Michał Lasota, Adam Zienkiewicz
Dyrektywy interpretacyjne umów
międzynarodowych
Studia Prawnoustrojowe nr 9, 423-432
2009
UWM 2009
S tu d ia P ra w n o u s tro jo w e 9
M ichał Lasota, Adam Z ienkiew icz
U n iw e r s y te t W a rm iń s k o -M a z u rs k i
D yrektywy interpretacyjne
um ów m iędzynarodow ych
W c e lu p r z e d s ta w ie n ia d y r e k ty w in te r p r e ta c y jn y c h u m ó w m ię d z y n a ro d o w y c h w p o lsk ie j rz e c z y w isto śc i p ra w n e j a u to r z y d o k o n a li a n a liz y o rz e c z n ic tw a T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o , S ą d u N a jw y ż sz e g o , są d ó w a p e la c y jn y c h . A n a liz a t a m ia ła c h a r a k t e r p o ró w n a w c z y w s to s u n k u do p o s ta n o w ie ń z a w a r ty c h w ra ty f ik o w a n e j p rz e z R z e c z p o s p o litą P o ls k ą K o n w e n c ji W ie d e ń sk ie j 0 P r a w ie T ra k ta tó w , sp o rz ą d z o n e j w W ie d n iu w d n iu 2 3 m a ja 1969 r .1 M a ją c p e ł n ą ś w ia d o m o ś ć , ż e p o d ję ta p r o b l e m a t y k a j e s t n ie z w y k le s k o m p lik o w a n a i w ie lo a s p e k to w a , a u to r z y z d e c y d o w a li się z a p r e z e n to w a ć sz c z e g ó ln ie is to tn e d la ty tu ło w e g o z a g a d n ie n ia o rz e c z e n ia p o ls k ic h s ą d ó w 1 T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o o ra z p r z e d s ta w ić p o d s ta w o w y k a ta lo g d y r e k ty w i n t e r p r e ta c y jn y c h (n ie m a ją c y c h a r a k t e r u z u p e łn e g o ), k tó r e p o w in n y z n a jd o w a ć z a s to s o w a n ie p o d c z a s p r o c e s u w y k ła d n i u m ó w m ię d z y n a r o d o w y ch . A rt. 9 K o n s ty tu c ji R P z d n ia 9 k w ie tn ia 1997 r. s ta n o w i, iż R z e c z p o sp o li t a P o ls k a p r z e s tr z e g a w ią ż ą c eg o j ą p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o . A rt. 87 z a lic z a do ź ró d e ł p o w sz e c h n ie o b o w ią z u ją c eg o p r a w a r a ty f ik o w a n e u m o w y m ię d z y - n a ro d o w e 2. O rg a n , k tó r y s to s u je p ra w o , j e s t z a te m u p ra w n io n y , a n ie k ie d y i zo b o w ią zan y , b y z a p o d s ta w ę n o r m a ty w n ą sw ojej d ecy zji p rz y ją ć u m o w ę m ię d z y n a ro d o w ą 3. J a k się p o w sz e c h n ie p rz y jm u je , je d n y m z e ta p ó w p ro c e su s to s o w a n ia p r a w a j e s t i n te r p r e ta c ja . N ie w y s ta r c z y o d n a le ź ć r e le w a n tn y d la d a n e j s y tu a c ji fa k ty c z n e j p rz e p is p ra w n y . N a le ż y p o d d a ć go a n a liz ie z n a c z e nio w ej. K o n ie c z n e j e s t w y ja ś n ie n ie teg o , co w p rz e p is ie n ie ja s n e , alb o - j a k tw ie r d z ą in n i - n a le ż y z p rz e p is ó w z a w a r ty c h w a k c ie n o rm a ty w n y m z re k o n 1 Zob.: Dz.U. z dnia 2 listopada 1990 r., nr 74, poz. 439. 2 Zob.: Dz.U. z dnia 16 lipca 1997 r., nr 78, poz. 483.
3 R. Kwiecień, Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Warszawa 2000, s. 134-169.
s tr u o w a ć je d n o z n a c z n ą n o rm ę p r a w n ą . B e z s p rz e c z n ie n a le ż y z a s ta n o w ić się n a d z n a c z e n ie m t e k s t u p ra w n e g o 4.
A u to rz y d la p o tr z e b n in ie js z e j p ra c y d o k o n a li n a s tę p u ją c e g o w y b o ru o rz e c z n ic tw a p o lsk ie g o T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o , S ą d u N a jw y ż sz e g o o ra z są d ó w a p e la c y jn y c h :
1)
U chw ała Sądu N ajw yższego z 11 styczn ia 1977 r. - problem
traktatów , k tórych au ten tyczn y tek st zo sta ł u sta lon y w dw óch lub
w ięcej język ach .
S ą d N a jw y ż sz y w u c h w a le z 11 s ty c z n ia 1977 r. i n t e r p r e to w a ł d w ie u m o w y m ię d z y n a ro d o w e : k o n w e n c ję m ię d z y n a ro d o w ą o p rz e w o zie to w a ró w k o le ja m i C IM z d n ia 25 lu te g o 1961 r. (D z.U . z 19 6 4 r., n r 44, poz. 300) i u m o w ę o m ię d z y n a ro d o w e j k o lejo w ej k o m u n ik a c ji to w a ro w e j S M G S z d n ia 1 lis to p a d a 1961 r. (Dz.T. i Z.K . z 1966 r., n r 7, poz. 35). W to k u o r z e k a n ia zw ró cił u w a g ę n a p ro b le m w y k ła d n i tr a k ta tó w , k tó r y c h a u te n ty c z n y t e k s t z o s ta ł u s ta lo n y w d w ó ch lu b w ięcej ję z y k a c h . O tóż: „ J e ś li ch o d zi o s fo rm u ło w a n ie a r t. 1 § 1 k o n w e n c ji C IM , to p o c z ą tk o w o i s t n i a ł a p e w n a r o z b ie ż n o ś ć m ię d z y t e k s t e m n ie m ie c k im a f r a n c u s k im . W s z c z e g ó ln o śc i z t e k s t u n ie m ie c k ie g o w y n ik a ła w s k a z a n a w yżej z a s a d a , że do p rz y ję c ia m ię d z y n a ro d o w e g o c h a r a k t e r u u m o w y o p rz e w ó z w y s ta r c z y sa m o n a d a n ie p rz e s y łk i do p rz e w o z u , k tó re g o d ro g a m a p rz e c h o d z ić p rz e z d w a lu b w ięcej p a ń s tw , g d y ty m c z a s e m t e k s t f r a n c u s k i m ó g łb y w sk a z y w a ć , że k o n ie c z n e j e s t , a b y to w a r f a k ty c z n ie p rz e s z e d ł p rz e z te r y to r iu m co n a jm n ie j d w ó ch p a ń s tw . W z w ią z k u z t ą ro z b ie ż n o śc ią C e n tr a ln y U r z ą d P rzew o zó w M ię d z y n a ro d o w y ch K o le ja m i w B rn ie d o k o n a ł w y k ła d n i n a k o rz y ść te k s t u n iem ieck ieg o (por. R a p o r t d e l’Office C e n tr a l d es tr a n s p p o r ts in te r n a tio n a u x p a r c h e m in s de fe r Doc. O C /C IM - C iV Co Rev. V II/2 1512 1969), w r e z u lta c ie czego zre w id o w a n y o b e cn ie t e k s t f r a n c u s k i u z g o d n io n y z o s ta ł z te k s te m n ie m ie c k im ”5.2)
P o sta n o w ien ie Sądu N ajw yższego z 18 m aja 1988 r. - od ej
ście od w ykład ni językow ej na rzecz w ykład ni system ow ej i funkcjo
4 Por. A. Kozłowski, Interpretacja traktatu międzynarodowego w świetle jego kontekstu, Warszawa 2002, s. 9-40.
5 Uchwała SN z 11 stycznia 1971 r., III CZP 1/70; por. J. Pieńkos, Podstawy przekłado-
znawstwa, Kraków 2003, s. 119-198; por. także art. 33 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Trakta
tów (Dz.U. z 1990 r., nr 74, poz. 439):
1. Jeżeli tekst traktatu został ustalony jako autentyczny w dwóch lub więcej językach, ma jednakową moc w każdym z nich, chyba że traktat postanawia lub strony uzgodniły, iż w przypadku rozbieżności określony tekst jest rozstrzygający.
2. Wersja traktatu w języku innym niż jeden z tych, w których tekst został ustalony jako autentyczny, będzie uważana za autentyczną tylko wówczas, gdy traktat tak postanawia lub strony tak uzgodnią.
3. Przyjmuje się domniemanie, że wyrazy użyte w traktacie mają to samo znaczenie w każdym z tekstów autentycznych.
4. Z wyjątkiem wypadków, w których określony tekst zgodnie z ustępem 1 jest rozstrzyga jący, gdy porównanie tekstów autentycznych wykazuje różnicę w znaczeniu, której nie usuwa zastosowanie artykułów 31 i 32, należy przyjąć znaczenie, które przy uwzględnieniu przedmiotu i celu traktatu najlepiej godzi te teksty.
Dyrektywy interpretacyjne umów międzynarodowych
425
nalnej.
P o s ta n o w ie n iu to z o sta ło w y d a n e n a s k u te k re w iz ji n a d z w y c z a jn e j M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i od p o s ta n o w ie n ia S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 8 g r u d n i a 1987 r.6 W e w c z e ś n ie js z y m p o s ta n o w ie n iu S N u z n a ł, że o rz e c z e n ie s ą d u czec h o sło w a ck ie g o n ie m o że by ć w y k o n a n e w P o lsc e w d ro d z e eg z e k u c ji. Z g o d n ie z a r t. 4 4 u m o w y m ię d z y P o ls k ą R z e c z p o sp o litą L u d o w ą a C z e c h o sło w a c k ą R e p u b lik ą S o c ja lis ty c z n ą o u r e g u lo w a n iu o b r o tu p ra w n e g o w s p r a w a c h cy w iln y c h , ro d z in n y c h i k a r n y c h , p o d p is a n e j w W a rs z a w ie d n ia 4 lip c a 1961 r .7, w z a je m n ie w y k o n y w a n e m a ją b yć p ra w o m o c n e o rz e c z e n ia d o ty czące ro s z c z e ń m a ją tk o w y c h w s p r a w a c h z z a k r e s u p r a w a c y w iln eg o i ro d z in n e g o o ra z ro s z c z e ń c y w iln o p ra w n y c h p r z y z n a n y c h w p o s tę p o w a n iu k a r n y m . P o s ta n o w ie n ie n a k a z u ją c e m a tc e w y d a n ie m a ło le tn ie j P a tr y c ji i p o w ie rz e n ie o jcu w y c h o w a n ia d z ie c k a , w e d łu g s ą d u , n ie d o ty c zy p r a w m a ją tk o w y c h , lecz r o z s tr z y g a o p ra w ie n ie m a ją tk o w y m , w ię c w o b ec w y ra ź n e g o s p re c y z o w a n ia w u m o w ie z a k r e s u o rz e c z e ń p o d le g a ją c y c h re a liz a c ji n ie m o że by ć w y k o n a n e w P o lsc e w d ro d z e e g z ek u cji.S ą d N a jw y ż s z y w d r u g im z p o s ta n o w ie ń , r o z p a tr u ją c re w iz ję n a d z w y c z a jn ą M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i, o d sz e d ł od w y k ła d n i lite r a ln e j a r t. 44. C zy ta m y : „[...] d o k o n a n a p rz e z S ą d N a jw y ż s z y w z a s k a r ż o n y m r e w iz ją n a d z w y c z a jn ą p o s ta n o w ie n iu w y k ła d n ia a r t. 4 4 u m o w y p o lsk o -c z e c h o sło w a ck ie j j e s t z a w ę ż o n a , p o m ija in n e is to tn e p o s ta n o w ie n ia te j um ow y, g o d zi w cel, d la k tó re g o g łó w n ie z o s ta ła o n a z a w a r ta 8. Z a s a d n ic z y m c e le m je j z a w a r c ia było, j a k n a le ż y w n io sk o w a ć p r z e d e w s z y s tk im z tr e ś c i a r t. 1 u s t. 1, z a p e w n ie n ie o b y w a te lo m je d n e j u m a w ia ją c e j się s tr o n y n a o b s z a rz e d ru g ie j u m a w ia ją c e j się s tr o n y ta k ie j sa m e j o c h ro n y p r a w n e j w s p r a w a c h o so b isty c h i m a ją tk o w y ch , j a k a p r z y s łu g u je je j w ła s n y m o b y w a te lo m [...] s ta n o w is k o S ą d u N a j w y ższeg o m o g ło b y u g r u n to w a ć p o g lą d , że o rz e c z e n ia są d ó w o b u u m a w ia ją cy ch się p a ń s tw , re g u lu ją c e t a k p rz e c ie ż w a ż n e d la ic h o b y w a te li k w e s tie w z a k r e s ie s to s u n k ó w m ię d z y ro d z ic a m i i d ziećm i, n a d a ją c e się do w y k o n a n i a w d ro d z e e g z e k u c ji, p o z o s ta n ą n ie w y k o n a ln e . T a k i s t a n tr u d n o z a a k c e p to w ać. W s y tu a c ji g d y b r a k b y ło b y m o żliw o ści w y k o n a n ia o rz e c z e n ia w teg o r o d z a ju s p ra w a c h , m o g ło b y dojść do p o d ję c ia p rz e z z a in te r e s o w a n y c h d z ia ła ń p o z a p r a w n y c h , do z a is tn ie n ia k tó ry c h z p e w n o ś c ią ż a d n a z u m a w ia ją c y c h się s tr o n n ie c h c ia ła b y d o p u śc ić ”.
3)
U chw ała Sądu N ajw yższego z 12 czerw ca 1992 r. - postulatyw -
ny ch arak ter k on w en cji, p rzekład na język p olski, od ejście od do
słow n ego b rzm ienia K onw encji
9. S k o ro p ra w o w e w n ę tr z n e w k w e s tia c h6 Postanowienie SN z 18 maja 1988 r., III CRN 111/88. 7 Dz.U. z 1962 r., nr 23, poz. 103 i 104.
8 Art. 31 ust. 1 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów: „Traktat należy interpreto wać w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu”.
u r e g u lo w a n y c h p rz e z K o n w e n c ję o P r a w a c h D z ie c k a 10 z a w ie r a lu k i — w y w o d zi S N ju ż n a w s tę p ie u c h w a ły - m o żliw e j e s t b e z p o ś re d n ie s to s o w a n ie i w y k ła d n ia p rz e p is ó w k o n w e n c y jn y c h . N a s tę p n ie s ą d z w ra c a u w a g ę n a tr u d n o ś c i in te r p r e ta c y jn e w y n ik a ją c e z p o s tu la ty w n e g o c h a r a k t e r u K o n w e n cji ( „ p a ń s tw a - s tr o n y z a p e w n ią ”, „ p o d e jm ą w ła śc iw e k r o k i”, „ b ę d ą r e s p e k to w a ły ”). D a le j S N z a z n a c z a : „[...] tłu m a c z e n ie ty c h s a m y c h z w ro tó w ję z y k o w y c h u ż y ty c h w ró ż n y c h p rz e p is a c h te j s a m e j u m o w y m ię d z y n a ro d o w e j n ie m oże by ć ró ż n e ”. W u rz ę d o w y m p rz e k ła d z ie K o n w e n c ji z ję z y k a fr a n c u s k ie g o n a p o lsk i, w y s tę p u ją c y m .in . w a r t. 3, 9, 18, 21, zw ro t: „l’i n t e r e t s u p e r ie u r de l’e n f a n t” tłu m a c z o n y j e s t n ie je d n o lic ie . P rz y k ła d o w o w a r t. 3 i 18 ja k o „ n a j le p s z e z a b e z p ie c z e n ie in te r e s ó w d z ie c k a ”, n a to m ia s t w a r t. 9 ja k o „n a jle p ie j p o ję te in te r e s y d z ie c k a ”. S ą d u w a ż a , że p o ró w n u ją c k o n te k s t ję z y k o w y u ż y cia z w ro tu , p ra w id ło w e b y ło b y tłu m a c z e n ie : „ n a d r z ę d n y in te r e s d z ie c k a ”. N a le ż y to ro z u m ie ć w t e n sp o só b , że in te r e s d z ie c k a w y m a g a p re fe re n c y jn e g o tr a k to w a n ia w s to s u n k u do in n y c h in te r e s ó w 11.
S ą d N a jw y ż sz y ta k ż e i w ty m o rz e c z e n iu o d ch o d zi od w y k ła d n i d o sło w n ej (językow ej) i u k ie ru n k o w u je się b a rd z ie j n a p r z e d m io t i cel k o n w en cji. A rt. 21 s ta n o w i: „ P a ń s tw a - S tr o n y u z n a ją c e i/lu b d o p u sz c z a ją c e s y s te m ad o p cji z a p e w n ią , a b y d o b ro d z ie c k a by ło c e le m n a jw y ż s z y m , i b ę d ą : [...] tr a k to w a ć ad o p c ję z w ią z a n ą z p r z e n ie s ie n ie m d z ie c k a do in n e g o k r a j u ja k o z a s tę p c z y ś ro d e k o p ie k i n a d d z ie c k ie m , je ż e li n ie m o że b yć ono u m ie sz c z o n e w ro d z in ie z a s tę p c z e j lu b ad o p c y jn e j alb o n ie m o ż n a m u z a p e w n ić w ż a d e n in n y o d p o w ie d n i sp o só b o p ie k i w k r a j u je g o p o c h o d z e n ia ”. R e z u lta t w y k ła d n i lite r a ln e j zo b o w ią z u je p a ń s tw o - s tr o n ę K o n w e n c ji do w y łą c z e n ia m o ż liw o ści o rz e c z e n ia a d o p c ji z a g ra n ic z n e j, g d y p o ja w i się p e r s p e k ty w a u m ie s z c z e n ia d z ie c k a ch o ć b y w k ra jo w e j p la có w ce o p ie k u ń c z e j. D o b ro d z ie c k a p rz e m a w ia je d n a k w y ra ź n ie n a rz e c z z a s tę p c z y c h śro d o w is k ro d z in n y c h . S ą d N ajw y ższy , m a ją c n a w z g lę d z ie „ n a d rz ę d n y in t e r e s d z ie c k a ”, o d c h o d z i od d o sło w n eg o b r z m ie n ia K o n w e n c ji o P r a w a c h D z ie c k a .
4)
U chw ała Sądu N ajw yższego z 23 czerw ca 1992 r. - zakaz nor-
m otw órczej in terp retacji u m ow y
12. „ I n te r p r e ta c ja u m o w y m ię d z y n a ro d o w ej n ie m o że m ie ć c h a r a k t e r u n o rm o tw ó rc z e g o ” - o rz e k ł S N w pow yższej u c h w a le , w k tó re j to r o z p a tr y w a ł z a g a d n ie n ie p r a w n e w y m a g a ją c e z a s a d n i czej w y k ła d n i K o n w e n c ji o p r z e k a z y w a n iu osób s k a z a n y c h n a k a r ę p o z b a w ie n ia w o ln o ści w c e lu o d b y c ia k a r y w p a ń s tw ie , k tó re g o s ą o b y w a te la m i, sp o rz ą d z o n e j w B e rlin ie w d n iu 19 m a ja 1978 r .13 A rt. 4 K o n w e n c ji s ta n o w i m .in ., że p r z e k a z a n ie s k a z a n e g o n ie n a s tę p u je , g d y „ w e d łu g u s ta w o d a w s tw a10 Dz.U. z 1991 r., nr 120, poz. 526.
11 O przekładzie tekstów prawnych w obrocie międzynarodowym por. J. Pieńkos, op. cit., s. 141-152; Z. Wawrzyniak, Praktyczne aspekty transliteracji literackiej na przykładzie języka
niemieckiego i angielskiego, Warszawa 1991, s. 40 i nast.
12 Uchwała SN z dnia 23 czerwca 1992, I KZP 20/92. 13 Dz.U. z 1980 r., nr 8, poz. 21 i 22.
Dyrektywy interpretacyjne umów międzynarodowych
427
P a ń s tw a , k tó re g o o b y w a te le m j e s t sk a z a n y , czy n , z a k tó r y z o s ta ł o n sk a z a n y , n ie s ta n o w i p r z e s tę p s tw a ”. Z n a c z e n ie p r z e p is u j e s t j a s n e i n ie b u d z ą c e w ą t p liw o ści, n ie j e s t w ięc d o p u s z c z a ln e , z d a n ie m s ą d u , w y łą c z e n ie p r z e s ła n k i p o d w ó jn ej k a r a ln o ś c i a n i ro z s z e rz a ją c a in t e r p r e t a c j a te j in s ty tu c ji. S N w y w o d zi d a le j: „ D o k o n y w a n ia z a b ie g ó w in te r p r e ta c y jn y c h z m ie n ia ją c y c h tr e ś ć a r t. 4 lit. a K o n w e n c ji b e r liń s k ie j n ie m o g ą t a k ż e u z a s a d n ić t a k ie w zględy, j a k cel te j K o n w e n c ji, in te n c je u m a w ia ją c y c h się s tr o n , in te r e s o b y w a te li p o ls k ic h s k a z y w a n y c h p rz e z s ą d y z a g ra n ic z n e o ra z e w e n tu a ln a k o n ie c z n o ść p e łn ie n ia w obec n ic h p rz e z p a ń s tw o o p ie k u ń c z e j f u n k c ji”. T ym s a m y m w y ra ź n ie o p o w ia d a się po s tr o n ie „ te k s tu a lis tó w ”: „ P o d s ta w ę i n te r p r e ta c ji p o s ta n o w ie ń u m o w y m ię d z y n a ro d o w e j m o że s ta n o w ić ty lk o t e k s t je j p o s ta n o w ie ń ”. S ą d u z n a je ta k ż e m oc o b o w ią z u ją c ą i „ a u to r y te t” K o n w e n c ji W ie d e ń s k ie j P r a w a T ra k ta tó w , w s k a z u ją c , że z a s a d y in te r p r e t a c j i z o s ta ły u s y s te m a ty z o w a n e w ty m a k c ie i to w ła ś n ie o n e p o w in n y b y ć s to s o w a n e p r z y in te r p r e ta c ji tr a k ta tó w . W y jątk o w o in te r e s u ją c o b r z m i k o ń c o w a część o rz e c z e n ia . P r z y t a c z a m y j ą z a te m w całości: „ O k re ś le n ie z n a c z e n ia , ja k ie n a le ż y p rz y p is y w a ć u ż y ty m w p o s ta n o w ie n ia c h u m o w y w y ra z o m w d a n y m k o n te k ś c ie w ś w ie tle p r z e d m io tu re g u la c ji i c e lu um ow y, n ie m o ż e p o le g a ć n a m o d y fik o w a n iu teg o z n a c z e n ia p rz e z n a w ią z a n ie do tr e ś c i p r e a m b u ły um ow y, z a w ie ra ją c e j og ó ln e o k re ś le n ie m otyw ów , j a k im i k ie r u ją się stro n y , i do z a m ie rz o n e g o c e lu u m o wy. N a to m ia s t je ż e li w p r z e k o n a n iu p o d m io tu d o k o n u ją c e g o in te r p r e ta c ji u m o w y z a w a r te w n ie j p o s ta n o w ie n ia n ie w p e łn i r e a liz u ją cel i m o ty w y p rz y to c z o n e w e w s tę p ie , to n a d a w a n ie k o n k r e tn y m , m a ją c y m je d n o z n a c z n ą w y m o w ę ro z w ią z a n io m p r a w n y m in n e j tr e ś c i, n ie j e s t w p ro c e sie w y k ła d n i d o p u s z c z a ln e . P ro b le m i n t e r e s u o b y w a te li s k a z a n y c h z a p o p e łn io n e p r z e s tę p s tw a p rz e z z a g r a n ic z n e s ą d y o ra z s tw o r z e n ie w a r u n k ó w do w y k o n y w a n ia w obec n ic h p rz e z p a ń s tw o ro li o p ie k u ń c z e j w s z e rs z y m z a k r e s ie n iż w y n ik a to z r a ty fik o w a n e j p rz e z P o ls k ę K o n w e n c ji b e r liń s k ie j m o ż e b y ć u re g u lo w a n y w y łą c z n ie w d ro d z e s to s o w n y c h r o z w ią z a ń p r z e w id z ia n y c h w p ro c e d u rz e p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o p u b lic z n e g o ”. K o n s e r w a ty w n e s ta n o w is k o S ą d u N a j w y ższeg o w y n ik a z a p e w n e z c h a r a k t e r u k o n w e n c ji. T a k j a k w p ra w ie w e w n ę tr z n y m z a k a z u je się w y k ła d n i r o z s z e r z a ją c e j p r a w a k a r n e g o 14, t a k a n a lo g ic z n ie w p ra w ie m ię d z y n a ro d o w y m k a r n y m z a k a z u je się w y k ła d n i ro z s z e rz a ją c e j tr a k ta tó w .
5)
Wyrok Sądu A pelacyjnego w G dańsku z 23 gru d n ia 1994 r.
- w ykład nia m ięd zyn arod ow ych k on w en cji cy w iln op raw n ych
15. To o rz e c z e n ie j e s t o ty le in te r e s u ją c e , że o d n o si się do i n te r p r e ta c ji szczeg ó ln ej14 Oczywiście, tylko przepisów na niekorzyść oskarżonego, w innym przypadku in dubio
pro reo; por. L. Morawski, Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2001, s. 165; A. Marek, Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1997, s. 60-63; W. Patryas, Interpretacja karni- styczna. Studium metodologiczne, Poznań 1988.
k a te g o r ii k o n w e n c ji, tj. m ię d z y n a ro d o w y c h k o n w e n c ji c y w iln o p ra w n y c h . N a leży do n ic h sto so w a ć w y k ła d n ię ję z y k o w ą . T en ty p w y k ła d n i, w e d łu g S ą d u A p e la c y jn e g o , n a jle p ie j s p rz y ja o s ią g n ię c iu je d n o lito ś c i w z a k r e s ie r e g u lo w a n ia m ię d z y n a ro d o w e g o o b ro tu h a n d lo w e g o 16.
6)
P o sta n o w ien ie Sądu N ajw yższego z 1 gru d n ia 1999 r. - w y
k ład n ia autonom iczna, jed n o lito ść w ykładni, w ykład nia restryk tyw
na, w sp óln ota in terp retacyjn a.
S ą d N ajw y ższy , o r z e k a ją c w s p ra w ie b e z p ra w n e g o u p r o w a d z e n ia m a ło le tn ie j A n n y z C y p ru do P o ls k i17, z a s to s o w a ł K o n w e n c ję d o ty c z ą c ą c y w iln y c h a s p e k tó w u p r o w a d z e n ia d z ie c k a z a g ra n ic ę s p o rz ą d z o n ą d n ia 25 p a ź d z ie r n ik a 1980 r. w H a d z e . W s k a z a ł p r z y ty m , że u m o w y m ię d z y n a ro d o w e p o d le g a ją w y k ła d n i a u to n o m ic z n e j. S N z a z n a c z y ł, iż a b y u rz e c z y w is tn ić z a ło ż e n ia t r a k t a t u , p o w in n o się d ą ż y ć do m o ż liw ie je d n o lite j i n te r p r e ta c ji je g o p o s ta n o w ie ń , w e w s z y s tk ic h p a ń s tw a c h , k tó r e s ą n im z w ią z a n e . T a k ie s ta n o w is k o S ą d u m o ż n a z d a n ie m a u to r ó w o d c z y ta ć ja k o p o s tu la t, a b y p rz y n a jm n ie j ze w zg lęd ó w p ra g m a ty c z n y c h in te r p r e t a t o r z y d a n eg o t r a k t a t u m ię d z y n a ro d o w e g o , p o c h o d z ą c y z ró ż n y c h p a ń s tw - s tr o n i w y w o d zący się c z ę sto z ró ż n y c h k rę g ó w c y w iliz a c y jn y ch o o d m ie n n e j k u ltu r z e p ra w n e j, s ta n o w ili w sp ó ln o tę in te r p r e ta c y jn ą .S ą d z m ie rz y ł się je s z c z e z p ro b le m e m w y k ła d n i a r t. 13 u s t. 1 lit. b K o n w e n cji. Z g o d n ie z ty m p rz e p is e m w ła ś c iw a w ła d z a p a ń s tw a w e z w a n e g o m o że o d m ó w ić w y d a n ia d z ie c k a , g d y „osoba s p rz e c iw ia ją c a się w y d a n iu w y k a ż e , że is tn ie je p o w a ż n e ry z y k o , iż p o w ró t d z ie c k a n a r a z iłb y j e n a szk o d ę fiz y czn ą lu b p s y c h ic z n ą albo w ja k ik o lw ie k in n y sposób p o sta w iłb y je w n ie k o rz y s tn e j s y tu a c ji”.
W p ie rw s z e j k o le jn o śc i S N o d w o ła ł się do w o li tw ó rc ó w K o n w en cji. Ic h z a m ie rz e n io m , z d a n ie m S ą d u , o d p o w ia d a ła b y ty lk o w y k ła d n ia r e s tr y k ty w n a . K o n w e n c ja s tr a c iła b y w ogóle sw oje z n a c z e n ie , g d y b y a r t. 13 n ie b y ł i n t e r p r e to w a n y ściśle . C e le m K o n w e n c ji j e s t z a p e w n ie n ie p o w r o tu d z ie c k a b e z p r a w n ie u p ro w a d z o n e g o , a r e a liz a c ja te g o c e lu łą c z y się d la d z ie c k a z ró żn e g o r o d z a ju n ie d o g o d n o ś c ia m i i u je m n y m i p rz e ż y c ia m i. Z a te m n a le ż y p rz y ją ć , że „że a r t. 13 u s t. 1 lit. b K o n w e n c ji m a n a w z g lę d z ie je d y n ie » p o w ażn e ryzyko« sz k ó d fiz y c z n y c h lu b p s y c h ic z n y c h , n a ja k ie m ó g łb y n a r a z ić d zieck o jego p o w ró t do m ie js c a s ta łe g o p o b y tu ; k o n s e k w e n tn ie , ró w n ie p o w a ż n e m u s z ą b y ć in n e n ie k o r z y s tn e d la d z ie c k a s y tu a c je , z r ó w n a n e w ty m p r z e p is ie z w z m ia n k o w a n y m i s z k o d a m i. W sz e lk ie in n e u c ią ż liw o śc i i n ie d o g o d n o śc i n ie w y s ta rc z a ją . [...] W s k a z u je się p rz y k ła d o w o , że a r t. 13 u s t. 1 lit. b K o n w en cji o d n o si się do p rz y p a d k ó w , w k tó r y c h is tn ie je g ro ź b a s to s o w a n ia p rz e m o c y w o b ec d z ie c k a lu b je g o s e k s u a ln e g o w y k o r z y s ta n ia p rz e z w n io sk o d a w c ę , albo
16 Szczegółowo o międzynarodowych stosunkach gospodarczych, międzynarodowym pra wie gospodarczym i źródłach tej gałęzi prawa por. J. Gilas, Międzynarodowe prawo gospodarcze, Bydgoszcz 1999, s. 11-53, 123-155 i 227-243.
Dyrektywy interpretacyjne umów międzynarodowych
429
g d y w n io s k o d a w c a j e s t a lk o h o lik ie m , n a r k o m a n e m b ą d ź u c h y la się od p ra c y z a ro b k o w e j”.
7)
Wyrok Trybunału K onstytucyjnego z 7 m arca 2000 r. - w ykład
n ia języ k ow a i system ow a, h eu reza a u zasad n ien ie, w sp óln ota in ter
pretacyjna, konform izm interpretacyjny, w ykład nia p orów n aw cza
18. W w y ro k u ty m T ry b u n a ł ro z w a ż a ł, czy a r t. 70 u s t. 1 u s ta w y z d n ia 30 c z e rw c a 19 7 0 r. o s łu ż b ie w o jsk o w ej ż o łn ie rz y za w o d o w y c h j e s t z g o d n y z K o n s ty tu c ją i E u r o p e js k ą K o n w e n c ją o O c h ro n ie P r a w C z ło w ie k a i P o d s ta w o w y ch W o ln o ści19. D o k o n a ł p r z y ty m w y k ła d n i s z e r e g u p rz e p is ó w t r a k t a tó w m ię d z y n a ro d o w y c h d o ty c z ą c y ch p r o b le m a ty k i z r z e s z a n ia się w z w ią z k i zaw o d o w e ż o łn ie rz y zaw odow ych.T r y b u n a ł K o n s ty tu c y jn y s t a n ą ł p rz e d p ro b le m e m : „czy n o rm y p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o p u b lic z n e g o z o b o w ią z u ją p a ń s tw o p o ls k ie do z a p e w n ie n ia ż o łn ie rz o m z a w o d o w y m p r a w a do tw o r z e n ia i z r z e s z a n ia się w z w ią z k a c h zaw o d o w y ch , czy m o że z o b o w ią z u ją ty lk o do z a p e w n ie n ia p r a w a do tw o rz e n i a ró ż n e g o ro d z a ju z rz e s z e ń i o rg a n iz a c ji, k tó r e z a p e w n iły b y p ra w o do w y r a ż a n i a in te r e s ó w ż o łn ie rz y z aw o d o w y ch , u k ie r u n k o w a n y c h n a o c h ro n ę g o d n o śc i słu żb y , n ie z a ś ro z u m ia n y c h ja k o w o ln o ść p o lity c z n a p o z o s ta w a n ia w opozycji do o rg a n iz a c ji ty c h S ił Z b ro jn y c h , s p e łn ia ją c y c h ro lę » p ra c o d a w cy«”. T K ro z p o c z ą ł od a n a liz y a r t. 9 K o n w e n c ji M ię d z y n a ro d o w e j O rg a n iz a c ji P r a c y ( n r 87) d o ty c ząc ej w o ln o śc i z w ią zk o w ej i o c h ro n y p r a w z w ią z k o w y c h 20. A rt. 9 u s t. 1 K o n w e n c ji s ta n o w i co n a s tę p u je : „ U s ta w o d a w s tw o k ra jo w e o k r e śli, w ja k ie j m ie rz e g w a ra n c je p rz e w id z ia n e w n in ie js z e j k o n w e n c ji b ę d ą m ia ły z a s to s o w a n ie do s ił z b ro jn y c h i p o licji”. W u s t. 2 c z y ta m y n a to m ia s t: „Z godnie z z a s a d ą , w y r a ż o n ą w a r t. 19 § 8 K o n s ty tu c ji M ię d z y n a ro d o w e j O rg a n iz a c ji P ra c y , r a ty f ik a c ja n in ie js z e j K o n w e n c ji p rz e z k tó re g o k o lw ie k C z ło n k a n ie b ę d z ie u w a ż a n a z a n a r u s z e n ie ja k ie g o k o lw ie k is tn ie ją c e g o p r a w a, o rz e c z e n ia , z w y c z a ju lu b u k ła d u , k tó r e p r z y z n a ją c z ło n k o m sił z b ro jn y c h i p o licji g w a ra n c je p rz e w id z ia n e w n in ie js z e j k o n w e n c ji”.
W a n a liz o w a n e j m a te r ii z d a n ie m T K m o ż liw a j e s t d w o ja k a in te r p r e ta c ja . Po p ie rw s z e : „ p rz e p is t e n j e s t s k ie ro w a n y w y łą c z n ie do p a ń s tw , k tó r e p o d p i s a ły tę K o n w e n c ję , d a ją c im je d y n ie m o żliw o ść w y b o ru , czy i w ja k i m z a k r e sie z a s to s o w a ć j ą do sił z b ro jn y c h ”. Po d ru g ie : „ s tw a r z a o n a w p ro s t g w a ra n c je d la osób w c h o d z ą c y c h w s k ła d S ił Z b ro jn y c h , iż p a ń s tw a z a p e w n ią im choćby w m in im a ln y m z a k r e s ie w o ln o ść z w ią z k o w ą z K o n w e n c ji w y n ik a ją c ą ”.
T ry b u n a ł u z n a ł, że o d w o łu ją c się je d y n ie do d y re k ty w w y k ła d n i ję z y k o w ej, n ie m o ż n a u d z ie lić je d n o z n a c z n e j o d p o w ied zi. P o s ta n o w ił w ięc ro zw aży ć k o n te k s t n o r m a ty w n y (sy ste m o w y ) in te r p r e to w a n e g o p r z e p is u . Co c ie k a w e ,
18 Por. J. Oniszczuk, Umowa międzynarodowa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjne
go, „Państwo i Prawo” 1995, nr 7, s. 14 i n.
19 Wyrok TK z 7 marca 2001 r., K 26/98. 20 Dz.U. z 1958 r., nr 29, poz. 125.
z a k o n te k s t n o r m a ty w n y z d a n ie m T r y b u n a łu u z n a ć n a le ż y n ie ty lk o t r a d y c y jn ie p o jm o w a n e ź ró d ła p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o p u b lic z n e g o . T K w p ie r w szej k o le jn o śc i z b a d a ł b o w ie m „ z d a n ia n a jz n a k o m its z y c h z n a w c ó w p r a w a p u b lic z n e g o ró ż n y c h n a ro d ó w ”, p r a c e L. F lo r k a i M . S e w e ry ń s k ie g o 21 o ra z L. B e t t e n a 22. P o lsc y a u to r z y o p o w ie d z ie li się z a s ta n o w is k ie m b a rd z ie j r e s tr y k ty w n y m d la ż o łn ie rz y zaw o d o w y ch . W ic h p o d rę c z n ik u c z y ta m y : „ p raw o do z r z e s z a n ia się w z w ią z k a c h n ie d o ty czy je d y n ie czło n k ó w S ił Z b ro jn y c h i policji, w s to s u n k u do k tó ry c h , z g o d n ie z a r t. 9 K o n w e n c ji, p r z e p is y d an e g o p a ń s tw a m o g ą o k re ślić , czy i w j a k im s to p n iu p o w y ższe z a s a d y m a ją do n ic h z a s to s o w a n ie ”23. P o g lą d L. B e tte n a j e s t o d m ien n y . J e g o z d a n ie m a r t. 9 K o n w e n c ji d a ł p a ń s tw o m p ra w o o k re ś le n ia , j a k d a le c e sto so w a ć K o n w e n c ję do Sił Z b ro jn y c h i policji, a w p r z y p a d k u b r a k u u s ta w o w e j r e g u la c ji ta k ż e do n ic h s to s u je się K o n w en cję. Co do tra d y c y jn ie p o jm o w a n y c h ź ró d e ł p r a w a T r y b u n a ł K o n s ty tu c y jn y w s k a z a ł n a : a r t. 5 K o n w e n c ji M ię d z y n a ro d o w e j O rg a n iz a c ji P r a c y n r 98 d o ty czącej s to s o w a n ia z a s a d p r a w a o rg a n iz o w a n ia się i r o k o w a ń z b ro jn y c h 24, K o n w e n c ję n r 151 M O P, d o ty c z ą c ą o c h ro n y p r a w a o rg a n iz o w a n ia się i p ro c e d u r y o k r e ś la n ia w a r u n k ó w z a t r u d n i e n i a w s łu ż b ie p u b lic z n e j z d n ia 27 c z e rw c a 1978 r.25, a r t. 8 u s t. 2 M ię d z y n a ro d o w e g o P a k t u P r a w G o s p o d a r czych, S p o łe c z n y c h i K u ltu r a ln y c h z d n ia 19 g r u d n ia 1966 r.26, a r t. 5 E u r o p e jsk ie j K a r ty S p o łe c z n e j27 i a r t. 11 E u r o p e js k ie j K o n w e n c ji o O c h ro n ie P r a w C z ło w ie k a i P o d s ta w o w y c h W olności28.
A r g u m e n ty z in n y c h a k tó w n o r m a ty w n y c h w y sta rc z y ły , a b y T K p rz y ją ł, iż: „w ła śc iw e j e s t s ta n o w is k o , k tó r e p o z o s ta w ia u s ta w o d a w c y k ra jo w e m u k w e s tię w y b o ru , je d n a k z z a le c e n ie m , b y u s ta w o d a w c a t e n - w m ia r ę m o ż li w ości (»w ja k ie jś m ierze« ) - a s p ira c jo m w o ln o ścio w y m ż o łn ie rz y i p o lic ja n tó w s p r z y j a ł ” . N a s t ę p n i e T K p o s z u k a ł p o t w i e r d z e n i a p o w y ż s z e g o w n io s k u w p r a k ty c e in n y c h p a ń s tw - s tr o n K o n w e n c ji, k o n k r e tn ie w p r a k ty c e N ie m ie c kiej R e p u b lik i F e d e r a ln e j i R e p u b lik i C z e sk ie j. T a k ą m e to d ę in te r p r e ta c ji n a le ż y s c h a r a k te r y z o w a ć ja k o i n t e r p r e t a c j ą p o ró w n a w c z ą . T r y b u n a ł, u ż y w a ją c a r g u m e n tu z p r a k ty k i in n y c h p a ń s tw , d a ł w y ra z „k o n fo rm iz m o w i i n t e r p r e ta c y jn e m u ” i p o k a z a ł, że je g o z d a n ie m w N ie m c z e ch , C z e c h a c h i P olsce o b o w ią z u je t a k i s a m p a r a d y g m a t in te r p r e ta c y jn y , a p r a w n ic y z ty c h k ra jó w n a le ż ą do je d n e j „ w sp ó ln o ty in te r p r e ta c y jn e j”.
21 L. Florek, M. Seweryński, Międzynarodowe prawo pracy, Warszawa 1988. 22 L. Betten, International Labour Law, Boston 1993.
23 L. Florek, M. Seweryński, op. cit., s. 126. 24 Dz.U. z 1958 r., nr 29, poz. 126.
25 Dz.U. z 1994 r., nr 22, poz. 78. 26 Dz.U. z 1977 r., nr 38, poz. 169. 27 Dz.U. z 1999 r., nr 8, poz. 67. 28 Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284.
Dyrektywy interpretacyjne umów międzynarodowych
431
J e d n o c z e ś n ie - z d a n ie m a u to r ó w - a n a liz u ją c p rz e d m io to w e o rz e c z en ie , m o ż n a o d n ie ś ć w r a ż e n ie , iż T r y b u n a ł K o n s ty tu c y jn y w y r a ź n ie o d d z ie lił w n im p ro c e s h e u r e z y od p ro c e s u u z a s a d n ia n ia . W p ie rw s z e j k o le jn o śc i p r z y j ą ł b o w ie m te z ę , że n o r m y p r a w a m ię d z y n a ro d o w e g o n ie z o b o w ią z u ją p a ń s tw a do z a p e w n ie n ia ż o łn ie rz o m z a w o d o w y m p r a w a do tw o r z e n ia i p r z y s tę p o w a n ia do z w ią z k ó w z aw o d o w y ch . N a s tę p n ie w y s z u k a ł a rg u m e n ty , k tó re m o g ły b y b yć r e le w a n tn e w te j k o n k r e tn e j s p ra w ie , a k tó r e u z a s a d n ia ły b y w c z e śn ie j w y s u n ię tą tezę.
8) U chw ała Sądu N ajw yższego z 19 lu tego 2003 r. - w yp ełn ian ie
luk w drodze w ykład ni
29. O k re s o b o w ią z y w a n ia a k t u p ra w n e g o j e s t w s k a z a n y z a zw y czaj p rz e z o k re ś le n ie d n ia w e jśc ia w życie o ra z d n ia u t r a t y je g o mocy. Z a s a d ą je s t , iż a k t p r a w n y p o w in ie n r o z s trz y g a ć k w e s tie , ja k i e p r z e p i sy m a ją z a s to s o w a n ie do s p r a w z n a jd u ją c y c h się w to k u w c h w ili je g o z m ia ny. P r z y czy m p o w in ie n to w y ra ż a ć je d n o z n a c z n ie . W w y p a d k u b r a k u ta k ie g o p r z e p is u n a le ż y p o w s ta łą lu k ę w y p e łn ić w d ro d z e w y k ła d n i. I s to tn e j e s t p rz y ty m , a b y w y k ła d n ia , u w z g lę d n ia ją c tr e ś ć p rz e p is ó w r e g u lu ją c y c h o b o w ią z y w a n ie um ow y, n ie m ia ła c h a r a k t e r u p ra w o tw ó rc z eg o . * * * N a p o d s ta w ie p o w y ższej a n a liz y o r z e c z n ic tw a p o ls k ic h o rg a n ó w s ą d o w y c h m o ż n a p o k u s ić się o d o k o n a n ie p ró b y r e k o n s tr u k c ji p o d s ta w o w y c h d y re k ty w w y k ła d n i t r a k t a t ó w m ię d z y n a ro d o w y c h , do k tó ry c h o d w o łu ją się p o l s k ie s ą d y o ra z T r y b u n a ł K o n s ty tu c y jn y w sw o jej p r a k ty c e o rz e c z n icz e j. D y re k ty w y te m ia ły b y n a s tę p u ją c ą tre ś ć :1) o g ó ln y n a k a z p r io r y te tu w y k ła d n i ję z y k o w e j;
2) z a k a z w y k ła d n i ro z s z e rz a ją c e j p o s ta n o w ie ń k o n w e n c ji z d z ie d z in y m ię d zy n aro d o w e g o p r a w a k a rn e g o lu b (d o b itn ie j) z a k a z w y k ła d n i n o rm o tw ó rczej;
3) w p r z y p a d k u p o ja w ie n ia s ię lu k i w p r a w ie , n a le ż y j ą u z u p e łn ić w d ro d z e w y k ła d n i, u w a ż a ją c p r z y ty m , a b y w y k ła d n ia t a n ie m ia ła c h a r a k t e r u p ra w o tw ó rc z e g o ;
4) t e n s a m z w ro t o b co języ czn y u ż y ty w ró ż n y c h m ie js c a c h w ty m s a m y m t r a k t a c i e m u s i b yć tłu m a c z o n y n a ję z y k p o ls k i w t a k i s a m sposób;
5) t r a k t a t m ię d z y n a ro d o w y n a le ż y in te r p r e to w a ć w p o d o b n y sp o só b , j a k in te r p r e to w a n y j e s t w in n y c h k r a ja c h ( a r g u m e n t „ k o n fo rm is ty c z n y ” - „w sp ó l n o ta i n te r p r e ta c y jn a ”); 6) n ie n a le ż y in te r p r e to w a ć p rz e p is ó w t r a k t a t u m ię d z y n a ro d o w e g o , do k tó re g o p r z e s tr z e g a n ia d a n e p a ń s tw o j e s t z o b o w ią z a n e , w sp o só b p ro w a d z ą c y do ic h s p rz e c z n o śc i z p r z e p is a m i in n y c h tr a k ta tó w , do p r z e s tr z e g a n ia k tó ry c h d a n e p a ń s tw o j e s t ró w n ie ż z o b o w ią z a n e; 29 U c h w a ła SN z d n ia 19 lu te g o 2003 r., I K ZP 47/02.
7) n ie w olno in te r p r e to w a ć t r a k t a t u w sp o só b , k tó r y p o z b a w iłb y go jeg o z n a c z e n ia ;
8) n ie w olno in te r p r e to w a ć t r a k t a t u w t a k i sp o só b , a b y r e z u l t a t te j i n t e r p r e ta c ji g o d ził w cel t r a k t a t u ( t r a k t a t n a le ż y in te r p r e to w a ć z g o d n ie z jeg o celem ).
Sum m ary
T h e s u b je c t o f c o n s id e r a tio n s t a k e n in th e a r tic le is th e fo llo w in g issu e : i n t e r p r e t a t i v e d ire c tiv e s o f in t e r n a t i o n a l a g r e e m e n ts in th e lig h t o f th e P o lis h ju r is d ic tio n . T h e a u th o r s a n a ly z e d th e P o lis h ju d ic ia l d e c isio n s o f th e C o n s titu tio n a l T r ib u n a l, th e H ig h e s t C o u rt, a p p e lla tio n c o u rts - in s e a r c h of in t e r p r e t a t i v e d ir e c tiv e s o f in t e r n a t i o n a l a g r e e m e n ts e x is tin g in th e P o lis h le g a l re a lity . T h e s a id a n a ly s is w a s o f a c o m p a ra tiv e c h a r a c te r to th e r e s o lu tio n s in c lu d e d in th e V ie n n a C o n v e n tio n o n th e L a w o f T r e a tie s , d r a w n in V ie n n a o n 23 M a y 1969, r a tif ie d b y th e R e p u b lic o f P o la n d .
T h e r e s u l t o f th e c a r r ie d o u t s tu d ie s is a r e c o n s tr u c tio n a n d p r e s e n ta tio n o f e ig h t (8) b a s ic i n t e r p r e t a t i o n d ire c tiv e s o f in t e r n a t i o n a l a g r e e m e n ts t h a t a r e r e f e r r e d to b y P o lis h C o u rts a n d th e C o n s titu tio n a l T r ib u n a l in t h e i r ju d ic ia l p ra c tic e .
