R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T. X V , Z. 2, W A R SZ A W A 1965
WSPOMNIENIE
O PROFESORZE JÓZEFIE KRZYSZOWSKIM 16.111.1902 — 24.12.1964
P ro fe so r Jó zef K rzyszow słd uro dził się 16 m arca 1902 r. w M iku- lińcach pod T arnopolem , w niezam ożnej rodzinie in te lig e n c ji p ra c u ją cej. P o u k o ń czen iu ogólnokształcącego g im n azjum w T arn o p o lu w 1921 r. w stę p u je n a jp ie rw n a stu d ia a rc h ite k tu ry P o litech n ik i Lw ow skiej. R ychło zm ienia k ie ru n e k stu dió w n a in żyn ierię leśn ą i rolną.
J u ż we w czesnej m łodości zdradza szczególne zain teresow an ie św ia tem p rzy ro d y ożyw ionej i p rzy ro d y m artw e j. P e d a n ty c z n y z n a tu r y p rzy sw aja sobie liczne p race publicy sty czn e z dziedziny przyrodo zn aw stw a. P o d e jm u je ideę o chrony p rzy ro d y i jest jej szerm ierzem n iezró w n a n y m przez całe życie. S ta ra się poznać p ra w a rządzące procesam i
660 W spomnienia o Prof. J. Krzyszowskim
p a n u ją c y m i w przyrod zie żyw ej i nieożyw ionej, w środow iskach leśn ych i ro ln y c h w y rażające się w zm ianach m orfologicznych gleby. „P rzez lepsze p o zn an ie i zrozum ienie procesów zachodzących w glebach m oże m y osiągnąć znacznie lepsze r e z u lta ty p ro d u k c y jn e u p ra w ro ln y c h ” m ów ił n ieraz P ro feso r.
Jeszcze w czasach g im n azjaln y ch P ro feso r p ra c u je zarobkow o w ce lu u trz y m an ia siebie i sw ojego m łodszego rodzeństw a. Pośw ięcenie się nau ce i pedagogice stan o w ią dw a n u r ty w życiu P ro feso ra. U ich pod sta w leży m iłość do p rz y ro d y i m łodzieży. U czucia te są o p arte n a rac jo n aln y c h podstaw ach, pozbaw ione zup ełnie zdaw kow ych fo rm obli czonych n a e fe k ty zew n ętrzn e i k ró tk o trw a łe .
K a rie rę n au k o w ą rozpoczyna jak o a sy ste n t K a te d ry Chem ii O gólnej i G leboznaw stw a n a W ydziale Lasow ym P o litech n ik i L w ow skiej. Z K a te d rą tą zw iązany je st przez 14 lat. P ro fe so r K rzyszow ski jest absol w en tem dw óch fak u ltetó w : leśnego i ro ln eg o P o litech n ik i L w ow skiej. Nie ogólny k ie ru n e k stud ió w zaw ażył n a p ro filu n au k o w y m P ro fesora, lecz n a u k a o glebach. W n a u k a ch gleboznaw czych P ro fe so r re p re z e n tu je m orfologiczny k ie ru n e k rozpoznaw ania gleb i ich genezy, je s t bow iem zw olennikiem rad zieck iej szkoły gleboznaw czej. W k lasy fik acji gleb sta ł się P ro feso r w k ró tce m istrzem ucząc te j sztu k i m ło dych ad ep tó w w iedzy o ra z k a rto g ra fu ją c liczne m ap y gleboznaw cze północnych części Polski. Za p race te jest w 1960 r. odznaczony n ag ro dą p ań stw o w ą III stopnia.
R ów nolegle z p racam i K a te d ry Chem ii i G leboznaw stw a udziela się w p racach n au k ow o-bad aw czy ch S tacji D ośw iadczalnej w D u b lan ach koło Lw ow a. Pom im o w o jn y nie p rze ry w a p ra c w D u blanach. W czasie okupacji p ra c u je jako rob o tnik.
W 1944 r. po osw obodzeniu Lw ow a obejm uje obow iązki do centa w K a te d rz e Chem ii R olnej i G leboznaw stw a we L w ow skim In sty tu c ie P olitechnicznym . P o ro k u przenosi się do P o litech n ik i G dańskiej, z k tó rą pozostaje zw iązany przez n a stę p n e 19 lat. T u p rzejaw iał sw e uzdol nienia, n a b y tą w iedzę, u m iejętno ści d ojrzałego naukow ca, zdolności pedagogiczne oraz zap ał do p ra c y tw ó rczej, połączony z głębokim h u m anizm em . K a rie rę n au k ow ą rozpoczyna n a P o litechnice G dańskiej od stanow iska a d iu n k ta w K a te d rz e M elioracji i P e tro g ra fii. O rg an izu je zakład gleboznaw czo-gruntoznaw czy, w yposaża go w liczne ek sp o n aty oraz pom oce nauko w e. Z akład s ta je się w zorem w a rs z ta tu służącego do p rac n au k o w y ch i d y d aktyczn y ch . W 1956 r. zostaje m ian o w an y p ro fe sorem n ad zw y czajn y m K a te d ry G ru n to zn aw stw a.
Działalność P ro fe so ra K rzyszow skiego p rze jaw ia ła się w glebo znaw stw ie, g ru n to zn aw stw ie, fiz jo ta k ty c e , zw iązanej z o ch ro ną p rzy rody, i w erozji.
W spom nienie o Prof. J. KrzyszowSkîim 661
N iecały d orobek n au k o w y P ro fe so ra został opublikow any. W rodzona sk ru p u la tn o ść nie pozw alała M u ogłaszać w yników cząstkow ych. Śm ierć p rze rw a ła dokończenie s k ry p tó w z fiz jo ta k ty k i in ż y n ie ry jn e j, z g ru n to - znaw stw a p rzyrodniczego i g ru n to z n a w stw a san itarn eg o . W dalekim zaaw an sow an iu b y ły dw ie p race n a d zagadnieniam i przeciw er,ozyjnym i gleb W ybrzeża oraz dw ie p race pośw ięcone badaniom gleb Ż u ław G dańskich.
W śród 45 ogłoszonych p u b lik acji n a sp ecjaln ą uw agę zasłu gu ją p race gleboznaw cze i m a p y glebow e. Od chw ili opublikow ania pierw szej p ra c y w 1936 r . o glebach południow ej T arnopolszczyzny doskonali sy stem k lasy fik acji i k a rto g ra fii. J e s t w sp ó łau to rem w ielu m ap glebo znaw czych k ra ju . P ra ce k a rto g rafic z n e n a d m apam i stanow ią trzecią część opublikow anego dorobku. N ajw ięcej jed n a k uw agi pośw ięcił m a pom gleboznaw czym Ż u ław G dańskich. Je g o o ry g in a ln y podział gleb d e lty W isły n a m ad y w ysokie i n isk ie zasłu gu je n a szczególną uw agę.
Z a p a try w a n ie n a n a u k ę g ru n to z n a w stw a w y ja w ił P ro feso r K rzy - szowski m oże n a jle p ie j w refe ra c ie : ,,W alory p rzyrod ozn aw stw a we w spółczesnej in ż y n ie rii” (1964). G ru n tu nie m ożna tra k to w a ć jak o b ie r ną je d n o litą m asę, z k tó rą m ożna zrobić w szystko w m yśl m a te m a tycznego w zoru. G ru n t je s t zm ien n y w czasie i p rzestrzen i. In ży n ieria g ru n to w a pow inna się opierać w du żej m ierze n a biologii, a n ie ty lk o n a p raw a ch fizyki, hydrologii, klim atologii i na in n y ch nau k ach .
G ru n to zn a w stw o w y k ład an e p rzez P ro fe so ra m ożna b y nazw ać p e dologią dla p o d k reślen ia p rzy ro dn iczo -technicznych p o d staw tej nauki.
W ykłada tak że n a W ydziale A rc h ite k tu ry i W ydziale Chem ii, a po n a d to w W yższej Szkole P edagogicznej w G dańsku. P ro fe so r prow adzi b ad an ia w dziedzinie o chrony p rzyrody, zastosow ując w yniki b ad ań do tec h n ik i w przedm iocie „ F iz jo ta k ty k a ”, szerzy p o p u lary z ato rsk ą znajo mość przy ro d y, jej o c h ro n y i sposoby użytkow ania. „ P rzy ro d a i tech n ika są dew izam i życiow ym i naszego życia. N ależy zapoznaw ać społe czeństw o i szczególnie m łodzież z p raw am i rządzącym i n aszą w span iałą p rzy ro d ą, nauczyć k o rzystać z jej b ezcennych d aró w .”
P rzez o sta tn ie la ta prow adzi b ad an ia n ad zm ianam i w g run cie i n a d ilością w ynoszonych sk ład n ik ó w przez drobne cieki n a obszarach p rzy m orskich, p o d a tn y c h n a erozję.
W a rto w spom nieć o p ra c y pośw ięconej d ziałan iu siarczan u m iedzi jak o m ik ro n a wozu, o p rac y n a d w pły w em głębokości przy o ry w an eg o obornika, w reszcie o p ra c y n a d zm ianam i w yw ołanym i w grun cie cięża rem kół u ży ty ch ciągników .
662 W spomnienia o Prof. J. Krzyszowskim
W w y n ik u zasług położonych dla rozw oju n au k i gleboznaw stw a zo sta ł pow ołany do K o m ite tu G leboznaw czego i Chem ii R olnej PAN, do K om isji N o m e n k la tu ry K lasy fik acji i K a rto g ra fii PTG . Z ostał odzna czony odznaką PTG .
O dszedł Człowiek, k tó ry n a długo zapisał się złotym i zgłoskam i w pam ięci tych, k tó rz y z n im pracow ali i tw orzyli, oraz tych , k tó ry c h uczył.
