Z A R Y S H I S T O R Y C Z N Y
KURKOWE BRACTWO STRZELECKIE
W KROTOSZYNIE
K R O T O S Z Y N 2 O 2 2
Ł U K A S Z C I C H Y
RK KU
OWEBRACTWO STRZELECKIEW KRO
TOSZ IE YN
1667-1994
1 6 6 7 - 2 0 2 2
3 5 5 L A T T R A D Y C J I !
Opracował: Łukasz Cichy Korekta: Piotr Rożko
Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie, Muzeum Regionalnego im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie oraz Pawła Bajerleina i Łukasza Cichego
© Copyright by Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Krotoszynie
© Copyright by Łukasz Cichy
Broszurę promocyjną przygotował do druku Łukasz Cichy Nakład 100 egzemplarzy
Wydanie II poprawione
Druk i oprawa: Łukasz Cichy
www.kbskrotoszyn.org kbskrotoszyn1667@wp.pl
www.facebook.com/krotoszynkbs
Okres I Rzeczpospolitej
Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Krotoszynie jest jednym z najstarszych w Wielkopolsce. Nie może równać się z poznańskim bractwem, którego początki sięgają XIII w., jednak jest najstarszym w powiecie krotoszyńskim i szeroko rozumianej ziemi krotoszyńskiej, a także w Okręgu Ostrowskim Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich RP. Na powstawanie bractw duży wpływ miała geografia. Najstarszymi tradycjami mogły poszczycić się bractwa z miast
pogranicznych, a Krotoszyn był takim miastem do 1793 r. oraz w latach 1919-1939.
Do czasów Zygmunta III Wazy nieprzerwaną działalnością w Wielkopolsce mogło pochwalić się zaledwie 7 bractw. To właśnie królowie z dynastii Wazów mieli duży wpływ na powstanie bractw i przypisywanie im roli wojskowo-obronnej.
Za czasów Wazów erygowano 22 bractwa w Wielkopolsce: 4 – za czasów
Zygmunta III, 11 – za czasów Władysława IV i 7 – za czasów Jana Kazimierza. To właśnie za czasów ostatniego z polskich Wazów powstały bractwa w Krotoszynie i w Zdunach.
Na terenie obecnego powiatu krotoszyńskiego istniało 7 bractw, z czego tylko 4 zostały reaktywowane. Najdłuższą historią, poza krotoszyńskim (19 lutego 1667 r.) miało bractwo w Zdunach (8 kwietnia 1667 r.). Później powstało bractwo w Koźminie(16 marca 1690 r.), w Kobylinie (17 maja 1693 r.), w Rozdrażewie (przed 1732 r.), w Sulmierzycach (1758 r.) oraz w Roszkach (1922 r.). Warto wspomnieć, że w dawnym powiecie krotoszyńskim znajdowały się bractwa
w Pogorzeli (1766), w Dobrzycy (1802), w Borku (1858), czy w Korycie-Ligocie- Korytnicy (1929). Podstawowym zadaniem bractw było upowszechnienie
umiejętności posługiwania się bronią, a także obrona murów miejskich w czasie potrzeby. Ta praktyka była modna do lat 70. XVII w.
Dlaczego Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Krotoszynie powstało w 1667 r.?
Problem z odpowiedzią na to pytanie stanowi brak materiałów źródłowych, lecz pewne fakty z historii miasta mogą przyczynić się do pewnych refleksji, iż tradycje i idea założenia organizacji o charakterze wojskowo-obronnej jest co najmniej kilkanaście lat starsza. Krotoszyn został lokowany 25 lipca 1415 r. Przez pierwsze dwa wieki istnienia Krotoszyn nie był zagrożony. XVII w. był bardzo burzliwym okresem w historii Rzeczypospolitej, jednak ani powstania kozackie, ani wojny
z Moskalami, czy z Turkami i z Tatarami nie miały bezpośredniego wpływu na losy miasta. Mieszkańcy odczuli dotkliwie dopiero potop szwedki trwający w latach 1655-1660. Dopiero w okresie potopu szwedzkiego miasto zostało dwukrotnie doszczętnie ograbione i spalone. Był to odwet za udział mieszczan w partyzantce oraz zaangażowanie samego dziedzica Jakuba Hieronima Rozdrażewskiego.
Mieszkańcy grupowali się wówczas samodzielnie i nie mieli możliwości samodzielnej obrony miasta. Najazd i złupienie miasta przyczyniło się też do wybuchu epidemii. To zapewne spowodowało chęć utworzenia organizacji obronnej.
Bractwo strzeleckie w Krotoszynie powstało dzięki dziedziczce Katarzynie Rozdrażewskiej, która wystawiła dokument przed 1667 r. Przywilej zawierał
19 artykułów. Nie znamy dokładnego roku wystawienia przywileju, jednak został on zatwierdzony przez króla Jana Kazimierza dokładnie 19 lutego 1667 r. i od tego dnia liczony jest wiek krotoszyńskiego bractwa. Dokument ten został potwierdzony 25 stycznia 1673 r. przez króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a potem przez kasztelana kaliskiego, dziedzica krotoszyńskiego Franciszka Zygmunta Gałeckiego – 16 stycznia 1695 r. i Michała Turobojskiego, deputowanego dziedzica
krotoszyńskiego Józefa Potockiego – 13 lutego 1728 r. Kolejnych zatwierdzeń dokonali: w 1802 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III i w 1841 r. – jego następca Fryderyk Wilhelm IV. Autor „Strażnicy Kresowej” wątpił w istnienie dokumentu Rozdrażewskiej, twierdząc, że bractwo założył król na prośbę mieszkańców miasta:
„Stąd i obecnie, gdy prosili Nas przez pewnych doradców naszych obywatele Krotoszyna Dostojnej Katarzyny z Bnina Rozdrażewskiej, wojewodziny inowrocławskiej, starościny odolanowskiej byśmy im na wyżej wspomniane Bractwo sztuki strzeleckiej (aby na wszelki wypadek w Rzeczypospolitej mieli mężów w tej sztuce strzeleckiej wyćwiczonych i wykształconych) chcieli zezwolić i takowe założyć…” głosił dokument wystawiony przez Jana Kazimierza. W 1769 r.
ukończono budowę nowej strzelnicy, która znajdowała się na dzisiejszej
ul. Ostrowskiej w Krotoszynie. Do tego czasu bracia wybierali, gdzie mają strzelać.
Lata 1737-1780 są nam dobrze znane, gdyż w Muzeum Regionalnym im.
Hieronima Ławniczaka znajduje się protokólarz z tych lat. Pewne nazwiska mogą się w dalszej części nieznacznie zmieniać, choć są one wiernie przepisane, a zmiana wynika z niedbałości o ich zapisywanie w owym okresie. W 1737 r. we władzach bractwa byli: starszy Jan Trafanowicz, Maciej Olbiński, Maciej Szwojykowicz, Antoni Tomaszewski, Michał Stroński i Sebastian Michałowicz. Chorążymi byli:
Andrzej Dzefelt, Kazimierz Królikowicz i Michał Dzefelt. Znamy też nazwiska pozostałych braci: Michał Baczyński, Swiątowski, Józef Gałęski, Stanisław Augustynowicz,
Jan Rylka, Mikołaj Sędziszewski, Michał Szablewski, Franciszek Trybczyński.
Grzegorz Spychajczyk, Wojciech Jurek, Jan Baytkiewicz, Rzakła, Michał
Szkoradowicz, Kazimierz Obiektowicz, Antoni Zamtywski, Jan Kornober, Andrzej Brzeska, Wojciech Markowicz, Wojciech Kraykoski, Jan Żelus, Jan Błażeski, Józef Roszkiewicz, Wojciech Przybylski, Paweł Nyklewicz, Mikołaj Moskalami,
czy z Turkami i z Tatarami nie miały bezpośredniego wpływu na losy miasta.
Mieszkańcy odczuli dotkliwie dopiero potop szwedki trwający w latach 1655-1660.
Dopiero w okresie potopu szwedzkiego miasto zostało dwukrotnie doszczętnie ograbione i spalone. Był to odwet za udział mieszczan w partyzantce
oraz zaangażowanie samego dziedzica Jakuba Hieronima Rozdrażewskiego.
Mieszkańcy grupowali się wówczas samodzielnie i nie mieli możliwości samodzielnej obrony miasta. Najazd i złupienie miasta przyczyniło się też do wybuchu epidemii. To zapewne spowodowało chęć utworzenia organizacji obronnej.
Bractwo strzeleckie w Krotoszynie powstało dzięki dziedziczce Katarzynie Rozdrażewskiej, która wystawiła dokument przed 1667 r. Przywilej zawierał
19 artykułów. Nie znamy dokładnego roku wystawienia przywileju, jednak został on zatwierdzony przez króla Jana Kazimierza dokładnie 19 lutego 1667 r. i od tego dnia liczony jest wiek krotoszyńskiego bractwa. Dokument ten został potwierdzony 25 stycznia 1673 r. przez króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a potem przez kasztelana kaliskiego, dziedzica krotoszyńskiego Franciszka Zygmunta Gałeckiego – 16 stycznia 1695 r. i Michała Turobojskiego, deputowanego dziedzica
krotoszyńskiego Józefa Potockiego – 13 lutego 1728 r. Kolejnych zatwierdzeń dokonali: w 1802 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III i w 1841 r. – jego następca Fryderyk Wilhelm IV. Autor „Strażnicy Kresowej” wątpił w istnienie dokumentu Rozdrażewskiej, twierdząc, że bractwo założył król na prośbę mieszkańców miasta:
„Stąd i obecnie, gdy prosili Nas przez pewnych doradców naszych obywatele Krotoszyna Dostojnej Katarzyny z Bnina Rozdrażewskiej, wojewodziny inowrocławskiej, starościny odolanowskiej byśmy im na wyżej wspomniane Bractwo sztuki strzeleckiej (aby na wszelki wypadek w Rzeczypospolitej mieli mężów w tej sztuce strzeleckiej wyćwiczonych i wykształconych) chcieli zezwolić i takowe założyć…” głosił dokument wystawiony przez Jana Kazimierza. W 1769 r.
ukończono budowę nowej strzelnicy, która znajdowała się na dzisiejszej
ul. Ostrowskiej w Krotoszynie. Do tego czasu bracia wybierali, gdzie mają strzelać.
Lata 1737-1780 są nam dobrze znane, gdyż w Muzeum Regionalnym im.
Hieronima Ławniczaka znajduje się protokólarz z tych lat. Pewne nazwiska mogą się w dalszej części nieznacznie zmieniać, choć są one wiernie przepisane,
a zmiana wynika z niedbałości o ich zapisywanie w owym okresie. W 1737 r.
we władzach bractwa byli: starszy Jan Trafanowicz, Maciej Olbiński, Maciej Szwojykowicz, Antoni Tomaszewski, Michał Stroński i Sebastian Michałowicz.
Chorążymi byli: Andrzej Dzefelt, Kazimierz Królikowicz i Michał Dzefelt. Znamy też nazwiska pozostałych braci: Michał Baczyński, Swiątowski, Józef Gałęski, Stanisław Augustynowicz, Jan Rylka, Mikołaj Sędziszewski, Michał Szablewski, Franciszek Trybczyński. Grzegorz Spychajczyk, Wojciech Jurek, Jan Baytkiewicz, Rzakła, Michał Szkoradowicz, Kazimierz Obiektowicz, Antoni Zamtywski, Jan Kornober, Andrzej Brzeska, Wojciech Markowicz, Wojciech Kraykoski, Jan Żelus, Jan Błażeski, Józef Roszkiewicz, Wojciech Przybylski, Paweł Nyklewicz, Mikołaj Markciński, Marcin Stroński, Dominik Miszarzek, Józef Zagrodzki, Wojciech Jankowski, Jan Leszyński, Franciszek Bocheński, Szymon Trafrański (?), Wojciech Brykczyński, Wojciech Bagrocki, Bartłomiej Frolichowicz, Tomasz Szymankowicz, Wojciech Szymankowicz i Antoni Twardowicz. W 1739 r. do bractwa wstąpili Andrzej Trafanowicz, Wojciech Markowiak, Michał Skaradowicz, Grzegorz Spychowiak, Stanisław Augustynowicz, Józef Borzecki, W 1740 r. do bractwa dołączyli: Maciej Marcinek, Wojciech Markowiak, Michał Szkaradowiak, Stanisław Szwayleski, Mateusz Spychajczyk, Stanisław Augustynowicz, Stanisław
Brefczyński, Jan Przybylski, Tomasz Maniewicz i Paweł Lyakowwski. W 1742 r.
do bractwa dołączyli: Augustyn Nowakiewicz, Jan Alter, Wawrzyniec
Przyboszowiec, Józef Tomaszewski, Paweł Dzefelt i Grzegorz Sansta (?). W 1743 r.
do bractwa dołączyli: Paweł Tereschyn i Stanisław Płoczyk. W 1744 r. do bractwa dołączył Paweł Swierzczyński. W 1745 r. do bractwa dołączyli Franciszek
Nawrocki, Jan Augustynowicz, Mateusz Śniegocki, Andrzej Szkaradowicz i Jan Szudzielski. W 1746 r. do bractwa dołączyli: Jan Barecki, Bartoszkiewicz i
Wawrzyniec Trafanowicz, W 1747 r. bractwo miało 3 chorągwie, 4 proporczyki, 2 sztandary, 2 bębny i 9 strzelnic, a w 1750 r. - 3 chorągwie, 1 szachownicę, 2 sztandary, 4 proporczyki, 2 bębny i 10 strzelnic. Liczba wydaje się duża, ale nie tyczyło się to strzelnicy z prawdziwego zdarzenia, znanej z obecnych czasów.
Po pierwsze, broń była mniej nośna; po drugie, nie było przepisów regulujących dane strzelania, dlatego najprawdopodobniej były to miejsca, które bracia
wypożyczali do strzelań, a być może nawet we władaniu bractwa. W każdym razie, pierwsza strzelnica, stała powstała w 1769 r. W 1747 r. do bractwa dołączyli: Józef Listowski, Marcin Szkaradowicz, Grzegorz Śniegocki, Kasper Szelejewski, Jan Sauber, Paweł Trawiński, Jakub Szczypkowicz, Wojciech Kurzawski, Zygmunt Dytrych, Franciszek Michałowicz, Mateusz Świętek i Andrzej Januszkiewicz.
W 1748 r. do bractwa dołączyli: Bogusław Meller, Wojciech Nowacki, Jan Listowski i Stanisław Nowacki. W 1750 r. do bractwa przystąpili: Kazimierz Meleszyński, Bogusław Nayman, Bogusław Dedorff, Samuel Faubertt i Marcin Jankowski, a w 1752 r. - Jan Balcewicz. Józef Marcinkowski, Jan Lubecki, Ignacy Marczewski, Augustyn Domaracki, Kazimierz Kistkowskiewicz, Błażej
Kistowskiewicz i Walenty Błażejczyk.
5 maja 1752 r. wydano dokument na bazie dzisiejszej uchwały, który mówił, że po obraniu nowego cechmistrza powinna się odbyć msza św. ku chwale Bożej, ratunku dusz zmarłych braci i obecnością pochodni. Każdy brat miał na to złożyć się po 4 grosze. Każdy zaś z braci miał obowiązek pojawić się pod groźbą kary
24 groszy. Dodatkowo bracia mieli się stawiać z pochodniami na msze kwartalne.
Pod pismem podpisali się: Paweł Kijakowski (cechmistrz), Antoni Tomaszewski, Antoni Twardowicz, Wojciech Bagrocki, Antoni Rosnowski, Wojciech
Szymankiewicz, Gottlieb Neumann i Jan Bogusławski (pisarz).
Z kolei 10 maja 1752 r. zezwolono mieszczaninowi Krotoszyna i piernikarzowi Bogusławowi Szylingowi na szynkowanie piernikiem przy strzelnicy. Miał za to płacić 10 tynf. Prawo to miało dotyczyć też innych piernikarzy, którzy by się znaleźli. Podobne zezwolenie uzyskał 25 maja 1753 r. piernikarz Wojciech Woyniewicz.
19 maja 1752 r. bracia uczestniczyli w ważnym wydarzeniu. Krotoszyn odwiedziła Ludwika Helena z Mniszków Potocka, wdowa po zmarłym rok
wcześniej Józefie Potockim h. Pilawa, wojewodzie kijowskim, hetmanie wielkim koronnym i właścicielu Krotoszyna. Choć datę śmierci Józefa Potockiego przyjmuje się na 16 lub 19 maja 1751 r., to właśnie pisarz bracki zanotował, że wizyta
właścicielki Krotoszyna w dniu 19 maja 1752 r. nastąpiła dokładnie w rok
po śmierci jej męża. Bracia witali swoją panią już od stawu i eskortowali ją aż pod sam dziedziniec zamkowy. Ludwika Potocka na co dzień przebywała w majątku stanisławowskim na dzisiejszej Ukrainie. 24 maja 1752 r. odbyło się strzelanie królewskie, a królem został Marcin Gąsiorowicz, jednak 30 maja królestwo kupił Wojciech Szymankiewicz za 100 czerwonych złotych.
W 1752 r. do bractwa dołączył Mateusz Krerowicz, Bartłomiej Spychalski, Sebastian Augustynowicz i Tomasz Błażejczyk. W 1753 r. do bractwa wstąpili:
Maciej Kołobucki i Szymon Siedlikowski. Zaś w 1754 r. - Mateusz Ambrożkiewicz i Antoni Kotulski (pisarz miejski). W 1755 r. do bractwa dołączył Maciej Marchicki, a w 1756 r. - Bogusław Stanek, Wojciech Cygler i Jan Szmechter. W 1757 r.
do bractwa dołączył Marcin Warszczyński (piwowar i cechmistrz szynkowy)
i Wojciech Kozłowski. W 1758 r. do bractwa przyjęto: Stanisława Kozińskiego (piwowara), Bartłomieja Niklewicza, Marcina Mockiewicza (młynarza), Jana
Królikiewicza (szewca), Macieja Jankowskiego (kowala) i Wojciecha Miszkiewicza (młynarza), a w 1759 r. - Wawrzyńca Błażeyczyka (młynarza). W 1760 r.
do bractwa wcielono: Chryzostoma Szatulskiego, Bartłomieja Szkaradowicza, Jakuba Sobańskiego, Jakub Budzianowskiego, Maychrowskiego, Józefa
Sędziorowskiego i Antoniego Borowskiego. 27 lipca 1760 r. bractwo krotoszyńskie przekazało jako wotum dwie tablice srebrne po wprowadzeniu Bractwa
Przemienienia Pańskiego do kościoła farnego w Kobylinie. W 1761 r. do bractwa przyjęto: Sebastiana Bysławskiego, Walentego Biegańskiego, Józefa Kotulskiego i Stefana Gajewskiego. W 1762 r. do bractwa przyjęto: Dominika Bochenka, Sebastiana Nowackiego, Jakuba Marczyna, Józefa Błażeyczyka i Jana Ciężkiego, w 1763 r. - Stefana Radziszewskiego (organistę) i Jana Wicherkiewicza (młynarza), w 1764 r. - Walentego Brykcego, Jana Jakubowskiego, Jakuba Kamalskiego,
Wojciecha Rochowskiego, Łukasza Sopczyńskiego i Piotra Suszczyńskiego, w 1765 r. - Wojciecha Wybanowicza (?), Jana Sznuglewskiego i Józefa Trafarowicza, w 1766 r. - Jana Cynoromona, Wojciecha Rogalskiego i Stanisława Wiercińskiego, w 1767 r. - Jakuba Brylczyńskiego, Mateusza Ulrycha, Jana Malinowskiego,
Fabiana Nowaczkiewicza, Tomasza Nyklewicza, Jana Rogalskiego, Jana
Niskiewicza, Gottlieba Franckiego, Józefa Szaydzińskiego i Jana Trafarowicza.
W 1768 r. do bractwa przyjęto: Tomasza Strońskiego, Jakuba Augustynowicza i Krzysztofa Hubka. W 1769 r. do bractwa przyjęto: Jana Sakulskiego, Michała Zambolta i Kaspra Opielińskiego. W 1770 r. do bractwa przyjęto: Stanisława Kamalskiego, Jędrzeja Lorkiewicza, Johanna Krystiana Depkiewicza, Marcina Wicherkiewicza, Andrzeja Szkaradowicza, Ignacego Nawrockiego, Jana
Andrzejewskiego i Wojciecha Wielamowskiego. W 1773 r. do bractwa przyjęto:
Mikołaja Nowaczkiewicza, Szymona Obregtowicza, Stanisława Dyklewicza i Macieja Binera. W 1774 r. do bractwa przyjęto: Wojciecha Marchwickiego, Józefa Kornatowicza, Łukasza Sikorskiego i Bosusława Nyczkę. W 1776 r. do bractwa przyjęto: Franciszka Gąsiorkiewicza, Jana Boreckiego, Jana Tyliusza (szewca),
Wojciecha Obiegłowicz, Stanisława Szydłowskiego, Szymona Rogowicza i Kajetana Twardowicza, Fabiana Jędrzejewskiego, Szymona Stumplewskiego i Sebastiana Warszyńskiego.
Warto streścić wspomniane artykuły nadane i potwierdzane przez kolejnych właścicieli miejskich. Pierwszyz nich mówił o wolności i libertacji bractwa. Z kolei króla kurkowego, zwalniał od wszelkich egzekucji pańskich i dworowi należytych, a także czynszów, słodów piwnych, gorzelnianych, solach, zbożach, jatkach
rzemieślniczych, czy wszystkich innych. Mówiąc krótko, właściciele uwolnili króla kurkowego od wszelkich podatków, czego obecnie władze miejskie nie uznają.
Po drugie, każdy kto chciał wstąpić do bractwa strzeleckiego musiał posiadać Ius Civitatis, czyli mówiąc krótko obywatelstwo, musiał zapłacić 1 złoty wpisowego, a ciągu tygodnia kolejne 3 złote na rzecz bractwa i dwa funty wosku. Od opłat na rzecz bractwa w postaci wosku zwolniono burmistrza Adama Staweckiego, wójta Mikołaja Waniera, a także radnych: Szymona Paiewskiego, Stanisława Rogackiego, Izydora Lenarczyka, Mateusza Daiewskiego oraz landwójta Jakuba Latoskowicza, Dzięki temu mamy wykaz, oczywiście niepełny członków bractwa z pierwszego okresu jego działalności. Trzeci artykuł mówił, aby bractwo nabożeństwo
odprawiało, chodziło na msze i procesje, a przy każdej schadzce i święta uroczyste bracia mieli wpłacać po 3 grosze. Z kolei podczas święta Bożego Ciała, jak
i Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego każdy brat zobowiązany był stawić się ze strzelbą porządną na "tryumf" pod groźbą 24 groszy grzywny. Czwarty artykuł zakładał strzelanie w poniedziałek wielkanocny (jeśli pogoda przeszkadzała,
strzelanie przesuwało się na inny dzień). Strzelanie miało odbywać się na 100 łokci
„albo więcej iak się tam będzie podobało”. Piąty artykuł zakładał, aby strzelano z dwóch własnych rusznic, a nie pożyczonych. Jeśli wyszłoby, że ktoś strzela z pożyczonej, miał być niedopuszczony do strzelania. Szósty artykuł zakładał, że bractwo powinno mieć starszych i sześciu stołowych, a potem powinno prosić burmistrza i radnych, żeby ich zatwierdzili. Siódmy artykuł zakładał, że gdy
przyjdzie strzelanie do tarcz, lub jakiegoś malowanego elementu tam, mieli bracia po obiedzie u starszego, po wybiciu w bęben udać się na strzelnicę i tam wziąć udział w Strzelaniu. Mieli zaprosić burmistrza i króla Polski. Najpierw miał strzelać król, potem burmistrz, a na końcu starszy. Jak wiemy z historii miasta, jedynym królem odwiedzającym Krotoszyn był Zygmunt III Waza, ale wówczas bractwo jeszcze nie istniało (jego syn Jan Kazimierz zatwierdził pierwsze prawa).
Pierwszego dnia, czyli w poniedziałek każdy miał strzelać po trzy razy, kolejnego dnia po obiedzie wyszedłszy na strzelnicę z chorągwią i bębnem również po trzy razy i jeżeli ktoś trafił cel lub był najbliżej celu, miał został królem kurkowym.
Bracia mieli go zaprowadzić do jego domu, gdzie on miał wystawić kolację, a także do czterech beczek piwa wystawić. Ósmy artykuł mówił o posiadaniu dwóch
młodszych braci przysięgłych, którzy mają doglądać prawidłowości strzelania, czyli po prostu chodziło o sędziów danych zawodów. Dziewiąty artykuł mówił o tym, że jeżeli ktoś utrafi cel pierwszego lub drugiego dnia, ten królem ma zostać, nawet jeżeli inni nie zdążyli strzelać. Dziesiąty artykuł określał dokładnie pozycję
strzelecką, czyli rusznica miała być przyłożona do barku i twarzy w pozycji stojącej.
Za schowanie lub zniszczenie broni bratu, winny powinien być ukarany grzywną 24 groszy. Jedenasty artykuł mówił o tym, że król ma być szanowany, uczciwy
i schludny. Ma też nosić klejnoty królewskie. Artykuł dwunasty mówił
o intronizacji, która miała rozpocząć się od bicia w bęben, po czym król ze świtą miał udać się do kościoła, a gdyby kogoś nie było miał zapłacić grzywnę 24 groszy.
Msza miała być opłacona z kasy brackiej. Artykuł trzynasty uwalniał króla
od wszelkich podatków na cały rok, od Rzeczpospolitej, miast królewskich, stacji i lóż żołnierskich. Artykuł czternasty mówił o depozycie łańcucha królewskiego w domu króla, z zaręczeniem dwóch mężów. Po roku miał oddać łańcuch
z ufundowanym przez siebie detalem, co najmniej srebrnym. Artykuł piętnasty mówił o poszanowania statutu. Bracia mają się zachowywać uczciwie, nie czynić zwad i nie prowokować innych. Za każdą bójkę mieli płacić 24 grosze grzywny.
Szesnasty artykuł nakreślał spotkanie walne braci, na dwa tygodnie przez
świątecznym strzelaniem. Bracia mieli debatować nad miejscem strzelania, Mieli też ufundować klejnot cynowy, rękawice z łosia albo wieniec, który będzie nagrodą w zawodach. Klejnot cynowy miał być za pierwsze miejsce, rękawice za drugie, a wieniec za trzecie miejsce. Po strzelaniu bracia mieli udać się do starszego bractwa, gdzie mogli wspólnie beczkę piwa wypić, którą ufundowało bractwo. Jeżeli ktoś chciałby wypić więcej, miał się sam na to złożyć. Artykuł siedemnasty zawieszał działalność rzemieślniczą króla. Osiemnasty artykuł mówił o konsekwencjach w braku strzelania. Ten nie mógł, nawet mieszkający w mieście, posiadać zwierząt, ani łowić ryb w stawach do mili od miasta, a gdyby to uczynił, miał zapłacić kamień wosku. Te artykuły zatwierdził 16 stycznia 1695 r. Franciszek Zygmunt Gałecki, kasztelan kaliski, bydgoski, starosta solecki, pan na Krotoszynie przy potwierdzeniu praw nadanych przez Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a tekst zapisał Michał Turowski, sędzia grodzki watecki, 10 lutego 1718 r. na zamku w Krotoszynie.
Józef Potocki h. Pilawa, nabywszy Krotoszyn, wprowadził nowe prawo, które dotyczyło też braci kurkowych. „Ponieważ bractwo strzeleckie cieszy się
przywilejem Jego Król. Mości, więc wedle starodawnego zwyczaju zachowuje się je z tym dodatkiem, aby przez dwa dni świąteczne (Zielonych Świątek) i o farynę, t. j. o sławę lub jakąś nagrodę strzelali zwyczajem innych miast, a trzeciego dnia, aby o królestwo kończyli. Ponieważ zaś przez wyrażone dni trzy »trafy« (strzały) co dzień na zamek należą, gdyby kto z poręki JW. Imci P. Wojewody kaliskiego Dobrodzieja cel ustrzelił, tedy najbliższemu »trafarze« (celnemu strzelcowi) za cenę dowolną ubity trafer (celny strzał) zbyć powinien. A ten, jeżeliby nie był
z piwowarskiego bractwa, drugiemu po sobie najbliższemu z bractwa
piwowarskiego trafarze ustąpić ma. W nagrodę królestwa postanawia się przywilej niepłacenia podatków od 24 piwowarków, tudzież od innych, tak publicznych, jako i zamkowych prywatnych podatków wolnym być ma w myśl orzeczeń przywilei.
Jeżeliby zaś więcej nad to postanowienie robił, tedy płacić będzie powinien” – możemy wyczytać w akcie Potockiego. Świadczy to o tym, że królami kurkowymi byli przeważnie bogaci piwowarowie, którzy trenowali w okolicznych lasach miejskich, gdzie mieszczanie mieli prawo swobodnego polowania na wszelaką zwierzynę.
Ciężko określić losy krotoszyńskiego bractwa w XVIII w. Na pewno sporym utrudnieniem w działalności były pożary miasta, czy epidemie trwające W czasie największej znanej nam epidemii trwającej w latach 1708-1710 i potem w latach 1711-1712 w Krotoszynie zmarła niemal połowa mieszkańców, czyli 1050 katolików i ok. 400-500 Żydów. Kolejna epidemia nadeszła w 1713 r., lecz nie znamy dokładnie jej skutków. W 1774 r. Krotoszyn trawiony był przez wielki pożar.
Spłonęła wówczas dzielnica żydowska wraz z synagogą, wieża ratusza, kościół farny i ulica Kaliska (dziś ul. Kaliska i al. Powstańców Wielkopolskich). To
wszystko potęgowane sytuacją polityczną w kraju powodowało wielki kryzys. Nie mamy dokładnych informacji, jednak wiemy, że w pobliskim Gostyniu tamtejsze Kurkowe Bractwo Strzeleckie w latach 1740-1745 nie organizowały
ze względów finansowych żadnych zawodów, a strzelnica popadała w ruinę.
Drugi rozbiór Polski, spowodował włączenie ziemi krotoszyńskiej w skład Królestwa Prus w 1793 r. Krotoszynianie zrzeszeni w bractwie strzeleckim brali udział w działaniach niepodległościowych i powstaniach narodowo-wyzwoleńczych.
Prusacy szybko postanowili przejmować bractwa pod względem narodowościowym.
Wśród takich dominowania narodowościowego możemy wymienić bractwa
w Lesznie, w Rawiczu, w Bojanowie, w Poniecu, w Piaskach, a w naszym powiecie – w Zdunach. Krotoszyńskie bractwo jeszcze przez długi czas zachowywało
charakter polski, kultywowało postawę patriotyczną i dawne zwyczaje oraz manifestowało polskość.
Dokładne cele i statuty przypomina dokument pn. „Ustawy Bractwa
strzeleckiego w Mieście Krotoszynie” z 4 marca 1841 r. Jego celem było ćwiczenie młodzieży w strzelaniu, a z czasem godność pobytu w nim urosła do pewnej rangi.
Bractwo starało się o wzrost towarzyskiej zabawy i stateczności. Oficjalna nazwa tej organizacji brzmiała: „Bractwo strzeleckie miasta Krotoszyna”. Składało się z członków: porządkowych, nadzwyczajnych i honorowych.
Osoba, która chciała być członkiem porządkowym, czyli w dzisiejszym rozumieniu „zwykłym”, musiała być wyznania chrześcijańskiego, posiadać obywatelstwo Krotoszyna oraz być „nieskazitelnego mienia”. Kandydat musiał uzyskać większość głosów bractwa na spotkaniu kwartalnym, a potem wnieść wkupne. Po wpłaceniu 5 talarów do kasy następowało wpisanie członka do towarzystwa. Z kolei po opłaceniu kolejnych 3 srebrnych groszy
(1 talar = 30 srebrnych groszy w latach 1821 - 1873) nowy członek uzyskiwał egzemplarz wspomnianej ustawy bractwa. Składki wynosiły 10 srebrnych groszy rocznie, w dwóch ratach do 1 kwietnia i 1 października każdego roku. Trzykrotnie upomnienie niepłacenia składek skutkowało wykluczeniem członka przez
przełożonych (zarząd) bez konieczności głosowania całego bractwa. Członkowie honorowi zwolnieni byli z płacenia składek. Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Krotoszynie posiadało wówczas budynek przy ul. Rawickiej nr 626. Na terenie posiadłości znajdował się dom, sala, stajnia zajezdna i bydlęca, ogród owocowy i warzywny oraz rola na cztery staje długości i cześć Łańcuchy: królewski, marszałkowski i rycerski zagonów szerokości. Nie wiadomo od kiedy
nieruchomości wchodziły w skład bractwa, być może od pocz. XIX w., lecz
Bractwo Strzeleckie postanowiło wynająć 21 listopada 1844 r. posiadłość na okres sześciu lat. Dlaczego? Powód jest bardzo prosty. 30 marca 1842 r. Bractwo
Strzeleckie wzięło kredyt hipoteczny na tę właśnie inwestycję i by go spłacić konieczny był wynajem. Kto go wynajął i na jak długo? Tego nie wiemy, jednak licytacja musiała okazać się skuteczna, bowiem brak kolejnych dokumentów w sprawie najmu.
Właśnie 30 marca 1842 r. sekretarz prywatny Karol Sieradzki w imieniu Bractwa Strzeleckiego, zwanego w owym okresie również Towarzystwem Strzeleckim lub Giełdą Strzelecką, stawił się przed Wilhelmem Neiweiserem,
asystentem registralnym Sądu Ziemsko-Miejskiego by zaciągnąć kredyt hipoteczny.
Pod hipoteką podpisało się 57 braci, prawdopodobnie wszyscy. Byli to: Karol Arndt, Karol Biedermann, Gottlieb Bauer, August Becker, Heinrich Brünck, August
Frantyke, Samuel Fabisch, Maciej Gąsiorkiewicz, Jan Görlich, Daniel Grunert, Antoni Grzybowski, August Guillermann, Friedrich Gitschel, Gregor Hoffmann, Gottlieb Hoffmann, Gabriel Hoffmann, Józef Hauschild, Antoni Jankiewicz, Gottlieb Ibsch, Ferdinand Hartmann, Piotr Jankiewicz, Leon Kaniewski, Antoni Klarowicz, Ernst Knappe, Jan Klarowicz, Jan Malinowski, Antoni Mądroszkiewicz, Samuel Martini, Gottlieb Mattibe, Franciszek Klarowicz, Jan Nowacki, Wilhelm Neumann, Szymon Namysłowski, Mateusz Ottomankiewicz, Stefan Paszkiewicz, Ignacy Piękniewski, Ferdinand Plutz, Julius Reinberger, Józef Rzymianowicz, Wilhelm Reiche, Friedrich Rosdeutscher, Jakub Stefański, Ernst Jaeschke, Friedrich Schubert, Eugen Scholz, Ernst Scholz, Gottlieb Simon, Walenty Sikorski, Wojciech Smodlibowski, Wilhelm Süssmann, Karol Trawiński, Wilhelm Weissner, Karol Vogt, Stanisław Wagner, Mateusz Wojciechowski, K. Langner i A. Langner.
W ramach hipoteki została zarezerwowana wspomniana posiadłość oznaczona numerem hipotecznym 1 serwis 626. Gdyby przez 6 lat raty i prowizja nie były spłacane, wówczas można było zająć nieruchomość, sprzedać ją i koszty
wyegzekwować. Pożyczono kwotę 1200 talarów z prowizją po 5 talarów rocznie.
Po co był ten kredyt? Otóż z tych funduszy wybudowano drugą w historii bractwa strzelnicę przy ul. Rawickiej w tzw. lasku brzozowym. Znajdowała się ona naprzeciw dzisiejszego budynku PGKiM-u. Jej funkcjonowanie zmalało po wybudowaniu trzeciej strzelnicy, ale z relacji ustnych wiemy, że była używana jeszcze po II wojnie światowej. Nie wiemy kiedy bractwo spłaciło długi, ale
możemy mniemać, że popadło w kłopoty finansowe, bowiem 28 października 1871 r. ustalono spłacenie długów, a potem zaciągnięcie kredytu hipotecznego w Banku Hipotecznym Meiningen, a z tego spłacenie długów hipotecznych u niejakiego Bamgarskiego.
W tym też roku podjęto decyzję o zburzeniu sali na posesji przy ul. Rawickiej, a w jego miejscu wybudowanie sklepu. Być może sala była też na strzelnicy?
W 1869 r. KBS liczył 90 członków, byli to: August Becksch, Jan Budziński, Franciszek Błażejczyk, Ryszard (?) Błażejczyk, Friedrich Biedermann, Ludwig von Cierniewski, Andrzej Ciężki, Andrzej Cybiński, Johann Dreger, Friedrich Elsenmüller, Heinrich Einspom, Mark Grenade, August Gracher, Marcin Gałecki, Joseph Hauschil, Mathias Honsch, Mark Hübscher, Wilhelm Hartwig, Józef Józefowicz, Berthold Ibsch, Karl John, Leopold Jankiewicz, Jan Jankiewicz, Wilhelm Kaulc, Karl Kriefield, Carl Kruppe, Józef Krzewicki, Jan Klarowicz, Sebastian Langner, Friedrich Litschke, Jan Malinowski, Walenty Malinowski, Dominik Marchwicki, Jan Marchwicki, Jakub Mintus, Maurycy Mosme, Antoni Mądroszkiewicz, Feliks Mądroszkiewicz, Mathias Mann, Franciszek Nebeski,
Antoni Nowaczkiewicz, Jakub Nowaczkiewicz, Tomasz Noga, Karol Niedzielski, Wilhelm Nol (?), Grzegorz Piękniewski, Ferdinand Plutz, Zygmunt Palczewski, Zygmunt (?) Przygoda, Mateusz Piękniewski, Julius Reinlanger, Friedrich
Rosenschker, Franciszek Reiter, Antoni Reiter, Gottlieb Reiche, Jan Sobkowski, Walenty Sikorski, Karol Sieradzki, Teodor Sieradzki, Kurt Schwengler, Andrzej Suwalski, Antoni Stefański, Chryzostom Skałowski, Michał Siekielski, Reinchard (?) Schulz, Roland Simon, August Strabicke, Jakub Smertkowski (?), Leon
Stefański, Otto Fraichmians, Kacper Urbanowicz, Franciszek Urbanowicz, Walenty Urbański, Simon Wagner, Jürgen Lehmer, Ignacy Klarowicz, Antoni Błaszczyński, Jan Reiter, Joseph Mentzfeld, Karl Kamsler, Juliusz Przygoda, Jakub Krzewicki, Emil Franzke, August Liebchen, Jan Jasiński i Antoni Smodlibowski.
Kolejna fala germanizacji miała miejsce w II poł. XIX w. Warto przytoczyć pewną historię z koźmińskiego bractwa. Od końca XIX w. każdy nowy król
zielonoświątkowy przyczepiał do łańcucha kolejny medal. Najczęściej królowie przyczepiali medale z wizerunkami polskiego orła, Matki Boskiej Częstochowskiej lub napisami „Królowo Korony Polskiej, módl się za nami”, „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie” itd. O wiele trudniejszą sytuację miało bractwo kobylińskie, które na pocz. XX w. nękane były procesami wytaczanymi przez władze miasta.
Procesy, który rozpoczęły się w 1902 r., a zakończyły zwycięstwem bractwa spowodowały spore problemy finansowe i doprowadziły do jego ruiny. Wszystko zaczęło się od malowaniu na tarczach wizerunku cesarza Wilhelma II w ciele lwa przyciskającego do ziemi ciało Polaka. W wyniku konfliktów narodowościowych Niemcy przejęli bractwo w połowie XIX w. Dopiero pod koniec XIX w. polscy rzemieślnicy i kupcy zdobyli większość w bractwie, a w 1909 r. utworzono
konkurencyjną Niemiecką Gildię Strzelecką, którą wspomagał finansowo magistrat.
Pełną swobodę bractwo uzyskało dopiero po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości. W 1901 r. doszło do niekomfortowej sytuacji. Na ok. 70 członków było tylko 12 Niemców, ale gdy podczas intronizacji ktoś powiedział po polsku nowy król niejaki Hoensch odparł "Hier wird nur deutsch gesprochen" rozpętała się afera, o której donosiły media wielkopolskie.
Na terenie Krotoszyna bractwo kurkowe określane było przez miejscowych mianem giełdy strzeleckiej. W 1909 r. uchwalono nowy statut zmieniający prawa z 1841 r. W przeciwieństwie do poprzednika został on wydany jedynie w języku niemieckim. W tym okresie starszym bractwa był Steffen, a pisarzem Titze, a rok później pisarz był ten sam, ale starszym był G. Schmidt. W 1919 r. przewodniczył jej mistrz kuśnierski Gustaw Müller.
KBS w okresie międzywojennym
W okresie II Rzeczypospolitej, a konkretnie po walkach o niepodległość zaczęto myśleć o bractwach strzeleckich, szczególnie o tych najmniejszych,
będących w ciężkich sytuacjach finansowych. Z inicjatywy poznańskiego bractwa z Janem Łukczakiem na czele powstała idea zjednoczenia bractw w I poł. 1922 r.
7 sierpnia 1922 r. w sali poznańskiego „Bazaru” spotkało się 133 delegatów reprezentujących ponad 7000 członków. Obradami kierował Stanisław Nowicki.
To wtedy powstało Zjednoczenie Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polskich.
W skład zjednoczenia wchodziły bractwa z województwa poznańskiego
i z pomorskiego oraz ze Śląska. Władzą zjednoczenia był coroczny zjazd, który odbywał się razem z zawodami strzeleckimi. Kolejne zjazdy odbywały się w II - Poznaniu (1924), III - Grudziądzu (1927), IV - Poznaniu, V - Katowicach (1932), a VI miał odbyć się w Gdyni w 1940 r., jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany. W 1927 r. zmieniono nazwę na Zjednoczenie Kurkowych Bractw Strzeleckich RP i taka nazwa funkcjonuje do dnia dzisiejszego. VI zjazd odbył się dopiero w Poznaniu w 1991 r. Kolejne kongresy odbywały się w Bytomiu (1992), Śmiglu (1993), Kórniku (1994), Stargardzie Gdańskim (1995), Krakowie (1997), Marszewie (1998), Szamotułach (1999), Tucholi (2000), czy Wrześni (2001).
Po odzyskaniu niepodległości stwierdzono, iż niemiecki statut kłóci się z prawem polskim. Starosta w piśmie do wojewody poznańskiego 28 września 1920 r. stwierdził, że bractwo w Kobylinie spolszczono, bractwa w Dobrzycy i Rozdrażewie przyjęły nowe statuty, a bractwo w Krotoszynie nadesłało statut i czekało na opinię. W tym czasie bractwo borykało się jednak z problemami organizacyjnymi, bo starosta Wadyński 25 października 1921 r. informował
wojewodę, że bractwo mimo upomnień jeszcze nie wysłało poprawionego statutu.
Dokument ten starosta otrzymał w roku kolejnym i 22 lutego 1922 r. przesłał go do wojewody. Później wojewoda upominał starostę, a starosta - bractwo o
nadesłanie porządnego i uzupełnionego protokołu z walnego zebrania. To odbyło się 25 maja 1922 r. Na łączną liczbę 136 członków, obecnych było 83 z nich. Ustalono też liczbę medali na łańcuchach dla króla, marszałka oraz trzech rycerzy. Prezesem był wówczas Z. Błażejczyk. Po wielu perturbacjach formalnych naczelnik Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego Wojewody Wielkopolskiego (podpis nieczytelny)
zatwierdził w końcu statut bractwa 18 września 1922 r. Wracając jednak do okresu międzywojennego. 13 sierpnia 1927 r. odbył się V Zjazd Delegatów i II Kongres Zjednoczenia w Grudziądzu, gdzie akces do dołączenia do organizacji zgłosiły bractwa z Budzynia, Kalisza, Kłecka, Margonina, Odolanowa, Obry, Rogoźna, Sierakowa, Witkowa oraz ze Zdun i z Krotoszyna. Wtedy wyodrębniono z Okręgu Poznańskiego, Podokręgi: Leszczyński, Szamotulski i Ostrowski, w skład którego weszły bractwa z powiatu krotoszyńskiego. Samodzielne okręgi, w tym Okręg Ostrowski wyodrębniono 23 marca 1928 r. podczas VII Zjazdu Delegatów w Inowrocławiu. W tym samym zjeździe Okręg Ostrowski reprezentowało 100 członków i 5 sztandarów, z czego 12 członków ze sztandarem pochodziło z KBS w Krotoszynie, a 10 członków ze sztandarem z KBS w Koźminie. Swoich przedstawicieli z bractw z terenu powiatu nie przysłały KBS w Kobylinie, KBS w Rozdrażewie i KBS w Sulmierzycach. Nie ma z kolei informacji o KBS w Zdunach. Prawdopodobnie wtedy bractwo zaprzestało działalności.
KBS działało prężnie w okresie międzywojennym. Niestety nie mamy za dużo informacji z I poł. lat 20. XX w. 27 maja 1926 r. odbyło się strzelanie do tarczy królewskiej. Na 498 strzałów, aż 20 osób wystrzeliło 12-stki. Królem kurkowym został inżynier Wacław Kamiński, marszałkiem – restaurator Jan Gałęski, a rycerzami – Radziejewski, Cieślicki i Nowakowski.
Między 8 a 15 maja 1927 r. na Strzelnicy Miejskiej w Ostrowie odbyło się I Strzelanie Podokręgu Ostrowskiego. Uroczystość rozpoczęła się 8 maja
o godz. 8:00. Zebranych przywitał pluton honorowy Bractwa Strzeleckiego, a potem odbyło się nabożeństwo. Po nabożeństwie odbyła się na rynku defilada przed
władzami. Później do śniadania usiadło 250 braci, a potem zaczęły się zawody strzeleckie. W międzyczasie bracia mogli posłuchać koncertu w Ogrodzie
Strzeleckim, cy zabawić się w Teatrze Miejskim. 15 maja o godz. 19:00 zawody zakończyły się. Królem Podokręgowym został Skrzypek z Krotoszyna, I Rycerzem - Rudnicki z Odolanowa, a II Rycerzem - Szubert z Ostrowa. Oddano salwy
honorowe, a o 22:00 odbył się bal królewski, podczas którego nagrodzono braci tytułami, które wręczył burmistrz Ostrowa Musielak. Krzyże z tarczy królewskiej powędrowały zaś do prezesa Michała Szycha z Krotoszyna (44 pierścienie - IV miejsce).
3 lipca 1927 r. bracia kurkowi wzięli udział w Zjeździe Delegatów
i I Strzelaniu Okręgu Poznańskiego Zjednoczenia Bractw Strzeleckich RP. Zawody odbyły się na strzelnicy Bractwa Strzeleckiego w Jarocinie. W konkurencji L.
Borowicz zajął 9 miejsce, a zwycięzcą strzelania do Tarczy Królewskiej Okręgu Poznańskiego okazał się Wojciech Jarczyński z Koźmina. Tytuły obu rycerzy
powędrowały do braci z Poznania. Królem kurkowym w 1927/1928 był Konrad Nowakowski, Marszałkiem - Skolik, I rycerzem - Lesialski, II rycerzem - Jan Gałęski, a III rycerzem - W. Skrzypek. Na 96 strzelających 18 osób wystrzeliło 12-kę. Do Zjednoczenia Bractw Strzeleckich R.P. przystąpiło w latach 20. XX w.
111 bractw. Kobylin, Krotoszyn, Koźmin oraz Zduny. Zarząd informował, że sprawa wielu bractw nie doznała jeszcze załatwienia, a spoczywa w instancjach okręgowych.
9 lipca 1927 r. bracia wzięli udział w III Zjeździe Delegatów Okręgu
Poznańskiego Zjednoczenia Bractw Strzeleckich we Wrześni. Podczas zjazdu głos zabrał dr Stefan Budzyński, który pełnił funkcję ławnika Zarządu Okręgu
Poznańskiego Zjednoczenia Kurkowych Bractw Strzeleckich R.P. Po zjeździe w dniach 10-13 lipca odbyło się III Strzelanie Okręgu Poznańskiego we Wrześni.
W czasie 22 godzin strzelania, do 16 tarcz oddano 11 456 strzałów. Tym razem królem został Woźniak z Murowanej Gośliny, I rycerzem - Edmund Radomski z Poznania, a II rycerzem Ciesiółka z Koźmina. Wśród 8 najlepszych strzelców do Tarczy Królewskiej uhonorowano m.in. Nowakowskiego z Krotoszyna, czy Rybakowskiego z Koźmina. W strzelaniu o puchar wędrowny z tarczy
honorowej Okręgu Poznańskiego wśród najlepszych byli m.in. Ciesiółka z Koźmina, czy Talarczyk z Krotoszyna.
6 lipca 1930 r. delegacja braci gościła podczas 200-lecia Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Ostrowie. Bractwo krotoszyńskie reprezentował podczas przemowy Kończak, a kobylińskie - Voelkel.
Warto zwrócić uwagę na pewien ważny szczegół. Wszelkie statuty określały naszą organizację, jako Bractwo Strzeleckie miasta Krotoszyna. Dopiero 7 stycznia 1933 r. w wyniku przerejestrowania zmieniono nazwę na Kurkowe Bractwo
Strzeleckie w Krotoszynie. W tym okresie prezesem był Michał Szych, sekretarzem Franciszek Lesiński, a w zarządzie znaleźli się również: Borowicz, Stanisław
Cugier, Władysław Rogowski i Franciszek Talarczyk. W procesie rejestracyjnym trzeba było przekazać nowy statut i protokół z walnego zebrania, podczas którego go ustalono, a odbył się 21 marca 1932 r. i walnego zgromadzenia z 30 czerwca 1932 r.
Nasuwa się pytanie skąd takie nagłe zmiany? Być może na początku lat 30. XX w.
bractwo borykało się z problemami wynikającymi z kryzysu ogólnoświatowego i zaprzestało działalności, lecz jest to jedynie hipoteza. Rejestracji w Sądzie
Grodzkim w Krotoszynie dokonali: Michał Szych, Ignacy Cieślicki, Franciszek Lesiński, Antoni Szych, Stanisław Cugier, Sylwester Pflanz, Paweł Pawlak,
Walerian Rogowski, Kazimierz Szczuraszek, Ignacy Jandziński i Józef Włodarczak.
Pismo o rejestrację wystosowano 2 grudnia 1932 r. Na zebraniu walnym
sprawozdanie złożył prezes Mieczysław Kończak, dodając, że praca była bardzo utrudniona. W tym czasie sekretarzem był Franciszek Lesiński, skarbnikiem Wojciechowski, a strzelmistrzem Reiter. Z kolei przewodniczącym komisji rewizyjnej był Antoszkiewicz. Protokół nie mówi o treści, lecz o samym fakcie dyskusji, jednak wiemy z niego jedynie, iż bractwo posiadało wówczas strzelnicę przy ul. Rawickiej 1 oraz zadłużenie finansowe. W tym czasie odeszli członkowie:
Leon Jankiewicz, Ludwik Nowak i Jan Rajewski, a Władysław Pilarski poprosił o zawieszenie go w prawach członka. Podczas zebrania wybrano również nowy zarząd. Prezesem został Michał Szych 25 głosami, Mieczysław Kończak uzyskał 19 głosów, Józef Włodarczak 1 głos, Kopydłowski 1 głos i Antoni Szych 1 głos, a 2 głosy były nieważne. Wiceprezesem został Józef Włodarczak 36 głosami.
Franciszek Lesiński został sekretarzem 31 głosami, a jego zastępcą Walerian Rogowski 29 głosami. Skarbnikiem został Kazimierz Szczuraszek 34 głosami.
Komendatem został Antoni Szych, zastępcą Stanisław Cugier, strzelmistrzami zostali: Paweł Pawlak i Sylwester Pflanz, a ławnikami: Ignacy Jandziński i Paweł Pawlak. W skład komisji rewizyjnej weszli: Antoni Antoszkiewicz, Leon Borowicz i Stanisław Lisiak. Oficererm pocztu sztandarowego został Stanisław Cugier, jego zastępcą Skowroński, a chorążym Grzechowiak. Z kolei pierwszych podchorążym został Wilgocki, drugim podchorążym Swoboda, a ich zastępcami: Sikorzyński i Kurzawski. W 1933 r. Kurkowe Bractwo Strzeleckiego w Krotoszynie liczyło 92 członków. 27 października 1933 r. uchwalono nowy statut, a podpisali się pod nim:
Leon Borowicz (kierownik techniczny browaru), Franciszek Lesiński (kupiec), Józef Nogaj (urzędnik), Sylwester Pflanz (kupiec), Antoni Szych (kupiec), Stanisław Sękowski (urzędnik), dr Stefan Budzyński (lekarz), Stanisław Lisiak (kasjer), Stefan Skowroński (zegarmistrz), Edward Korbasiewicz (fryzjer), Michał Szych (kupiec), Hipolit Becharski (kontroler), Franciszek Wieczorek (dyrektor banku), Władysław Sękowski (obuwnik), Józef Włodarczak (kupiec) i Kazimierz Szczuraszek
(księgowy). Od 1933 r. zarząd wyglądał następująco: prezes Michał Szych, wiceprezes Józef Włodarczak, sekretarz Franciszek Lesiński, zastępca sekretarza Walery Rogowski, skarbnik Kazimierz Szczuraszek, komendant Antoni Szych, strzelmistrz Paweł Pawlak, pierwszy radny Stefan Skowroński i drugi radny Albin Wiatrolik. W 1935 r. zmienił się zarząd. Prezesem nadal był Michał Szych,
wiceprezesem Józef Włodarczak, sekretarzem Stanisław Lisiak, zastępcą sekretarza Franciszek Lesiński, skarbnikiem Stanisław Sękowski, komendantem Antoni Szych, strzelmistrzem Paweł Pawlak, pierwszym radnym Stefan Skowroński, a drugim radnym Albin Wiatrolik.
Kolejny zarząd wybrano w 1936 r. Prezesem nadal był Michał Szych, wiceprezesem Kazimierz Bajerlein, sekretarzem Stanisław Lisiak, zastępcą
skarbnika Franciszek Lesiński, komendantem Antoni Szych, skarbnikiem Stanisław Sękowski, strzelmistrzem Paweł Pawlak, pierwszym radnym Stefan Skowroński, a drugim radnym Albin Wiatrolik.
W 1937 r. na 692 członków okręgu ostrowskiego najwięcej było oczywiście z Ostrowa (107), później z Koźmina (90), Ostrzeszowa (68), Kępna (64),
Krotoszyna (56), Rozdrażewa (46), Kobylina (45), Sulmierzyc (40), Pleszewa (37), Odolanowa (35), Raszkowa (33), Pogorzeli (26), Skalmierzyc Nowych (25)
i Wojciechowa (20). Od 15 do 18 sierpnia 1937 r. odbyło się strzelanie żniwne.
Kolejne zmiany miały miejsce w 1937 r. Prezes Michał Szych przeprowadził się do Częstochowy i jego następcą został Kazimierz Bajerlein, wiceprezesem w miejsce Bajerleina – Ignacy Jandziński, sekretarzem został Stanisław Patalas, z powodu wystąpienia z bractwa Stanisława Lisiaka, dalej skład zarządu wyglądał następująco: zastępca sekretarza – Franciszek Lesiński, skarbnik – Stanisław Sękowski, komendant – Antoni Szych, strzelmistrz – Paweł Pawlak, pierwszy ławnik – Stefan Skowroński i drugi ławnik – Albin Wiatrolik. W 1938 r. znów zmieniono zarząd, który pozostał w większości ten sam, jednak za zastępcę
sekretarza Franciszka Lesińskiego, który zrezygnował wybrano Wawrzyńca Kałka.
29 kwietnia 1938 r. walne zebranie zmieniło delikatnie statut organizacji.
Największą inwestycją pod koniec lat 30. XX w. było przeniesienie strzelnicy
z ul. Rawickiej na dzisiejszą ul. Bractwa Kurkowego, czyli w miejscu, gdzie obecnie znajduje się strzelnica. Uroczysta impreza inaugurująca budowę strzelnicy
przy ul. Świętokrzyskiej (dzisiejszej ul. Bractwa Kurkowego) odbyło się w dniach 8-15 maja 1938 r. Impreza rozpoczęła się hejnałem z wieży ratuszowej i zbiórki gości i delegatów w Hotelu Strzelnica. Stamtąd uczestnicy wyruszyli do kościoła św. ap. Piotra i Pawła, a po mszy udali się na defiladę na Rynku. Dalsza część
imprezy odbyła się na strzelnicy, gdzie nastąpiło wmurowanie kamienia węgielnego i wmurowanie aktu erekcyjnego. Tego dnia odbyło się strzelanie do tarczy
pamiątkowej i wymarsz do Hotelu pod Białym Orłem, gdzie odbyła się zabawa.
W kolejnych dniach codziennie strzelano do tarcz pamiątkowych i o godność króla kurkowego, tarczy premiowej i małokalibrowej o cenne nagrody. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie.
Okres powojenny
Działalność Kurkowych Bractw Strzeleckich i wszelkich stowarzyszeń przerwał wybuch II wojny światowej. I o ile, straże pożarne były zamieniane w przymusowe straże, o tyle jednostki strzelecko-obronne nie były mile widziane.
Reaktywacja Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie nastąpiła dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Nie znany jest nam dokładnie rok reaktywacji, jednak już w 1947 r. KBS miał nowy sztandar z datami nawiązującymi do 280-lecia organizacji. W miarę umacniania się władzy ludowej następowała nacjonalizacja wszystkiego, również stowarzyszeń. Dekret z 5 sierpnia 1949 r. "o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach" jasno mówił, że "zakazane jest tworzenie stowarzyszeń, przyjmujących zasadę bezwzględnego posłuszeństwa członków władzom stowarzyszenia". Dopiero w 1951 r. nastąpiła decyzja o
likwidacji bractw strzeleckich, a jedynym, które może się pochwalić nieprzerwaną (poza okresem
II wojny światowej) karierą było bractwo krakowskie. Krotoszyńskie bractwo tej możliwości nie miało. Procedura likwidacyjna KBS-ów w powiecie
krotoszyńskim rozpoczęła się 11 lipca 1951 r. Likwidowano wówczas bractwa w Kobylinie, Krotoszynie, Koźminie, Pogorzeli (dziś pow. gostyński), Sulmierzycach, Dobrzycy (dziś pow. pleszewski), Rozdrażewie, Korytnicy (dziś pow. ostrowski) oraz w Roszkach (brak wzmianki o Zdunach spowodowany był zapewne brakiem reaktywacji po wojnie, a może i rozpadem bractwa jeszcze przed wybuchem wojny).
KBS w Krotoszynie nie było w tym czasie najbogatsze w ówczesnym powiecie.
Było właścicielem strzelnicy o powierzchni 0,814 ha, w skład której wchodziły:
budynek ze strzałownią i mieszkaniem (1 pokój, kuchnia i wychodek),
a także ogródek. Ogród ogrodzony był żywopłotem i drutem kolczastym. Wały i urządzenia strzelnicy (trawersy-kulochwyty) były zniszczone, a ogród użytkowany był przez stróża, który mieszkał w mieszkaniu. Sama strzelnica nie była wówczas użytkowana. Likwidatorem majątków KBS-ów w powiecie krotoszyńskim został Ludwik Rogacki. W dokumencie z 13 października 1951 r. stwierdzone zostało, że Kurkowe Bractwo w Krotoszynie „(…) istnieć przestało, a zatem, istnienie jego stało się bezprzedmiotowe”. Formalnie dokument ten Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej stwierdził o likwidacji wszystkich KBS-ów w powiecie
krotoszyńskim. Majątek KBS w Krotoszynie został przekazany Lidze Przyjaciół Żołnierza w Krotoszynie. Ludwik Rogacki stwierdził w dokumencie z 9 listopada 1955 r. do Wydziału Społeczno-Administracyjnego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, że 5 lutego 1953 r. został zwolniony z obowiązków
likwidatora stowarzyszenia Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie.
Reaktywacja
i dalsza działalność
Decyzję o reaktywacji zjednoczenia bractw podjęto w 1990 r. w Kórniku, a krotoszyńskie bractwo reaktywowano w 1994 r. 22 stycznia powstała grupa inicjatywna, która opracowała statut i wystąpiła z wnioskiem do Sądu
Wojewódzkiego w Kaliszu, a ten zatwierdził organizację decyzją z dnia 28 marca.
15 czerwca 1995 r. bractwo odzyskało wspomnianą strzelnicę, a dwa miesiące wcześniej otrzymało nowy sztandar. Kultywuje obecnie tradycję działalności na rzecz Ojczyzny, podtrzymuje idee patriotyczne oraz szkoli w strzelectwie.
Na terenie strzelnicy wybudowano Dom Bracki w 1999 r. Strzelnica była oddana w wieczne użytkowanie, dlatego w 2003 r. KBS Krotoszyn zwrócił się do
Wojewody Wielkopolskiego o możliwość wykupu terenu na własność, co też się stało. Obiekt często jest wypożyczany. W ciągu roku odbywają się turnieje m.in.
o Ryngraf św. Sebastiana i Puchar Pamięci Jerzego Piotrowskiego; Łańcuch Herbowy Miasta i Gminy Krotoszyn oraz Turniej Radnych i Pracowników Samorządowych; Intronizacja Króla Kurkowego po uprzednim strzelaniu
kurkowym; Puchar Prezydenta RP; Krotoszyńskie Brackie Mikołajki, a od 2019 r.
również Turniej Strzelecki z broni czarnoprochowej, którego inicjatorem był Piotr Rożko. Był on również inicjatorem zbiórki środków na armatę czarnoprochową, które bractwo zakupiło na początku 2021 r. Organizacja analogicznie do okresu międzywojennego należy do Zrzeszenia Kurkowych Bractw Strzeleckich RP i również analogicznie, co kilkadziesiąt lat temu należy do Okręgu Ostrowskiego.
Obecnie liczy 27 członków i 4 członków honorowych.
Starsi Bractwa:
1737-1739 - Jan Trafarowicz 1739-1740 – Michał Stroński 1740–1743 - Jan Trafanowicz 1743-1744 – Antoni Tomaszewski 1744-1745 - Maciej Obiński
1746-1747 – Jan Trafanowicz 1747-1749 – Wojciech Przybylski 1749-1750 – Wojciech Szymankiewicz 1750-1751 - Antoni Rosnowski
1751-1752 - Bogusław Nayman 1752-1754 - Paweł Kijakowski 1754-1755 - Walenty Paciorkowicz 1755-1758 – Józef Listowski
1758-1759 – Józef Nowicki 1759-1760 – Bogumił Nayman 1760-1762 – Antoni Rosnowski 1762-1763 – Stanisław Nowacki 1763-1767 – Józef Listowski
1767-1768 – Jan Szymankiewicz 1768-1770 - Józef Listowski 1770–1771 – Kasper Szeleyewski 1771–1772 – Jan Jakubowski 1772–1773 – Kasper Szeleyewski 1773–1774 – Jan Jakubowski 1774-1776 – Józef Domaracki 1776-1778 – Jan Miśkiewicz 1909 – Paul Auber Steffen 1919– Gustaw Müller 1922 – Leon Borowicz
1926-1932 - Mieczysław Kończak 1932-1937 - Michał Szych
1937-1939 - Kazimierz Bajerlein 1994-1996 – Mieczysław Drożyński 1996- 2009 – Jerzy Piotrowski 2009-2011 – Andrzej Wawrzyniak 2011 – dziś – Maciej Błażejewski
Paul Auber Steffen - pochodził z Berlina, był dyrektorem Seminarium Żeńskiego w Trewirze, a w latach 1908-1910 pierwszym dyrektorem Seminarium
Nauczycielskiego w Krotoszynie. W 1909 r. został prezesem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie. Był nim najprawdopodobniej do 1910 r. Dalsze losy nie są znane.
Biogramy:
Paul Auber Steffen - pochodził z Berlina, był dyrektorem Seminarium Żeńskiego w Trewirze, a w latach 1908-1910 pierwszym dyrektorem Seminarium
Nauczycielskiego w Krotoszynie. W 1909 r. został prezesem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie. Był nim najprawdopodobniej do 1910 r. Dalsze losy nie są znane.
Leon Borowicz (1898-?) - urodził się 18 sierpnia 1898 r. w Wierzchucinie
Królewskim k. Bydgoszczy. Wziął udział w I wojnie światowej. W latach 20. XX w. był piwowarem, a w latach 30. XX w. - kierownikiem technicznym browaru krotoszyńskiego. W 1933 r. wybrano go do Rady Miejskiej w Krotoszynie.
Na początku lat 20., najprawdopodobniej od 1922 r. był prezesem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego. Był nim na pewno do 1926 r. W 1926 r. był mężem zaufania w czasie wyborów prezydenckich. Mieszkał przy ul. Koźmińskiej 47 a.
W czasie II wojny światowej powołany do II batalionu, trafił do niewoli w stalagu II B, a potem Stalagu XXI B (nr jeńca 11964). Dalszy los nieznany...
Mieczysław Kończak (1883-1937) - urodził się 28 grudnia 1883 r. w Krotoszynie, jako syn Franciszka Kończaka i Jadwigi Klarowicz. Miał rodzeństwo: Karola (1882-1883), Wojciecha (1885-1885) i Mariannę Ludwikę (1886-1891. Przy porodzie najmłodszej siostry, jego matka zmarła, gdy on miał zaledwie 3 lata. 20 grudnia 1918 r. został wysłany do Poznania na kurs instruktorów Straż Ludowych. W czasie Powstania Wlkp.
był członkiem Wydziału Wykonawczego Rady Ludowej, naczelnikiem Straży Ludowej w Krotoszynie oraz dowódcą Drużyn Bojowych w Krotoszynie. Z zawodu był kupcem i restauratorem. Prowadził własną restaurację przy ul. Rynek 2 w Krotoszynie, z kolei przy ul. Wolności miał sklep kolonialny.
Prawdopodobnie już w okresie zaborów należał do Ochotniczej Straży Pożarnej w Krotoszynie, w której był ogniomistrzem w latach 1919-1922 i prezesem w latach 1934-1937. Pod koniec lat 20. XX w (na pewno po 1926 r.) został prezesem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie i funkcję swą piastował do 1932 r., kiedy to przegrał w wyborach z Michałem Szychem. W 1933 r. został prezesem Towarzystwa Właścicieli Domów i Nieruchomości w Krotoszynie. Zmarł 1 sierpnia 1937 r. w Krotoszynie i spoczął na cmentarzu przy ul. Raszkowskiej. Jego żoną była Melania Łucja z d. Szostak (1893-1973).
Michał Szych (1889-1948) - urodził się 28 września 1889 r.
w Krotoszynie, jako syn Macieja i Anastazji z d. Szczurek.
W 1933 r. wybrano go do Rady Miejskiej w Krotoszynie.
Z zawodu był kupcem i prezesem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w latach 1932-1937. Mieszkał
przy ul. Garncarskiej 11-13. W 1937 r. przeprowadził się do Częstochowy. Zmarł 1 stycznia 1948 r. w Gliwicach i spoczął na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie. Jego
żoną była Maria z d. Łukaszewska, z którą miał czwórkę dzieci.
Kazimierz Bajerlein (1892-1961) - urodził się w Przemęcie w powiecie wolsztyńskim, jako syn kupca Kazimierza Bolesława i Brygidy z d. Lewandowskiej. Ukończył szkołę powszechną w Radomierzy, progimnazjum w Kruszwicy i szkołę wydziałową w Poznaniu oraz Miejską Szkołe Kupiecką w Poznaniu.
Uczył się w firmie włokienniczej Nova i Hirschbruch w Poznaniu. W latach 1911-1914 pracował w firmie bławatniczej Stoiński i Drożyński. Później pracował
w Inowrocławiu. W 1919 r. przeniósł się do Krotoszyna, gdzie wykupił
"Hohenzolern Drogerie" i prowadził ją pod nazwą "Zielona Drogeria - Kazimierz Bajerlein". Od 1924 r. przeniósł ją do własnej kamienicy przy ul. Zdunowskiej 6.
Był sekretarzem i prezesem Towarzystwa Kupców Samodzielnych. W 1925 r.
wybrano go do Rady Miejskiej. Założył w 1926 r. Szkołe Drogeryjną i był jej kierownikiem. Był członkiem zarządu Sekcji Automobilistów Klubu Sportowego
"Astra", delegatem Związku Drogistów RP, Izby Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu, członkiem Rady Nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędnjościowej, a także członkiem zarządu Towarzystwa Przeciwgruźlicznego, członkiem
Towarzystwa Przyjaciół Harcerstwa, Ligi Morskiej i Kolonialnej, czy Polskiego Związku Zachodniego. Był członkiem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, gdzie był w latach 1932-1937 - wiceprezesem, a w latach 1937-1939 - prezesem.
W czasie okupacji został wygnany do Łowicza, gdzie prowadził zakład
fotograficzny. W 1945 r. z rodziną wrócił do Krotoszyna, gdzie wznowił kursy drogistowskie i zajmował się odbudową kraju. Był ławnikiem Ubezpieczalni
Społecznej w Poznaniu, czy radcą Izby Przemysłowo-Handlowej. Zmarł 1 sierpnia 1961 r. w Krotoszynie i spoczął na cmentarzu przy ul. Raszkowskiej. W 1919 r.
wziął ślub z Haliną z d. Klimaszewską (1897-1972) z Poznania i miał z nią dzieci:
Kazimierza Bogdana (1921-1990), Lechosława (1924-2004) i Zofię (1926-1999).
Mieczysław Drożyński (1934-2010) - urodził się 21 listopada
1934 r., zmarł 3 lutego 2010 r. Był starszym bractwa w latach 1994-1996. Był także członkiem Kurkowego Bractwa
Strzeleckiego w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie zdobył godność Króla Kurkowego A.D. 1997.
Jerzy Piotrowski (1928-2009) - urodził się 15 października 1928 r., zmarł 7 kwietnia 2009 r. Był jednym z założycieli Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie w 1994 r.
Był członkiem zarządu w latach 1994-1999, a w latach 1996- 2009 starszym bractwa. Był rycerzem KBS A.D. 2003.
Z zawodu był zegarmistrzem i prowadził rodzinny zakład w latach 1957-1983. Przejął go po ojcu i przekazał synowi.
Andrzej Wawrzyniak (1953-2011) - urodził się 26 lutego 1953 r., zmarł 23 kwietnia 2011 r. Był jednym z założycieli Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie w 1994 r.
Był starszym bractwa w latach 2009-2011. Był królem
kurkowym 2001, 2008 i 2010, a także marszałkiem 2009. Był także I wicemistrzem KBS 2007 i II wicemistrzem KBS 2004, 2005, 2008 i 2010. Z zawodu był lekarzem weterynarii.
Pracował w państwowej lecznicy dla zwierząt w Koźminie Wielkopolskim, później otworzył prywatną praktykę
weterynaryjną. Był także samorządowcem i szefem Obywatelskiego Porozumienia Samorządowego.
Maciej Błażejewski (ur. 1960) - urodził się 17 lutego 1960 r. W latach 1994-1999 był członkiem rady ds. imprez, w latach 2004- 2010 - II podstarszym, w latach 2010-2011 - I podstarszym, a od 2011 r. jest starszym bractwa. Był królem kurkowym 2016 i 2017, marszałkiem 1997, 2010 i 2013, oraz rycerzem 2012.
Mistrz KBS 2008, 2010, 2012, 2013, 2014, 2016, 2017 i 2020.
Prowadzi zakład optyczny w Krotoszynie. Działa również w Cechu Rzemiosł Różnych w Krotoszynie.
Rada Bractwa:
1737-1739:
Jan Trafanowicz - starszy Maciej Olbiński
Maciej Szwojykowicz Antoni Tomaszewski Michał Stroński
Sebastian Antoni Michałowicz Andrzej Dzefelt - chorąży
Kazimierz Królikowicz - chorąży Michał Dzefelt - dobosz
1739-1740:
Michał Stroński - starszy Józef Szeyelewski
Jan Trafanowicz Antoni Tomaszewski Maciej Olbiński Maciej Marewicz
Sebastian Antoni Michałowicz – pisarz Andrzej Dzefelt - chorąży
Kazimierz Królikowicz - chorąży Michał Dzefelt – dobosz
1740-1741:
Jan Trafanowicz – starszy Józef Szeleyewski
Jan Kleparski
Antoni Tomaszewski Maciej Olbiński Michał Stroński
Sebastian Antoni Michałowicz – pisarz Andrzej Dzefelt - chorąży
Kazimierz Królikowicz - chorąży Michał Dzefelt – dobosz
Jan Błeżejczyk – dobosz
1741-1742:
Jan Trafanowicz – starszy Józef Szeleyewski
Jan Kleparski Maciej Obiński Antoni Tomaszewski Maciej Maniewicz
Sebastian Antoni Michałowicz – pisarz Andrzej Dzefelt - chorąży
Kazimierz Królikowicz - chorąży Michał Dzefelt – dobosz
1742-1743:
Jan Trafanowicz – starszy Józef Szeleyewski
Antoni Tomaszewski Maciej Obiński
Maciej Szwojykowicz Maciej Maniewicz Michał Stroński 1743-1744:
Antoni Tomaszewski – starszy Jan Trafanowicz
Wojciech Przybylski Maciej Obiński Mateusz Maniewicz Maciej Szwojykowicz Michał Stroński
Kazimierz Królikiewicz – chorąży Wojciech Augustynowicz – chorąży 1744-1745:
Maciej Obiński – starszy Antoni Tomaszewski
Jan Trafanowicz Maciej Szeleyewski Mateusz Maniewicz Jan Bystrowski Wojciech Bagrocki
Andrzej Dzefelt – chorąży
Kazimierz Królikiewicz - chorąży Augustyn Nowakiewicz - chorąży 1745-1746:
Wojciech Bagrocki – starszy Maciej Obiński
Antoni Tomaszewski Jan Trafanowicz Maciej Szeleyewski Jan Bystrowski
Sebastian Michałowicz Paweł Lyakowski – pisarz
Wojciech Szymankowiak – porucznik Rosnowski – porucznik
1746-1747:
Jan Trafanowicz – starszy Wojciech Cytacki
Antoni Tomaszewski Józef Wierzbicki Maciej Szypkowicz Jan Bystrowski
Paweł Lyakowski – pisarz
Kazimierz Królikiewicz – chorąży Andrzej Dzyfeld – chorąży
Augustyn Nowaczkiewicz – chorąży Antoni Kleparski (wydalony z bractwa) na jego miejsce Andrzej Trafanowicz – porucznik
Wojciech Szymankiewicz – porucznik Paweł Swierczyński – marszałek
Krauza – marszałek
Franciszek Nawrocki – marszałek Jan Augustynowicz - marszałek 1747-1748:
Wojciech Przybylski – starszy Jan Trafanowicz
Antoni Tomaszewski Maciej Szypkowicz Maciej Obiński Wojciech Bagrocki
Wojciech Szymankiewicz Jan Bystrowski – pisarz Andrzej Dzyfelt
Tomasz Augustyniewicz Maciej Andrzejewski Jan Paweł z Siarkowic
Kazimierz Drotkiewicz – porucznik Antoni Rosnowski – porucznik Tomasz Drauzer – marszałek Jan Guzdzielski – marszałek Michał Dzyfelt – dobosz Paweł Dzyfelt – dobosz
Jan Borecki – proporczykowy
Jakub Bartoszkiewicz – proporczykowy Augustyn Trafanowicz – proporczykowy Balcer Pługoski - proporczykowy
1748-1749:
Wojciech Przybylski – starszy Wojciech Jankowski
Antoni Tomaszewski Maciej Szypkiewicz Antoni Twardowicz Wojciech Bagrowski Józef Wierzbicki
Jan Przybylski – pisarz
Andrzej Dzyfelt – chorąży
Augustyn Nowaczkiewicz – chorąży Józef Listowski
Tomasz Augustynowicz Jan Przybylski – porucznik Jan Rosnowski – porucznik Jakub Szypkiewicz – marszałek Sebastian Antoni Michałowicz – marszałek
Wojciech Kurzawski – marszałek Michał Dzyfelt – dobosz
Paweł Dzyfelt – dobosz Maciej Obiński – konsyliarz
Mikołaj Andrzejewski – konsyliarz Wojciech Pauliński – konsyliarz Michał Stroński – konsyliarz 1749-1750:
Wojciech Szymankiewicz – starszy Wojciech Przybylski
Antoni Tomaszewski Antoni Twardowicz Józef Wierzbicki Jan Bystrawski
Paweł Kijakowski – pisarz
Kazimierz Królikiewicz – chorąży Maciej Jędrzejewski – chorąży (i fundator chorągwi)
Józef Listowski – chorąży Jakub Bartosiewicz – chorąży Antoni Rosnowski – porucznik Jan Przybylski – porucznik
Sebastian Michałowicz – marszałek Franciszek Januszkiewicz – marszałek Jan Augustynowicz – marszałek
Michał Dzyfelt – dobosz Paweł Dzyfelt – dobosz
Mikołaj Andrzejewski – konsyliarz Wojciech Pauliński – konsyliarz Michał Szkaradowicz – konsyliarz Marcin Stroński – konsyliarz 1750-1751:
Antoni Rosnowski – starszy Wojciech Szymankiewicz Antoni Tomaszewski Wojciech Przybylski Paweł Kijakowski Antoni Twardowicz Jan Przybylski
Jan Bystrowski – pisarz Kazimierz Królikiewicz Wojciech Pauliński Jakub Andrzejewski Marcin Stróżyński
Józef Listowski – chorąży Jakub Bartoszkiewicz - chorąży Andrzej Trafanowicz – porucznik Józef Nowicki – porucznik
Sebastian Michałowicz – marszałek Jan Augustynowicz – marszałek Franciszek Januszkiewicz - marszałek Michał Kwiatkowski - marszałek 1751-1752:
Bogusław Nayman – starszy Antoni Tomaszewski
Wojciech Cytacki Wojciech Pagrocki Jan Kleparski
Wojciech Szymankowicz Antoni Królikiewicz Tomasz Maniewski Wojciech Pauliński
Tomasz Rosnowski Jakub Andrzejewski Józef Listowski – chorąży
Tomasz Augustynowicz – chorąży Marcin Zybrzewski – chorąży Jakub Bartoszkiewicz – chorąży Bielczyński – porucznik
Szefierski – porucznik Michałowicz – marszałek Augustynowicz – marszałek Liszkowski – marszałek Nowicki - marszałek 1752-1753:
Paweł Kijakowski – starszy Antoni Tomaszewski
Antoni Twardowicz Wojciech Pagrodzki Antoni Rosnowski
Wojciech Szymankiewicz Bogusław Nayman
Jan Bogusławski – pisarz Wojciech Rozalski
Wojciech Pauliński Mikołaj Andrzejewski Mikołaj Czekalski Mikołaj Marchwicki Marcin Stróżyński
Józef Listowski – chorąży
Augustyn Nowaczkiewicz – chorąży Kasper Szeleyewski – chorąży
Tomasz Augustynowicz – chorąży Józef Nowicki – porucznik
Stanisław Bielczyński – porucznik Jan Augustynowicz – marszałek Sebastian Michałowicz – marszałek Jan Kwiatkowski – marszałek
Jan Wodnikiewicz – marszałek Józef Domaracki - marszałek 1753-1754:
Paweł Kijakowski -starszy Antoni Twardowicz
Stanisław Nowacki Jan Bystrowski
Wojciech Szymankiewicz Józef Nowicki
Antoni Rosnowski
Jan Szymankiewicz – pisarz Wojciech Pauliński
Mikołaj Marchwicki Mikołaj Czekalski Jan Przybylski Józef Listowski Antoni Królikiewicz
Jędrzej Trafarowicz - chorąży Tomasz Augustynowicz - chorąży Marcin Jędrzejewski - chorąży Bartłomiej z Szachowic- chorąży Kasper Szeleyewski – porucznik Jan Guzdzielski – porucznik Jan Augustynowicz – marszałek Sebastian Michałowicz – marszałek Jan Kwiatkowski – marszałek
Jan Wodnikiewicz – marszałek Józef Domaracki - marszałek 1754-1755:
Walenty Paciorkowicz – starszy Antoni Tomaszewski
Wojciech Cytacki Paweł Kijakowski Józef Nowicki Wojciech Bagrocki
Józef Listowski
Tomaszkiewicz – pisarz Wojciech Szymankiewicz Mikołaj Jędrzejewski Wojciech Pauliński Mikołaj Czekalski Jan Przybylski
Tomasz Augustynowicz – chorąży Andrzej Szkaradowicz – chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Jakub Bartosiewicz – chorąży Jan Szymankowicz – porucznik Franciszek Nawrocki – porucznik 1755-1756:
Józef Listowski – starszy Antoni Rosnowski
Antoni Tomaszewski Wojciech Przybylski Wojciech Cytacki Antoni Kotulski Józef Wierzbicki
Jan Szymankiewicz – pisarz Wojciech Szymankiewicz Mikołaj Jędrzejewski Kazimierz Królikiewicz Wojciech Pauliński Jan Przybylski Mikołaj Czekalski
Tomasz Augustynowicz – chorąży Andrzej Szkaradowicz – chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Jakub Bartosiewicz – chorąży Michał Dzyfelt – dobosz Paweł Dzyfelt – dobosz
Stanisław Bielżyński – porucznik Kasper Szeleyewski – porucznik
1756-1757:
Józef Listowski – starszy Antoni Rosnowski
Antoni Tomaszewski Antoni Twardowicz Bogumił Neuman
Wojciech Szymankiewicz Antoni Kotulski
Andrzej Trafanowicz Andrzej Szakaradowicz Stanisław Sznugewski Jakub Bartosiewicz Mikołaj Czekalski Mikołaj Jędrzejowski
Sebastian Augustynowicz – marszałek Józef Maciejewski - marszałek
Jan Szymankiewicz – pisarz Stanisław Bielżyński – porucznik Józef Domaradzki – porucznik Michał Dzyfelt – dobosz Paweł Dzyfelt – dobosz
Tomasz Augustynowicz - chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Augustyn Nowaczkiewicz – chorąży Franciszek Januszkiewicz - chorąży 1757-1758:
Józef Listowski – starszy Antoni Tomaszewski Bogumił Nayman Józef Nowicki
Walenty Paciorkiewicz Wojciech Szymankiewicz Augustyn Nowaczkiewicz Jan Szymankiewicz – pisarz Antoni Królikiewicz
Mikołaj Czekalski
Stanisław Sznugewski Maciej Andrzejewski Andrzej Trafarowicz Mikołaj Marchwicki Marcin Jędrzejewski
Tomasz Augustynowicz – chorąży Jakub Bartoszkeiwicz – chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Franciszek Januszkiewicz – chorąży Michał Dzyfelt – dobosz
Paweł Dzyfelt – dobosz 1758-1759:
Józef Nowicki – starszy Józef Listowski
Antoni Tomaszewski Antoni Rosnowski Antoni Kotulski Bogumił Nayman
Wojciech Szymankiewicz Jan Szymankiewicz – pisarz Augustyn Nowaczkiewicz Andrzej Szkaradowicz Tomasz Rosnowski Andrzej Trafarowicz Mikołaj Marchwicki Tomasz Maniewicz
Tomasz Augustynowicz – chorąży Jakub Bartoszkeiwicz – chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Kazimierz Królikiewicz – chorąży Józef Domaracki – porucznik Stanisław Bielżyński – porucznik Michał Dzyfelt – dobosz
Paweł Dzyfelt – dobosz
1759-1760:
Bogumił Nayman – starszy Józef Listowski
Walenty Paciorkiewicz Józef Nowicki
Stanisław Nowacki
Wojciech Szymankowiak Tomasz Augustynowicz Jan Szymankiewicz – pisarz Andrzej Szkaradowicz Tomasz Maniewicz Mikołaj Marchwicki Jan Przybylski
Augustyn Nowaczkiewicz – chorąży Jakub Bartoszkeiwicz – chorąży Marcin Jędrzejewski – chorąży Kazimierz Królikiewicz – chorąży Stanisław Bielżyński – porucznik Franciszek Nawrocki – porucznik Józef Maciejewski – marszałek
Sebastian Augustynowicz – marszałek Michał Dzyfelt – dobosz
Paweł Dzyfelt – dobosz 1760-1761:
Antoni Rosnowski – starszy Antoni Twardowicz
Bogumił Nayman Józef Listowski Stanisław Nowacki Jan Przybylski
Tomasz Augustynowicz Józef Domaracki – porucznik Walenty Błażejczyk – porucznik Andrzej Szkaradowicz – chorąży Jakub Bartoszkiewicz – chorąży Jakub Szczypkiewicz – chorąży
