Orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach radców prawnych

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w

sprawach radców prawnych

Palestra 6/3-4(51-52), 174-177

O R Z E C Z N I C T W O S Ą D U M i W r Ż f Z E C O

w S P R A W A C H R A D C Ó W P R A W N Y C H

I

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów

Sądu Najwyższego

z dnia 13 lu tego 1961 r.

1 CO 32/60

Sąd N ajw yższy rozpoznawał na p o­ siedzeniu jaw nym dnia 13 lutego 1961 r. przedstaw ione do rozstrzygnięcia sk ła­ dowi siedm iu sęd ziów p ytan ie praw ne w yn ik łe w sp raw ie z 'powództwa MHD Ant. Spożywczym i w Ł. przeciw ko S tefanow i O. o zapłatę:

„W przypadku gdy doręczenie dla pełnom ocnika procesowego ma n astą­ p ić pod adresem jednostki gospodarki

uspołecznionej; którą on zastępuje, czy m oże 'być uznane za p raw id łow e doko­ n anie doręczenia skierowanego doń pism a w prost tej jednostce resp ective osobie u niej zatrudnionej”?

Sąd N ajw yższy u c h w a l i ł i p o ­ s t a n o w i ł w p i s a ć do k sięgi za ­ sad p raw nych następującą zasad-ę pra­ wną:

„W przypadku gdy doręczenie pisma

pełnomocnikowi procesowemu jednost­

ki gospodarki uspołecznionej ma na­

stąpić pod adresem tej jednostki, pra­

widłowe jest doręczenie dokonane do

rąk osoby zatrudnionej w biurze tej

jednostki, jeżeli adresatem piana jest

pełnomocnik procesowy, a organ do­

ręczający nie zastał go w tym biurze”.

U z a s a d n i e n i e

W ym ienione w yżej p ytanie praw ne w yn ik ło w zw iązku z rozpoznaw aniem p rzez Sąd N ajw yższy w zw ykłym sk ła­ dzie 'zażalenia n a p ostan ow ien ie sądu w ojew ódzkiego odrzucające rewfagę, ja k o spóźnioną. W spraw ie, w k tó re j

istotną rzeczą b yło u stalen ie daty i 'prawidłowości doręczenia, w yp is za­ skarżonego wyroku pierwszej instancji został doręczony w biurze uspołecznio­ n ego przedsiębiorstwa zatrudnionem u tam pracownikowi bez zaznaczenia przez organ doręczający zastępczego charakteru doręczenia, choć w skaza­ nie adresata po nazw ie in stytu cji za­ w ierało rów nież dodatkow ą w zm iankę „radca (prawny” z w ym ienieniem jago nazw iska.

Rozpoznając w ysu n ięte zagadnienie,. Sąd N ajw yższy zw ażył, co następuje:

Praw idłow ość postępow ania sąd ow e­ go jest uzależniona w znacznej m ierze od należytego dokonywania doręczeń. W adliwe doręczenie — zw łaszcza gdy w ią że się z naruszeniem uprawnień p rocesow ych strony — prowadzi do zakłócenia toku postępow ania, a na­ w et do jego niew ażności.

Ochrona praw i 'interesów in stytu cji państw ow ych, spółdzielczych oraz or­ ganizacji społecznych, stanow iąca w m yśl art. 2 prawa o ustroju sądów ^powszechnych jed no z izadań w ym iaru, spraw iedliw ości, w ym aga zw rócenia szczególnej uw agi tak że na w łaściw e dokonywanie doręczeń zaw iadom ień i pism przeznaczonych dla będącej u - czes trakiem postępow ania jednostki go­ spodarki uspołecznionej.

W dotychczasow ym orzecznictw ie Są­ du N ajw yższego została ugruntowana zasada, że rów nież w stosunku do ła - faich jednostek ma (pełne zastosow anie art. 140 § 2 k.p.c. b e z w zględu na to, która z osób w skazanych w art. 79

kjp.c. jest jej pełnom ocnikiem , dorę­ czen ie pow inno być dokonane p ełn o­ m ocnikowi.

D oręczane pisroo powinno być sk ie­ row an e pod adresem w skazanym przez stron ę lub jea pełnom ocnika. O bow

ią-N r 3— 4 (51— 52) O r z e c z n i c t w o S . N . w s p r a w a c h r a d c ó w p r a w n y c h 175

zetk oznaczenia tego adresu w piśm ie procesow ym w ynika z art. 133 § 1 kjp.c., przy czym term inu „m iejsce za­ m ieszkan ia” u żytego tym przepisie oraz w art. 143 § 1 kjp.c. n ie można oczyw iście utożsamiać z pojęciem „m iejsca zam ieszkania” osoby fizycznej, zdefiniow anym w 'art. 12 przep. og. p ra­ w a cyw ilnego. P ow staje pew na tru d ­ ność, jeżeli pełnom ocnictw o zostało złażone nie- przy p iśm ie procesowym (art. 133 § 2 k.p.c.), a przy jego złoże­ niu ma posiedzeniu sądowym pełnom oc­ nik w w yraźny sposób n ie podał ad­ resu d la dofconywanda przeznaczonych dlań doręczeń. Za podanie takiego ad ­ resu w sposób pośredni uważa się w skazanie g o w sam ej treści u d zielo­ nego pełnom ocnlotwa (a n aw et w jego nagłówiku). W razie zaś braku i takiej inform acji można — zależnie od Oko­ liczności — dom niem yw ać, że w doro­ zum iany sposób pełnom ocnik proceso­ w y jednostki gospodarki uspołecznio­ nej podaje adres biura tej jednostki jako 'adres swegio w łasn ego biura. D la­ teg o też orzecznictwo Sądu Najw yższego dopuszcza dokonyw anie doręczeń dla pełnomocnika pod adresem strony, którą zastępuje, jako adresem dorozu­ m ianym pełnom ocnika (por. orzecze­ n ie S N z dnia 1 lipca 1958 r. 4 CZ 140/ 58 — OSiN z 1959 r. zelszyt IV, paz. 112

— część p ierw sza tezy).

W e w szystkich jednak wypadkach, gdy przeznaczone dla pełnomocnika procesow ego pism o ma być doręczo­ ne pod adresem biura jego m ocodaw­ c y — w skazanym w sposób w yraźny, pośredni bądź dorozum iany — n ie p o­ w inno ulegać w ątpliw ości, że zgodnie z art. 140 § 2 kjp.c. adresatem prze­ syłki jest osoba pełnom ocnika. Po­ niew aż przepisy praw a n ie w praw a- idziły w tym przedm iocie żadnego roz­

różnienia pomim o kilkakrotnej n ow e­ lizacji art. 79 k.p.c., przeto przy w sk a­ zyw aniu takiego adresata rów nież n ie m a znaczenia, czy p ełn o­ m ocnikiem jest adwokiait, radca p raw ­

ny nie będący adw okatem albo pra­ cownik danej jednostki gospadartki u - społecznionej lu b jej orgawu nadrzęd­ nego. W skazanie adresata .powinno być całkow icie jasne i 'niedwuznaczne, zwłaszcza dla organu doręczającego, który — gidy je st nim , jak obecnie, w przeważającej m ierze organ, pocztow y — m a Obowiązek zaznaczenia na od ­ w rocie „zwrotnego (poświadczenia od­ bioru” odpow iedniej w zm ianki w m yśl § 13 rozporządzenia Ministra Spra­ w ied liw ości z dnia 30 w rześnia 1933 r. w ydanego w porozum ieniu z M ini­ strem Poczt i Telegrafów o doręcza­ n iu pism sądowych przez pocztę w postępowaniu cyw ilnym d karnym (De. U. z 1933 r. Nr 76, poz. 548 oraz z 1934 r. Nr 10, paz. 84).

Z tego w zględu pożądane jest w ska­ zyw anie imienia', nazwiska i funkcji adresata ijaiko pełnom ocnika — na s a ­ m ym początku adresu. Stosow ana p rzez ■niektóre sekretariaty sądow e prak ty­ ka um ieszczania w adresie przesyłki p rzede w szystk im nazw y instytucji, a następnie dopiero wskazania, dla ko­ go przesyłka jest przeznaczona, pro­ w adzi zazwyczaj do nieporozum ienia eo d o Osoby w łaściw ego adresata i d latego -nie m ogłaby b yć uznana za prawidłową.

D oręczenie przesyłk i do rąk adre­ sata (art. 144 k.p.c.) stanow i zasadę, k tórej jednak „ścisłe przestrzeganie •uniemożliwiłaby praw id łow y tok po­ stępow ania, gdyby kodeks n ie p rzew i­ d y w a ł środków zapobiegaw czych prze- ciw k o opieszałości lub złej w oli w zględn ie sposobów ułatw iających organom doręczającym p ełn ien ie ich zadania” <iKomisja K odyfikacyjna, Pro­ jek t kjp.c., tam I, ®. 145).

Przew idziany w art. 147 § 2 k.pjc. (i pow tórzony p rzez § 9 i 10 cytow anego rtaztparządzecnda z tdlnia 30 w rześnia 1933 r.) przepis o zastępczym doręcza­ n iu pism sądow ych (przeznaczonych dla osob y fizycczjnej (a ty lk o taka m oże b yć

O r z e c z n i c t w o S . N . ' w s p r a w a c h r a d c ó w p r a w n y c h j j r 3— 4 (51— 5 2)

pełnom ocnikiem procesowym ) — ma zatem p ełn e zastosow an ie rów nież do w ypad ków doręczeń dokonywanych pełnom ocnikom jed nostek gospodarki u społecznionej. U znanie tego rodzaju doręczenia zastępczego aa p raw idłow e zależy paaa tym od zachow ania reguł w skazanych w iart. 1S1 k.p.c. oraz w § 13 cyt. rozporządzenia.

De lege la ta bow iem brak podstaw do uznania za praw idłow e doręczeń przeznaczonych d la pełnom ocników jednostek gospodarki uspołecznionej w prost tej jednostce, re sp ec tiv e oso­ bie u niej zatrudnionej, pom im o id en ­ tyczności adresu. Tego rodzaju do­ ręczen ie p rzew idziane w art. 148 łub 150 k.p.€. n ie odpowiadałoby zasadzie w skazanej w art. 140 § 2 k.p.'c., a n a w e t b yłoby z n ią sprzeozine. Od­ m ien ne uregulow anie sposobu doręczeń pism przeznaczonych dla jednostek gospodarki uspołecznionej w ym agało­ b y w prow adzenia przepisu szczególn e­ go, jakim np. d la państw ow ych jed ­ nostek organizacyjnych m oże się stać proponow any przez K om isję K odyfi­ kacyjną art. 131 § 3 zdanie drugie projektu kodeksu postępowania cy w il­ nego PRL z 1960 r.

i i

UCHW AŁA SK Ł A D U SIEDM IU SĘDZIÓW S Ą D U NAJW YZSZEGO

z dnia 24 listopada 1960 r.

(VI KO 119/59)

Sąd N ajw yższy w sp raw ie Mariana G. oskarżonego z art. 1 § 1 dekretu z dnia 4 m arca 1953 r. (Dz. U. Nr 17, paz. 68), p o w ysłuchaniu w niosku pro­ kuratora, u c h w a l i ł -przedsta­ w ioną prizez Sąd W ojewódzki w Opo­ lu w tryb ie 'art. 390 § 1 k p .k . S ądo­ w i N ajw yższem u a przekazaną n astęp ­ n ie przez ojwykły skład tegoż Sądu

Składowi pow iększonem u k w estię pra­ w ną w ym agającą zasadniczej w y ­ kładni ustaw y:

„Czy pobranie p rzez radcę praw ne­ go dwóch in stytu cji od każdej z tych in stytu cji odrębnie i w całości k osz­ tów przejazdu służbow ego, dokonane­ go w jednym idniu d o tej samej m iej­ scowości, stanow i działanie bezpraw­ n e, a jeżeli d ziałanie to je st bezpraw­ n e, która z tych dw óch in stytu cji ma być uznana za ponoszącą szkodę, oraz czy spraw ca takiego działania ponosi odpowiedzialność karną, ozy też je­ d ynie cyw iln ą?”

rozstrzygnąć jak następuje.

Pobranie przez radcę prawnego, któ­

rego z dwiema jednostkami gospodar­

ki uspołecznionej łączy stosunek zle­

cenia, od każdej z tych instytucji od­

rębnie i w całości kosztów przejazdu

służboweąo, dokonanego w jednym

dniu do tej samej miejscowości, sta­

nowi czyn bezprawny w wypadku, gdy

radca prawny obowiązany jest do

zwrotu nienależnego świadczenia.

Szkodę ponosi każda z tych jedno­

stek w Odpowiedniej części, to jest w

części, w jakiej wypłaciła radcy praw­

nemu nienależne świadczenie z tytu­

łu zwrotu kosztów podróży. Radca

prawny odpowiada karnie za zagar­

nięcie

mienia

społecznego,

jeżeli

w związku z podróżą podjętą w jed­

nym czasie do tej samej miejscowoś­

ci, dla różnych jednostek gospodar­

ki uspołecznionej

celem załatwienia

spraw, działając w zamiarze zagarnię­

cia, pobiera dla siebie, na szkodę tych

jednostek lub jednej z nich, korzyść

majątkową.

U z a s a d n i e n i e

Jeżeli stosunek pom iędzy instytucją a radcą .prawnym jest stosunkiem c y ­ wilnopraw nym , to w zajem ne prawa i obowiązki w ynikają z um owy stron i z przepisów craw a zw iązanych z ty ­

Nr 3—4 (51—-52) o r z e c z j i i c l w o S . N . w s p r a w a c h r a d c ó w p r a w n y c h ₁₇₇

mi um owam i. Założenie*n pytania jest — jak. można przypuszczać — sy tu a ­

cja, gdy strony niczego w yraźnie nic u m ów iły co :*o kosztów przejazdu „służbow ego” radcy prawnego do in - ne|j m iejscowości.

Um owa m iędzy instytucją a radcą praw nym jest albo umową zlecenia, albo umową o pracę. Jak w ynika ze spraw y, przy rozpoznaniu której w y ­ łon iło się p ytan ie przedstaw ione skła­ d ow i siedm iu sędziów , chodzi w niej o sytuację, gd y radcę praw nego łą ­ czyły z dw iem a jednostkam i gospodar­ k i uspołecznionej um owy zlecenia. Do

teij wdęc sytuacji ogranicza się n in iej­ sza uchw ała.

Radcą praw nym na podstaw ie umo­ w y zlecenia m oże ibyć ad w ok at lub nieadw okat. Jeżeli jest adwokatem , stosunek zlecen ia unorm ow any je st w sanacznym stopniu rozporządzaniem Mi­ n istra Spraw iedliw ości z dnia 19 sierp ­ nia 1853 r. (Dz. U. z 1953 r. Nr 40, poz. 176 ii z 1956 r. Nr 25, poz. 117). Rozporządzenie to głosi iw § 7, że „w ra sie w yjazdu do innej m iejscow ości n a zlecen ie klienta adwokatow i n a le ­ ż y się oprócz wynagrodzenia zw rot kasztów przejazdu (...).” W ynika stąd, ż e skoro chodzi o ,;zwrot”, to ad w o­ k atow i n ie n ależy się z tytu łu k osz­ tó w przejazdu n ic ponad to, co fak ­ tyczn ie przetjazd kosztuje.

To sam o m a raieijsce w wypadfcu u- m ow y zlecenia pom iędzy .in sty tu c ją ” a radcą praw nym nie będącym ad w o­ katem . Instytucja powinna m u „zwró­ c ić ” (art. 508 kjz.) kaszty „przejazdu służbow ego”, a ew entualnie udzielić m u zaliczki na te koszty (art. 509 k.z.). W ynika stąd, że na 'kosztach p rzejaz­ d u radca praw ny n ie m oże ani zaro­ bić, and stracić. Co do adwokatów, tę w łaśn ie m yśl w ypow iada w yraźnie § 7 rozporządzenia. M inistra Spraw ied­ liw o ści z dnia 19 sierpnia 1953 r. (Dz. U. Nr 40, poz. 176) głosząc, że „w razie wyijazdu do innej mdejiscowości w łdlfcu sprawach koszty przejazdów

(...) dzieli się stosunkow o”. Jeżeli w ięc adwokat pobrał koszty przejazdu od dwóch zleceniodaw ców , nadw yżka po­ nad to, co ,na każdego z nich przypa­ da z tego w ła śn ie „stosunkowego po­ działu”, sta je się św iadczeniem n ie­ należnym , które adwokat powinien zwrócić każdem u z nich.

Przepis p ow yższy należy analogicz­ n ie stosow ać w ted y, kiedy radca praw ny d ziałający n a podsiławie um ów zlecen ia z dw iem a jednostkam i gospo­

darki luisipółeieznionelj n ie jest adwo­ katem . Jeżeli pobrał on od każdej z nich pełne koszty przejazdu dokona­ n ego w jednym dniu do jednetj m iej­ scowości, pow inien każdej z nich zwrócić nadw yżkę ponad to, oó na nią -przypada. Jednostką ,.ponoszącą szkodę” jest w ów czas każda z in sty ­ tu cji w tej w ysokości, w jakiej doko­ n an e na r.zecz radcy prawnego św iad ­ czenie podlega, jako nienależne, zw ro­

towi.

Sprawca, który działa bezprawnie w edług kryteriów w yżej w ym ien io­ nych, odpow iada k arnie za zagarnię­ cie m ienia (przez w yłu dzen ie lub „w inny sposób”) w ów czas, gdy w prost zam ierzał zyskać tym sposobem, kosz­ tem danej in stytu cji lu b danych in sty­ tucji, k w oty pieniężne przekraczają­ ce w ysokość w ydatkow anych kosztów podróży.

N ie ma oczyw iście takiej odpow ie­ dzialności, jeżeli radca praw ny p o b r a ­ ne dw ukrotnie koszty przejazdu od dwóch in stytu cji delegujących w y d a t­ kował np. na konieczne przejazdy tak­ sów ką,^ aby zdążyć w tym samym czasie w kiltau m iejscach załatw ić sprawy, do załatw ienia których został delegow any.

K onkretne u stalen ia faktyczne w tej m ierze stanow ią oczyw iście obowiązek sądu w yrokującego i od tych ustaleń zależy ostateczne rozstrzygnięcie w każdej spraw ie.

Z tych powodów uchw alano jak w sentencji uchwały.