym wystĊpują.
WartoĞü pH podáoĪa Gatunek bakterii
minimum optimum maksimum
Przecinkowiec cholery 5,6 6,2 – 8,0 9,6
Dwoinka zapalenia páuc 7,2 7,8 8,2
Paáeczka okrĊĪnicy 4,4 6,0 – 7,0 9,0
Podaj, która z wymienionych powyĪej bakterii jest stenobiontem wzglĊdem badanego czynnika. Uzasadnij swój wybór.
Dwoinka zapalenia p áuc, poniewaĪ bakterie te mają najmniejszy zakres tolerancji na pH pod áoĪa.
Zadanie 34. (2 pkt)
Na korzeniach áubinu w charakterystycznych brodawkach wystĊpują symbiotyczne bakterie azotowe z rodzaju Rhizobium.
OkreĞl korzyĞci wynikające z tej formy wspóáĪycia dla:
a) bakterii:
Bakterie czerpi ą substancje odĪywcze z komórek áubinu.
b) áubinu:
àubin dziĊki symbiozie z bakteriami moĪe rosnąü na glebach ubogich w azot.
Zadanie 35. (2 pkt)
Wielu naukowców twierdzi, Īe widoczny wpáyw na zjawisko stopniowego wymierania páazów w skali ogólnoĞwiatowej ma dziaáalnoĞü czáowieka, której skutkiem jest degradacja Ğrodowiska wodnego. Prowadzone na duĪą skalĊ melioracje powodują osuszanie podmokáych terenów, przyczyniając siĊ czasami wrĊcz do pustynnienia wielu rejonów naszego globu.
KwaĞne deszcze powodują zakwaszenie zbiorników wodnych. Do wód spáywają metale ciĊĪkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest teĪ zwiĊkszone promieniowanie UV spowodowane dziurą ozonową.
Podaj dwa wybrane z tekstu skutki dziaáalnoĞci czáowieka mające negatywny wpáyw na rozmnaĪanie i rozwój páazów. Swój wybór w kaĪdym przypadku uzasadnij jednym argumentem.
1. Osuszanie podmok áych terenów uniemoĪliwia rozród páazów, który musi odbywa ü siĊ w wodzie.
2. Zakwaszenie zbiorników wodnych moĪe spowodowaü zmiany fizjologiczne lub nawet Ğmierü skáadanych jaj.
Nr zadania 30. 31. 32. 33. 34. 35.
Maks. liczba pkt 1 1 2 1 2 2
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
Zadanie 36. (2 pkt)
Istnieją róĪne metody pozbywania siĊ odpadów komunalnych. Mogą one byü sortowane i powtórnie wykorzystywane, kompostowane, skáadowane na wysypiskach lub spalane w specjalnie do tego celu budowanych spalarniach. Na poniĪszym schemacie przedstawiono funkcjonowanie jednej ze spalarni odpadów komunalnych i jej wpáyw na otoczenie.
Przedstaw swoje stanowisko (za lub przeciw) stosowaniu powyĪszej metody w Polsce, uzasadniając je dwoma argumentami.
Jestem przeciw, poniewa Ī:
1. Spalarnia mo Īe byü Ĩródáem zanieczyszczeĔ powietrza, szczególnie niebezpiecznymi dioksynami, których nie da si Ċ odfiltrowywaü.
2. Jest to metoda na pewno bardzo kosztowna, gdyĪ wymaga budowania specjalnych zak áadów zaawansowanych technicznie, a i tak wymaga miejsca na sk áadowanie róĪnych powstających po spaleniu odpadów.
PoniĪsze informacje wykorzystaj do rozwiązania zadaĔ nr 37 i 38.
W tabeli przedstawiono Ğredni czas rozkáadu materii organicznej w Ğcióáce wybranych ekosystemów leĞnych.
Typ ekosystemu Czas (w latach) Tajga
Las iglasty strefy umiarkowanej Las liĞciasty strefy umiarkowanej ZaroĞla Ğródziemnomorskie Równikowy las deszczowy
353 17
4 3,8 0,4
Zadanie 37. (1 pkt)
Na podstawie analizy danych w tabeli podaj, w którym z wymienionych ekosystemów wystĊpuje najgrubsza warstwa Ğcióáki. Uzasadnij swoją odpowiedĨ jednym argumentem.
W tajdze, poniewa Ī materia organiczna dáugo zalega w Ğcióáce.
Zadanie 38. (2 pkt)
Podaj dwie prawdopodobne przyczyny wystĊpowania róĪnic w czasie rozkáadu materii organicznej w Ğcióáce wymienionych w tabeli ekosystemów.
1. Temperatura
2. WilgotnoĞü podáoĪa Zadanie 39. (1 pkt)
Uporządkuj wymienione poniĪej zwierzĊta, wpisując ich nazwy w odpowiednie miejsca na osi czasu, tak aby odzwierciedlaáy kolejnoĞü pojawiania siĊ tych zwierząt na Ziemi.
dinozaury, ssaki owadoĪerne, trylobity, maápy czáekoksztaátne
Nr zadania 36. 37. 38. 39.
Maks. liczba pkt 2 1 2 1
Wypeánia egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
maápy czáekoksztaátne ssaki owadoĪerne
dinozaury
trylobity
