Bieżuńska-Małowist, Iza
Kollokwium na temat zagadnień
własności ziemskiej w grecji starożytnej
(Royaumont 16 IX-23 IX 1969)
Przegląd Historyczny 61/2, 345-346
1970
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
K
R
O
N
I
K
A
W „Journal of M odem H istory” system atycznie ukazują się spisy zm ikrofilm o- w anych zespołów archiw alnych. Spis zawiera nazwę zespołu, ilość tomów zm ikro- fllm owanych, daty graniczne tychże oraz cenę m ikrofilm u.
W P radze zaczęto w ydaw ać now y periodyk w języku angielskim ,/Problems of Contem porary H istory”. Pierw szy num er zaw ierał m. in. artykuły na tem at począt ków czechosłowackiej polityki zagranicznej po 1918 r., agresyw nych planów H itlera wobec Czechoełowacji po M onachium, planów ładu w Europie Środkowej i W schod niej przygotow yw anych w czasie II wojny św iatowej. Wydawcy zam ierzają publi kow ać dwa zeszyty rocznie.
K O L L O K W IU M N A T E M A T Z A G A D N IE Ń W Ł A S N O Ś C I Z I E M S K I E J W G R E C J I S T A R O Ż Y T N E J (R O Y A U M O N T 16 I X — 23 I X 1969)
Centre de recherches comparées sur les sociétés anciennes w Paryżu (VI sekcja Ecole Pratique des H autes E tudes araz C.N.R.S.), działający pod kierow nictw em prof.
J. P. V e r n a n t, zorganizował w dniach 16—23 września 1969 r. colloque m iędzy narodow e na tem at wym ieniony wyżej. O rganizacją naukow ą tego spotkania zaj m ow ał się M. I. F i n l e y (Cambridge) w ścisłej współpracy z ośrodkiem paryskim . W głównej problem atyce spotkania można w yróżnić pięć grup tem atycznych:
1. „Organizacja chora w koloniach greckich”, z referatam i: J. P e č i r k i (Cze chosłowacja) — „Osady »jednodworcze« i »wielodworcze« jako specjalna kategoria osadnictw a w iejskiego” ; D. A d a m e s t e a n u (Włochy) — ,/Rozwój urbanistyczny M etapontu i jego tery to riu m w >VI w. p.n.e.” ; G. V a 11 e t (Francja) — „Przestrzeń publiczna i przestrzeń pryw atna (przykład M egary НуЫаеа)”; E. L e p o r e (Wło chy) — „Ogólne problem y organizacji chora kolonialnej”. Ten ostatni re fe ra t sta now ił rodzaj podsum ow ania problem atyki tej grupy tem atycznej.
2. „Przestrzeń w iejska a polis”, z referatam i: R. M a r t i n ((Francja) — „Pow ią zanie planu i a rc h ite k tu ry m iasta z podziałem i upraw ą jego tery to riu m ”; P. A 1 e- x a n d r e s c u (Rum unia) — „O rganizacja przestrzeni w mieście (na przykładzie Istros)” ; D. L e w i s (Anglia) — „A teńskie rationes centesim arum ”; J. G a r l a n (Francja) — „Obrona tery to riu m ” .
3. „Status ziemi i chłopów. Problem siły roboczej”, z referatam i: Ph. G a u t h i e r (Francja) — „K leruchie ateńskie — problem własności ziemi”; D. ( P i p p i d i (Rumunia) — „Zagadnienie siły roboczej na wsi w koloniach greckich Morza Czar nego”; C. M o s s é (Francja) — p o ło ż e n ie praw ne chłopów w A ttyce w IV w .”
4. „Okres hellenistyczny i rzym ski”, z trzem a referatam i dotyczącymi Egiptu: D. C r a w f o r d (Anglia) — „U praw a m aku w Egipcie ptolem ejskim ”; J. B i n g e n (Belgia) — „Grecy a środowisko w iejskie w Egipcie ptolem ejskim ” ; I. B i e ż u ń - s k a - M a ł o w i s t o w a (Polska) — „Własność ziemska w Egipcie rzym skim i rola elem entu rzym skiego”, oraz dosyć ogólnym referatem C. N i c o l e t — „Osadnictwo w iejskie i sposoby upraw y ziemi w starożytności rzym skiej (.projekt badań nad A fryką rzym ską)”.
5. „Religijne i mitologiczne w yobrażenia ziemi”, z referatam i: P. V i d a l N a- q u e t (Francja) — „Pojęcia m ityczne i utopijne dotyczące ziemi w epoce archaicz n ej” ; M. D e t i e n n e (Francja) — „Drzewo oliw ne w aspekcie gospodarczym, poli tycznym i relig ijn y m ”; A. S c h n a p p (Francja) — „Aspekty religijne i mityczne polowania u P latona i K senofonta”.
346 K R O N I K A
Rola advocatus diaboli w dyskusji, jak również podsum owanie obrad przypadły M. I. Finleyow i — a było to zadanie niełatw e, poniew aż w brew pierw otnym zamie rzeniom organizatorów problem atyka referatów , a więc także i dyskusji, odchodziła nieraz od tem atu centralnego i przerzucała się od zagadnień bardzo szczegółowych aż do nazbyt ogólnych. Słusznie w podsum ow aniu podkreślił Finley, że jedną z głów nych w artości tego spotkania było postaw ienie zasadniczych pytań, na które odpo wiedź będą mogły dać dalsze badania. Do takich zagadnień podstawowego znacze nia należy np. Zbadanie osadnictw a „jedno” — i „wielodWorczego” na terenach ko lonii greckich, czy opracow ania problem u w zajem nych stosunków G reków i tu bylców na tych terenach. Odpowiedź pełna na tego rodzaju zagadnienia wymaga ścisłej w spółpracy archeologów i historyków . Spotkanie w Royaum ont w dużej m ie rze polegało na dialogu przedstaw icieli tych dwóch specjalności i niew ątpliw ie za interesow anie archeologów zagadnieniam i społecznymi, a z drugiej strony należy te w ykorzystanie przez historyków danych archeologicznych, stanowić może o w iel kim postępie naszej wiedzy o stru k tu rze w iejskiej starożytności. {Najlepiej może w i dać było w yniki tego rodzaju w spółpracy w refera tach J. Pečirki, E. Lepore i D. Pippidiego. Dalszym zagadnieniem przebijającym się we w szystkich praw ie referatach i w całej dyskusji była spraw a traktow ania źródeł. Podkreślano, i słusznie, koniecz ność ostrożności przy uogólnianiu wniosków wyciąganych ze źródeł o charakterze w yjątkow ym >(np. archiw um Zenona lub interpretow ane przez Lewisa inskrypcje ateńskie), czy też ze źródeł dotyczących jednego tylko terenu św iata greckiego.
Na plan pierw szy w ysunęła się też dyskusyjna bardzo spraw a „planowania prze strzennego” kolonii greckich od razu przy ich zakładaniu. W związku z tym i zagad nieniam i omawiano też charakter now atorski teorii Hippodamosa z M iletu, pod kreślony w źródłach, a więc nie pozw alający przenosić tego ty p u zjaw isk na wiek VII i VI. Podkreślano konieczność podjęcia bad ań nad organizacją przestrzenną tere nów w iejskich polis, a nie tylko m iasta. W ielokrotnie wreszcie dyskusja zatrzym y w ała się nad spraw am i term inologicznym i — tu szczególnie przew ijała się kw estia znaczenia term inu χώρα i jej zasięgu. ·
W reszcie w iele uwagi poświęcono spraw om religijnym i mitologicznym zwią zanym z różnym i aspektam i upraw y ziemi. W dyskusji podkreślano znowu koniecz ność ostrożności przy w yciąganiu wniosków z analizy prac teoretyków , jak Platon czy Ksenofont, którzy raczej krytykow ali rozwój rzeczywisty.
R eferaty poświęcone Egiptowi grecko-rzym skiem u koncentrow ały się właściwie w szystkie na spraw ach roli poszczególnych grup etnicznych w rozw oju rolnictw a i stru k tu rze własności na terenie tego k ra ju . Dużą przyjem nością było w ysłuchanie znakomitego pod względem treści i s tru k tu ry re fe ra tu przedstaw icielki najm łodsze go pokolenia papirologów pani D. C r a w f o r d z Cam bridge, stanowiącego jej de b iu t w spotkaniach międzynarodowych.
W arunki zew nętrzne o ch arak terze „siły wyższej” (strajk pracow ników kolei i kolei podziemnej w Paryżu) nieco u tru d n iły pracę organizatorów i uczestników
colloque. Tym bardziej należy podkreślić m iły nastrój owych sześciu dni, a szcze
gólnie spraw ność i pogodę, nie opuszczającą odpow iedzialnej za stronę organizacyj ną pani J. D e t i e n n e .
I. B.-M.
Sekretarzem G eneralnym École Française de Rome m ianow any został na prze ciąg 5 lat Jean P aul M o r e l , w m iejsce A ndré G u i l l o u , który przeszedł na sta nowisko dyrektora studiów w Ecole Pratique des H autes Etudes '(VIe Section).
8—11 kw ietnia 1969 Com ité d ’histoire de la II-èm e guerre m ondiale zorganizował w Paryżu m iędzynarodow e kollokwium na tem at: „W ojna na m orzu Śródziem nym ”. D yskusja poświęcona była głównie rozważaniom nad taktyką wojny m orskiej.
