• Nie Znaleziono Wyników

Belastbaarheid van de menselijke huid op druk- en schuifkrachten

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Belastbaarheid van de menselijke huid op druk- en schuifkrachten"

Copied!
41
0
0

Pełen tekst

(1)

TECHNISCHE HOGESCHOOL DELFT

A f d e l i n g der W e r k t u i g b o u w k u n d e

Vakgroep voor Werktuigkundige Meet- en Regeltechniek en Cybernetische Ergonomie S c h r i j v e r : M.H. Danz T i t e l : B e l a s t b a a r h e i d v a n de m e n s e l i j k e h u i d op d r u k - en s c h u i f k r a c h t e n , Rapport n r : S 226 Datum: 1 2 j u n i I 9 8 5 Sanenvattd-ng: I n d e z e s k r i p t i e w o r d e n r e s u l t a t e n u i t de l i t e r a t u u r op h e t g e b i e d v a n de m e c h a n i s c h e b e l a s t b a a r h e i d v a n de m e n s e l i j k e h u i d b e h a n d e l d . D a a r b i j w o r d t a l l e e n g e k e k e n n a a r d i e b e l a s t i n g -g e v a l l e n , w a a r v a n v e r w a c h t k a n w o r d e n d a t ze b i j h e t d r a -g e n v a n p r o - en o r t h e s e n z u l l e n v o o r k o m e n : d r u k k r a c h t ( e v e n t u e e l n e g a t i e f ) l o o d r e c h t op de h u i d en s c h u i f k r a c h t i n h e t v l a k v a n de h u i d . V e r d e r w o r d t i n g e g a a n op de f e n o m e n e n d i e o p t r e d e n b i j d e z e b e l a s t i n g e n . De b e l a n g r i j k s t e r e s u l t a t e n z i j n d a t de b e l a s t b a a r h e i d b i j d r u k k r a c h t v o o r n a m e l i j k a f h a n k e l i j k i s v a n de d u u r v a n de b e l a s t i n g en v a n de p l a a t s ( d e d i k t e e n de s a m e n s t e l l i n g v a n de h u i d en o n d e r l i g g e n d e v e r v o r m b a r e w e e f s e l s ) . T o t a a l a a n t a l pagina''s O .

(2)

V a k g r o e p v o o r W e r k t u i g k u n d i g e Meet- en R e g e l t e c h n i e k en C y b e r n e t i s c h e E r g o n o m i e Mekelweg 2 2628 CD DELFT S k r i p t i e - o p d r a c h t v o o r de h e e r M.H. Danz, D i e r g a a r d e s i n g e l 90A, 3014 AH ROTTERDAM P r o t e s e n en o r t e s e n moeten aan h e t l i c h a a m b e v e s t i g d w o r d e n . Op de b e v e s t i g i n g s p l a a t s -de f i t t i n g genoemd- worden h e t e i g e n g e w i c h t en de e x t e r n op de p r o t e s e u i t g e o e f e n d e k r a c h t e n op h e t l i c h a a m o v e r g e d r a g e n . "i^"^} Voor e e n goed o n t w e r p v a n de f i t t i n g i s h e t v a n b e l a n g de m a x i m a a l t o e l a a t b a r e , de l a n g d u r i g v e r d r a a g b a r e en de k o m f o r t a b e l e h u i d b e l a s t i n g t e k e n n e n . Van U w o r d t v e r w a c h t na t e g a a n wat h i e r o v e r i n de l i t e r a t u u r b e k e n d i s , zo m o g e l i j k i n a f h a n k e l i j k h e i d v a n p l a a t s op h e t l i c h a a m , o n d e r l i g g e n d s p i e r w e e f s e l , g e z o n d h e i d h u i d w e e f s e l e . d .

(3)
(4)

LITERATUUR B a r t o n , A.A. I 9 7 6 T h e p a t h o g e n e s i s o f s k i n wounds d u e t o p r e s s u r e I n ; Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p . p . 5 5 - 6 2 B e n n e t t , L e o n / K a v n e r , D a v i d / L e e , B o k K. / T r a i n o r , F r i e d a A. 1 9 7 9 S h e a r v s p r e s s u r e as c a u s a t i v e f a c t o r s i n s k i n b l o o d f l o w o c c l u s i o n I n : A r c h i v e s o f p h y s i c a l m e d i c i n e a n d r e h a b i l i -t a -t i o n v o l . 60 p . p . 3 0 9 - 3 1 ^ ^ B r a n d , P.W. 1 9 7 6 P r e s s u r e s o r e s - t h e p r o b l e m I n : Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p . p . 1 9 - 2 3 Coëlho, M.B. / K l o o s t e r h u i s , G. I 9 6 5 P r a k t i s c h v e r k l a r e n d z a k w o o r d e n b o e k d e r g e n e e s -k u n d e

Van G o o r Zonen - Den Haag

C r u i c k s h a n k , C.N.D. 1 9 7 6 The m i c r o a n a t o m y o f t h e e p i d e r m i s i n r e l a t i o n t o t rauma I n : Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p . p . 3 9 - ^ 6 D i n s d a l e , S i d n e y M. 1 9 7 ^ D e c u b i t u s u l c e r s : r o l e o f p r e s s u r e a n d f r i c t i o n i n c a u s a t i o n I n : A r c h i v e s o f p h y s i c a l m e d i c i n e a n d r e h a b i l i -t a -t i o n v o l . 55 p . p . 1 4 7 - 1 5 2 G u t t m a n n , S i r L u d w i g 1 9 7 6 T h e p r e v e n t i o n a n d t r e a t m e n t o f p r e s s u r e s o r e s I n : Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p . p . 1 5 3 - 1 5 9 H u s s a i n , T a f a z z u l 1 9 5 3 An e x p e r i m e n t a l s t u d y o f some p r e s s u r e e f f e c t s on t i s s u e s , w i t h r e f e r e n c e t o t h e b e d - s o r e p r o b l e m I n : J o u r n a l o f p a t h o l o g y a n d b a c t e r i o l o g y v o l . 66 p . p . 3 ^ 7 - 3 5 8 O.k

(5)

K e n e d i , R.M. / Cowden, J.M. / S c a l e s , J.T. 1976 Bed s o r e b i o m e c h a n i c s The M a c m i l l a n P r e s s L t d . L o n d o n and B a s i n g s t o k e SBN 333 17865 3 K o s i a k , M. 1961 E t i o l o g y o f d e c u b i t u s u l c e r s I n : A r c h i v e s o f p h y s i c a l m e d i c i n e and r e h a b i l i -t a -t i o n v o l . k2 p.p. 19-29 Oomens, C. I 9 8 3 M e c h a n i c a l m o d e l l i n g o f s o f t t i s s u e s I n : P a r a d o k s ( L u s t r u m s y m p o s i u m T.H. T w e n t e ) p.p. 122-129 P a l m e r , J . D . K e i t h 1979 S h e a r v s p r e s s u r e m e a s u r e m e n t I n : A r c h i v e s o f p h y s i c a l m e d i c i n e and r e h a b i l i -t a -t i o n v o l . 60 p.p. 6I/+-615 Reddy, N a r e n d e r P. / C o c h r a n , G e o r g e Van B. / K r o u s k o p , Thomas A. I 9 8 I I n t e r s t i t i a l f l u i d f l o w as a f a c t o r i n d e c u b i t u s u l c e r f o r m a t i o n I n : J o u r n a l o f b i o m e c h a n i c s v o l . Ik p.p. 879-881 R e s w i c k , J.B. / R o g e r s , J.E. 1976 E x p e r i e n c e a t Rancho L o s A m i g o s H o s p i t a l w i t h d e v i c e s and t e c h n i q u e s t o p r e v e n t p r e s s u r e s o r e s I n ; Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p.p. 301-310 S c a l e s , J.T. 1976 P r e s s u r e on t h e p a t i e n t I n : Bed s o r e b i o m e c h a n i c s z i e K e n e d i , R.M. e.a. ( 1 9 7 6 ) p.p. 11-17 Z i e g e r t , J.C. / L e w i s , J . L . 1978 I n - v i v o m e c h a n i c a l p r o p e r t i e s o f s o f t t i s s u e c o v e r i n g b o n y p r o m i n e n c e s I n : J o u r n a l o f b i o m e c h a n i c a l e n g e n e e r i n g v o l . 100 p.p. 19^1-201

(6)

R e f e r e n t i e s u i t de l i t e r a t u u r : B r o o k s , B. 1922 P a t h o l o g i e c h a n g e s i n m u s c l e as a r e s u l t o f d i s t u r b a n c e s o f c i r c u l a t i o n I n : Arch:. S u r g . v o l . 5 p . p . 1 8 8 - . . . G r o t h , K.E. 19^2 K l i n i s c h e B e o b a c h t i m g e n u n d e x p e r i m e n t e l l e Studiën über d i e E n t s t e h i a n g d e s D e k u b i t u s I n : A c t a C h i r Scand ( S u p p l 7 6 ) v o l . 87 p . p . 1-209 K i i s t a l a , U. 1972 I n : A n n . C l i n . Res. v o l. k p . p . 236-...

K r o u s k o p , T.A. / Reddy, N.P. / S p e n c e r , ¥.A. / S e c o r , J.¥. 1978 M e c h a n i s m s o f d e c u b i t u s u l c e r f o r m a t i o n I n : Med. H y p o t h e s e s v o l . k p . p . 37-39 v a n d e r L e u n , J.C. / Lowe, L.B. / B e e r e n s , E.G.J. 1974a I n : J . I n v e s t . Derm. v o l . 62 p . p . h2~..

v a n d e r Leun, J.C, / B e e r e n s , E.G.J. / Lowe, L.B.

1974b I n : J . I n v e s t . Derm. v o l . 63 p . p . 397-... T r u m b l e , H.C. 1930 T h e s k i n t o l e r a n c e o f p r e s s u r e a n d p r e s s u r e s o r e s I n : A u s t r a l . Med. J . i i p . p . 724 0.6

(7)

1 I n l e i d i n g B i j de s e k t i e I n s t r u m e n t e n h o u d t men z i c h o n d e r a n d e r e b e z i g met h e t o n t w i k k e l e n v a n p r o t h e s e n en o r t h e s e n ^ v o o r de b o v e n s t e e x t r e m i t e i t e n , d i e r e s p e k t i e v e l i j k d i e n e n v o o r h e t v e r v a n g e n en h e t o n d e r s t e u n e n v a n ( d e l e n v a n ) de a r m e n . E r k u n n e n z i c h p r o b l e m e n v o o r d o e n w a a r de h u i d i n k o n t a k t i s met d e z e p r o t h e s e n : a l o f n i e t e r n s t i g e b e s c h a d i g i n g v a n de h u i d e n / o f o n d e r -l i g g e n d e w e e f s e -l s . Om d e z e p r o b l e m e n op t e k u n n e n l o s s e n , i s h e t n o d i g t e w e t e n i n w e l k e m a t e de h u i d b e s t a n d i s t e g e n m e c h a n i s c h e b e l a s t i n g , z o a l s d i e op-t r e e d op-t b i j h e op-t d r a g e n v a n p r o op-t h e s e n . r i g . 1.1 E e n p r o t h e s e d i e d o o r m i d d e l v a n b a n d a g e s g e f i x e e r d en b e d i e n d w o r d t . + I n d i t v e r s l a g z a l s t e e d s o v e r p r o t h e s e g e s p r o k e n w o r d e n , ook w a n n e e r e r s p r a k e kan z i j n v a n een o r t h e s e .

(8)

B a n d a g e s ( f i g . I . l ) , d i e d i e n e n om de p r o t h e s e t e f i x e r e n o f t e b e d i e n e n , z u l l e n een d r u k k r a c h t u i t o e f e n e n op de h u i d ; d i t g e l d t ook v o o r p r o -t h e s e n d i e , e v e n -t u e e l klemmend, d o o r a a n p a s s i n g aan de g e o m e t r i e v a n h e t b e t r e f f e n d e l i c h a a m s -d e e l aan h e t l i c h a a m b e v e s t i g -d w o r -d e n ( f i g . 1 . 2 . ) . N a a s t d e z e k r a c h t , l o o d r e c h t op de h u i d , z a l e r b i j n a a l t i j d ook s p r a k e z i j n v a n een s c h u i f k r a c h t . f I R . 1.2 E e n p r o t h e s e d i e d o o r een a a n g e p a s t e g e o m e t r i e g e f i x e e r d w o r d t ,

(9)

E r z i j n o o k p r o t h e s e n d i e g e f i x e e r d w o r d e n d o o r d e z u i g e n d e w e r k i n g t u s s e n de p r o t h e s e k o k e r en de a r a p u t a t i e s t o m p ( s u c t i o n s o c k e t ) ( f i g . 1 . 3 . ) . E r z a l i n d i t g e v a l g e s p r o k e n w o r d e n o v e r n e g a -t i e v e d r u k k r a c h -t . f i g ' 1•3 E e n p r o t h e s e d i e d o o r o n d e r d r u k g e f i x e e r d w o r d t . B i j h e t a a n b r e n g e n v a n de p r o t h e s e w o r d t de l u c h t t u s s e n de s t o m p en de p r o t h e s e w e g g e d r u k t ( l i n k s ) . Wanneer de p r o t h e s e o m l a a g w o r d t g e t r o k k e n ( r e c h t s ) , k a n e r o n d e r d r u k o n t s t a a n d i e d e h u i d op n e g a t i e v e d r u k k r a c h t b e l a s t ( g e s t i p p e l d ) . 1 .3

(10)

I n d i t v e r s l a g z a l n i e t w o r d e n i n g e g a a n op de b e l a s t b a a r h e i d v a n de h u i d op t r e k k r a c h t , i n h e t v l a k v a n de h u i d j d e z e l i j k t d o o r de g r o t e s o e p e l h e i d v a n de h u i d t e n o p z i c h t e v a n h e t b o t een o n d e r g e s c h i k t e r o l t e s p e l e n ( f i g . 1 . 4 ) . b o t o n d e r h u i d s w e e f s e l f i g , 1.h K r a c h t e n i n h e t v l a k v a n de h u i d . D o o r de s o e p e l h e i d v a n de h u i d z a l , d o o r een k r a c h t F i n h e t v l a k v a n de h u i d , w a a r s c h i j n l i j k g e e n t r e k -s p a n n i n g i n de h u i d o n t -s t a a n , raaar een -s c h u i f -s p a n n i n g i n de h u i d en o n d e r l i g g e n d e w e e f s e l s . H e t b o t k a n de k r a c h t v e r d e r d o o r v o e r e n ( R ) . S a m e n v a t t e n d k a n g e s t e l d w o r d e n d a t d i t v e r s l a g een v e r z a m e l i n g g e g e v e n s b e h a n d e l t o m t r e n t d r u k -( e v e n t u e e l ook n e g a t i e v e ) en s c h u i f b e l a s t i n g op de h u i d v a n de arm en de s c h o u d e r g o r d e l .

(11)

2 H e t p r o b l e e m : v e e l v a r i a b e l e n , v e r s c h i l l e n d e k r i t e r i a B i j h e t b e s t u d e r e n v a n a r t i k e l e n d i e de m e c h a n i s c h e b e l a s t b a a r h e i d v a n de m e n s e l i j k e h u i d b e h a n d e l e n , t r e f t men z e e r g r o t e v e r s c h i l l e n aan. Zo g e e f t B r a n d ( l 9 7 6 ) aan d a t , w a n n e e r de v i n g e r -t o p g e d u r e n d e e n k e l e u r e n w o r d -t b e l a s -t me-t een k o n s t a n t e d r u k v a n 1,5 •.. 2,5 kg/cm^ (15O ... 250 k P a ) , e r g e e n b e s c h a d i g i n g o p t r e e d t . I n s c h r i l k o n t r a s t h i e r m e e s t a a t de w a a r d e d i e R e s w i c k en R o g e r s ( 1 9 7 6 ) g e v e n v o o r w e e f s e l o v e r b o t u i t s t e e k s e l s ( t i s s u e c o v e r i n g b o n y p r o m i n e n c e s ) : b i j l a n g d u r i g e b e l a s t i n g z a l b i j een d r u k v a n 30 mm Hg {k,0 kPa) g e e n w e e f s e l a f b r a a k p l a a t s v i n d e n . Deze v o o r b e e l d e n z i j n b e w u s t e x t r e e m g e k o z e n , maar ze g e v e n d o o r h u n g r o t e o n g e l i j k h e i d ( f a k t o r 50) aan d a t h e t n o d i g i s n a a r de o m s t a n d i g h e d e n t e k i j k e n . B o v e n s t a a n d e v e r s c h i l l e n l a t e n z i c h v e r k l a r e n d o o r o n g e l i j k e l o k a t i e , en d a a r m e e o n g e l i j k e s t r u k t u u r en d i k t e v a n de h u i d en o n d e r l i g g e n d e w e e f s e l l a g e n , t e r w i j l de u i t s p r a k e n o v e r de d u u r v a n de b e l a s t i n g ook t o t v e r s c h i l l e n k u n n e n l e i d e n . V e r d e r k u n n e n de v o r m en de m e c h a n i s c h e e i g e n s c h a p p e n v a n h e t v o o r w e r p , waarmee de h u i d b e l a s t w o r d t , a a n l e i d i n g g e v e n t o t o n g e l i j k h e i d . A l s l a a t s t e k a n h e t k r i t e r i u m genoemd w o r d e n d a t de v e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k e r s g e b r u i k e n . D i t g e e f t v o o r a l p r o b l e m e n b i j h e t v e r g e l i j k e n , w a n n e e r z i j a l een f e n o m e e n h e b b e n g e k o z e n , d a t z i j a l s b e p a l e n d z i e n v o o r de b e l a s t b a a r h e i d . 2 . 1

(12)

Een d u i d e l i j k v o o r b e e l d h i e r v a n i s , d a t b i j een b e p a a l d e b e l a s t i n g , de b l o e d v a t e n d i c h t g e d r u k t w o r d e n ( o c c l u s i e ) , w a a r d o o r e r g e e n s t o f w i s s e -l i n g meer i n h e t w e e f s e -l k a n p -l a a t s v i n d e n . H o e w e l d i t f e n o m e e n , z e k e r - b i j l a n g e r e b e l a s t i n g , een b e l a n g r i j k e r o l z a l s p e l e n , i s h e t de v r a a g o f d i t de e n i g e o o r z a a k v a n h u i d b e s c h a d i g i n g i s . De d r u k b e l a s t i n g d i e a a n l e i d i n g g e e f t t o t o c c l u s i e z a l z e e r s t e r k a f h a n g e n v a n de b l o e d -d r u k . I n -de h a a r v a t e n h e e r s t een b l o e -d -d r u k v a n 3 , 3 kPa ( d o o r v e l e n genoemd) w a t v o l g e n s R e s w i c k en R o g e r s ( l 9 7 6 ) t o t g e v o l g h e e f t d a t de i s c h e m i e d r u k ( i s c h e m i e = b l o e d e l o o s h e i d ) op 35 mm Hg ( 4 , 7 kPa) l i g t . Wanneer o c c l u s i e h e t e n i g e , o f e n i g b e p a l e n d e , f e n o m e e n z o u z i j n , z o u d i t b e t e k e n e n d a t d r u k b e l a s t i n g o n d e r 4 , 7 kPa g e e n b e s c h a d i g i n g z a l t o e b r e n g e n . T o t s l o t v a n d i t h o o f d s t u k v o l g e n t w e e o v e r -z i c h t e n d i e , o n d a n k s h u n o n v o l l e d i g h e i d , moge-l i j k h e d e n a a n g e v e n , w a a r d o o r o n g e moge-l i j k h e i d i n de w a a r d e n v o o r de b e l a s t b a a r h e i d k a n z i j n v e r o o r z a a k t . V e r s c h i l l e n d e k r i t e r i a v o o r t e g r o t e b e l a s t i n g v a n de h u i d : - b e s c h a d i g i n g v a n de h u i d - o c c l u s i e ( a f s l u i t e n v a n de b l o e d v a t e n d o o r d r u k v a n b u i t e n a f ) - b l a a r v o r m i n g - b e s c h a d i g i n g v a n de b l o e d v a t e n

(13)

E n k e l e v o o r b e e l d e n v a n o m s t a n d i g h e d e n d i e k u n n e n v e r s c h i l l e n en d a a r d o o r a a n l e i d i n g k u n n e n g e v e n t o t v e r s c h i l l e n d e w a a r d e n v a n b e l a s t b a a r h e i d * . - g r o o t t e v a n de b e l a s t i n g - d u u r v a n de b e l a s t i n g - s t r u k t u u r v a n de h u i d en o n d e r l i g g e n d e l a g e n a f h a n k e l i j k v a n de l o k a t i e en p e r s o o n l i j k e k e n m e r k e n ( b i j v o o r b e e l d l e e f t i j d ) - t e m p e r a t u u r - v o c h t i g h e i d v a n de o m g e v i n g - m a t e v a n d o o r b l o e d i n g ( n a a m p u t a t i e ) - f u n k t i o n e r e n v a n de zenuwen ( n a a m p u t a t i e ) - g a a f h e i d v a n de h u i d ( n a a m p u t a t i e ) i n v e r b a n d met s p a n n i n g e n i n de h u i d - v o r m en m a t e r i a a l e i g e n s c h a p p e n v a n h e t v o o r w e r p d a t i n k o n t a k t s t a a t met de h u i d ( s t e m p e l o f p r o t h e s e ) ( f i g . 2 . 1 )

(fi) «.«-«m O.D. fl.t contacter (b) 1.2-cm O.D. n . t c . f i U c t ^ (c) US-em O.D, flat tmtaeUr

h u i d o n d e r h u i d s w e e f s e l f i g . 2,1 V e r s c h i l l e n d e v e r v o r m i n g e n v a n de h u i d d o o r g e b r u i k v a n v e r s c h i l l e n d e s t e m p e l s . De h i e r d o o r Z i e g e r t en L e w i s ( l 9 7 8 ) g e r e g i s t r e e r d e v e r s c h i l l e n z i j n v e r o o r z a a k t d o o r v e r s c h i l l e n d e s t e m p e l d i a m e t e r s . 2.3

(14)

3 B e l a s t i n g op d r u k k r a c h t Op h e t g e b i e d v a n d r u k w o n d e n i s v e e l o n d e r z o e k v e r r i c h t . I n h o o f d z a a k r i c h t men z i c h h i e r b i j op b e d l e g e r i g e patiënten| e r w o r d t d a n g e s p r o k e n o v e r d e c u b i t u s ( d o o r l i g g e n ) . D e c u b i t u s o n t s t a a t m e e s t a l op k a r a k t e r i s t i e k e p l e k k e n ( f i g . 3. l ) ( B a r t o n , 1 9 7 6 ) , d i e o n d e r h e t d o o r R e s w i c k en R o g e r s ( 1 9 7 6 ) g e h a n t e e r d e b e g r i p " s k i n c o v e r i n g b o n e y p r o m i n e n c e s " ( h u i d o v e r b o t u i t s t e e k s e l s ) g e p l a a t s t k u n n e n w o r d e n . f i g , 3.1 P l e k k e n met g e v a a r v o o r w e e f s e l s t e r f t e d o o r d r u k b e l a s t i n g b i j b e d l e g e r i g e patiënten ( B a r t o n , 1 9 7 6 ) . 3 . 1

(15)

De h i e r v a n v o o r d i t o n d e r z o e k i n a a n m e r k i n g komende p l e k k e n ( h o o f d s t u k l ) z i j n de e l l e b o g e n en de r u g w e r v e l s t u s s e n de s c h o u d e r b l a d e n . B i j h e t d r a g e n v a n p r o t h e s e n v o o r d r u k w o n d e n e v e n e e n s g e v o e l i g e p l e k k e n z i j n t e v i n d e n , w a a r een p r o t h e s e a a n s l u i t op de h u i d d i e d i c h t op h e t b o t l i g t : r u g z i j d e n v a n de h a n d e n , p o l s e n , o n d e r a r m e n w a a r e l l e p i j p en s p a a k b e e n d i c h t o n d e r de h u i d l i g g e n , s c h o u d e r s , s l e u t e l b e e n d e r e n , b o r s t b e e n en r i b b e n . D e c u b i t u s o n t s t a a t b i j b e d l e g e r i g e patiënten d i e z i c h n i e t bewegen en z o d o e n d e de h u i d n i e t o n t -l a s t e n . D i t komt d o o r d a t ze d i t n i e t k u n n e n , d o o r een v e r l a m m i n g o f v e r d o v i n g o f d o o r d a t ze n i e t v o e l e n d a t h e t n o d i g i s , t e n g e v o l g e v a n b e s c h a -d i g -d e zenuwen. Deze, m o t o r i e k e en r e c e p t i e v e , s t o r i n g e n k u n n e n o o k b i j mensen v o o r k o m e n d i e p r o t h e s e n g e b r u i k e n , h e t g e e n de o v e r e e n k o m s t met d e c u b i t u s g r o t e r m a a k t , maar ook k a n de u i t v o e r i n g v a n de p r o t h e s e b e l e m m e r e n d a t de d r u k w o r d t weggenomen} de p r o -t h e s e h e e f -t een -t e h a r d k o n -t a k -t v l a k o f p a s -t n i e -t o f p a s t n i e t meer b i j v o o r b e e l d t e n g e v o l g e v a n h e t w e e r o n t w i k k e l e n v a n de s p i e r e n , G u t t m a n n (1976) g e e f t a a n d a t de v e r s c h i l l e n d e s t a d i a , w a a r i n w e e f s e l b e s c h a d i g i n g z i c h k a n b e v i n d e n , t e o n d e r s c h e i d e n z i j n d o o r de m a t e v a n b l o e d e l o o s h e i d en de m a t e v a n i n f e k t i e , - 1 - T i j d e l i j k e r y t h e e m ( r o o d w o r d e n v a n de h u i d )

met e n i g e m a t e v a n oedeem ( o v e r v l o e d aan w e e f s e l v l o e i s t o f ) ,

(16)

- 2 - B l i j v e n d e h u i d b e s c h a d i g i n g ! v e r d e r g a a n d e r y t h e e m , c o n g e s t i e ( o v e r m a t i g e b l o e d t o e v o e r v e r k l e u r i n g en v e r h a r d i n g v a n de h u i d . Na h e m o r r a g e ( b l o e d i n g ) k u n n e n z w a r t e b l a r e n o n t s t a a n . B e s c h a d i g i n g a a n d i e p e r e l a g e n : a f s t e r v e n en z w e r e n . - 3 - D i e p d o o r d r i n g e n d e n e c r o s i e ( a f s t e r v e n ) : a a n t a s t i n g v a n o n d e r h u i d s e w e e f s e l l a g e n ( t o t i n h e t b o t ) . -k- Z w e r e n i n b o t h o l t e i n v e r b i n d i n g met b e u r z e n Deze o n t s t a a n w a n n e e r de h u i d g e n e e s t , m a a r de wond i n de o n d e r l i g g e n d e l a g e n n i e t v e r -d w i j n t . V e r d e r e s t a d i a z i j n s p e c i f i e k v o o r de h e u p e n en l i j k e n , omdat ze o n t s t a a n z i j n b i j g r o t e r e b e l a s t i n g ( l i c h a a m s g e w i c h t ) , n i e t w a a r s c h i j n l i j k b i j de i n d i t v e r s l a g b e d o e l d e p r o t h e s e n . P a l m e r ( l 9 7 9 ) g e e f t een a n d e r e v e r d e l i n g . - 1 - V e r b l e k e n . - 2 - H y p e r e m i e ( z e e r s t e r k e d o o r b l o e d i n g n a b l o e d e l o o s h e i d ) . - 3 - O n t s t e k i n g . -k- Z w e r e n . - 5 - D i e p e b e s c h a d i g i n g v a n h e t w e e f s e l .

(17)

3.1 B e l a s t i n g op k o n s t a n t e d r u k k r a c h t . I n h e t v o l g e n d e o v e r z i c h t z i j n de w a a r d e n a a n g a a n d e de b e l a s t b a a r h e i d op k o n s t a n t e d r u k v a n de v e r -s c h i l l e n d e o n d e r z o e k e r -s g e b u n d e l d . P e r o n d e r z o e k s t a a n a c h t e r e e n v o l g e n s a a n g e g e v e n ! - naam v a n de o n d e r z o e k e r ( s ) ( j a a r v a n p u b l i k a t i e ) h e t o n d e r z o c h t e k r i t e r i u m de g e g e v e n w a a r d e ( n ) ( o m g e r e k e n d i n k P a ) . - B e n n e t t e.a. ( 1 9 7 9 ) o c c l u s i e b o v e n 100 ... 120 mm Hg ( l 3 ... l 6 kPa) - B r a n d ( l 9 7 6 ) b e s c h a d i g i n g na e n k e l e u r e n b o v e n 50 ... 200 g/cm^ (5 ... 20 kPa) g e e n b e s c h a d i g i n g v i n g e r t o p o n d e r 1,5 ... 2,5 kg/cm^ (150 ... 250 k P a ) - G u t t m a n n ( l 9 7 6 ) o c c l u s i e b o v e n 80 mm Hg"^ ( l l k P a ) - R e s w i c k en R o g e r s ( 1 9 7 6 ) w e e f s e l a f b r a a k n a l a n g e t i j d o v e r b o t u i t s t e e k s e l s n i e t o n d e r 30 mm Hg [k k P a ) d i k k e w e e f s e l l a g e n ( d i j e n ) n i e t o n d e r 100 mm Hg ( 1 3 kPa) - S c a l e s ( 1 9 7 6 ) h u i d n i e t g e s c h i k t v o o r b e l a s t i n g ( e n k e l e u r e n ) b o v e n ko mm Hg (5 k P a ) v a t e n d i c h t en p i j n v a n a f 80 mm Hg^ ( l l k P a ) -I- g e b a s e e r d op T r u m b l e ( 1 9 3 0 ) 3.k

(18)

O m t r e n t de v a r i a b e l e n w o r d t w e i n i g v e r m e l d ; soms de p l a a t s ( a l o f n i e t g l o b a a l ) en een r u i m e o p m e r k i n g o v e r de d u u r . I n d i t v e r b a n d k a n h e r h a a l d w o r d e n d a t o c c l u s i e n a v e r l o o p v a n " e n i g e t i j d " z a l r e s u l t e r e n i n w e e f s e l b e s c h a d i g i n g . O v e r h e t a s p e k t t i j d i s o n d e r z o e k g e d a a n d o o r H u s s a i n ( l 9 5 3 ) b i j r a t t e n en d o o r K o s i a k ( I 9 6 I ) b i j h o n d e n . R e s w i c k en R o g e r s ( l 9 7 6 ) v o n d e n b i j mensen een z e l f d e b e e l d : hoe g r o t e r de b e l a s t i n g , hoe k o r t e r de d u u r v a n de b e l a s t i n g k a n z i j n z o n d e r t e r e s u l t e r e n i n b e s c h a d i g i n g v a n h e t w e e f s e l ( f i g . 3 . 2 ) .

700

80—600

Maximum suggested pressure/time application over bony prominences

20 UO—300 60 400 500: 200 100! 2 4 6 8 10 12

Hours of continuous pressure

14 16 18 De t o e l a a t b a a r h e i d v a n een d r u l t b e l a s t i n g i s a f h a n l c e l i j l { v a n de d u u r van d i e b e l a s t i n g ( R e s w i c l c en R o g e r s , 1 9 7 6 ) . Deze w e e r g a v e g e l d t s p e c i f i e l i v o o r w o o T s o l o v e r b o t u i t s t e e l i s e l s . 3.5

(19)

3.2 B e l a s t i n g op k o n s t a n t e n e g a t i e v e d r u k k r a c h t . Deze l i t e r a t u u r s t u d i e omvat s l e c h t s één a r t i k e l w a a r i n a a n w i j z i n g e n w o r d e n g e g e v e n o m t r e n t b e l a s t i n g op n e g a t i e v e d r u k , en w e l v a n de h a n d v a n C r u i c k s h a n k ( 1 9 7 6 ) , H i e r i n w o r d t g e g e v e n d a t b l a a r v o r m i n g n i e t o p t r e e d t b i j een d r u k t u s s e n O en - 5 0 mm Hg"*" ( t u s s e n O en - 6 k P a ) , maar w e l b i j - 2 5 0 mm Hg^^ ( - 3 3 k P a ) . H e t k r i t e r i u m b l a a r v o r m i n g i s g e k o z e n , omdat d i t h e t z i c h t b a r e r e s u l t a a t i s v a n h e t l o s t r e k k e n v a n de e p i d e r m i s ( o p p e r h u i d ) v a n de d e r m a ( h u i d ) . + ++ g e b a s e e r d op K i i s t a l a ( 1 9 7 2 ) g e b a s e e r d op Van d e r L e u n e . a . ( l 9 7 ' t a , 197'tb)j d e z e w a a r d e h e e f t b e t r e k k i n g op de o n d e r a r m 3 . 6

(20)

3.3 B e l a s t i n g op w i s s e l e n d e d r u k k r a c h t . v j H e t e n i g e v o o r d i t l i t e r a t u u r o n d e r z o e k b r u i k b a r e c i j f e r m a t e r i a a l w e r d g e v o n d e n i n h e t a r t i k e l v a n B r a n d ( 1 9 7 6 ) . I n d i t o n d e r z o e k w o r d t a a n g e g e v e n , d a t b e s c h a d i -g i n -g a a n de t o p v a n de v i n -g e r o p t r e e d t b i j 5000 ... 15000 w i s s e l i n g e n v a n e e n d r u k v a n 1,5 kg/cm ( 1 5 0 k P a ) . T e r v e r g e l i j k i n g w o r d t i n d i t z e l f d e a r t i k e l v e r m e l d , d a t g e e n b e s c h a d i g i n g o p t r e e d t b i j een k o n s t a n t e d r u k v a n 1,5 ••• 2,5 kg/cm^ (150 ... 250 k P a ) . 3.7

(21)

3.4 B e l a s t i n g op w i s s e l e n d e n e g a t i e v e d r u k k r a c h t .

O n d e r de b e s c h o u w d e l i t e r a t u u r b e v i n d t z i c h g e e n e n k e l a r t i k e l , w a a r i n c i j f e r m a t e r i a a l a a n g a a n d e d e z e b e l a s t i n g v o r m w o r d t g e g e v e n .

(22)

B e l a s t i n g op s c h u i f k r a c h t Z o a l s i n h o o f d s t u k 1 g e s c h e t s t , z a l d e m e c h a n i s c h e b e l a s t i n g v a n de h u i d b i j h e t d r a g e n v a n e e n p r o t h e s e i n de p r a k t i j k n a a s t een d r u k k r a c h t o o k b e s t a a n u i t een s c h u i f k r a c h t . (Ook a n d e r s o m z a l h e t n i e t v a a k v o o r k o m e n d a t e r w e l s p r a k e i s v a n een s c h u i f k r a c h t en n i e t v a n e e n d r u k k r a c h t . ) V e e l o n d e r z o e k e r s g e v e n a a n d a t e r b i j b e l a s t i n g v a n de h u i d m e e s t a l ook een s c h u i f k r a c h t z a l z i j n en w i j z e n op d e b e l a n g r i j k e i n v l o e d v a n d i e s c h u i f k r a c h t . I n s l e c h t s t w e e v a n de b e s t u d e e r d e a r t i k e l e n w o r d t h i e r o m t r e n t c i j f e r m a t e r i a a l g e g e v e n : d a t v a n D i n s d a l e ( l 9 7 4 ) en d a t v a n B e n n e t t e.a. ( l 9 7 9 ) . D i n s d a l e b e s c h r i j f t o n d e r z o e k b i j v a r k e n s , maar omdat v e r d e r g e e n b e s c h r i j v i n g i s g e v o n d e n v a n met name de g e v o l g e n v a n w i s s e l e n d e d r u k k r a c h t i n k o m b i n a t i e met s c h u i f k r a c h t i s d i t o n d e r z o e k t o c h n a d e r b e k e k e n . H i e r b i j k a n v e r m e l d w o r d e n d a t de h u i d v a n een v a r k e n d i e v a n de mens h e t m e e s t b e n a d e r t ( D i n s d a l e , 1 9 7 4 ) . D i n s d a l e noemt de v o l g e n d e o v e r e e n k o m s t e n : -1- d i k t e - 2 - opbouw: d e z e l f d e l a g e n j één u i t z o n d e r i n g : de s t r a t u m l u c i d u m o n t b r e e k t b i j h e t v a r k e n - 3 - v e r v l o c h t e n v a t e n s t e l s e l -4- a a n w e z i g h e i d v a n p a p i l l e n ( k n o b b e l v o r m i g e e l e m e n t e n ) - 5 - h u i d c e l l e n w o r d e n o n g e v e e r e v e n o u d -6- b e t r e k k e l i j k w e i n i g b e h a r i n g -7- v e r g e l i j k b a r e t e m p e r a t u u r r e g e l i n g 4.1

(23)

Omdat de o p z e t v a n d e z e t w e e o n d e r z o e k e n s t e r k v e r s c h i l t ( o n d e r w e r p , s o o r t e n b e l a s t i n g , k r i t e r i u m ) z u l l e n ze a f z o n d e r l i j k b e h a n d e l d w o r d e n en n i e t p e r b e l a s t i n g v o r m .

(24)

4 . 1 H e t o n d e r z o e k v a n B e n n e t t e.a. ( l 9 7 9 ) B e n n e t t e.a. b e s c h o u w e n v e r s c h i l l e n d e k o m b i n a t i e s v a n k o n s t a n t e d r u k e n s c h u i f s p a n n i n g met h e t o o g m e r k de i n v l o e d v a n de s c h u i f s p a n n i n g op de b l o e d s t r o o m u i t t e d r u k k e n i n een f i k t i e v e d r u k . De m e t i n g e n w o r d e n v e r r i c h t met een a p p a r a a t j e , d a t w e e r g e e f t hoe g r o o t d r u k , s c h u i f s p a n n i n g en b l o e d s t r o o m z i j n , w a n n e e r de p r o e f p e r s o o n d i t z e l f t e g e n de h u i d ( h i e r de m u i s v a n de d u i m ) d r u k t . De w e r k w i j z e i s a l s v o l g t . B i j g e r i n g e s c h u i f s p a n n i n g w o r d t g e k e k e n h o e v e e l d r u k n o d i g i s om de b l o e d s t r o o m t e h a l v e r e n . V e r v o l g e n s w o r d t d i t g e d a a n v o o r g r o t e s c h u i f -s p a n n i n g . Na op d e z e m a n i e r e n k e l e m e t i n g e n t e h e b b e n v e r r i c h t , w o r d t e r g e m i d d e l d ; men v i n d t v o o r de b e t r e f f e n d e p r o e f p e r s o o n : 88 mm Hg d r u k b i j een s c h u i f s p a n n i n g v a n 31 g/cm h e e f t d e -z e l f d e i n v l o e d op de b l o e d s t r o o m a l s 71 mm Hg d r u k b i j een s c h u i f s p a n n i n g v a n 77 g/cm . H i e r u i t w o r d t g e k o n k l u d e e r d : 1 mm Hg d r u k komt o v e r e e n met 2 , 7 g/cm s c h u i f s p a n n i n g ( f i g . 4 . 2 ) . D i t w o r d t ook b i j a n d e r e p r o e f p e r s o n e n g e d a a n ; h e t g e m i d d e l d e v a n de v i e r p r o e f p e r s o n e n i s :

1 mm Hg d r u k komt o v e r e e n met een s c h u i f s p a n n i n g

v a n 2 , 6 g/cm^ ( f i g - 4 . 2 ) . Na s c h u i f s p a n n i n g en d r u k i n d e z e l f d e d i m e n s i e s t e h e b b e n u i t g e d r u k t , komt men t o t de v o l g e n d e u i t s p r a a k : 1 e e n h e i d v a n d r u k komt o v e r e e n met 1 , 9 1 e e n h e d e n s c h u i f s p a n n i n g . 4 . 3

(25)

Low ihaar S u b j a d JV • •=> 9:00 AM Stait O 9;05 AM Sfarl a 9:13 AM Stoft Bun 3 P ' P r f l f l u r a Intnl H[|l

- Raw (Inla. pressure vs l)i()()d flow, low shear coiulition. Nole Nuriation in l>lood flow reudinys, M obtained from llic same suljject williin an elapsed lime of IS minutes, l-tayyed points (run 4) give

uceom-panying slicar load (gjcm-).

High I h t B f

t w b j . i l JV . • 3.41 PM i l D H A J.AT PM llort Q 3:34 PM I t s r f

P r a i i u r * imm Hg)

— Raw data, pressure vs blood flow, high stiear condition. Note tendency to occlude at a lower pressure reading (60 (o SOnimHc) tlian comparable

low shear condition values (100 -<• 120mmHgJ.

f i g . 4.1 E n l t e l e m e t i n g e n v a n B e n n e t t e . a . b i j p r o e f p e r s o o n J . V . Zo^^el d r u k , s c h u i f s p a n n i n g a l s b l o e d s t r o o m vrorden g e a c h t t u s s e n de a a n g e g e v e n w a a r d e n l i n e a i r t e v e r l o p e n .

Pressure-Shear Relationship at 50% Flow

.Subjecl Sox Ago L o w Slu'ar .Mode I ligl) .Slicar .Mode J Unit Frossure (Halved Dluod R o w ) (Halved Blood l-'low) equals . units Pressure Slicar Pressure Slicar Stiear 1 M 44 8S .11 71 77 2.7 2 M 50 1.18 11 ')R 134 .1.1 3 1' 25 76 12 47 77 2.2 4 .\1 22 83 11 54 77 2.3

Ml pressure units - ninlllt; 2.6 .-Ml shear units - tl/eiu"" (ave)

f i g . 4.2 H e t g e m i d d e l d e v a n de g e m i d d e l d e n v a n de m e t i n g e n v a n de v i e r p r o e f p e r s o n e n w o r d t d o o r B e n n e t t e . a . g e b r u i k t om de s c h u i f s p a n n i n g u i t t e d r u k k e n i n e e n f i k t i e v e d r u k . U i t de b e s c h r i j v i n g v a l t op t e maken d a t de r e s u l t a t e n met de n o d i g e r e s e r v e b e k e k e n m o e t e n w o r d e n j e r i s s t e e d s u i t g e g a a n v a n l i n e a i r v e r l o o p en o o k h i e r i s h e t de v r a a g o f de l o k a t i e ( m u i s v a n de d u i m ) r e p r e s e n t a t i e f i s en o f h e t g e k o z e n k r i t e r i u m ( o c c l u s i e ) h e t j u i s t e i s a

(26)

k.2 H e t o n d e r z o e k v a n D i n s d a l e ( l 9 7 4 ) b i j v a r k e n s . D i n s d a l e h e e f t e n k e l e t e s t s g e d a a n om de i n v l o e d v a n s c h u i f s p a n n i n g op w e e f s e l b e s c h a d i g i n g t e b e p a l e n . De g r o o t t e v a n d e z e s c h u i f s p a n n i n g w o r d t n i e t g e g e v e n . De s c h u i f k r a c h t o n t s t a a t d o o r de h u i d 2,54 cm t e v e r p l a a t s e n , en w e l z e s m a a l p e r k w a r t i e r , h e e n en t e r u g i n h e t v l a k v a n de h u i d . D i n s d a l e r e a l i s e e r t d i t d o o r een " w e b b i n g " ( w e e f s e l ) t u s s e n de h u i d en de s t e m p e l a a n t e b r e n g e n en d i t v e r v o l g e n s t e v e r p l a a t s e n n a d a t de d r u k k r a c h t op de s t e m p e l i s i n g e s t e l d . De r e s u l t a t e n z i j n : -l~ v o o r : v e r l a m d e v a r k e n s k o n s t a n t e d r u k k r a c h t b e l a s t i n g d u u r v a n 3 u u r a. z o n d e r s c h u i f s p a n n i n g g e e n w e e f s e l b e s c h a -d i g i n g o n -d e r 480 mm Hg ( 6 4 k P a ) b. met s c h u i f s p a n n i n g meer k a n s op w e e f s e l -b e s c h a d i g i n g d a n z o n d e r c. b o v e n 500 mm Hg ( 6 ? k P a ) h e e f t s c h u i f -s p a n n i n g g e e n i n v l o e d meer ( d r u k k r a c h t a l l e e n i s d a n a l v o l d o e n d e om s c h a d e t e v e r o o r z a k e n ) - 2 - v o o r : g e z o n d e v a r k e n s w i s s e l e n d e d r u k k r a c h t b e l a s t i n g d u u r v a n 5 x 3 x 1,5 u u r (5 d a g e n , 3 p e r i o d e s v a n 1,5 u u r , w a a r t u s s e n r u s t p e r i o d e s v a n 1 u u r ) a. z o n d e r s c h u i f s p a n n i n g i s 290 mm Hg ( 3 9 k P a ) n o d i g v o o r b e s c h a d i g i n g b. met s c h u i f s p a n n i n g k a n 45 mm Hg ( 6 k P a ) a l v o l d o e n d e z i j n v o o r b e s c h a d i g i n g 4.5

(27)

De m e t i n g e n w o r d e n v e r r i c h t op h e t w e e f s e l d a t de d o o r n e n v a n de w e r v e l s a c h t e r h e t d a r m b e e n b e d e k t . H e t f e i t d a t de m e t i n g e n z i j n v e r r i c h t b i j v a r k e n s en de w i l l e k e u r i g e b e l a s t i n g v o r m maken d a t d i t o n d e r z o e k v o o r d e z e l i t e r a t u u r s t u d i e a l l e e n k w a l i t a t i e f v a n w a a r d e i s .

(28)

5 H e t m o d e l v a n Oomens ( 1 9 8 3 ) Er z i j n s l e c h t s e n k e l e a r t i k e l e n g e v o n d e n met b r u i k b a r e , k o n k r e t e m e e t g e g e v e n s en - r e s u l t a t e n . Men k a n daarom s t e l l e n d a t e r b e h o e f t e i s a a n m e e r o n d e r z o e k e n . D a a r n a a s t k a n g e t r a c h t w o r d e n een m o d e l t e o n t w i k k e l e n om meer i n z i c h t t e k r i j g e n i n de b e l a s t b a a r h e i d v a n de h u i d en v e r b a n d t e l e g g e n t u s s e n de v e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k e n . Oomens s c h r i j f t o v e r z i j n w e r k a a n e e n d e r g e l i j k m o d e l , d a t de m e c h a n i k a v a n de h u i d b e s c h r i j f t . H i j g e e f t a a n d a t de h u i d u i t de v o l g e n d e h o o f d k o m p o n e n t e n b e s t a a t : - n e t w e r k v a n c o l l a g e n e en e l a s t i n e v e z e l s - a m o r f e g r o n d s u b s t a n t i e met d a a r a a n g e b o n d e n wat e r - v r i j e v l o e i s t o f A n d e r e k o m p o n e n t e n z o a l s b l o e d v a t e n , k l i e r e n , z e n u w e n en h a r e n w o r d e n g e a c h t een t e v e r w a a r -l o z e n i n v -l o e d op de m e c h a n i k a v a n de h u i d t e h e b b e n . H e t i s w e l de b e d o e l i n g d a t de b l o e d -c i r -c u l a t i e i n h e t m o d e l w o r d t opgenomen om d e r o l v a n o c c l u s i e t e k u n n e n b e s c h o u w e n . I n h e t m o d e l w o r d e n de e l a s t i n e en c o l l a g e n e v e z e l s en de a m o r f e g r o n d s u b s t a n t i e met h e t g e b o n d e n w a t e r g e z i e n a l s p o r e u z e v a s t e s t o f , w a a r i n z i c h een v r i j b e w e e g b a r e v l o e i s t o f b e v i n d t . De o n d e r h u i d s e z a c h t e w e e f s e l s h e b b e n een-z e l f d e s t r u k t u u r en k u n n e n d a a r o m o p d e een-z e l f d e w i j z e ( m e t a a n g e p a s t e v a r i a b e l e n ) w o r d e n b e s c h r e v e n . 5.1

(29)

Omdat d e , v e e l i n g e w i k k e l d e r t e b e s c h r i j v e n , s p i e r v e z e l s n o g n i e t i n h e t m o d e l z i j n opgenomen, i s h e t m o d e l a l l e e n b r u i k b a a r om z a c h t e w e e f s e l s ( h u i d en o n d e r h u i d s w e e f s e l ) o v e r b o t u i t s t e e k s e l s t e b e s c h r i j v e n . Aan h e t m o d e l w o r d t de e i s g e s t e l d d a t b i j h e t b e s c h r i j v e n r e k e n i n g k a n w o r d e n g e h o u d e n met - g r o t e ( t o t 50 io) v e r v o r m i n g e n - t i j d s a f h a n k e l i j k h e i d ( i n . v e r b a n d met k r u i p , r e l a x a t i e , i n v l o e d v a n r e k s n e l h e i d ) - n i e t - l i n e a r i t e i t v a n h e t w e e f s e l - k o m p l e x e geometrieën - a n i s o t r o o p g e d r a g en i n h o m o g e n i t e i t e n . Deze e i s e n maken h e t m o d e l d e r m a t e i n g e w i k k e l d , d a t g e b r u i k g e m a a k t w o r d t v a n n u m e r i e k e o p l o s -m e t h o d e n ( o n d e r a n d e r e de e i n d i g e e l e -m e n t e n m e t h o d e ) . I n de b i j l a g e w o r d e n de r e s u l t a t e n v a n een t e s t p r o g r a m m a g e t o o n d v o o r een e e n v o u d i g b e l a s t i n g g e v a l . H e t m o d e l z a l z e k e r h e t i n z i c h t r o n d de p r o b l e -m a t i e k v a n de b e l a s t i n g v a n de h u i d k u n n e n v e r g r o t e n , z o d a t o o k de f e n o m e n e n , d i e b i j w e e f s e l a f b r a a k a a n de o r d e z i j n , op h u n w a a r d e k u n n e n w o r d e n b e o o r d e e l d . V o o r d a t h e t m o d e l z o v e r i s o n t w i k k e l d , d a t e r d i r e k t i n de p r a k t i j k b r u i k b a r e r e s u l t a t e n w o r d e n v e r k r e g e n , z a l e c h t e r n o g v e e l e n e r g i e i n d i t p r o j e k t g e s t o p t m o e t e n w o r d e n . 5.2

(30)

De f e n o m e n e n Om n u , z o n d e r m o d e l , meer i n z i c h t t e k r i j g e n i n de p r o b l e m e n r o n d de b e l a s t b a a r h e i d v a n de h u i d , l i j k t h e t z i n v o l n a d e r i n t e g a a n op de f e n o -menen . I n de v o l g e n d e p a r a g r a f e n w o r d e n de d o o r de d i v e r s e o n d e r z o e k e r s genoemde f e n o m e n e n p e r b e l a s t i n g g e v a l b e k e k e n .

(31)

1 Fenomenen b i j b e l a s t i n g op d r u k k r a c h t . E r w o r d e n i n de b e s t u d e e r d e l i t e r a t u u r v i e r f e n o m e n e n genoemd d i e w e e f s e l b e s c h a d i g i n g b i j b e l a s t i n g op d r u k k r a c h t z o u d e n v e r o o r z a k e n . - o c c l u s i e v a n de b l o e d v a t e n ( v e e l g e n o e m d ) ; e v e n t u e e l u i t g e b r e i d met o c c l u s i e v a n de l y m p h e v a t e n ( R e d d y e.a., 1 9 8 1 ^ ) - i n t e r s t i t i e e i v l o e i s t o f t r a n s p o r t (Reddy e.a., I 9 8 I ) : b e s c h a d i g i n g aan v a s t e k o m p o n e n t e n d o o r de w e g g e p e r s t e v l o e i b a r e - d i r e k t e b e s c h a d i g i n g v a n de v a s t e komponen-t e n ( D i n s d a l e , 1974"'""'"); i n e x komponen-t r e m e v o r m : s n i j d e n - b e s c h a d i g i n g v a n de b l o e d v a t e n ( K o s i a k , I 9 6 I V a a k v e r d e d i g e n o n d e r z o e k e r s de k e u z e v a n h u n

f e n o m e e n d o o r een a n d e r e , met name o c c l u s i e , ( t e n d e l e ) t e w e e r l e g g e n . V o o r h e t w e e r l e g g e n v a n o c c l u s i e a l s e n i g f e n o m e e n g e b r u i k e n Reddy e.a. de v o l g e n d e r e d e n a t i e . Wanneer b i j een b e p a a l d e d r u k p ^ v o l l e d i g e o c c l u s i e o p t r e e d t , h e e f t v e r d e r v e r h o g e n v a n de d r u k v a n b u i t e n a f g e e n e f f e k t meer ( f i g . 6,1, g e s t i p p e l d ) . D i t i s i n t e g e n s p r a a k met h e t d o o r o n d e r a n d e r e R e s w i c k en R o g e r s ( l 9 7 6 ) g e v o n d e n v e r b a n d ( f i g . 6.1, g e t r o k k e n l i j n ) . E r i s h i e r b i j v a n u i t g e g a a n d a t o c c l u s i e " b i n n e n een b e p a a l d g e b i e d " b i j één b e p a a l d e d r u k o p t r e e d t , w a t v o o r m i n o f meer s t a t i s c h e g e v a l l e n en d u n n e w e e f s e l l a g e n o v e r b o t z a l g e l d e n ( b i j l a g e : f i g . 4 ) . + g e b a s e e r d op K r o u s k o p e . a . ( l 9 7 8 ) + + g e b a s e e r d op G r o t h ( l 9 4 2 ) + + + g e b a s e e r d op B r o o k s ' 1922)

(32)

p ( d r u k ) t ( d u u r v a n de b e l a s t i n g ) f i g . 6.1 B e l a s t b a a r h e i d v a n de h u i d op k o n s t a n t e d r u k k r a c h t . : v o l g e n s R e s w i c k en R o g e r s * • • » ! w a n n e e r a l l e e n o c c l u s i e i n v l o e d z o u h e b b e n op de w e e f s e l b e s c h a d i g i n g j b i j p ^ v i n d t v o l l e d i g e o c c l u s i e p l a a t s en b i j i e d e r e p ^ p^ z a l b e s c h a d i g i n g o p t r e d e n Wanneer e r e c h t e r s p r a k e i s v a n een d i k k e r e w e e f s e l l a a g z a l de o c c l u s i e n i e t o v e r a l t e g e l i j k z i j n i n t r e d e d o e n : sommige b l o e d v a t e n o n d e r v i n d e n , d o o r de s p r e i d i n g v a n de d r u k k r a c h t , m i n d e r d r u k en z u l l e n pas b i j g r o t e r e b e l a s t i n g d i c h t g e d r u k t w o r d e n . H e t g e b i e d met o c c l u s i e w o r d t dus g r o t e r met t o e n e m e n d e b e l a s t i n g . T e g e l i j k e r t i j d n e e m t de s t o f w i s s e l i n g a f w a a r d o o r de k a n s op w e e f s e l -b e s c h a d i g i n g v e r g r o o t w o r d t .

Reddy e.a. ( 1 9 8 I ) o n t w i k k e l e n een f o r m u l e v o o r h e t d r u k v e r l o o p b i j i n t e r s t i t i e e i v l o e i s t o f t r a n s -p o r t t e n g e v o l g e v a n e x t e r n e b e l a s t i n g en v i n d e n d r u k X t i j d = k o n s t a n t . D i t v e r b a n d i s h e t z e l f d e a l s de r e l a t i e d i e R e s w i c k en R o g e r s ( f i g . 6.1) v i n d e n , maar a l s b e w i j s v o o r h e t o p t r e d e n v a n d i t f e n o m e e n k a n h e t n i e t g e z i e n w o r d e n . H e t f e n o m e e n v a n d i r e k t e m e c h a n i s c h e b e s c h a d i g i n g v a n de g e b o n d e n k o m p o n e n t e n v a n h e t w e e f s e l z o u k u n n e n o p t r e d e n b i j s n e l l e , dus g r o t e ( R e s w i c k en R o g e r s , f i g . 6 . 1 ) , b e l a s t i n g . 6.3

(33)

De v l o e i b a r e k o m p o n e n t e n b i e d e n h i e r b i j meer w e e r s t a n d t e g e n v e r v o r m i n g , z o d a t de v a s t e k o m p o n e n t e n m i n d e r g o e d k u n n e n w i j k e n en w o r d e n b e s c h a d i g d . B e s c h a d i g i n g v a n b l o e d v a t e n k a n z i c h u i t e n d o o r h e t z i c h t b a a r w o r d e n v a n b l o e d i n h e t w e e f s e l . Aan de z i c h t b a a r h e i d k a n h e t e c h t e r o n t b r e k e n en ook k a n men z i c h v o o r s t e l l e n d a t b e s c h a d i g i n g e n o p t r e d e n z o n d e r d a t h e t b l o e d de v a t e n v e r l a a t . S a m e n v a t t e n d k a n g e s t e l d w o r d e n d a t m e e s t a l g e e n e c h t b e w i j s t e v i n d e n i s , d a t een b e p a a l d f e n o m e e n w e e f s e l b e s c h a d i g i n g v e r o o r z a a k t . H e t l i j k t d a t de v e r s c h i l l e n d e f e n o m e n e n , i n b e p a a l d e m a t e , a f h a n k e l i j k v a n de b e l a s t i n g v o r m en de g e o m e t r i e , n a a s t e l k a a r een b i j d r a g e z u l l e n l e v e r e n . Z o l a n g n i e t meer b e k e n d i s o m t r e n t de m a t e v a n . h e t o p t r e d e n v a n de f e n o m e n e n , i s h e t v e r s t a n d i g a l l e e n de o v e r - a l l m e t i n g e n ( b e s c h a d i g i n g t e n g e v o l g e v a n b e l a s t i n g ) t e g e b r u i k e n . H i e r b i j k a n , t e r k o n t r o l e , w e l b e k e k e n w o r d e n o f o c c l u s i e ( h e t e n i g e i n de m e e t r e s u l t a t e n v o o r k o m e n d e f e n o m e e n ) n i e t o p t r e e d t . 6.k

(34)

6.2 Fenomenen b i j b e l a s t i n g op n e g a t i e v e d r u k k r a c h t . W e e f s e l b e s c h a d i g i n g b i j b e l a s t i n g op n e g a t i e v e d r u k k r a c h t u i t z i c h i n de v o r m v a n b l a r e n , d i e h e t l o s r a k e n v a n de e p i d e r m i s v a n de d e r m a z i c h t b a a r maken ( C r u i c k s h a n k , 1 9 7 6 ) . M e t i n g e n d i e h i e r o p z i j n g e b a s e e r d g e v e n een d u i d e l i j k o v e r - a l l b e e l d ( b e s c h a d i g i n g t e n g e v o l g e v a n de b e l a s t i n g ) , maar z i j n pas g e s c h i k t om de b e l a s t b a a r h e i d v a s t t e l e g g e n , w a n n e e r men z e k e r w e e t d a t e r geen a n d e r e v o r m e n v a n b e s c h a d i g i n g ( m i n d e r g o e d z i c h t b a a r , d i e p e r i n h e t w e e f s e l l i g g e n d ) t e n g e v o l g e v a n o v e r b e l a s t i n g k u n n e n o p t r e d e n . Z o l a n g d i e z e k e r h e i d n i e t b e s t a a t , i s e r b e h o e f t e a a n meer l i t e r a t u u r op h e t g e b i e d v a n b e l a s t i n g op n e g a t i e v e d r u k k r a c h t . D a a r n a a s t k a n men o o k h i e r meer i n z i c h t v e r w a c h t e n d o o r g e b r u i k t e maken v a n h e t m o d e l v a n Oomens ( 1 9 8 3 ) . 6.5

(35)

6.3 Fenomenen b i j b e l a s t i n g op s c h u i f k r a c h t . B i j de b e l a s t i n g op s c h u i f k r a c h t k i m n e n e r t w e e s i t u a t i e s o n t s t a a n met i e d e r z i j n e i g e n f e n o m e n e n . - 1 - H e t b e l a s t e n d v o o r w e r p neemt de h u i d n i e t mee, m a a r w r i j f t e r o v e r h e e n . - 2 - H e t b e l a s t e n d v o o r w e r p n e e m t h e t h u i d o p p e r v l a k w e l mee: de v e r p l a a t s i n g moet d o o r v e r v o r m i n g v a n de h u i d o f o n d e r l i g g e n d e w e e f s e l s opge-v a n g e n w o r d e n . a d 1 Deze s i t u a t i e z a l o n t s t a a n a l s e r t e v e n s s p r a k e i s v a n g e r i n g e b e l a s t i n g op d r u k k r a c h t ( e v e n t u -e -e l n -e g a t i -e f ) . D i t l i j k t de s i t u a t i e d i e C r u i c k s h a n k ( l 9 7 6 ) b e s c h r i j f t ; h i j noemt t w e e f e n o m e n e n : - b l a a r v o r m i n g i n de o p p e r h u i d t e n g e v o l g e v a n - e r o s i e : h e t w e g s c h u r e n v a n c e l l e n v a n de e p i d e r m i s ( f i g . 6 . 3 ) •

A vesicle, or small blister, is a sharply circumscribed lesion con-taining transparent free serous fluid.

Vesicle

f i g . 6.2 B l a a r v o r m i n g i n de o p p e r h u i d .

(36)

Erosion

An erosion is a superficial defect or loss in the epidermis.

f i g . 6•3 E r o s i e . ad 2 H e t h u i d o p p e r v l a k v o l g t b i j d e z e s i t u a t i e de, r e l a t i e v e , v e r p l a a t s i n g v a n h e t b e l a s t e n d v o o r w e r p . D i t v e r k l a a r t d a t e r meer o v e r e e n -k o m s t i s met de f e n o m e n e n d i e b i j b e l a s t i n g op d r u k k r a c h t w o r d e n a a n g e g e v e n . De f e n o m e n e n z i j n : - o c c l u s i e ( B e n n e t t , 1 9 7 9 ) - b e s c h a d i g i n g v a n de b l o e d v a t e n ( B a r t o n , 1 9 7 6 ) - t r o m b o s e ( B a r t o n , 1 9 7 6 ) : d o o r d a t h a a r v a t e n p l a t g e d r u k t w o r d e n , b r e k e n d e , z i c h h i e r i n b e v i n d e n d e , b l o e d p l a a t j e s ; e r o n t s t a a t s t o l l i n g , w a a r d o o r v e r s t o p p i n g k a n o p t r e d e n . Het l i j k t w a a r s c h i j n l i j k d a t d e z e e x t r e m e v o r m e n o o k i n k o m b i n a t i e k i m n e n o p t r e d e n . D i t z o u b i j v o o r -b e e l d h e t g e v a l k u n n e n z i j n , w a n n e e r e r w e l v o l d o e n d e d r u k k r a c h t i s om d e h u i d mee t e nemen, maar de r e l a -t i e v e v e r p l a a -t s i n g zó g r o o -t i s , d a -t de v e r v o r m b a r e w e e f s e l l a g e n n i e t v o l d o e n d e v e r v o r m d k u n n e n w o r d e n om d i e v e r p l a a t s i n g t e v o l g e n . A l de genoemde f e n o m e n e n komen p l a u s i b e l o v e r . H e t i s e c h t e r o o k h i e r m o e i l i j k a a n t e g e v e n i n w e l k e m a t e en o n d e r w e l k e o m s t a n d i g h e d e n een b e p a a l d f e n o m e e n z a l o p t r e d e n . 6.7

(37)

A l s v o o r b e e l d h e t v o l g e n d e . D i n s d a l e ( l 9 7 4 ) v i n d t g e e n s i g n i f i k a n t e v e r s c h i l l e n i n de b l o e d s t r o o m t e n g e v o l g e v a n s c h u i f s p a n n i n g . B e n n e t t ( l 9 7 9 ) d a a r e n t e g e n l a a t z i e n d a t s c h u i f s p a n n i n g w e l d e g e l i j k i n v l o e d h e e f t op de b l o e d -s t r o o m en de d r u k w a a r b i j o c c l u -s i e p l a a t -s v i n d t ( f i g . 4 . 1 ) . Ook b i j s c h u i f s p a n n i n g l i j k t h e t d a a r o m z i n n i g , met b e h u l p v a n h e t m o d e l d a t Oomens ( 1 9 8 3 ) o n t -w i k k e l t , t e b e k i j k e n h o e h e t o p t r e d e n v a n de v e r s c h i l l e n d e f e n o m e n e n beïnvloed w o r d t d o o r w i j z i g i n g v a n de v a r i a b e l e n . 6 . 8

(38)

K o n k l u s i es 1- E r z i j n w e i n i g c i j f e r m a t i g e r e s u l t a t e n g e v o n d e n . 2 - Deze r e s u l t a t e n w a r e n , d o o r de v e l e v a r i a b e l e n , m o e i l i j k t e v e r g e l i j k e n . Vaak w a r e n d e z e v a r i a b e l e n ( o m s t a n d i g h e d e n ) n i e t b e k e n d . 3 - T i j d en l o k a t i e ( p l a a t s op h e t l i c h a a m ) w a r e n de b e l a n g r i j k s t e v a r i a b e l e n . B i j k o n s t a n t e d r u k k r a c h t : - g r e n s v a n de b e l a s t b a a r h e i d w o r d t g e g e v e n d o o r d r u k x t i j d = k o n s t a n t ( f i g . 3 . 2 ) - d i k t e v a n de v e r v o r m b a r e w e e f s e l s h e e f t g r o t e i n v l o e d . k- R e s w i c k en R o g e r s ( 1 9 7 6 ) g e v e n a l s e n i g e n a a n , hoe de b e l a s t b a a r h e i d c i j f e r m a t i g v a n de t i j d a f h a n g t ( f i g . 3 . 2 ) , e c h t e r a l l e e n v o o r k o n s t a n t e d r u k k r a c h t en d u n n e w e e f s e l l a g e n o v e r b o t u i t -s t e e k -s e l -s .

5- Van geen v a n de genoemde f e n o m e n e n i s a a n g e t o o n d d a t h e t v a n o v e r h e e r s e n d e i n v l o e d i s . 6 - E r b e s t a a t b e h o e f t e a a n een m o d e l : - om de g e v o n d e n r e s u l t a t e n t e k i i n n e n v e r g e l i j k e n - om meer i n z i c h t t e k r i j g e n ( b i j v o o r b e e l d i n w e l k e mate een f e n o m e e n o p t r e e d t ) - u i t g a a n d e v a n de r e s u l t a t e n een u i t s p r a a k t e k u n n e n d o e n o v e r de b e l a s t b a a r h e i d i n een g e g e v e n s i t u a t i e . 7 .

(39)

B i j l a g e E n k e l e r e s u l t a t e n v a n een t e s t met h e t m o d e l v a n Oomens ( 1 9 8 3 ) . De k e n m e r k e n v a n h e t m o d e l z i j n b e s c h r e v e n i n h o o f d s t u k 5. V o o r de t e s t i s u i t g e g a a n v a n : - h e t z a c h t e w e e f s e l ( h u i d + o n d e r h u i d s w e e f s e l ) w o r d t o n d e r s t e u n d d o o r een v l a k k e o n d e r g r o n d ( b o t ) - h e t z a c h t e w e e f s e l h e e f t een k o n s t a n t e d i k t e v a n 7 mm - h e t z a c h t e w e e f s e l w o r d t b e l a s t met een o n e i n d i g l a n g ( i n z - r i c h t i n g , l o o d r e c h t op h e t p a p i e r ) g e d a c h t e c i l i n d r i s c h e s t e m p e l - v a n a f h e t t i j d s t i p t = 0 i s de b e l a s t i n g F =-0,2 N ( t e k e n k e u z e o m g e k e e r d v e r g e l e k e n met d i e i n de r e s t v a n d e z e s k r i p t i e ) - g e e n w r i j v i n g t u s s e n s t e m p e l en w e e f s e l o p p e r v l a k - de r a n d e n b i j y = 0 mm ( h u i d o p p e r v l a k ) en y=7 vam ( g r e n s met b o t ) z i j n o n d o o r d r i n g b a a r v o o r v l o e i s t o f - de w e e f s e l v l o e i s t o f p a s s e e r t h e t v l a k x=0 mm n i e t ( s y m m e t r i e ) ; h e t v l a k x = 2 8 mm k a n w e l g e p a s s e e r d w o r d e n Op de v o l g e n d e p a g i n a ' s s t a a t a f g e b e e l d : f i g . 2 b e g i n s i t u a t i e met i n g e t e k e n d n e t w e r k f i g . 3 v e r l o o p v a n de v l o e i s t o f d r u k i n de t i j d v o o r y= ( - ? ) 3 mm f i g . k v e r l o o p v a n de v l o e i s t o f d r u k en v e r v o r m i n g i n de l o o p v a n de t i j d f i g . 5 v e r v o r m i n g v a n h e t n e t w e r k b . l

(40)

F = - 0 , 2 N Plain strain

free drainage Fig, 2. Undeformed mesh

(41)

Pressure in l<Pa

1 \0S I0.4 I0.3 io 2 [ 0 ^

T i : 5 5 3 S

Fig. 4. Deformation and fluid pressure at various times

Fig. 5. Deformed mesh

Cytaty

Powiązane dokumenty

Z daniem Jubilata, wym ienione przez niego czynniki pozwoliły m u dogłębnie wniknąć w zagadnienia, które stały się przedm iotem jego zainteresow ania w czasie

z 1941 roku stwierdza: „na podstawie zebranych doświadczeń próbujemy stworzyć sobie jednolite wyobrażenie otaczającego świata, użyteczny w praktyce obraz ( ...)

Odtąd, od 1958 roku, trw a K atedra Teorii L iteratu ry UŁ nieprzer­ wanie, obroniwszy się dzielnie przed naukowo nie uzasadnionym jej wchłonięciem przez zbyt

The Dutch Urban Ground Lease: In a nutshell &amp; the Amsterdam case.. TENLAW Conference,

In principle, the GMD of singlet particles produced via spark ablation (and any other similar gas-phase process) can be tuned from atomic clusters to any desired size by

zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny od- powiadać budynki i ich usytuowanie: Polskie Normy projektowania konstrukcji - Eurokody, zatwierdzone

Trzeba dodać, że sumienie, podnoszące naszą naturę na poziom mo­ ralny dobra i zła dzięki inteligencji i woli, a przez łaskę przemieniające ją w kierunku

Całość zaś problematyki związanej z tą myślą przedstawia w strukturze siedmiu rozdziałów obejmujących kolejno: postawienie problemu i wyznaczenie teoretycznej płaszczyzny