Antoni Bądkowski
Zasady wykonywania zawodu
adwokata w USA
Palestra 2/5-6(8), 70-81
K R O I I M Z / I G R / t / l / I C Z i l / / !
Z a s a d y wykonywania zawodu adwokackiego
w U S A
W n u m erz e 1 „ P a le s try ” z 1958 r. w a rty k u le pt. „Zawód praw niczy w A nglii i A m ery ce” zaznaczono, że A m ery k ań sk ie Zrzeszenie P ra w n i k ó w w y d ało k o dy fik ację zasad ety k i zaw odow ej dla praw ników . Obecnie pod ajem y w skrócie tre ść te j kodyfikacji.
K od yfik acja ta składa się z dwóch części. Pierw sza, objęta ty tu łem
Canons of Professionals Ethics, doty czy zasad postępow ania adw okatów
i w ogóle p raw n ik ó w działających w im ieniu stron. D ruga nosi ty tu ł Canons oj Judicial Ethics i dotyczy zasad postępow ania sędziów.
Poniżej p o dajem y zasady ety k i pro fesjon alnej w niew ielkim
skrócie-Z a sa d y etyki zaw odow ej odwokatów
. Z asady te poprzedzone są w stępem , w k tó ry m zw raca się uw agę na to, że postępow anie adw okata pow inno być na tak im poziom ie, by budziło zau fanie ob y w ateli zarów no do sądów, ja k i do zawodu adwokackiego. Nie je s t rzeczą m ożliw ą stw orzenie przepisów , k tó re by określały zasady postępow ania w e w szystkich poszczególnych w ypadkach. W ydając więc n in iejsze przepisy A m ery kań sk ie Z rzeszenie P raw n ik ó w dążyło do u sta lenia je d y n ie ogólnych zasad postępow ania adw okatów , tak aby m ożna było stą d w yciągnąć w nioski co do postępow ania adw okatów w poszcze gólnych w ypadkach.
1. S t o s u n e k a d w o k a t a d o s ą d u . A dw okat obow iązany je s t odnosić się do sądu z p ełny m szacunkiem . Je st to konieczne bez wzglę du n a to, k to zajm u je w danej chw ili fotel sędziowski, chodzi tu bowiem o pod k reślen ie a u to ry te tu sądu. Sędziow ie nie m ają .pełnej m ożności bronić
N r 5— 6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 71
się sam i p rz e d n iesłu szn ą k ry ty k ą i skargam i i dlatego m ają p raw o ocze kiw ać od a d w o k a tu ry pom ocy i ochrony.
Jeżeli n ato m iast istn ieją p o d staw y do p ow ażnych zarzutów p rzeciw ko przedstaw icielow i sądow nictw a, adw okat m a praw o, a n aw et obowiązek złożenia sk arg i w łaściw ym władzom . W tak ich w yp adk ach (ale ty lk o w ta kich) złożoną skarg ę należy popierać, p rzy czym osoba, któ ra ją złożyła, pow inna korzystać z odpow iedniej ochrony.
2. N o m i n a c j e s ę d z i ó w . O bow iązkiem ad w o k atu ry je s t nie dopuszczać do tego, by p rzy nom inacjach sędziow skich w zględy p o lity cz ne staw iane b yły w yżej od k w alifik acji zaw odow ych. A d w o k atura po w inna przeciw staw ić się stanow czo i czynnie nom inacjom lub w yborow i osób nieodpow iednich na stanow isko sędziowskie. P rz y nom inacji adw o katów na stanow iska sędziowskie jed y n y m m iern ikiem pow inna być bez stro n n a ocena ich zdolności i kw alifikacji.
3. U s i ł o w a n i e w y w a r c i a w p ł y w u o s o b i s t e g o n a s ą d . Szczególne w zględy i szczodra gościnność ze stro ny adw okata w zględem sędziego, jeżeli nie zn ajd u je to uzasadnienia w ich stosunkach osobistych, rodzi pod ejrzenia (zarów no w stosunku do sędziego, ja k i do adw okata) co do pobudek takiego postępow ania. Z tego w zględu należy tego unikać. A dw okat nie pow inien p ry w a tn ie kom unikow ać się z sędzią i rozw ażać z nim treści zaw isłej w sądzie spraw y. Z asługuje n a naganę i potępienie tak ie postępow anie adw okata, gdy używ a on jakichkolw iek dróg do uzyskania w zględów lub jakiegokolw iek up rzyw ilejow ania ze stro n y sędziego. Bezw zględna niezależność w w y konyw aniu obowiązków zawodowych, bez uchybienia jed n ak należnego sądowi szacunku, jest w łaściw ą p latfo rm ą, n a k tó rej pow inny się opierać stosunki osobiste i urzę dowe pom iędzy sądem a adw okaturą.
4. O b r o n a z u r z ę d u . A dw okat, m ianow any obrońcą z urzędu osoby ubogiej, nie pow inien prosić o zw olnienie go od obowiązków z bła hych przyczyn. P ow inien on zawsze uczynić w szystko, co jest konieczne do należytego w yko n an ia obrony.
5. O b r o n a i o s k a r ż a n i e o s ó b p o d e j r z a n y c h o p r z e s t ę p s t w o . A dw okat m a p raw o podjąć się obrony osoby o sk ar żonej o p rzestęp stw o bez w zględu na sw oje osobiste przekonanie o w inie oskarżonego. G dyby m iało być inaczej, osoby niew inne, k tó re stały się ofiarą podejrzeń, m ogłyby być pozbaw ione obrony. Z chw ilą gdy adw okat podjął się obrony, je s t on obow iązany przedsięw ziąć w szystkie konieczne kroki, by dać oskarżonem u — w granicach przez p raw o przew idzianych — pełną obronę, m ając p rz y tym n a w zględzie, że n ik t nie może być pozba
72 N r 5— 6
w iony życia lu b wolności inaczej niż w praw idłow ym postępow aniu są dow ym .
6. S z c z e g ó l n e w p ł y w y i s p r z e c z n e i n t e r e s y . A dw okat obow iązany jest przed przy jęciem sp raw y podać k liento w i w szystkie okoliczności dotyczące swego stosunku do stro n oraz swego zain tereso w an ia w spraw ie lub w zw iązku z nią, od któ rych to okoliczności m ogłaby zależeć decyzja k lie n ta co do w yboru adw okata.
J e s t niezgodne z zaw odem adw okackim reprezentow anie w spraw ie sprzecznych interesów , ch y b a że w szyscy zainteresow ani, po w y c z e rp u jący m w y jaśn ien iu w szystkich okoliczności, udzielą w yraźnie swej zgody.
W rozum ieniu tego przepisu adw okat rep re z en tu je sprzeczne in te re sy w tedy, gdy w im ieniu jednego k lie n ta pow inien staw iać tak ie w nioski, k tó ry m z kolei pow inien się sprzeciw ić w interesie drugiego klienta.
O bow iązek pełnej obrony ze stro n y adw okata interesów klien ta i za chow ania w taje m n ic y faktów , k tó re m u zostały ujaw nione, czyni nied o puszczalnym przy jęcie pełnom ocnictw a lub zlecenia od innych osób, jeżeli m ogłoby to u jem nie odbić się na in teresie k lien ta w pow ierzonej ad w o k a tow i spraw ie.
7. W s p ó l n a o b r o n a i r ó ż n i c e p o g l ą d ó w . W y ra żona przez k lienta chęć zaangażow ania dodatkow o drugiego ad w o k ata nie pow inna być u w ażana za w y raz b ra k u zaufania w zględem pierw szego ad w okata. D ecyzja w tak im w y p a d k u należy do klienta. A dw okat pow inien odmówić w spólnego p row adzenia sp raw y z innym adw okatem , jeżeli p ie r w otnie ustanow iony adw okat sprzeciw ia się tem u. Jeżeli jed n a k sto su nek łączący k lie n ta z adw okatem p ierw o tn ie ustanow ionym został rozw ią zany, d ru gi adw ok at m oże objąć spraw ę.
Jeżeli m iędzy adw okatam i ustanow ionym i łącznie do prow adzenia s p ra w y zachodzi różnica zdań w k w estiach istotnych dla interesów k lien ta, to różnicę tę należy otw arcie p rzed staw ić k lientow i do jego ostatecznej decyzji. D ecyzja ta pow inna być p rzy jęta za obowiązującą adw okatów , ch yba że różnica poglądów m iędzy nim i jest tego rodzaju, iż adw okat, którego opinia została odrzucona, n ie je s t w możności skutecznie w spół p racow ać w spraw ie. W tego rodzaju w ypadkach obow iązkiem ad w o kata je s t zażądać od k lie n ta zw olnienia go z prow adzenia spraw y.
W szelkie bezpośrednie lub pośrednie w dzieranie się do p ra k ty k i zaw o dow ej innego ad w ok ata jest sprzeczne z godnością członka a d w o k atu ry . Je d n ak ż e każdy adw okat jest u p raw n io n y do udzielania — bez n arażan ia się na jakiek olw iek pod ty m w zględem z a rz u ty — porady osobom, k tó re szu k ają pomocy przeciw ko adwoka/towi prow adzącem u spraw ę nieuczci
Nr 5—6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 73
w ie lub niedbale. W zasadzie tak ie udzielenie porad y pow inno nastąpić po porozum ieniu się z adw okatem , którego skarga dotyczy.
8. O p i n i a o s p r a w i e k l i e n t a . P rz ed w yd an iem tej opinii adw okat pow inien dokładnie zaznajom ić się ze w szystkim i okolicz nościam i sp raw y k lie n ta i je s t obow iązany do udzielenia b ezstronnej opinii o słuszności i praw dopodobnym w y n iku sp ra w y czy to ju ż zaw isłej, czy też m ającej być dopiero wytoczoną. Błędy, jak ie m ogą się zdarzyć w w ym iarze spraw iedliw ości, choć zd arzają się ty lko sporadycznie, po w inn y być jed n a k dla adw okatów p rzestro gą p rz e d zby t stanow czym i i zby t ufn y m i zapew nieniam i w stosunku do k lienta, szczególnie w tedy, gdy pow ierzenie sp raw y m a się opierać n a tak ich zapew nieniach. Ilekroć spór d aje się załatw ić ugodowo, należy k lien tow i,p oradzić, by lepiej u n i kał drogi sądowej i zakończył spór polubow nie.
9. R o k o w a n i a z e s t r o n ą p r z e c i w n ą . A dw okat nie pow inien pod żadnym pozorem porozum iew ać się w sp raw ie bezpośred nio ze stroną, k tóra rep rezen to w an a je s t przez adw okata. T ym bardziej n ie pow inno to n astąpić w kw estii ew en tu aln ego ugodowego załatw ienia s p ra w y . A dw okat pow inien unikać w szystkiego, co m ogłoby w prow adzić w błąd stro n ę nie rep rezen to w an ą przez adw okata. Nie pow inien on udzie lać jej żadnych w skazów ek praw nych.
10. N a b y c i e u d z i a ł u w p r z e d m i o c i e s p o r u . A d w o k at n ie pow inien nabyw ać udziałów w przedm iocie sporu, k tó ry prow adzi.
11. C z y n n o ś c i z m i e n i e m p o w i e r z o n y m . A dw o k a t pow inien pow strzym ać się od w szelkich czynności, przez k tó re — dla swego osobistego zysku — n adużyw a zaufania swego k lie n ta .
P ieniądze k lie n ta lub pien iąd ze uzyskane dla niego oraz w szelki inny jeg o m a ją te k z n a jd u jąc y się w .posiadaniu adw okata p ow in ny być przech o w y w a n e osobno. Z m a ją tk u tego adw okat pow inien się niezw łocznie w yliczyć i w żadnym w y p ad k u nie m oże czynić z niego u ż y tk u dla siebie.
12. U s t a l e n i e h o n o r a r i u m . P rz y u sta la n iu h o n o rariu m adw okaci nie pow inni żądać kw ot p rzek raczający ch w arto ść ich usług, ale rów nież nie pow inni obniżać w arto ści sw ych usług. Zam ożność k lienta nie m u si być zachętą do podw yższenia h o no rariu m ponad w arto ść usługi, n a to m ia st jego ubóstw o pow inno stanow ić o obniżeniu h o n o rariu m , bądź n a w e t o całkow itym zw olnieniu od zap łaty tego h o no rarium . Dotyczy to szczególnie udzielania pom ocy praw n ej kolegom , w dow om i sierotom po nich, jeżeli nie m ają dostatecznych środków .
74 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A N r 5— ff
P rz y u sta la n iu wysokości h o n o rariu m należy mieć n a w zględzie n a stęp u jące dane: 1) ilość czasu i pracy , jak iej usługa w ym aga, tru d n y ro dzaj sp ra w y oraz konieczność posiadania szczególnych um iejętności do prow adzenia danej spraw y, 2) okoliczność, że przyjęcie sp ra w y uniem o żliwi adw okatow i p ro w ad zenie innych spraw , k tó re m ogą w yniknąć w zw iązku z daną spraw ą, a do któ ry ch d an y adw okat m ógłby być zaan ga żow any, ja k też okoliczność, że m oże on utracić inne zarobki w czasie, gdy będzie z a ję ty daną spraw ą, lub że p rzy jęcie d an ej sp raw y m oże do niego zrazić in n y ch klientów , 3) n o rm aln e staw ki p rz y ję te w adw oka tu rz e za usługi danego rodzaju, 4) w artość przedm iotu sporu i korzyść uzyskaną przez klien ta dzięki usługom adw okata, 5) niepew ność lub p ew ność zap łaty , 6) okoliczność, czy spraw a jest pow ierzona przez p rzy p ad k o wego czy też p rzez stałego klienta.
Ż adna z ty c h okoliczności n ie je s t sam a przez się rozstrzygającą. S ta now ią one ty lk o w skazów ki p rzy ocenie realnej w artości usług adw okata. P rz y ok reślan iu p rzy ję ty c h w a d w o k atu rze opłat za podobne usługi adw okat pow inien oprzeć się na skali określającej m inim um hono rarió w a p rz y ję te j przez Zrzeszenie P raw n ikó w . Jed n ak że adw o kat nie je s t obo w iązany do przy jm o w an ia tej Skali jak o w yłącznej w skazów ki określającej wysokość honorarium .
P rz y u sta la n iu h o n o rariu m należy zaw sze pam iętać, że ad w o k atu ra jest częścią w y m iaru spraw iedliw ości, a nie zw ykłym zaw odem p ro w a dzonym dla zysku.
13. H o n o r a r i a p r o c e n t o w e . Um ow a o w ynagrodzenie procentow e, jeżeli jest ona dozwolona przez praw o, pow inna odpow iadać c h a ra k te ro w i prow adzonej sp raw y z uw zględnieniem ry zy k a i n iep ew ności zapłaty. Podlega ona zaw sze k o n tro li sądu.
14. D o c h o d z e n i e h o n o r a r i u m o d k l i e n t ó w . A d w okat pow inien w m iarą m ożności unikać skarżenia do sądu klientów o honorarium . W ystępow anie na drogę sądową przeciw ko klientom o ho n o rariu m jest uzasadnione w w ypadkach, gdy je s t ono konieczne do za pobieżenia niespraw iedliw ości, w yzyskow i lub oszukaniu.
15. G r a n i c e o b r o n y s p r a w y . Nic nie podkopuje ta k opinii o ad w o k aturze w społeczeństw ie ja k pogląd, że adw o kat pow inien im ać się w szelkich środków , b yleby ty lk o w ygrać spraw ę swego k lienta.
J e st rzeczą niew łaściw ą, jeżeli adw okat broniąc spraw y, w ypow iada sw oją osobistą w 'a rq w n iew inność klien ta lub w łasne przeko nan ie o słusz ności bronionej przez siebie spraw y.
N r 5__6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 75«
A dw okat obow iązany je s t bronić in teresó w klien ta z pełn y m odda n iem i przy użyciu całego zasobu sw ojej w iedzy i swoich um iejętności. O baw a przed n iep o p u lam o ścią w sądzie lub w śród publiczności nie pow in na w żadnym w y p a d k u p ow strzym yw ać go od całkow itego w yk on ania sw ych obowiązków. K lien t m a p raw o oczekiwać od adw okata, że w y k o rzysta on w obronie jego sp raw y w szystkie środki p rzew idzian e przez praw o. Jed n ak ż e należy zaw sze m ieć n a względzie, że obow iązkiem a d w okata je s t prow adzenie sp raw y w g ranicach przepisów praw a. W yko ny w an ie zaw odu adw okata nie ty lk o n ie w ym aga, lecz przeciw nie, nie pozw ala na n aru szan ie przez adw okata w imię in teresó w k lie n ta p rze p i sów p raw a ani też n a jakiek olw iek szykanow anie lub w p ro w adzan ie w b łąd stro n y przeciw nej. A dw okat m usi postępow ać w edług sw ego su m ie nia., a n ie sum ienia k lienta.
16. P o w ś c i ą g a n i e k l i e n t ó w o d n i e w ł a ś c i w e g o z a c h o w a n i a s i ę . A dw okat pow inien starać się pow strzym ać swoich klientów od tego rodzaju postępow ania, k tó re — gdyby się takiego postępow ania dopuścił adw okat — byłoby uznane za naganne. Dotyczy to szczególnie zachow ania się przed sądem w stosunku do p rzedstaw icieli sądow nictw a, św iadków i stro n y przeciw nej. Jeżeli k lien t nie sto su je się do w skazań adw okata, adw okat p ow inien rozw iązać łączący go z nim sto sunek.
17. S t o s u n k i o s o b i s t e m i ę d z y a d w o k a t a m i . . Klienci, a nie adw okaci są stronam i w spraw ie. W zajem ne niechęci, jak ie mogą pow stać pom iędzy stro n am i, nie p ow in n y po d żadnym pozorem w p ły wać na w zajem ne stosunki m iędzy adw o k atam i oraz na ich sto su n k i do stro n y p rzeciw nej. N ależy unikać w szelkiego rod zaju zadrażnień osobis tych m iędzy adw okatam i. N iegodne adw ok ata jest w y ty k a n ie n a ro zp ra wie sądowej adw okatow i stro n y przeciw nej jego osobistych ułom ności lub dziw actw. W szelkiego rodzaju osobiste spory m iędzy adw okatam i przed sądem są zbędne, należy więc unikać ich starann ie.
18. S t o s u n e k d o ś w i a d k ó w i s t r o n . A dw okat po w inien się zawsze odnosić do św iadków pow ołanych przez stronę p rze c iw ną, ja k rów nież do sam ej stro n y przeciw nej uprzejm ie i z n ależnym sza cunkiem . Nie p o w in ien on nigdy daw ać w y razu niechęci lub p o dejrzeń k lie n ta n a rozpraw ie lub p rzy prow adzeniu spraw y. K lien t nie m a p raw a w ym agać od adw okata, by odnosił się obraźliw ie do stro n y przeciw nej. N iew łaściw e w ypow iadanie się o stro n ie przeciw nej nie może być u s p ra w iedliw ione ty m , że ta k w łaśn ie w y raziłb y się klient, gdyby przem aw iał w e w łasnym im ieniu.
76 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A N r 5—6
19. A d w o k a t j a k o ś w i a d e k p o w o ł a n y p r z e z k l i e n t a . Jeżeli adw okat pow ołany je s t ja k o św iadek w spraw ie swego klienta, to pow inien przekazać sp ra w ę in n em u adw okatow i, chyba że ze zn an ie dotyczy tylko złożenia na przechow anie do kum entu lub innych form alnych okoliczności. Z w y jątk iem w ypadków , gdy je s t to konieczne dla w ym iaru spraw iedliw ości, adw okat pow inien unikać staw ania w cna- ra k te rz e św iadka w spraw ie sw ojego k lien ta.
20. W i a d o m o ś c i p r a s o w e o t o c z ą c e j s i ę s p r a - w i e. P odaw anie do p ra sy przez adw okata wiadomości o toczącej się s p ra w ie (lub m ającej być dopiero w ytoczoną) może ujem nie w pływ ać na b ez stronność sądu i m oże b y ć sprzeczne z praw idłow ym w ym iarem sp ra w ie d liwości. W zasadzie więc podaw anie wiadomości do p rasy należy uznać za niedopuszczalne. Jeżeli szczególne okoliczności w y m agają w yjaśnienia publicznego, to nie jest zgodne z zaw odem adw okata składanie takiego oświadczenia anonim owo. Pow ołanie się n a fakty nie pow inno ograniczyć się do w yciągów z protokołów lub treści dokum entów zn ajd u jący ch się w aktach sądowych.
21. P u n k t u a l n o ś ć i z w i ę z ł o ś ć . J e s t obowiązkiem ad w okata nie ty lk o w sto su n k u do sw ojego k lienta, ale rów nież w stosunku do sądu i publiczności staw iać się p u n k tu a ln ie na rozpraw ę sądową oraz zw ięźle i jasn o w prow adzać spraw ę.
22. U p r z e j m o ś ć i r z e t e l n o ś ć . Z achow anie się adw o k ata przed sądem oraz w sto su n k u do innych adw okatów pow inna ce chow ać uprzejm ość i rzetelność.
J e st rzeczą wysoce niew łaściw ą cytow anie przez adw o kata św iadom ie nieściśle treści do kum entu lub zeznań świadków, w yw odów p rzeciw nika, treści orzeczenia sądowego albo kom entarza. J e st rów nież rzeczą bardzo niew łaściw ą pow oływ anie się na orzeczenie ju ż n iea k tu aln e lub na ustaw ę, k tó ra została uchylona. N iew łaściw e jest pow oływ anie się na fa k ty nie stw ierdzone, a w w y p ad kach gdy postępow anie p rzew id u je p rze m ów ienia w p ro w ad zające i końcow e — niew łaściw e je s t też w prow adza nie w błąd stro n y przeciw nej przez pom inięcie w przem ów ieniu w p ro w a dzającym argum entów , na k tó ry ch adw okat chce się n a stę p n ie oprzeć.
J e s t niegodne adw o k ata n ad u ży w an ie słowa p rzy ocenie zeznań św iad ków , ośw iadczeń stro n i p rzed staw ian iu okoliczności sp raw y.
A dw okat nie pow inien używ ać w przem ów ieniu przed sądem a rg u m entów ani czynić uw ag m ający ch jed y n ie na celu w yw arcie w p ły w u na przysięgłych lub ław ników . Tego rodzaju postępow anie je s t niegodne za wodu adw okackiego, któ reg o zadaniem je st w spółdziałać z w ym iarem spraw iedliw ości.
Nr 5—6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 77
23. S t o s u n e k d o p r z y s i ę g ł y c h . Podejm ow anie w szel kiego ro dzaju usiłow ań m ających na celu uzyskanie przyjaznego usto su n kow ania się przysięgłych (np. za pom ocą kom plem entów , pochlebiania itp.) są niegodne adw okata. A dw okat n ie p o w in ien nigdy prow adzić p ry w a tn y c h rozm ów z przysięgłym i o sp raw ie i zarów no przed sam ą spraw ą, ja k i w jej to k u pow inien unikać w szelkiego z nim i k o n tak tu , naw et w sp raw ach nie dotyczących sporu.
24. P r a w o a d w o k a t a d o d e c y d o w a n i a w k w e s t i a c h p o r z ą d k o w y c h . K lien t nie m a p raw a domagać się od adw okata, by by ł nieuczynny dla ad w o k ata stro n y przeciw nej i by sw ym postępow aniem u tru d n ia ł osobiście adw okatow i stro n y przeciw nej w y konania jego obowiązku, np. przez dom aganie się odbycia rozpraw y w d a nym dniu, m im o że p rzeniesien ie jej n a in n y te rm in nie n aru sza w niczym in te re su k lienta.
25. W y k o r z y s t a n i e s y t u a c j i . P o r o z u m i e n i a z a d w o k a t e m s t r o n y p r z e c i w n e j . A dw okat nie po w inien w ykorzystyw ać p rzy jęty ch zw yczajow o zasad prow adzenia spraw w poszczególnych sądach bez u p rzedzenia o ty m adw okata strony p rze ciw nej. W ażne porozum ienia m iędzy ad w o k atam i m ogące odbić się na sp ra w ie klien ta p o w in n y być u jęte na piśm ie. Jed n ak że sprzeczne je s t z god nością adw okata niehonorow anie porozum ienia z adw okatem stro n y p rze ciw nej, choćby nie zostało ono spisane.
26. P r o w a d z e n i e s p r a w n i e s ą d o w y c h . A dw okat może o tw arcie — w w ykonyw aniu sw ego zaw odu adw okackiego — bronić lub opiniow ać przed ciałem ustaw odaw czym i innym różne p ro je k ty ustaw oraz m oże także prow adzić sp raw y w urzędach n a tych sam ych zasadach i w edług ty ch sam ych norm etycznych co w sądach. N atom iast sprzeczne je s t z zaw odem adw okata u k ry w a n ie sw ego c h a ra k te ru jako adw okata lub u ży w anie p o tajem n ie w pływ ów p ry w a tn y c h osób, ja k rów nież ucieka nie się do innych argum en tów niż p raw o i logika.
27. R e k l a m a b e z p o ś r e d n i a i p o ś r e d n i a . Je st niezgodne z zaw odem adw okata zjed n y w an ie sobie k lien teli przez rozsy łanie zaw iadom ień i um ieszczanie ogłoszeń, jak rów nież przez korzystanie z usług akw izytorów . P ośrednie rek lam o w an ie się np. przez podaw anie do p r a s y kom en tarza lub uzyskiw anie w zm ianek w prasie o spraw ach, k tó ry ch adw okat bronił, i daw anie w zw iązku z takim i spraw am i foto g rafii do p rasy , podaw anie w szelkiego ro d zaju w zm ianek i pochw ał do tyczących p row adzenia obrony itp. — uch y biają tra d y c ji zawodu adw o
78 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A N r 5— 8
kackiego i obniżają jego godność. N atom iast dopuszczalne je s t używ anie zw ykłych (kart w izytow ych z oznaczeniem zawodu.
U m ieszczenie nazw iska adw okata w w ykazach dopuszczalne je st w g ran icach n astęp u jący ch : D ane o adw okacie nie m ogą w prow adzać w błąd. P ow inny one zaw ierać nazw isko adw okata i jego w spólników , adres, n u m er telefo n u i rodzaj p ra k ty k i. D opuszczalne jest podanie d a ty urodze nia, ro d zaju posiadanego dyplom u, ty tu łó w naukow ych, piastow anych stanow isk honorow ych, opublikow anych dzieł praw niczych, zajm ow anych -stanowisk nauczycielskich oraz stanow isk w organach a d w o k atu ry i sto
w arzyszeniach praw niczych lub naukow ych. A dw okaci prow adzący p ra k ty k ę w urzędach paten to w y ch m ogą podawać, że są obrońcam i p a te n towym i.
28. W y ł a p y w a n i e k l i e n t ó w b e z p o ś r e d n i e l u b p r z e z a g e n t ó w . Tego rod zaju postępow anie je s t niedopuszczalne. W szczególności nie pow inni adw okaci polować n a klientów , k tórzy m o gliby m ieć praw o do sk argi z różnych ty tu łó w , a narzucać im swoich usług. Nie w olno adw okatow i używ ać agentów i w szelkiego rodzaju pośredników ani też płacić prow izji tym , k tó rzy doprow adzają klien tów do jego k a n celarii. N ie w olno adw okatow i w yn agrad zać policjantów , urzędników są dow ych lub w ięziennych, lek arzy , służby szpitalnej itp. za reko m end o w anie go aresztan to m , ch o rym itp. K ażdy, k to dow ie się o tego rod zaju p rak ty k a ch , a szczególnie każdy członek ad w okatury, pow inien niezw łocz nie zaw iadom ić o ty m w ładze adw okackie, tak by w inny został w k o n sekw en cji u su n ięty z adw o k atu ry .
29. C h r o n i e n i e g o d n o ś c i z a w o d u . A dw okaci pow in ni odw ażnie i b ezstronnie ujaw n iać p rzed odpow iednim i in stan cjam i n ie uczciwe postępow anie członków swego zawodu i n ie pow inni uchylać się od p rzy jm o w an ia sp raw przeciw ko członkom ad w o k atu ry , k tórzy ?j c-
krzyw dzili sw oich klientów . G dyby okazało się w spraw ie, że n astąpiła k oluzja ze s tro n y adw okata, to obowiązkiem każdego członka ad w o k atu ry je s t podać to do w iadom ości w ładz p ro k u rato rsk ich . A dw okaci pow inni po m agać organom ad w o k atu ry w ch ronieniu zawodu p rze d p rzy jm ow an iem w szeregi adw okatów osób nieodpow iednich ze w zględu n a ich poziom m o raln y lu b w ykształcenie.
30. P r z y j m o w a n i e s p r a w . A dw okat pow inien odmówić po p ieran ia sk arg i cyw ilnej lub p rzy jęcia obrony, jeśli je s t przekonany, że spraw a prow adzona jest w yłącznie w oelu szykanow ania lub sk rzyw dze n ia s tro n y p rzeciw nej. Z chw ilą jed n ak , gdy p rzy ją ł pełnom ocnictw o, obo w iązkiem jeg o jest domagać się od sądu rozstrzygnięcia spraw y swego
N r 5— 6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 79
k lie n ta zgodnie z zasadam i praw a. Jego staw ien nictw o p reed sądem św iad czy, że je s t on p rzekonany, iż sp raw a pow inna być przedm iotem o rze czenia sądowego.
31. O d p o w i e d z i a l n o ś ć z a s p r a w ę . A dw okat nie jest obow iązany ani do udzielania porady, ani do w ystępow ania w im ieniu k aż dej osoby, k tó ra chce zostać jego k lientem . M a on p raw o odm ów ić zarów no porady, ja k i p rzy ję cia pełnom ocnictw a. A dw okat d ecy d u je na w łas n ą odpowiedzialność, w k tó ry ch spraw ach chce udzielić porady, jakie s p ra w y chce w nieść do sądu w c h a ra k te rz e skarżącego i w jak ich sp ra w ach chce w ystępow ać w c h a ra k te rz e obrońcy. O dpow iedzialność za do rad z a n ie zaw arcia w ątp liw y ch tra n sa k cji, w noszenie w ątp liw y ch spraw i podejm ow anie w ątpliw y ch obron ciąży n a adw okacie. N ie m oże on uchy lić się od tej odpow iedzialności p rzez pow ołanie się na to, że w ykonyw ał ty lk o polecenie k lienta.
32. Z a s a d n i c z y o b o w i ą z e k a d w o k a t a . Żaden klient, bez w zględu na sw oje stanow isko społeczne czy polityczne, nie może żą dać od adw okata, a żaden adw okat nie pow inien ze swej stro n y ofiaro w ać — usług sprzecznych z praw em , podryw ających a u to ry te t sądu lub zm ierzający ch do koru m p o w an ia osób w y konujących fu n k c je publiczne. D ążeniem ad w o k ata pow inno być zdobycie sobie n iesk azitelnej opinii po w iern ik a pow ierzonych m u interesów p ry w a tn y c h jako osoby zaufania publicznego i jak o uczciwego i lojalnego obyw atela.
33. S p ó ł k i . Spółki adw okackie ,są bardzo rozpow szechnione i są dopuszczalne. Do spółek m ogą przystępow ać ty lk o osoby u p raw n io n e do pro w adzen ia p ra k ty k i adw okackiej. Jeżeli jed en z członków spółki został m iano w any sędzią, nazw isko jego nie m oże n adal figurow ać w firm ie spółki.
Spółki m iędzy adw okatam i a osobam i inny ch zawodów są niedopusz czalne, jeżeli spółka pod jakim kolw iek pozorem m a prow adzić cudze spraw y.
34. P o d z i a ł h o n o r a r i u m . D opuszczalny je s t podział ho n o ra riu m tylko pom iędzy adw okatam i. Podział te n pow inien być oparty n a odpow iednim sto su nk u do św iadczonych usług.
35. P o ś r e d n i c y . S tosunek adw okata do klien ta pow inien być oso b isty i bezpośredni. Nie są uw ażane za in sty tu c je pośredniczące in sty tu cje d o b ro czy nn e udzielające pom ocy niezam ożnym .
A dw okat może być za tru d n ia n y przez organizację, np. zrzeszenie, sto w arzyszen ie, zw iązek zawodowy, w celu udzielenia pom ocy praw n ej w
80 K R O N I K A Z A G R A N IC Z N A N-r 5— 6
spraw ach, w k tó ry ch organizacja ta ja k o całość je9t zainteresow ana. J e d nakże jego obowiązki n ie m ogą obejm ow ać udzielania pomocy p raw n ej członkom tak iej organizacji w ich sp raw ach pry w atny ch.
36. P r z e j ś c i e z e s t a n o w i s k a s ę d z i o w s k i e g o l u b z u r z ę d u . A dw okat nie m oże przyjm ow ać do prow adzenia sp raw , w k tó ry ch b rał udział po p rzed n io ja k o sędzia. To samo dotyczy ty ch a d w okatów , k tó rz y piasto w ali p rzed tem stanow iska urzędnicze.
37. T a j e m n i c a a d w o k a c k a . A dw okat obowiązany je s t zachow ać w taje m n ic y w szystko, czego dow iedział się od klienta. O bow ią zek ten trw a n ad al po zakończeniu stosun k u m iędzy adw okatem a k lie n tem . O b ejm u je on tak że p raco w n ik ó w zatrudnionych przez adw okata. A dw okat nie m oże się p o d jąć p ro w ad zenia spraw y, jeżeli do tego koniecz ne je s t w y k o rzy stan ie lu b u jaw n ie n ie wiadom ości uzyskanych od innego klienta.
Jeżeli adw o k at jest oskarżony p rzez k lienta, m a on praw o ujaw n ić praw d ę w granicach oskarżenia. O bow iązek zachow ania tajem n icy nie ob ejm u je w yp ad k u , gdy k lie n t zaw iadam ia adw okata o swym zam iarze popełnienia przestępstw a. A dw okat m oże w takim w ypadku przedsię wziąć kro ki konieczne do zapobieżenia p rzestęp stw u i ochrony osób, k tó re przez p rze stęp stw o m ogą być zagrożone.
38. Ś w i a d c z e n i a o s ó b t r z e c i c h . A dw okat nie m oże przyjm ow ać w ynag ro d zeń lub innych św iadczeń od osób trzecich bez w ia domości i zgody swego klienta.
39. Ś w i a d k o w i e . A dw okat może porozum iew ać się ze św iad kiem lub osobą m ającą być pow ołaną na św iadka przez stronę przeciw ną w sp raw ie cyw ilnej lub k a rn e j bez p o trzeb y uzyskania zgody stro n y p rz e ciw nej lu b jej adw okata. Jed n ak że obow iązany jest pow strzym ać się od wszelkiego ro d zaju nam ów i sug estii obliczonych na to, by św iadek nie u jaw n ił p ra w d y lub by zeznał niezgodnie z p raw d ą w czasie p rz e s łu c h i w ania go przez sąd.
40. C z a s o p i s m a . A dw okat m oże publikow ać a rty k u ły na tem a ty praw nicze, lecz nie pow inien p rzyjm ow ać pracy w czasopismach, k tó ra polegałaby na u dzielaniu odpowiedzi na p y tan ia dotyczące p raw poszcze gólnych osób.
41. W y k r y c i e p o d s t ę p u l u b o s z u s t w a . Jeżeli ad w okat stw ierdzi, że dopuszczono się p odstępu lub oszustwa, któ re w p ro w a dziły w b łąd stro n ę lub sąd, to p rzed e w szystkim pow inien zawiadom ić o ty m sam ego k lien ta, a jeżeli k lie n t odm aw ia zrzeczenia się b ezp raw n ie
N r 5__6 K R O N IK A Z A G R A N IC Z N A 81
uzyskanego przysporzenia, pow inien w ted y zawiadom ić o ty m osobę po szkodow aną lub jej adw okata, by um ożliw ić im przedsięw zięcie odpo w iednich kroków.
42. W y d a t k i . A dw okatow i nie w olno um aw iać się z k lien tem , że będzie sam ponosił koszty sporu. Może ty lk o w dobrej w ierze zaliczkow o w ykładać koszty, pod w aru n k iem jedn ak , że będą m u one zw rócone.
43. S p i s y a d w o k a t ó w . A dw okat n ie pow inien zezw alać na um ieszczenie swego nazw iska w spisach, k tó ry c h sposób redagow ania i treść nie odpowiada godności zaw odu, a k tó re m ogą w prow adzać p u bliczność w błąd.
44. Z r z e c z e n i e s i ę s p r a w y . A dw okat m oże zrzec się spraw y, k tó rej się podjął, ty lko z w ażnej przyczyny. N aw et zgoda k lien ta nie zawsze uspraw iedliw ia zrzeczenie się. A dw okatow i nie w olno porzucać nie ukończonej spraw y ze szkodą dla sw ojego klien ta, chyba że p o stęp u je tak dla obrony swej godności. Jeżeli k lien t dom aga się prow adzenia sp ra w y w sposób niepraw idłow y lub nieuczciw y albo jeżeli uchyla się u m y śl nie od p rz y ję ty c h obowiązków pokrycia kosztów lub ho n o rariu m , ad w okat upraw n io n y je s t do w ycofania się ze spraw y. P ow inien on jed n a k w odpow iednim czasie uprzedzić klienta, by dać m u m ożność zaangażo w ania innego adw okata. Jeżeli adw okat w ycofał się ze spraw y, pow inien zwrócić tak ą część honorarium , k tó ra nie zn ajd u je po k rycia w w y k o n a nej przez niego pracy.
45. S p e c j a l i ś c i . Zasady powyższe dotyczą w szy stkich gałęzi zawodu adwokackiego. Specjaliści poszczególnych gałęzi nie są w yłączeni od obowiązku stosow ania ty ch zasad.
46. Z a w i a d o m i e n i e o s p e c j a l n y c h u s ł u g a c h a d w o k a c k i c h . Jeżeli adw okat sp ecjalizuje się w u dzielaniu p orad p raw ny ch tylko innym adw okatom w pew nej szczególnej dziedzinie p r a wa, dopuszczalne jest ogłaszanie o ty m w czasopism ach p raw niczych i podobnych publikacjach z zaznaczeniem , że pom ocy p ra w n e j udziela się ty lk o adw okatom . •
47. W s p ó ł d z i a ł a n i e w n i e d o z w o l o n e j p r a k t y - c e. A dw okatow i nie wolno tolerow&ć, by jego usługi zaw odow e lub n a zwisko było używ ane przez jak ąk o lw iek p ry w a tn ą organizację do p ro w adzenia niedozw olonej p rak ty k i.
(opracow ał A. B ą dkow ski, adwokat)
