ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S. 155—163, WARSZAWA 1985
B R O N ISŁ A W GIEDROJĆ, JÓZEF F A T Y G A
W PŁY W NAW OŻENIA PO PIO ŁEM Z ELE K TR O CIEPŁO W N I CZECHNICA NA NIEK TÓRE W ŁAŚCIW OŚCI GLEBY PIA SZ C Z Y ST E J
I PLO NO W A NIE RO ŚLIN
K atedra G leb o zn a w stw a A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu
W STĘP
G leby piaszczyste w ytw orzone z piask u słabo gliniastego' całkow ite i zalegające na inn ych utw o rach glebow ych stanow ią około 28% a re a łu użytków rolnych [3]. Są to gleby o m ałej żyzności i w artości p ro d u k cy j nej, zaliczane do kom pleksów żytnich słabych lub najsłabszych. U praw a i dobór ro ślin w zmiianowaniu zależy od w łaściwości przyrodniczych ty ch gleb. G leby te odznaczają się brakiem s tru k tu ry , m ałą zasobnością w składnik i niezbędne dla życia roślin, a głównie słabą połową pojem nością wodną.
P row adzone dośw iadczenia z glinow aniem lub przyoryw an iem obor nika czy to rfu daw ały k ró tk o trw a łe efekty. W ostatnich latach podjęto próby w ykorzy stan ia popiołów ze spalania w elektrow niach w ęgla b ru natnego i kam iennego. P rzydatność ty ch popiołów do p op raw y fizycznych i chem icznych właściwości lekkich gleb piaszczystych p o tw ierd ziły liczne b adania [1— 6].
Popioły ze spalania węgla w elektro w n iach z reg u ły m ają luźną kon systen cję, zbliżoną do utw orów pyłow ych, i łatw o dają się w prow adzać w dużych daw kach do ornej w a rstw y gleby [3]. G łów nym m an k am en tem n iek tó ry ch popiołów może być w ysoka zaw artość m etali ciężkich [7]. S tą d w ynika konieczność przestrzeg ania w łaściw ych n o rm p rzy użyciu popiołów w zabiegach ag rom elioracyjnych gleb o rnych piaszczystych.
B adania przeprow adzone w latach 1972— 1973 w Izbicku (woj. opol skie) w y kazały ko rzy stn y w pływ popiołu z elektrow ni B lachow nia na
popraw ę fizycznych i chem icznych właściwości gleb piaszczystych [4]. Szczegółowe dośw iadczenia z użyciem w ysokich daw ek popiołu ze sk ła dow iska w B lachow ni w ykonane w lata ch 1974— 1977 w P aw łow icach koło W rocław ia w skazują, że plony z p oletek naw ożonych ibyły wyższe dzięki popraw ie gospodarki w odnej i właściwości gleby piaszczystej [3].
156 В- Giedrojć, J. Fatyga
Jesien ią 1980 roku założono dalsze dośw iadczenia z w yk orzystaniem popiołu ze składow iska przy elektrociepłow ni Czechnica. Celem ty ch ba dań było ustalenie przydatności popiołu do na wożenia gleby lekkiej w y tw orzonej z piasku słabo gliniastego i popraw ę produkcyjności tej gleby.
M ETO D Y K A I ZA K R ES B A D A Ń
Na polu gleb piaszczystych kom pleksu żytniego słabo przyorano 150 t/h a suchej m asy popiołu. P o letk a dośw iadczalne o pow ierzchni 25 m 2 w czterech pow tórzeniach były obsiew ane jesienią żytem odm iany D ań- kowskiie Złote, a po upraw k ach w iosennych w zm ianow aniu upraw iano: ziem niaki późne odm iany O dra, owies odm iany L eanda i peluszkę. P od u p raw ian e rośliny na poletkach z p rzy oran y m popiołem i bez stosow ania popiołu, daw ano na h e k ta r: 39,2 kg P i 99,6 kg К oraz 70 kg N, z w y ją t kiem zm niejszonej daw ki do 25 kg azotu pod u p raw ę peluszki. P o letk a z upraw ą ziem niaka corocznie nawożono obornikiem w ilości 30 t/h a. Każdego ro k u na początku i pod koniec w egetacji roślin pobierano próbki gleby do analiz lab o ra to ry jn y c h i oznaczano:
— sk ład g ran u lo m etry c z n y w edług B ouyoucosa-C asagrande’a w m o dyfikacji Prószyńskiego,
— gęstość w łaściw ą i objętościow ą oraz porow atość całkow itą i zróż nicow aną ogólnie stosow anym i w gleboznaw stw ie m etodam i,
— siłę ssącą gleby w zakresie pF 0—3 zm dyfikow anym k a p ila ry - m etrem Sekery,
— pH w wodzie i 1 N KC1 potencjom etrycznie, — kwasowość h y d ro lity czn ą m etodą K appena,
— k atio n y w ym ienne w 1 N N II4CI w edług P allm an n a,
— fosfor i potas p rzy sw aja ln y w edług E gnera-R iehm a, — m agnez p rzy sw ajaln y w edług S chachtschabela,
— azot ogółem m etodą K jeld h ala oraz zaw artość w ęgla organicznego w edług Tiurina.
Ponadto ustalono bilans zużycia polowego w ody na podstaw ie badań dynam iki w ilgotności gleby pod u p raw ian y m i roślinam i.
W ŁAŚC IW O ŚCI P O PIO ŁU I W A R U N K I GLEBOW E
Popiół u ży ty do dośw iadczeń zaw ierał 48% fra k c ji pyłow ych (0,1— — 0,02 m m), 28% części ilasty ch ( < 0,02 mm) oraz 24% piasku. Zdolność u trzy m y w an ia w ody p rzy pF 2,54 przekraczała 40% . W 100 g ram ach popiołu znajdow ały się znaczne ilości rozpuszczalnych składników , w ty m około 9 m g P, 19 m g К i 18 m g Mg. P onadto stw ierdzono około 20 ppm miedzi, 10 ppm boru, 10 ppm cynku, 0,5 ppm m olibdenu i średnio 75— — 90 ppm ołowiu. Pow yższe w y n iki analiz popiołu są zbliżone do danych inn y ch autorów z badań składow iska w Czechnicy [1].
Wpływ popiołu na właściwości gleby i plony 157
Na poletkach dośw iadczalnych gleba piaszczysta ty p u b ru n atn e g o jest w ytw orzona z piasku słabo gliniastego na piasku luźnym pochodzenia fluw ioglacjalnego. Je j w odna reten cja jest niska. W poziom ie próchnicz- n y m połowa pojem ność w odna nie p rzekracza 8°/o wody. Poniżej tego poziom u w ynosi zaledw ie 5—6%. Zdolność rete n cy jn a w ody opadow ej w całym profilu sięga około 70 m m opadu. Rów nież w łaściw ości chem icz ne tej gleby i jej zasobność w niezbędne skład nik i są niekorzy stne dla u p raw y ro ślin (tab. 1). Pod w zględem b on itacyjnym są to gleby o rn e 5 k lasy kom pleksu żytniego słabego.
CHEM ICZNE I FIZYC ZNE W ŁAŚC IW O ŚCI GLEBY PIA SZ C Z Y ST E J
W w y n ik u naw ożenia popiołem n a stą p iły znaczne zm iany w łaściw ości chem icznych gleby. Odczyn na p oletkach k o n tro lny ch w w arstw ie o rn ej i pow yżej w 1 N KCl nie przek raczał pH 4,0. N ato m iast w glebie z przy- oran y m popiołem odczyn przez cały czas dośw iadczenia był zbliżony do obojętnego w całym p rofilu glebow ym (tab. 1). Podobne zm iany dotyczy ły kwasowości h y d ro lity czn ej. W ornej w arstw ie gleby, a także w niżej zalegających poziom ach profilu glebowego obniżyła się ona o połowę (z 3,0 do 1,27 m e/100 g).
Je d n y m z w ażnych czynników w a ru n k u ją c y c h zasobność gleb jesft kom pleks sorpcyjny. O ile zm iany w kom pleksie so rpcy jny m są tru d n o w y k ry w aln e pod w pływ em w ysokich daw ek naw ozów m in eraln ych , to w w y n ik u naw ożenia popiołem zw iększyła się ilość zasorbow anych k a tionów zasadow ych. Zasobność gleby w p rzysw ajalne zw iązki fosforu i potasu w zasadzie nie uległa zm ianie. N atom iast zw iększyła się w w a r stw ie orn ej ilość m agnezu do około 1,5—2,0 mg/100 g gleby w całym poziomie próchnicznym gleby. Z aznaczyły się ilościowe zm iany w zasob ności gleby piaszczystej w azot i w ęgiel organiczny.
P rz y o rany na początku dośw iadczenia popiół w ilości 150 t/h a spowo dow ał zm iany w fizycznych w łaściw ościach naw ożonej gleby (tab. 2). P rzede w szystkim obniżyła się gęstość w łaściw a i objętościow a w w a r stw ie o rnej i w yraźnie się zw iększyła porow atość całkow ita. N ależy pod kreślić, że u k ład porów < 3 м т śred n icy uległ podw ojeniu, a porów o śred n icy 10—3 м т także zw iększył się kosztem porów dużych, nie utrzy m u jący ch w ody opadow ej. Dzięki tak iem u zróżnicow aniu porow a tości połowa pojem ność w odna zw iększyła się w w arstw ie ornej z 8 do 15*Vo. S tąd rete n cja w odna gleby naw ożonej popiołem w sto su n k u do po lete k bez popiołu w zrosła o 9— 10% wody, p rzy sile ssącej pF 2,2 (200 hPa) w w arstw ie gleby w zbogaconej popiołem.
ST R A T Y W ODY Z GLEBY PIA SZ C Z Y ST E J I PLO N O W A N IE R O ŚL IN
Z w ieloletnich badań bilansu wodnego gleb orn y ch piaszczystych w y nika, że s tr a ty w ody w okresie w zro stu roślin każdego o k resu w eg eta- cyjnego są różne. O pady deszczu w okresie w egetacji i początkow a re
-T a b e l a 1 W ła io lw o ó c i o h e n lc z n e g l e b y p i a s s t c s y a t o j p ó l d o ś w i a d c z a l n y c h w P a w ł o w i c a c h C h e m i c a l p r o p e r t i e e o f s a n d y s o i l o f e x p e r i m e n t a l f i e l d s a t P a v /i ow ic e P o l e t k a d o ś w i a d c z a l n e i ' x p e r i r a e n t a l p l o t 0 G ł ę b o k o ś ć D e p t h cm pH Hh m e / 1 0 0 g K a t i o n y w y s i m n e E x c h a n g e a b l e c a t i o n s a e / 1 0 0 g li’-ci r. dr. ik i p r z y s w a j a l n e A v a i l a b l e e l e m e n t s m g / 100 g N o g ó ło m H t o t a l % С OR^łOO с t o t a l % H20 KC1 Na К Ca MG P К Mg Be* p o p i o ł u 1 0 - 1 5 5 , 0 3 , 9 3 , 0 0 0 , 0 2 0 ,C 3 0 , 6 0 , 2 6 6 , 2 1 0 , 0 1 , 0 0 , 0 5 0 , 8 0 No a ah 1 5 - 3 0 5 , 3 4 , 3 2 , 4 1 0 f 02 o r ; 6 0 , 8 0 , 3 3 9 , 6 1 0 , 4 1 , 3 0 , 0 4 0 , 7 2 3 5 - 4 5 5 , 1 4 , 0 2 , 7 2 0 , 0 2 0 , 2 2 0 , 4 ■V-*o 7 , 5 1 , 2 0 , 9 - -4 5 - 6 0 5 , 7 4 , 4 1 , 4 2 0 , 0 2 0 , 1 1 0 , 4 0 , 2 1 7 , 0 0 , 3 2 , 2 - -6 0 - 8 0 6 , 2 5 , 0 1 , 0 0 0 , 0 1 0 , 1 0 0 , 4 0 , 2 1 2 , 1 1, 2 0 , 7 - -8 0 - 1 0 0 7 , 0 6 , 0 0 , 8 2 0 , 0 2 0 , 1 8 0 , 8 0 , 2 0 2 , 5 1 , 2 0 , 7 - -Nawożone p o p i o ł e m 0 - 1 5 6 , 1 5 , 9 1 , 2 7 0 , 0 3 0 , 1 1 0 , 3 0 , 3 1 7 , 3 1 0 , 8 2 , 2 0 , 0 7 1 . 1 2 150 t / h a Aeh 150 t / h a 1 5 - 3 0 7 , 1 6 , 6 0 , 8 2 0 , 0 3 0 , 1 7 1 , 0 0 , 3 9 9 , 5 11,-2 2 , 0 0 , 0 6 1 , 0 4 3 5 - 4 5 7 , 1 6 , 6 0 , 9 2 0 , 0 3 0 , 1 0 1 , 0 0 , 3 0 7 I p< 2 , 5 1 , 1 - -4 5 - 6 0 7 , 0 6 , 3 0 , 6 7 0 , 0 2 0 , 0 2 0 , 8 0 , 1 6 5 , 8 1 , 6 1 , 3 - -6 0 - 8 0 7 , 3 6,9 0 , 5 2 0 , 0 2 0 , 0 8 0 , 6 0 , 1 6 4 , 0 1 , 6 1 , 1 - -8 0 - 1 0 0 7 , 1 6,4 0 , 6 0 0 , 0 2 0 , 2 2 0 , 6 1 , 0 4 2 , 3 2 , 5 1 , 6 “ ~
T a b a 1 a Z W łaściw o ści flzycr.n a jçVjhy p ' o j - a ? j h tf? j ;vôl d o św iad czaln y ch w l\\wlow.L ;.ach
P h y s ic a l p r o p e r t ie s оГ pandy raoil o f e x p e rim e n ta l f i e l d s a t Pawłowice
P o le tk a P lo ta G łębokość en D e p t h Z a w a r t o ś ć f r a k c j i % C o n t e n t f r a o t i o n o G‘ a to śó s/om'* D en sity Porowa t o ś ć c a ł k o w i t a % T o t a l p o r o s i t y P r o c e n t o w a z e n a r t c Jć porów o 0 w ?o r c e n t o f p o r e s , ^ i n d ia P r c o d n t o v î a i l o ś ć H20 p r z y pP H^O a a o u n t i n % a t pP 1 , 0 - - 0 , 1 - 0 , 0 20 , 1 - ^ 0 , 0 2 ^ 0 , 0 0 2 w ł a ś c i wa s p e c i f i c o b j ę t o ś c i o w a V olu m e tr ie > 3 0 3 0 - 1 0 1 0 - 3 < 3 2 , 0 2 , 5 3 , 0 Bas p o p io łu 0 - 1 5 8 9 , 0 5 4 2 2 , 6 2 1 , 6 4 3 7 , 4 2 7 , 7 2 1 6 , 7 9*7 7 , 7 6 , 7 No a eh 1 5 - 3 0 8 9 , 0 5 4 2 2 , 6 2 1 * 6 3 3 7 , 6 2 7 , 7 2 1 6 , 9 9 , 9 7 , 9 6 . 9 3 5 - 4 5 8 9 , 0 6 2 3 2 , 6 2 1 , 6 4 3 7 , 5 2 3 , 3 2 1 6 , 2 9 , 2 7 * 2 6 ,2 4 5 - 6 0 8 9 , 0 7 2 2 2 , 6 3 1 . 7 1 3 5 , 1 2 5 , 5 3 0 , 5 6 , 1 9 ,6 6 , 6 6 .1 6 0 - 8 0 9 6 , 0 3 1 2 2 , 6 4 1 . 6 6 3 7 , 3 3 0 , 2 2 0 , 5 4 , 6 7 , 1 5 , 1 4 , 6 8 0 - 1 0 0 8 9 , 0 7 2 2 2 , 6 3 1 , 7 3 3 3 , 5 2 7 , 3 1 0 , 3 4 , 2 6 , 0 5* 0 4 .2 Po nawo&enlu 150 t/h a 0 - 1 5 7 9 , 0 10 7 4 2 , 5 7 1 , 5 1 4 1 , 2 1 9 , 0 5 1 . 5 1 -S 7 2 2 , 2 1 7 , 2 1 5 , 7 p o p io łe a 1 5 - 3 0 8 1 , 0 8 7 4 2 , 5 2 I» 55 4 0 , 1 2 1 , 3 3 1 . 5 1 4 , 3 16*3 1 5 , 8 1 4 ,3 À eh 150 ł / h a 3 5 - 4 5 8 5 , 0 9 4 2 2 , 6 2 1 , 5 9 3 9 , 2 ?.3f 2 3 1 1 0 , 0 1 4 , 0 1 1 , 0 1 0 ,0 . 4 5 - 6 0 8 4 , 0 9 5 ? 2 , 6 3 1*б1 3 8 , 6 3 0 , 1 O 0 , 5 6 , 0 8 , 5 6 , 5 6 ,0 6 0 - 8 0 9 2 , 0 5 2 1 2 , 6 V 1 i 65 3 7 , 5 3 1 , 0 1 0 , 5 5 , 0 6 , 5 5 , 5 5 , 0 8 0 - 1 0 0 8 S , 0 8 2 1 2 , 6 5 i
. . . J
ii
V f 7 3 3 , 2 • > • 1 55
5 , 0 6? 5 5 , 5 5 ,0W łaściw ości chem iczne gló b y piaakow ej pod uprawą r o ś l i n w l a t a o h 1 9 7 7 - 1 9 8 0 Chem ical p r o ^ o r tio a o f uandy o o il unćur o r o p a in 19 7 7 -1 9 8 0
Jlû. b о 1 a 3 W ł a ś c i w o ś c i c h e a i c z n e C h e m i c a l p r o p o r ii Co.' l n y ар га л !, '. из w zmiarkowaniu - Сгерм i n c r o p r o t a t i o n t i e s z i e m n i a k i - p o t a t o e s ku î u r y d s a m a iz e ре l u 32 ka - n a p i e p e a ż y t o r y e G ł ę b o k o ś ć - D ep th OB 0 - 2 0 2 0 - 3 0 4 0- 60 6 0- 1 C 0 0 - 2 0 2C-3Û 40-GO 6 0 - 1 0 0 0 - 2 0 2 0 - 3 0 4 0 - 6 0 6 0 - 1 0 0 0 - 2 0 2 0 - 3 0 4 0 - 6 0 6 0 - 1 0 0 O d o zy n i pH HpO R e a c t i o n : 5 , 2 5 , 1 5 , 6 5 , 3 5 , 4 5 , 7 6 У5 6 , 7 6 , 8 6 , 7 6 , 8 6 , 8 4 , 9 5 . 5 5 , 5 6 , 2 pH XC1 4 , 6 4 , 7 5 , 2 5 , 0 5 , 1 5 , 4 5 , 9 6 , 0 6 , 4 6 , 4 6 , 4 6 , 4 4 , 2 4 , 6 5 , 0 5 , 3 H h, ше /Ю О g 2 , 1 2 1 , 3 6 2*24 1 . 4 ? 1 , 4 4 1 , 3 8 1 » 62 1 , 2 6 0 , 9 0 1 , 3 5 1 , 1 7 0 , 6 9 3 , 0 1 , 9 5 1 , 2 0 0 , 8 3 S o r p c y j n o ś ć S o r p t i o n I,Ta + 0 , 0 3 0 , 0 4 0 , 0 2 0 , 0 2 0 , 10 0 , 1 1 0 , 0 7 0 , 0 4 0 , 0 8 0 , 0 8 0 , 0 6 0 , 0 5 0 , 0 8 0 , 0 6 0 , 0 4 0 , 0 2 c a p a c i t y me/ 1 0 0 g K+ C a 2+ 0 , 3 8 0 , 4 0 0 , 1 0 0 , 2 2 0 , 2 7 0 , 3 8 0 , 1 5 0 , 1 0 0 , 4 3 0 , 4 4 0 , 2 9 0 , 2 6 0 , 2 6 0 , 3 2 0 , 2 6 0 , 2 2 2 , 0 5 2 , 6 5 0 , 9 0 0 , 9 0 1 , 9 7 2 , 3 8 1 , 2 9 0 , 8 5 2 , 9 7 2 , 9 0 1 , 2 6 0 , 8 0 2 , 4 2 2 , 3 0 0 , 8 4 0 , 8 0 Mg2+ 0 , 2 3 0 , 9 1 - - 0 , 4 6 0 , 3 9 0 , 2 6 0 , 2 6 0 , 2 6 0 , 0 6 0 , 0 2 0 , 0 2 0 , 1 2 0 , 2 0 0 , 0 5 0 , 0 2 M a k r o e k ł a d n i k i M a c r o e l e m e n t s p 4 , 4 1 8 , 1 1 2 , 2 6 1 , 3 5 6 , 4 1 5 , 7 1 3 , 5 7 1 , 9 6 1 0 , 4 6 9 , 2 4 5 , 6 6 2 , 0 9 5 , 0 0 5 , 2 3 4 , 5 7 2 , 6 1 m g / 1 0 0 g К 1 2 , 4 5 1 2 , 4 5 3 с 65 7 , 9 3 1 2 , 0 3 1 5 , 7 7 8 , 3 0 3 , 6 5 1 3 , 7 0 1 4 , 9 4 1 3 , 2 8 5 , 8 1 8 , 3 0 1 1 , 6 2 8 , 3 0 4 , 1 5 Mg 1 , 5 - - - 2 , 7 2 , 7 1 , 5 - - 0 , 4 0 , 6 1 , 4 1 , 0 2 , 0 0 . 5 -N 50 40 - - 65 34 - - 65 38 - - 6 72 - -С 79 0 540 - - 6 80 670 - - 680 530 - - 6 2 0 680 -M i k r o a k ł a d n i k i M i c r o e l e m e n t e В 0 , 1 6 0 , 1 2 0 , 1 2 - 0 , 1 4 0 , 1 2 0 , 1 0 - 0 , 1 8 0 , 2 0 0 , 1 0 - 0 , 1 0 0 , 2 0 0 , 1 -ppm Cu 1 , 8 0 , 8 0 , 6 - 1 , 6 1 . 2 0 , 5 - 1 . 6 2 , 0 0 , 4 - 2 , 2 1 , 5 0 , 4 -Mo 0 , 0 8 0 , 0 6 0 , 0 4 - 0 , 0 6 0 , 0 7 0 , 0 4 - 0 , 0 6 0 , 0 6 0 , 0 3 - 0 , 0 5 0 , 0 4 0 , 0 2 0 , 0 1 Zn 1 2 , 0 3 , 0 - - 3 , 0 4 , 0 - - 6 , 1 2 , 0 - - 4 , 6 5 , 4 -
-Wpływ popiołu na właściwości gleby i plony 161
ten e ja zasobów w ody w glebie stan ow ią głów ne źródło, z którego ko rz y sta ją u p raw ian e rośliny. W oda stanow i je d e n z głów nych czynników w aru n k u ją c y c h wysokość plonów ro ślin u p raw ian y ch na glebach piasz czystych.
U zyskane w yniki badań zużycia polowego w ody przez ro ślin y na po letk ach dośw iadczalnych w skazują, że w y k orzy stanie w ody glebow ej było różne w lata ch 1981 i 1982. Różnice te by ły spow odow ane ilością opadów w okresie w eg etacji (tab. 3). W ro k u 1981 opady w okresie w ege ta c ji ro ślin w zm ianow aniu całkow icie p o k ry w ały s tra ty w ody glebow ej. N a poletkach pod u p raw ą ziem niaka s tr a ty w ody w w a rstw ie gleby do 60 cm w ynosiły 240— 250 m m , owsa 250— 270 m m , peluszki 230— 250 m m i żyta 270— 300 m m. N ato m iast w ro k u 1982 opady w okresie w eg etacy j n y m n ie p rzek raczały 190 m m , a s tr a ty w ody glebow ej pod u p raw ą ziem n iak a sięgały 220 mm, owsa 200 m m , peluszki 175— 190 m m i żyta 212— — 218 m m. T aki przebieg w aru n k ó w m eteorologicznych i niedobór w ody w glebie w p ły n ął na plonow anie roślin. Na poletk ach dośw iadczalnych plony ziem niaka p rzy niskiej w ilgotności gleby w 1982 ro k u b y ły średnio
niższe o 0,21 t/h a, owsa — 0,7 t/h a , p eluszki — 0,4 t/h a. Je d y n ie p lo ny
żyta by ły wyższe o około 0,3 t/h a. N ato m iast zw yżka plonów n a p o letk ach
naw ożonych popiołem w ty ch latach sięgała 0,8— 1,5 t/h a ziem niaka,
0,2— 0,3 t/h a owsa, 0,2—0,3 t/h a peluszki i 0,15—0,3 t/h a żyta. W iększe
zróżnicow anie plonów w w y n ik u naw ożenia popiołem w ystąpiło p rz y w iększych opadach i lepszej w ilgotności gleby.
WNIOSKI
1. Jedno razow e przy o ran ie 150 t/h a m asy popielnej ze składow iska
w Czechnicy przyczyniło się do p opraw y chem icznych w łaściw ości gleby piaszczystej, a głów nie odczynu, zasobności w m agnez, p o tas i fosfor. Z w iększyła się w kom pleksie so rp cy jn y m ilość k atio nó w m agnezu, w ap nia, potasu i sodu, a zm alała zaw artość jonów w odorow ych zasorbow a n ych przez glebę.
2. U legły popraw ie w łaściw ości fizyczne w a rstw y o rn ej i całego po
ziom u próchnicznego, głów nie gęstość objętościow a, porow atość całkow ita i zróżnicow anie porów glebow ych. W ystąpiły korzystne zm iany ilościowe porów o śred n icy poniżej З м т. Dzięki tem u połowa pojem ność w odna
w tej w arstw ie z 8% zw iększyła się do 15— 17%, a rete n cja w odna w ca
łym pro filu osiągnęła w artość praw ie 100— 110 m m opadu.
3. W w y n ik u po praw y chem icznych i fizycznych w łaściw ości plono w anie ro ślin n a glebie naw ożonej poipliołem było w iększe dla ziem niaków o 0,8— 1,5 t/h a, owsa — 0,2— 0,22, peluszki — 0,15—0,33 i żyta — 0,15— —0,36 t/h a.
162 В. Giedrojć, J. Fatyga LITERATURA
[1] A n d r u s z c z a k E., S t r ą c z y ń s k i S., Ż u r a w s k i H., P a b i n J., K a m i ń s k a W.: Właściwości fizyczne i chemiczne popiołów z hałdy elektrocie płowni Czechnice oraz skład chemiczny roślin zasiedlających hałdę. Rocz. gle bozn. 32, 1981, 2, 25—33.
[2] B e r e s i e w i c z A., N o w o s i e l s k i O.: Wstępne badania nad wykorzysta niem popiołów z węgla brunatnego w celach nawożenia. Rocz. glebozn. 33, 1976, 2, 183—204.
[3] G i e d r o j ć B., F a t y g a J., H r y n c e w i c z Z.: The effect fertilization with ashes from black coal burned in electric stations on the properties of sandy sort and crops. Pol. J. of Soil Sei. 13, 1Э80, 1, 163—(171.
[4] G i e d r o j ć В., H r y n c e w i c z Z.: The influence of ashes from burning black coal on water relations in sandy soil. Pol. J. of Soil Sei. 14, 1981, 1, 73—80. [5] M a с i a к F.: Wpływ wysokich dawek popiołu z węgla brunatnego i kamien
nego na niektóre fizykochemiczne i biochemiczne właściwości gleby piaskowej. Rocz. glebozn. 32, 1981, 1, 101—127.
[6] T e r e l a k M., Ż u r a w s k a B.: Wpływ popiołów z węgla brunatnego i odpa dów paleniskowych z węgla kamiennego oraz torfu na właściwości gleb lekkich i plonowanie roślin. Rocz. glebozn. 30, 1979, 3, 109—122.
[7] Zagospodarowanie rolnicze zwałowisk towarzyszących spalaniu “węgla kamien nego. AR Wrocław 1979 (maszynopis).
Б. ГЕДРОЙЦЬ, Ю. ФАТЫГА В Л И Я Н И Е У Д О Б Р Е Н И Я ЗО ЛО Й И З Э Л Е К Т Р О Ц Е Н Т Р А Л И Ч Е Х Н И Ц А Н А Н Е К О Т О Р Ы Е СВОЙСТВА П ЕС Ч А Н О Й П О Ч В Ы И У РО Ж А Й Н О С Т Ь Р А С Т Е Н И Й Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной! академии во Вроцлаве Резю м е В 1981-1982 гг. были проведены полевые опыты с использованием 150 т/га сухой зольной массы для повышения плодородия песченой почвы. В севообороте возделывали картофель, овес, пелюшку и озимую рожь. Все делянки удобряли одинаковыми дозами М РК , а под картофель вносили 30 т/га стойлового навоза. В результате внесения золы в пахотный слой улучшились все химические и физические свойства почвы. Особенно положительно зольная масса влияла на водный режим почвы. П олевая влагоемкость в пахотном слое увеличилась по объему с 8% до 16-17%. Н а участках с золой урожаи возделываемых культур, независимо от количества осадков, были всегда выше. П рибавка урожая картофеля достигала 0,8-1,5 т/га, овса 0,2-0,22 т/га, пелюшки 0,15-0,35 т/га и ржи 0,15-0,36 т/га.
Wpływ popiołu na właściwości gleby i plony 163 B. GIEDROJC, J. FATYGA
EFFECT OF THE FERTILIZATION WITH ASH FROM THE THERMAL ELECTRIC POWER PLANT CZECHNICA ONE SOME PROPERTIES OF SANDY SOIL
AND ON YIELDS OF CROPS
S u m m a r y
In 1981— 1982 field experiments on the effect of application of 150 t of dry ash per hectare on an increase of the fertility of sandy soil were carried ouit. Potatoes, oats, maple pea and winter rye were cultivated within the crop rotation. All plots were fertilized with equal NPK rates, whereas for potatoes 30 t of farm yard manure per hectare were applied. The introduction of ash into the arable layer led to an improvement of chemical and physical properties of soil. A parti cularly favourable effect exterted dry ash on water properties of soil. Field water capacity increased in the arable layer from 8 up to 16— 17 vol.°/o. On plots with applied ash the yield of crops was always higher, irrespective of the precipitation amount. The yield increment of potatoes reached 0.8— 1.5 t, of oats — 0.2—0.22 t, of maple pea — 0.15— 0.33 t and of rye — 0.15— 0.36 t from hectare.
Prof. dr hab. Bronisław Giedrojć Katedra Gleboznawstwa AR Wroclaw, ul. Grunwaldzka 53
Wpłynęło do redakcji w listopadzie 1983
