Prognozowanie koniunktury gospodarczej regionu

(1)

Prognozowanie koniunktury

gospodarczej regionu

Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 15, 103-114

(2)

Józef Hozer Dominik Rozkrut

PROGNOZOWANIE KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ REGIONU

W procesie analizy koniunktury gospodarczej ważną rolę odgrywa przyjęta metodologia konstrukcji wskaźnika i prognozowania jego wartości. Badania ko-niunktury województwa zachodniopomorskiego są oparte na tak zwanych metodach wskaźnikowych. W podejściu tym obserwuje się zachowanie wybranych zmien-nych, co do których istnieje przypuszczenie, że dobrze oddają stan i kierunki rozwo-ju sytuacji ogólnogospodarczej i na tej podstawie dokonuje się wnioskowania, czę-sto z pomocą skonstruowanego wskaźnika syntetycznego. Proces prognozowania może być przeprowadzany dwoma sposobami. W pierwszym wartości wskaźnika prognozuje się na podstawie jego poprzednich wartości. W drugim podejściu naj-pierw prognozuje się wartości zmiennych agregowanych we wskaźniku, a następnie oblicza wartości barometru na podstawie otrzymanych prognoz. Prognozy wielko-ści zachodniopomorskiego wskaźnika koniunktury gospodarczej są oparte na prog-nozach jego składowych.

Konstruując na początku badań barometr opisujący koniunkturę gospodarczą województwa szczecińskiego, koncentrowano się na analizie następujących wiel-kości: przychodów ze sprzedaży, depozytów w bankach, przeciętnego miesięczne-go wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw, liczby bezrobotnych, liczby mieszkań w budowie, przeładunków w morskich portach handlowych oraz wskaź-nika cen konsumenta jako mierwskaź-nika infl acji. Reforma administracyjna państwa, w której wyniku miejsce województwa szczecińskiego zajęło powiększone woje-wództwo zachodniopomorskie, wymusiła powstanie nowego wskaźnika

(3)

koniunk-tury gospodarczej województwa zachodniopomorskiego. U jego podstaw leży ob-serwacja dynamiki następujących zjawisk gospodarczych: produkcji sprzedanej w przemyśle i budownictwie, liczby bezrobotnych, obrotów ładunkowych w por-tach, skupu produktów rolnych, produkcji energii elektrycznej, przeciętnego wyna-grodzenie w sektorze przedsiębiorstw.

Ponieważ szeregi czasowe zmiennych opisujących stan gospodarki nowego województwa zachodniopomorskiego rozpoczynały się w chwili jego powstania, wartości wskaźnika koniunktury dla województwa w okresie poprzedzającym jego powstanie oparto na wartościach szacunkowych otrzymanych na podstawie danych dla wcześniej istniejących województw. Wartości wskaźnika wyznaczano z często-tliwością miesięczną. Do prognozowania zmiennych wybrano metody wyrównywa-nia wykładniczego. Niezbędne do przeprowadzawyrównywa-nia prognoz za pomocą tych metod parametry wygładzania otrzymywano eksperymentalnie, stosując metodę kolejnych przybliżeń, minimalizując sumy kwadratów odchyleń wartości szeregu i prognoz budowanych z jednookresowym wyprzedzeniem. Na wszystkich rysunkach otrzy-mane wartości prognoz oznaczono szarym kolorem linii.

Analiza kształtowania się wartości barometru umożliwia śledzenie skutków oddziaływania polityki regionalnej i wnioskowanie co do jej pożądanych, przyszłych kierunków. Prezentowany na rysunku 1 długi, dziesięcioletni okres badań pozwala na wyciągnięcie pewnych ogólnych wniosków dotyczących kształtowania się cy-klu koniunkturalnego w województwie zachodniopomorskim. Obserwując kształ-towanie się wskaźnika koniunktury, można z pewnym przybliżeniem stwierdzić, że w regionie odnotowano już trzy fazy jego rozwoju: pierwsza faza dynamicznego roz-woju, trwająca do 1999 roku, w której województwo przeszło w fazę de koniunktury, zatrzymaną w 2003 roku, od którego notujemy nieprzerwany wzrost wartości baro-metru.

Już analizy koniunktury województwa zachodniopomorskiego z 2002 i 2003 ro -ku wskazywały na symptomy zmiany trendu rozwoju gospodarczego regionu. Obserwowane wówczas zahamowanie postępującej dekoniunktury napawało opty-mizmem na rozwój sytuacji w najbliższym okresie, dając podstawy do oczekiwań na wzrost. Oczekiwanie te potwierdzały prognozy ekonometryczne. Z perspektywy czasu okazało się, że były one trafne i mamy już do czynienia nie tylko z defi nityw-nym odwróceniem się niekorzystnego trendu, ale także z powolnityw-nym utrwaleniem się pozytywnej tendencji wzrostowej. Przełomowy dla tych wniosków był 2004 rok,

(4)

wcześniej bowiem pozytywnym zjawiskom towarzyszyło jeszcze sporo negatyw-nych zjawisk. Korzystne tendencje przeważyły jednak i stopniowo się umacniają. Wartości wskaźnika w 2005 roku przekroczyły te ze szczytu z 1999 roku.

Rys. 1. Wskaźnik koniunktury gospodarczej województwa zachodniopomorskiego1

Źródło: opracowanie własne.

Rozwój wydaje się nabierać tempa, a prezentowane prognozy sugerują utrzy-mywanie się korzystnych tendencji w najbliższym roku, choć w dużym stopniu wy-nika to z korzystnych tendencji ogólnokrajowych. Należy zwrócić uwagę na rosnącą dysproporcję między województwem zachodniopomorskim i najszybciej rozwijają-cymi się regionami. Trzeba pamiętać, że w niektórych regionach rozwój jest jeszcze dynamiczniejszy. Bardzo prostym i ważnym dla mieszkańców regionu wskaźnikiem jest tempo przyrostu wynagrodzeń. Choć w województwie zachodniopomorskim następuje ich stopniowy wzrost, to pod względem dynamiki tego wzrostu plasuje się ono w ogonie województw, czyli na dwunastej pozycji.

1_{Szarym kolorem oznaczono wartości prognozowane na najbliższe miesiące.}

01. 96 01. 97 01. 98 01. 99 01. 00 01. 01 01. 02 01. 03 01. 04 01. 05 01. 06 01. 07 01. 08 0,90 1,00 1,10 1,20 1,30 1,40 1,50 1,60 1,70 1,80 1,90

(5)

Rys. 2. Produkcja sprzedana przemysłu (mln zł)

Rys. 3. Produkcja sprzedana budownictwa (mln zł)

Na rysunku 7 przedstawiono poziom obrotów ładunkowych w portach woje-wództwa. Można sądzić, że jeśli się utrzyma dobra koniunktura w kraju (a wiele na to wskazuje), porty w Szczecinie, Świnoujściu i Policach mają przed sobą dobre perspektywy. Pytanie, czy uda im się wykorzystać nadarzające się szanse? Złe

infor-01. 94 01. 95 01. 96 01. 97 01. 98 01. 99 01. 00 01. 01 01. 02 01. 03 01. 04 01. 05 01. 06 01. 07 01. 08 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000 2 200 01 .9 4 01 .9 5 01 .9 6 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500

(6)

macje dochodzą z portu w Świnoujściu, w którym poważnie spadły obroty węglem. Na ogół dobra koniunktura to znakomita informacja dla portów, jeśli jednak nie mają odpowiedniej infrastruktury, nie są w stanie skorzystać z takiej sytuacji. Warto przypomnieć tu o rosnących obrotach bałtyckich portów w Niemczech, które mają świetne połączenia drogowe i kolejowe.

Rys. 4. Nakłady inwestycyjne (mln zł)

Rys. 5. Wskaźnik cen towarów i usług konsumenta

0 500 1000 1500 2000 2500 01 .9 6 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 0,98 0,99 1,00 1,01 1,02 1,03

(7)

Rys. 6. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (zł)

Rys. 7. Obroty ładunkowe w portach (tys. t)

01 .9 4 01 .9 5 01 .9 6 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000 2 200 2 400 2 600

(8)

Rys. 8. Liczba bezrobotnych

Rys. 9. Produkcja energii elektrycznej (GWh)

W ramach badań nad koniunkturą gospodarczą regionu przeprowadzane są cykliczne oceny rozwoju rolnictwa i rynku rolnego w województwie. Analizując rynek rolny województwa w ostatnich latach, należy zwrócić uwagę na

kształto-01 .9 4 01 .9 5 01 .9 6 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 80 000 100 000 120 000 140 000 160 000 180 000 200 000 220 000 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850

(9)

wanie się wielkości skupu oraz przeciętnych cen skupu ważniejszych produktów rolnych. Na rysunkach 10 i 11 przedstawiono wielkości skupu żywca rzeźnego w przeliczeniu na mięso oraz skupu mleka. Przedstawione wykresy obejmują dość długi przedział czasowy, zatem można zauważyć wyraźne tendencje kształtowa-nia się obu zmiennych. Szczególnie dynamiczny wzrost obserwuje się w wielkości skupu żywca zapoczątkowany już w 2002 roku. Utrzymywanie się tych tendencji w 2005 roku było możliwe dzięki zwiększonemu skupowi żywca drobiowego. Po-woli, acz systematycznie, rosła również wielkość skupu mleka, choć tu z pewnością mogą o sobie dać znać bariery w postaci ograniczeń produkcji w ramach Unii Eu-ropejskiej. Utrzymujące się już od początku 2002 roku korzystne tendencje mogły z pewnością napawać optymizmem producentów, lecz 2006 rok przyniósł pewne zahamowanie, potwierdzone danymi z początku 2007 roku.

Rys. 10. Skup żywca rzeźnego (w przeliczeniu na mięso, tys. t)

Interesująca może być analiza przeciętnych cen skupu mięsa, przedstawionych na rysunkach 14 i 15. Ceny trzody chlewnej wyraźnie spadły z 4,80 zł za kg w paź-dzierniku 2004 roku do 3,40 zł na początku 2007 roku. Ceny bydła po raptownym wzroście w 2005 roku utrzymały się na poziomie 4,10 zł, choć wykazały znacz-ne wahania. Inaczej było z przeciętnymi cenami skupu ziarna zbóż. Zarówna ceny

01 .9 4 01 .9 5 01 .9 6 01 .9 7 01 .9 8 01 .9 9 01 .0 0 01 .0 1 01 .0 2 01 .0 3 01 .0 4 01 .0 5 01 .0 6 01 .0 7 01 .0 8 3 4 5 6 7 8 9 10 11

(10)

pszenicy jak i żyta rosły w szybkim tempie od końca 2005 roku, osiągając w marcu 2007 roku odpowiednio 64,20 i 62,60 zł za 1 dt (rysunki 12 i 13).

Rys. 11. Skup mleka (mln l)

Rys. 12. Przeciętne ceny skupu pszenicy (za 1 dt)

12 .9 8 12 .9 9 12 .0 0 12 .0 1 12 .0 2 12 .0 3 12 .0 4 12 .0 5 12 .0 6 12 .0 7 4 6 8 10 12 14 16 18 20 09 .0 4 03 .0 5 09 .0 5 03 .0 6 09 .0 6 03 .0 7 30 35 40 45 50 55 60 65 70

(11)

Rys. 13. Przeciętne ceny skupu żyta (za 1 dt)

Rys. 14. Przeciętne ceny skupu trzody chlewnej (za 1 kg)

09 .0 4 03 .0 5 09 .0 5 03 .0 6 09 .0 6 03 .0 7 25 30 35 40 45 50 55 60 65 09 .0 4 03 .0 5 09 .0 5 03 .0 6 09 .0 6 03 .0 7 3,2 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0

(12)

Rys. 15. Przeciętne ceny skupu bydła (bez cieląt, za 1 kg)

Prognoza na najbliższe miesiące nie uległa zmianie, wydaje się bowiem, że więcej jest czynników pozytywnie wpływających na rozwój koniunktury niż nega-tywnych, trudno więc oczekiwać gwałtownych zmian. Raczej będą się umacniać obecnie obserwowane tendencje. Choć porównania z innymi województwami nie wypadają korzystnie, należy mieć nadzieję, że uda się zdynamizować rozwój gospo-darczy regionu. Można oczekiwać interesujących informacji dotyczących rolnictwa i odpowiedzi na pytanie, czy obserwowane ostatnio zahamowanie wzrostu skupu żywca i mleka utrwali się, czy jest jedynie krótkotrwałe?

Literatura

1. Biuletyn Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Urząd Statystyczny w Szczecinie, za odpowiednie lata.

2. Gaca A., Zagoździńska I., Statystyczne badania koniunktury, „Wiadomości Statystycz-ne” 1994, nr 393.

3. Gardner E.S., Jr., Exponential smoothing: The state of the art, „Journal of Forecasting”

1985, nr 4.

4. Hozer J., Rozkrut D., Budowa i prognozowanie wskaźnika koniunktury gospodarczej

regionu, „Wiadomości Statystyczne” 1999, nr 7.

09 .0 4 03 .0 5 09 .0 5 03 .0 6 09 .0 6 03 .0 7 3,4 3,6 3,8 4,0 4,2 4,4 4,6

(13)

5. Hübner D., Lubiński M., Małecki W., Matkowski Z., Koniunktura gospodarcza, PWE, Warszawa 1994.

6. Rozkrut D., Statystyczna analiza prawidłowości w zakresie okresowości zjawisk ekono-micznych, praca doktorska, Szczecin 2003.

7. Rozkrut D., Hozer J., Powakacyjna prognoza koniunktury gospodarczej województwa

szczecińskiego, w: Mikroekonometria w teorii i praktyce, Wydawnictwo Naukowe

Uni-wersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999.

8. Rozkrut D., Hozer J., Kubicki R., Prognozowanie koniunktury w regionie, w:

Przedsię-biorstwo na rynku, t. 1, Gospodarka polska w procesie transformacji systemowej, cz. 2,

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1996. 9. Zeliaś A., Teoria prognozy, PWE, Warszawa 1997.

FORECASTING REGIONAL BUSINESS CYCLES Summary

The research on the business cycles in Western is presented. The authors show the analysis of current economic state of the region. Special synthetic business cycle indicator is constructed, based on economic aggregates, such as: unemployment, industrial production, agricultural production, wages, infl ation and transportation. Latest results suggest further positive development. Unfortunately we still observe growing distance between West--Pomerania and the best regions in Poland.