Scenariusz lekcji: Deklinacja V.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości (cel dydaktyczny): uczeń wie, jakie rzeczowniki należą do deklinacji V; wie, jak należy je odmieniać;
b) Umiejętności (cel kształcący): uczeń potrafi odmienić rzeczownik należący do V deklinacji, potrafi określić wskazana formę, potrafi także utworzyć daną formę
c) Cel wychowawczy: Ponieważ uczeń wie, ze większość rzeczowników jest rodzaju żeńskiego, uczy się dzięki temu szacunku do kobiet; Dzięki sentencjom zawartym w lekcji uczy się pewnego podejścia do życia, pewnych postaw. (np. Periculum in mora!)
2. Typ lekcji
Lekcja gramatyczna
3. Metoda i forma pracy
bezpośrednie: powitanie i pożegnanie uczniów po łacinie;
pośrednie: ćwiczenia, które wykonują uczniowie;
metoda podająca: wiadomości dotyczące deklinacji V
metoda problemowa: uczeń dzięki podobieństwom między deklinacją V a I, III sam jest w stanie utworzyć formy deklinacji III;
metoda mnemotechniczna: piosenka Była sobie żabka mała, re re kum, kum”- na zapamiętanie cum (+abl.) re;
4. Środki dydaktyczne
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002
5. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
► Czynności wstępne (2min.): Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Sprawdzam listę obecności, zapisuję numer (który podają mi uczniowie po łacinie) i temat lekcji na tablicy.
► Sprawdzenie pracy domowej (8 min.): Pracą domową było dokończenie tłumaczenia czytanki „Canis per flumen carnem ferens”. W celu sprawdzenia, jak uczniowie przyswoili sobie materiał z ostatniej lekcji i jak poradzili sobie z końcówką bajki, odpytuję jedną osobę.
Proszę o:
a) powiedzenie po łacinie: nieść, mięso, rzeka, nieś!. Nieście!, nosił mięso.
b) Odmienienie w Ind. Praes. Act. Czasownika fero, ferre, tuli, latum; podanie 3. os.
Plur. dla czasu imperfectum oraz futurum I,
c) Proszę o przetłumaczenie ostatnio tłumaczonej bajki (materiał tłumaczony na lekcji oraz zadany do domu).
Dzięki temu sprawdziłam i oceniłam wiedzę gramatyczną, znajomość słownictwa oraz umiejętności translatorskie ucznia.
b) Faza realizacyjna
► Wprowadzenie nowego materiału (20min.):
Krok I:
Informuję uczniów, że do deklinacji V należą rzeczowniki (w większości) rodzaju żeńskiego, które w Nom. Sing. mają zakończenie – es, a w Gen. Sing. – ei.
In tabula:
Nom. Sing. – es Gen. Sing. – ei Krok II:
Następnie podaję, że jednym z takich rzeczowników jest res, rei (f)- rzecz. Jest to rzeczownik, który ma wiele znaczeń, podobnie jak w języku polskim ( książka- rzecz= przedmiot; jeśli mówię mam wiele rzeczy do zrobienia, to rzecz= sprawa, a z kolei: Ta rzecz miała miejsce...
rzecz= sytuacja, i tak można wyliczać, „sine fine”). Następnie podaję uczniom wyrażenia i zwroty z rzeczownikiem res. O ich znaczenie pytam uczniów.
In tabula:
Res, rei (f)- rzecz, sprawa, wydarzenie...
Res publica - państwo
Res militaris – sztuka wojskowa Res familiaris – majątek
Res gestae – czyny, dzieje, historia (ku mojej wielkiej radości jeden z uczniów zauważa, że tutaj jest liczba mnoga)
Res divinae – obrzędy, kult, religia Res secundae – pomyślność
Res adversae – niepowodzenia, przeciwności losu Ad rem – do rzeczy ( do konkretów, do sedna) Krok III:
Następnie przechodzimy do odmiany, którą uczniowie, za moimi małymi wskazówkami, podają sami. (pytam wpierw o formy rzeczownika magistra, ae... czyli deklinacji I, która również zawiera w większości rzeczowniki rodzaju żeńskiego). Gdy dochodzimy do formy Abl. Sing. pytam uczniów, czy pamietaja piosenkę z przedszkola „Była sobie żabka mała re re kum kum re re kum kum...”, po czym zapisuję na tablicy re re cum cum i pytam co oznacza cum i z jakim przypadkiem się łączy (odp. abl.) i łączę cum re, cum re. Uczniowie już wiedzą, jak wygląda Abl. Sing. od res .
Singularis pluralis Nom. R\es r\es
Gen. R\ei ( vide: magistrae) r\erum (por. magistr\arum) Dat. R\ei (vide: magistrae) r\ebus (por. III, -ibus) Acc. R\em (magistram) r\es
Abl. R\e r\ebus (= dat.) Voc. R\es (= nom.) r\es (= nom.) Krok IV:
Następnie podaję inne rzeczowniki, należące do deklinacji V. Informuję, że większość rzeczowników V deklinacji to tzw. singularia tanta. Zapisuję na tablicy:
Spes, spei (f) – nadzieja
In spe – w nadziei, w przyszłości Dies, diei – dzień
Informuję uczniów, że rzeczownik dzień ma zarówno rodzaj żeński, jak i męski. Zależy to od tego, czy znamy termin, czy mamy dzień określony, wyznaczony (wtedy dzień jest rodzaju żeńskiego), czy nie, czy jest to tylko pewien, jakiś dzień (wtedy jest rodzaju męskiego).
In tabula:
Np. Dies (m) festus- dzień świateczny
Dies (f) certa, dicta- dzień określony, ustalony
Dies diem docet- dzień uczy dzień Dies irae- dzień gniewu
Proszę jednego z uczniów o odmianę rzeczownika dies w singularis i pluralis.
Podaję jeszcze jeden rzeczownik:
(in tabula): meri\dies, meri\diei (f)- południe a.m.- ante meridiem- przed południem p.m.- post meridiem- po południu
► Ćwiczenie sprawności i nawyków ( 10min.): Przechodzimy do ćwiczeń. Uczniowie wykonują przykłady z ćw. 1/33. Wybieram osoby, które tłumaczą kolejne zdania oraz wskazują rzeczowniki deklinacji V i określają przypadek. Dla powtórzenia pytam też o pozostałe rzeczowniki z innych deklinacji. Nieznane słówka zapisuję na tablicy.
a) Spes praemii solacium est laboris.
Solacium, ii- pocieszenie, pociecha b) Ut fragilis glacies interit ira mora.
Mora, ae - zwłoka, czekanie, oczekiwanie
Periculum in mora! Niebezpieczeństwo w zwłoce.
Inter\eo, inter\ire, inter\ii, inter\itum- przemijać Glacies, glaciei- lód
c) Fundamentum est iusttiae fides, id est dictorum conventorumque constantia et viritas.
Fides, fidei- wiara
Bona fide- w dobrej wierze Mala fide- w złej wierze
c) Faza podsumowująca
► Podsumowanie i utrwalenie nowego materiału ( 2 min.): Pytam uczniów, czy mają jakieś wątpliwości, jeśli takie się pojawia, wyjaśniam.
► Zadanie i objaśnienie pracy domowej (2 min.): Jako pracę domową zadaje pozostałe przykłady z ćw. 1/33. + umieć wiadomości dotyczące deklinacji V.
► Pożegnanie (1 min.): Żegnam uczniów po łacinie: Valete!
6. Bibliografia
Anna Osipowicz, Lingua latina lingua nostra, Warszawa 2002
Zadanie domowe Dokończyć ćwiczenie1/33:
Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat?
Nolite iudicare secundum faciem.
