• Nie Znaleziono Wyników

Wpływ amlodypiny i enalaprylu na jakość życia chorych z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Wpływ amlodypiny i enalaprylu na jakość życia chorych z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Wpływ amlodypiny i enalaprylu na jakość życia chorych z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym

Impact of Amlodipine and Enalapril on Quality of Life in Patients w ith Essential Hypertension

Summary

B a c k g ro u n d T h e a im o f th e stu d y w as to an aly se th e effect o f a m lo d ip in e a n d e n a la p ril in m o n o th e ra p y o f p rim a ry a rte ria l h y p e rte n s io n o n th e q u a lity o f life.

M a te ria l a n d m e th o d s T h e stu d y p o p u la tio n co n sisted o f 176 p atie n ts, 79 m e n a n d 97 w o m e n , ag ed fro m 19 to 75 years (m ae n age 50,4 ± 12,8) w ith m ild to m o d era te e sse n ­ tial h y p e rte n sio n . T h e stu d y w as a m u ltic e n te r, prospective, ra n d o m ise d , d o u b le b lin d trial c o n d u c te d in p arallel gro u p s.

A fter 2 w eek s o f p laceb o th e p a tie n ts w ere ra n d o m ise d to a m lo d ip in e 2,5 m g /d a ily o r e n a la p ril 5 m g /d aily . I n case o f in a d e q u a te co n tro l o f b lo o d p re ssu re th e doses w ere in ­ c reased u p to 10 m g (am lo d ip in e ) a n d 20 m g (en alap ril) daily. A fter a d ju s tm e n t o f dose tre a tm e n t w as c o n tin u e d for 8 w eeks. A m lo d ip in e w as u se d b y 87 p a tie n ts (46 m e n a n d 41 w o m e n ), w h e rea s e n a lap ril in 89 p a tie n ts (33 m e n a n d 56 w o m e n ). T h e q u a lity o f life w as m ea su re d tw ice: after th e w a s h -o u t p e rio d o n p laceb o a n d after th e active tre a t­

m e n t u sin g s ta n d ard ise d q u e stio n n a ire s: th e P sychological G e n e ra l W ell-B ein g In d e x (P G W B ) a n d th e H e a lth S tatu s In d e x (H S I).

R e s u lts A fte r 8 w eek s b lo o d p re ssu re a n d h e a rt rate w ere s im ila r in b o th g ro u p s. B lo o d p re ssu re w as n o rm a lise d

(B P < 140/90 m m H g ) in 72,4% o f a m lo d ip in e a n d in 67,4% o f e n a la p ril u sers (N S ). A s c o m p a re d w ith b a se lin e th e g e n e ra l q u a lity o f life (P G W B ) im p ro v e d a fte r a m ­ lo d ip in e (p < 0,01), e sp ecially in p a tie n ts > 50 years o f age. Im p ro v e d H R Q o L a m o n g a m lo d ip in e u sers w as asso ­ c ia te d w ith d e c re as e d an x iety , a n d d ep resiv e m o o d , b e tte r w e ll-b e in g a n d v itality. S ig n ific a n tly im p ro v e d g e n e ra l H S I in d e x (sy m p to m s a sso ciated w ith h y p e rte n s io n ) w as o b ­ served in y o u n g e r p a tie n ts ( < 50 years o f age) tre a te d w ith a m lo d ip in e (p < 0,05). A m lo d ip in e h a d a b e tte r effect o n g e n e ra l q u a lity o f life in th e P G W B tes t (n e t effect) th a n e n a la p ril (+ 8 ,3 % vs. 3,0% , p < 0,05).

C o n c lu s io n s I n c o n c lu sio n , th e g e n e ra l q u a lity o f life w as sig n ifican tly m o re im p ro v e d in p a tie n ts o n a m lo d ip in e th a n e n a la p ril w ith a sim ila r h y p o ten s iv e efficacy. F u r th e r m o r e th e im p ro v e d g e n e ra l q u a lity o f life a fte r a m lo d ip in e w as m o re p ro n o u n c e d in p a tie n ts o v er 50 years o f age. A m lo - d ip in e a n d e n a la p ril h a d a s im ila r effect o n re d u c in g th e sub jectiv e sy m p to m s a sso ciated w ith a rte ria l h y p e rte n sio n . key w o rd s : h y p e r te n s io n , q u a lity o f life, a m lo d ip in e , e n a la p r il

Arterial Hypertension 2001, vol. 5, no 1, pages 1—8.

Wstęp

Jedną z najpopularniejszych koncepcji, obejmujących jednocześnie wiele wymiarów zdrowia jest tzw. jakość życia (QoL — Quality o f Life). Stała się ona ważnym

Adres do korespondencji: dr med. Marek Klocek I Klinika Kardiologii Collegium Medicum UJ w Krakowie ul. Kopernika 17, 31-501 Kraków

tel.: (012) 42 1 -3 6 -4 0, faks: (012) 4 2 1 -3 7 -3 2 Q H Copyright © 2001 Via Medica, ISSN 1428-5851

wskaźnikiem korzyści całkowitych uzyskiwanych przez chorego w czasie stosowania różnych procedur diagno­

styczno-leczniczych [1]. W medycynie pojęcie jakości życia koncentruje się głównie na tzw. jakości życia uwa­

runkowanej stanem zdrowia (H RQ oL — Health-Rela­

ted Quality o f Life). Prowadzone w ciągu ostatnich lat badania pozwoliły na osiągnięcie wśród badaczy kon­

sensusu dotyczącego jej definicji. Jakość życia uw arun­

kowana stanem zdrowia oznacza obecnie fizyczne, psy­

chiczne i społeczne aspekty dobrego samopoczucia oraz negatywne skutki choroby, leczenia i niedołęstwa [2].

(2)

Pom im o w prow adzenia do terapii w ielu now o­

czesnych leków przeciw nadciśnieniow ych nie obser­

w uje się znaczącej popraw y w skuteczności leczenia nadciśnienia w populacji [3]. O bok niedostatecznej edukacji chorych, za jedną z głównych przyczyn tego zjawiska uw aża się negatywny wpływ nadciśnienia tętniczego i jego leczenia na jakość życia chorych.

D latego od kilkunastu lat H R Q o L jest — obok efek­

tu hipotensyjnego oraz korygowania zaburzeń h e ­ m odynam icznych i m etabolicznych — coraz p o ­ wszechniej używ anym kryterium oceny leków sto­

sowanych w leczeniu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym [1, 4]. Podstaw ow ą zaletą koncepcji H R Q o L jest m ożliw ość oceny łącznego w pływ u (efektu netto) pozytywnych (np. zm niejszenie śm ier­

telności z przyczyn sercowo-naczyniowych) i nega­

tywnych (np. działania niepożądane leków, upośle­

dzenie funkcjonow ania psychofizycznego) zjawisk występujących w przebiegu leczenia chorych z n a d ­ ciśnieniem tętniczym . W iększość badaczy uznaje, że takie podejście pozw ala n a lepszą w spółpracę chore­

go w trakcie terapii oraz istotne obniżenie kosztów leczenia [5, 6].

O d czasu przeprow adzenia pierw szego kontrolo­

w anego bad an ia klinicznego porów nującego leki przeciw nadciśnieniow e pod w zględem w pływ u na jakość życia [7] zgrom adzono wiele danych św iad­

czących o tym , że pom iędzy poszczególnym i klasa­

m i leków obniżających ciśnienie tętnicze (a naw et pom iędzy preparatam i z tej samej klasy) istnieją wy­

raźne różnice we wpływie n a H R Q o L [8, 9]. W yka­

zano, że leki now ych generacji o długim czasie dzia­

łania (głównie z grupy blokerów k an ału w apniow e­

go i inhibitorów A C E) nie upośledzają H R Q oL , a naw et popraw iają niektóre jej składowe (sam opo­

czucie, w italność, funkcje kognityw ne). W ykazano także, że enalapryl nie w pływ a na jakość życia osób z nadciśnieniem tętniczym [8] i stosowany jest często jako „punkt odniesienia” przy ocenie leków hipotensyjnych [6]. C elem przeprow adzonego b a­

dania było porów nanie w pływ u am lodypiny i ena- laprylu n a jakość życia chorych z nadciśnieniem tęt­

niczym pierw otnym .

Materiał i metody

B adanie m iało charakter wieloośrodkowego, pro­

spektywnego, random izow anego program u, p rz e ­ prow adzonego m etodą podw ójnie ślepej próby w grupach rów noległych i zostało w ykonane w edług jednolitego protokołu1. N a przeprow adzenie bada­

1 B a d a n ie z o sta ło w y k o n a n e d z ię k i p o m o cy firm y A d a m e d S p. z o.o.

nia uzyskano zgodę regionalnych Komisji E tycz­

nych, a wszyscy uczestnicy podpisali „F orm ularz Świadomej Zgody” n a u d ział w badaniu. D o progra­

m u zakw alifikow ano osoby powyżej 18 rż. z łagod­

nym lub um iarkow anym nadciśnieniem tętniczym pierw otnym , dotychczas nieleczone lub leczone am ­ bulatoryjnie jednym lekiem hipotensyjnym . Z u d zia­

łu w badaniu w ykluczono kobiety w ciąży lub kar­

miące, kobiety w w ieku rozrodczym niestosujące a n ­ tykoncepcji, a także osoby z w tórnym lub ciężkim nadciśnieniem tętniczym , rozp o zn an ą chorobą n ie­

dokrw ienną serca, przew lekłą niewydolnością serca i astm ą oskrzelową. U wszystkich pacjentów na po­

czątku i na końcu program u w ykonano badania bio­

chem iczne krwi (morfologia, elektrolity, m ocznik, kreatynina, kwas moczowy, stężenie fibrynogenu, w skaźniki wątrobowe) oraz badanie elektrokardio­

graficzne serca.

C zterech pacjentów wycofało się z badania pod­

czas okresu placebo: u 1 chorego wystąpił ciężki in ­ cydent niepożądany (zaw ał serca niezakończony zgonem ), 2 w ykluczono z pow odu praw idłow ych wartości ciśnienia tętniczego krwi (placebo respon­

ders), a 1 z pow odu utraty kontaktu. O statecznie an a­

lizą objęto 176 osób, 79 m ężczyzn i 97 kobiet, w w ie­

ku 19-75 lat (średnia w ieku 50,4 ± 12,8 lat). Średni czas trw ania nadciśnienia tętniczego wynosił 8,8 ±

± 3,2 lat, a w skaźnik masy ciała 27,6 ± 4,3 kg/m 2.

U wszystkich badanych przez pierwsze 2 tygodnie stosowano placebo (ryc. 1). Następnie pacjentów loso­

wo przydzielano do leczenia amlodypiną (benzenosul- fonian amlodypiny) w dawce 2,5 mg/d. lub enalapry- lem (maleinian enalaprylu) w dawce 5 mg/d. Oba leki przygotowano w jednakowych opakowaniach zawiera­

jących tabletki o identycznych formach. Pacjenci odby­

wali wizyty kontrolne co 2 tygodnie. Podczas każdej z wizyt m ierzono ciśnienie tętnicze (średnia z 2 pom ia­

R yc in a 1. Plan badania i schem at oceny jakości życia

Figure 1. The schedule of the trial and assessm ent of the quality of life

(3)

rów) i częstotliwość serca w w arunkach standardowych.

Oceniano także występowanie zdarzeń niepożądanych oraz stopień współpracy pacjenta. Gdy stwierdzone w czasie wizyty kontrolnej lub w pomiarach domowych średnie wartości ciśnienia skurczowego (SBP — systo­

lic blood pressure) były wyższe niż 140 m m H g lub rozkurczowego (DBP — diastolic blood pressure) wy­

ższe niż 90 m m H g dawki leków zwiększano do 5 m g amlodypiny i 10 m g enalaprylu, a następnie — przy dalszym braku kontroli ciśnienia tętniczego krwi — do 10 m g amlodypiny i 20 m g enalaprylu. Po ustaleniu dawki leczenie kontynuowano przez 8 tygodni.

A m lodypinę stosowano u 87 osób, 46 m ężczyzn i 41 kobiet (średnia w ieku 50,1 ± 12,8 lat), a enala- pryl u 89 osób, 33 m ężczyzn i 56 kobiet (średnia w ie­

ku 50,6 ± 13,0 lat).

Jakość życia badanych oceniano 2-krotnie: po okre­

sie placebo i po okresie aktywnego leczenia (ryc. 1), za pom ocą dwóch standaryzowanych kwestionariuszy wypełnianych przez badanych: Psychologicznego W skaźnika Dobrego Samopoczucia (PGW B — Psy­

chological General Well-Being Index) [10, 11] oraz Kwestionariusza Stanu Zdrowia (H SI — Health Sta­

tus Index) — część A [12, 13].

T est PG W B składa się z 22 pytań dotyczących ostatniego tygodnia terapii. N a każde z tych pytań pa­

cjent odpowiada, stosując skalę 6-punktową. M inim al­

na liczba punktów jaką m ożna uzyskać, wynosi 22, a m aksym alna 132 — wartości te oznaczają odpowied­

nio najniższy i najwyższy poziom jakości życia i są nazywane w skaźnikiem ogólnym jakości życia. T est PGW B pozw ala ponadto n a uzyskanie danych o 6 wymiarach jakości życia (zwanych w teście pod- skalami): Lęk, Depresja, Samokontrola, Sam opoczu­

cie, Zdrowie i W italność [10]. Kwestionariusz służy do ogólnej oceny jakości życia (generic test), jest przy­

datny w w arunkach ambulatoryjnych, a jego wypeł­

nienie zajm uje 5-15 m in. Używany był m.in. w bada­

n iu Hypertension Optimal Treatment (H O T ) [11].

K w estionariusz H S I jest ankietą szczegółową (di­

sease-specific), składającą się z 35 pytań dotyczących występow ania objawów u chorych z nadciśnieniem tętniczym w ciągu ostatniego miesiąca. Jego w ypeł­

nienie zajm uje 15-20 m in, odpow iedzi udziela się stosując skalę binarną: tak/nie. T est polecany jest do porów nyw ania leków przeciw nadciśnieniow ych pod w zględem skutków ubocznych [12]. M aksym alny w skaźnik ogólny testu wynosi 35 punktów i oznacza najlepszą jakość życia (brak objawów zw iązanych z nadciśnieniem tętniczym ). P oza w skaźnikiem ogólnym , H S I pozw ala n a szczegółow ą analizę zm ian zachodzących w poszczególnych objaw ach podczas leczenia. K w estionariusz ten był używ any m .in. w b adaniu Syst-Eur [14].

Analiza statystyczna

Z badań populacyjnych wynika, że za istotne kli­

nicznie należy przyjąć zm iany we wskaźniku ogólnym kwestionariusza PGW B wynoszące więcej niż ±2%

wyniku wyjściowego [10]. Z m iana w granicach do

± 2% wskaźnika ogólnego obserwowuje się bez lecze­

nia, jeśli test jest powtarzany w odstępie 6-16 tygodni.

Za kryterium poprawy/pogorszenia ogólnej jakości życia przyjęto zatem różnicę m iędzy wyjściowym a końcowym w skaźnikiem ogólnym testu PGW B większą niż ±2% . Kryterium poprawy/pogorszenia w teście H S I wynosi ± 1 punkt (±2,86% ) i oznacza brak lub wystąpienie danego objawu [12].

W analizie danych w ykorzystano program Stati- stica 5.0 PL. R andom izację do leczenia aktywnego przeprow adzono za pom ocą program u napisanego w języku T u rb o Pascal v. 6.0 z w ykorzystaniem funkcji „R andom ”. Po ocenie podstawow ych para­

m etrów rozkładu badanych cech, analizow ano n o r­

m alność ich rozkładu. D o badania różnic m iędzy zm iennym i stosowano test t-S tudenta, test C z po­

praw ką Yatesa, test W ilcoxona dla zm iennych zależ­

nych. Ponadto w ykorzystano test U M anna-W hit- neya oraz test K ołm ogorow a-Sm irnow a. Z a z n a ­ m ien n e statystycznie przyjęto p < 0,05 w relacji dw ustronnej.

Wyniki

Skuteczność hipotensyjna i bezpieczeństwo Po zakończeniu przyjm ow ania placebo u pacjen­

tów zakw alifikow anych do leczenia am lodypiną i enalaprylem wartości SBP i D B P oraz częstotliwość serca nie różniły się. W ysokość ciśnienia tętniczego po 8 tygodniach stosowania am lodypiny i enalaprylu istotnie zm niejszyła się. N a końcu badania u cho­

rych w obu grupach uzyskano podobne wartości ciś­

n ienia tętniczego i częstotliwości serca (tab. I). N o r­

malizację ciśnienia tętniczego (BP < 140/90 m m Hg) uzyskano u 72,4% osób stosujących am lodypinę i u 67,4% przyjm ujących enalapryl (N S). W czasie trw ania fazy aktywnego leczenia nie obserwowano występow ania ciężkich działań niepożądanych ani istotnych klinicznie zm ian w badanych param etrach biochem icznych.

Ogólna jakość życia

W wyjściowej ocenie jakości życia zarówno wskaź­

n ik ogólny testu PGW B, jak i wartości jego podskal były podobne u osób w obu badanych grupach (tab. II).

Po 8 tygodniach ogólna jakość życia (w skaźnik ogól-

(4)

Tabela I. Wartość ciśnienia skurczowego, rozkurczowego i częstotliwości serca wyjściowo i po 8 tygodniach aktywnego leczenia amlodypiną i enalaprylem

Table I. Systolic and diastolic BP values, and heart rate at the beginning and after 8-week active treatment with amlodipine and enalapril

Amlodypina n = 87

Enalapryl n = 89 p

Amlodypina n = 87

Enalapryl

n = 89 p

Na początku badania Po 8 tygodniach

SBP [mm Hg] 156,6 ± 11,0 156,8 ± 12,0 NS 133,0 ± 11,3* 133,4 ± 11,2* NS

DBP [mm Hg] 95,2 ± 6,7 95,6 ± 6,6 NS 81,1 ± 7,9* 81,7 ± 7,6* NS

Częstotliwość serca (uderzeń/min) 79,7 ± 8,6 79,2 ± 9,9 NS 75,9 ± 7,8** 76,2 ± 9,3** NS

* p < 0,001 — badanie w yjścio w e vs końcowe

* p < 0,01 — badanie w yjścio w e vs końcowe

Tabela II. Jako ść życia chorych leczonych amlodypiną i enalaprylem wyjściowo i po 8 tygodniach leczenia według testu PGWB (wartości średnie w punktach)

Table II. General quality of life in patients treated with amlodipine and enalapril at the beginning and after 8-week treatment assessed by the PGWB test (mean score in points)

Test PGWB Amlodypina Enalapryl

Na początku badania Na końcu badania p Na początku badania Na końcu badania p

W skaźnik ogólny 97,4 ± 17,9 105,3 ± 15,9 < 0,01 99,6 ± 16,1 102,6 ± 16,9 NS

Lęk 22,3 ± 4,3 24,0 ± 4,6 < 0,01 22,7 ± 4,5 23,5 ± 4,5 < 0,05

Nastrój depresyjny 14,9 ± 2,9 16,0 ± 2,8 < 0,01 15,4 ± 2,4 15,3 ± 2,7 NS

Samopoczucie 15,2 ± 3,5 17,1 ± 3,1 < 0,01 15,9 ± 3,1 16,9 ± 3,1 < 0,01

Samokontrola 14,7 ± 3,1 15,6 ± 2,6 NS 14,7 ± 2,8 14,9 ± 2,7 NS

Zdrowie ogólne 13,8 ± 2,9 14,6 ± 2,6 NS 14,1 ± 2,6 15,0 ± 2,7 < 0,05

Witalność 16,4 ± 3,9 18,1 ± 3,2 < 0,01 16,9 ± 3,5 17,6 ± 3,3 < 0,05

Uwaga: Podskale „Lęk" i „Nastrój depresyjny" są w teście PGW B tzw. skalam i odwrotnymi, oznacza to, że uzyskanym w yższym w artościom punktowym odpowiadają odpowiednio niższe poziomy podskal „Lęk" i „Depresja".

ny testu PGW B) nie zm ieniła się w grupie stosującej enalapryl, a poprawiła się u otrzymujących amlodypi- nę (p < 0,01). Popraw a H R Q oL w grupie osób przyj­

m ujących amlodypinę w iązała się z obniżeniem po­

ziom u lęku oraz nastroju depresyjnego, z lepszym sa­

m opoczuciem i witalnością.

Szczegółow a an aliza z u w zg lęd n ien iem płci b a ­ danych w ykazała, że u m ężczyzn stosujących am ­ lodypinę popraw a jakości życia w ynikała z p o p ra­

wy w podskalach: Lęk (p < 0,01), Sam okontrola (p < 0,01) i W italność (p < 0,001), zaś u kobiet w podskalach: Nastrój depresyjny (p < 0,05) i Sam o­

poczucie (p < 0,05). Z kolei po zak o ń czen iu lecze­

n ia enalaprylem obserw ow ano popraw ę (chociaż istotnie niższą) w 4 podskalach u m ężczyzn: Lęk (p < 0,01), S am okontrola (p < 0,05), S am o p o czu ­ cie (p < 0,05), W italność (p < 0,01), a w 1 u kobiet

— N astrój depresyjny (p < 0,05).

U osób poniżej 50 rż. leczonych enalaprylem, w ocenie końcowej, obserwowano poprawę w podska­

lach: Samopoczucie (p < 0,001), W italność (p < 0,05) i Zm niejszenie poziom u lęku (p < 0,01). N atom iast w odpowiadającej wiekiem grupie leczonej amlody- piną stwierdzono poprawę tylko w podskali W italność (p < 0,05). W ocenie końcowej H R Q oL osób powy­

żej 50 rż. stosujących amlodypinę wykazano istotną poprawę w podskalach: Lęk (p < 0,05), Nastrój de­

presyjny (p < 0,05), Samopoczucie (p < 0,05) oraz W italność (p < 0,05) i brak jakichkolwiek zm ian w podskalach testu PGW B u odpowiadających wie­

kiem osób z grupy stosującej enalapryl.

W ykorzystując kryterium popraw y lub pogorsze­

nia jakości życia w kw estionariuszu PG W B , stwier­

dzono, że ogólna jakość życia popraw iła się u 62,1%

osób stosujących am lodypinę i u 52,8% osób leczo­

nych enalaprylem (N S). B rak zm ian w ogólnej jako­

(5)

ści życia po fazie aktywnego leczenia obserwowano u 17,2% osób leczonych am lodypiną i u 24,7% osób stosujących enalapryl. Pogorszenie jakości życia na końcu badania zgłaszało 20,7% osób przyjm ujących am lodypinę i 22,5% leczonych enalaprylem (N S).

Stopień pogorszenia jakości życia w teście PG W B był podobny w obu grupach i wynosił odpow iednio:

-9 ,9 pkt. (od - 3 do -2 3 pkt.) w grupie pacjentów przyjm ujący am lodypinę i -12,4 pkt. (od - 3 do -3 7 pkt.) w grupie chorych stosujących enalapryl. N ie stw ierdzono zależności m iędzy popraw ą lub pogor­

szeniem jakości życia a stopniem kontroli ciśnienia tętniczego i częstotliwością serca.

Jakość życia związana z objawami nadciśnienia tętniczego

W badaniu wyjściowym, w obu grupach średnie wartości wskaźnika ogólnego testu H SI były podobne (amlodypina 28,1 ± 4,2 pkt., enalapryl 27,6 ± 4,7 pkt., p = N S). N a początku badania na podstawie testu, w grupie zakwalifikowanej do leczenia amlodypiną mężczyźni, a w grupie zakwalifikowanej do leczenia enalaprylem kobiety charakteryzowały się wyższą jako­

ścią życia (tab. III). Po zakończeniu leczenia, zarówno w grupie osób leczonych amlodypiną jak i w grupie przyjmującej enalapryl, mężczyźni wykazywali wyższą jakość życia niż kobiety.

Istotną popraw ę w zakresie w skaźnika ogólnego testu H S I obserwowano w m łodszej grupie w ieko­

wej ( < 50 rż.) leczonej am lodypiną (p < 0,05).

N a początku program u najczęściej zgłaszanymi przez badanych objawami w teście H S I były: osłabie­

nie koncentracji (85,2%), bóle głowy (65,3%), nycturia (51,7%), senność (38,1%), zaburzenia seksualne (29,0%), zaparcia (27,8%), suchość w ustach (26,1%) i suchy kaszel (19,9%). Nie stwierdzono wyjściowych

różnic w częstości tych objawów między osobami przyj­

mującymi amlodypinę a stosującymi enalapryl.

Pod wpływem leczenia amlodypiną zmniejszyła się częstość: bólów głowy o 33% (p < 0,001), suchego kasz­

lu o 50% (p < 0,05) i zaburzeń koncentracji o 18%

(p < 0,05). Z kolei po leczeniu enalaprylem zmniejszy­

ła się liczba osób skarżących się na bóle głowy o 33%

(p < 0,01), uczucie senności o 28% (p < 0,05), zabu­

rzenia widzenia o 50% (p < 0,01) oraz zaburzenia sfe­

ry seksualnej o 25% (p < 0,05). Po 8 tygodniach w kwe­

stionariuszu H SI nie obserwowano istotnego wzrostu częstości nowych objawów, w tym obrzęków podudzi w grupie osób stosujących amlodypinę i suchego kasz­

lu w grupie osób przyjmujących enalapryl.

Jakość życia — efekt netto stosowania amlodypiny i enalaprylu

Jakość życia zw iązana z objaw am i nadciśnienia tętniczego popraw iła się netto o +3,57% w grupie leczonej am lodypiną i +3,70% w grupie stosującej enalapryl, co odpow iada ustąpieniu jednego obser­

w ow anego wyjściowo objaw u u każdego pacjenta w obu badanych grupach (ryc. 2). W ynik ten nie­

znacznie przekroczył kryterium popraw y dla testu H S I, czyli +2,86% .

Zastosowanie am lodypiny przyczyniło się do istot­

nie większej popraw y ogólnej jakości życia w teście PG W B (p < 0,05) n iż przyjm ow anie enalaprylu (ryc. 3). N ie stw ierdzono, aby dodatni efekt netto sto­

sowania am lodypiny zależał od płci badanych.

Dyskusja

Przegląd dużej liczby random izow anych badań klinicznych oceniających wpływ terapii przeciw -

Tabela III. Jako ść życia chorych leczonych amlodypiną i enalaprylem w odniesieniu do płci i wieku (test HSI — wartości średnie w punktach)

Table III. Quality of life in patients treated with amlodipine and enalapril in relation to gender and age (the HSI test — mean score in points)

W skaźnik HSI

(w punktach) Amlodypina Enalapryl

Na początku badania Na końcu badania p Na początku badania Na końcu badania p

Cala grupa 28,1 ± 4,2 29,1 ± 4,8 < 0,01 27,6 ± 4,7 28,7 ± 4,1 NS

Mężczyźni 29,7 ± 4,9* 30,3 ± 5,4* NS 25,5 ± 5,1 30,2 ± 4,4* < 0,01

Kobiety 25,1 ± 5,1 26,5 ± 5,8 < 0,01 27,8 ± 5,3* 27,3 ± 4,8 NS

W iek < 50 lat 28,7 ± 4,3 29,9 ± 4,5 < 0,05 27,1 ± 5,7 28,8 ± 5,9 NS

W iek > 50 lat 27,4 ± 4,1 28,2 ± 4,9 NS 26,8 ± 5,3 27,7 ± 6,0 NS

* p < 0,01 — m ężczyźni vs kobiety w tej samej grupie

(6)

R yc in a 2. Zm iany jako ści życia (efekt netto) zw iązanej z objawa mi nadciśnienia tętniczego u pacjentów leczonych am lodypiną i enalaprylem oceniane testem HSI

Figu re 2. Changes in hypertension-related quality of life (net ef­

fect) in patients treated with amlodipine and enalapril asse sse d by the HSI

R yc in a 3. Zm iany ogólnej jako ści życia (efekt netto) u pacjentów leczonych am lodypiną i enalaprylem oceniane testem PgWb Figu re 3. Changes in general quality of life (net effect) in patients treated w ith amlodipine and enalapril a sse sse d by the PG W B

nadciśnieniowej na jakość życia chorych pozwala stwierdzić, że nowe generacje leków obniżających ciś­

nienie tętnicze (zwłaszcza długodziałających) nie upo­

śledzają jakości życia chorych. Ponadto, jedno z du­

żych badań porównujących różne rodzaje monoterapii wykazało poprawę H R Q oL niezależnie od zastosowa­

nego leku hipotensyjnego i płci badanych [15, 16].

N a podstawie otrzym anych wyników m ożna stwierdzić, że zarów no stosowanie am lodypiny jak i enalaprylu w m onoterapii nadciśnienia tętniczego, powoduje cofnięcie się jednego objawu związanego z nadciśnieniem u każdego chorego. Z m iana ta wiąże się z popraw ą ogólnej jakości życia o 3% po zastoso­

w aniu enalaprylu i o 8% po zastosowaniu amlodypi- ny. Efekt wydaje się niewielki, jednakże osoby w łą­

czone do badania cechowały się wyjściowo stosunko­

wo wysokim poziom em jakości życia. W badaniach własnych obejmujących ponad 1500 osób leczonych am bulatoryjnie z pow odu nadciśnienia tętniczego stwierdzono, że średnia wartość w skaźnika ogólnego kw estionariusza PG W B jest niższa o 10 punktów od otrzymanej w niniejszym badaniu [17]. W ynika z tego, że zastosowanie długodziałającego blokera kanału wapniowego, naw et u chorych z nadciśnie­

niem tętniczym, charakteryzujących się wysoką jako­

ścią życia, m oże przyczynić się do jej dalszej istotnej poprawy.

Podobne wyniki do uzyskanych w niniejszym ba­

daniu otrzym ali O m vik i wsp., którzy porów nali am- lodypinę (5-10 m g/d.) z enalaprylem (10-40 mg/d.) w aspekcie ich tolerancji, skuteczności hipotensyjnej i w pływ u na jakość życia w g rupie 461 osób z łagod­

nym lub um iarkow anym nadciśnieniem tętniczym [18]. W ykazali oni, że stosow ane leki dały podobny efekt hipotensyjny oraz 2-procentow ą popraw ę ja­

kości życia po leczeniu enalaprylem i 9-procentow ą po leczeniu am lodypiną. W sp o m n ian e badanie p ro ­ w adzono dalej w form ie otwartej p rzez 2 lata [19]

— dotyczyło jednak tylko chorych, którzy uzyskali dobrą kontrolę ciśnienia za pom ocą m o noterapii am lodypiną w ciągu pierw szego roku. O kazało się, że korzystny efekt hipotensyjny am lodypiny u trz y ­ m ał się n a dobrym poziom ie p rzez dalsze 2 lata, lek był dobrze tolerow any oraz obserw ow ano niew iel­

ką, choć statystycznie istotną (2-4% ), dalszą p o p ra­

wę jakości życia.

Stosując am lodypinę i enarapryl uzyskano p o ­ dobny efekt hipotensyjny, lecz popraw a ogólnej ja­

kości życia (kw estionariusz PG W B ) była w iększa u leczonych am lodypiną. W ystępow ało to szczegól­

nie w yraźnie u osób po 50 rż., chociaż u pacjentów w tej grupie wiekowej nie uzyskano popraw y w te­

ście H S I zarów no po leczen iu am lodypiną, jak i enalaprylem . Jednakże odsetek chorych, u których ogólna jakość życia pogorszyła się, był większy wśród leczonych enalaprylem i dotyczyło to głów ­ nie osób po 50 rż. W arto rów nież dodać, że — jak w ykazano w przeprow adzonym bad an iu — zasto­

sowanie w m onoterapii leku przeciw nadciśnienio- wego m oże spow odow ać pogorszenie jakości życia u 13-21% pacjentów . U zyskane w tym zakresie dane są zgodne z w ynikam i innych autorów [20, 21].

N a uwagę zasługuje znaczna liczba objawów wy­

stępujących u badanych w ocenie wyjściowej dokona­

(7)

nej za pom ocą kw estionariusza H S I. C hociaż do udziału w programie kwalifikowano osoby stosujące długotrwale tylko jeden lek hipotensyjny, większość z nich skarżyła się na osłabienie koncentracji uwagi (85%), bóle głowy (65%) czy nycturię (52%), a 26-38%

badanych także na senność, zaburzenia seksualne, za­

parcia i suchość w ustach. W ynik ten jest zbliżony do danych otrzymanych przez Pająka i wsp. [22] stosują­

cych podobne metody badawcze.

Zastosow anie am lodypiny i enalaprylu z m n iej­

szyło o 1/3 liczbę osób skarżących się n a bóle głowy.

Efekt ten należy wiązać z popraw ą kontroli ciśnienia tętniczego. O słabienie koncentracji uwagi — d om i­

nujący objaw u chorych w obu badanych grupach — zm niejszyło się tylko u pacjentów leczonych am lo- dypiną. W ynika to praw dopodobnie z wpływu, jaki w ykazują długodziałające blokery k anału w apnio­

wego na funkcje kognityw ne, o czym donoszono w kilku badaniach [23, 24].

W p rzep ro w ad zo n y m b a d a n iu poró w n an o w pływ am lodypiny i enalaprylu n a ogólną jakość życia oraz n a jakość życia zw iązan ą z n a d ciśn ie­

n iem tętniczym , w ykorzystując jednocześnie dwa kw estionariusze. T e n sposób oceny jest polecany w b ad an ia ch k linicznych, gdyż pozw ala uzyskać p ełniejszą w iedzę dotyczącą sam opoczucia chorych [25]. Podobne do przedstaw ionego badanie, porów ­ nujące w pływ m o n o terap ii am lodypiną, bisoprolo- lem i enalaprylem na jakość życia chorych z łagod­

nym i u m iark o w an y m n ad c iśn ien iem tętniczym , p rzep ro w ad zili W eir i wsp. [21], którzy do oceny H R Q o L użyli trzech k w estionariuszy. P opraw ę ogólnej jakości życia i jakości życia zw iązanej z n ad ciśn ien iem tętniczym po 12 tygodniach lecze­

n ia obserw ow ano w g ru p ie osób otrzym ujących am lodypinę oraz bisoprolol, ale nie enalapryl. P o ­ praw a H R Q o L zależała bezpośrednio od z m n ie j­

szenia częstości d ziała ń n iepożądanych, a w d użo m niejszym sto p n iu od wielkości redukcji ciśnienia tętniczego. Z kolei w b a d an iu T O M H S (Treatm ent O f M ild Hypertension Study), w ram ach którego p o ­ rów nyw ano pięć leków hipotensyjnych (w tym am - lodypinę i enalapryl) z placebo [15], okazało się, że popraw a jakości życia u chorych z łagodnym n a d ­ ciśnieniem tętniczym dotyczyła w podobny sposób w szystkich leków użytych w b a d a n iu i była tym w iększa, im lepszy uzyskano efekt hipotensyjny.

R ów nież w b a d an ia ch p opulacji polskiej [17]

stw ierdzono ścisłą zależność m iędzy jakością życia a k o n tro lą ciśnienia tętniczego, w ykazując n a j­

lepszą jakość życia u osób z ciśnieniem tętniczym poniżej 140/90 m m H g stosujących jeden lek prze- ciw nadciśnieniow y.

Wnioski

1. Popraw a ogólnej jakości życia jest istotnie wy­

ższa u pacjentów stosujących am lodypinę niż u cho­

rych przyjm ujących enalapryl, przy podobnej sku­

teczności hipotensyjnej obu leków.

2. Popraw a ogólnej jakości życia podczas stoso­

w ania am lodypiny jest szczególnie w yraźna u pa­

cjentów po 50 rż.

3. A m lodypina i enalapryl w podobnym stopniu w pływają na zm niejszenie objawów subiektywnych zw iązanych z nadciśnieniem tętniczym .

Streszczenie

Wstęp Celem badania była ocena wpływu na jakość życia amlodypiny i enalaprylu stosowanych w monote- rapii pacjentów z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym.

Materiał i metody W b ad an iu w zięło u d ział 176 osób, 79 m ężczyzn i 97 kobiet, w w ieku 19-75 lat (średnia w ieku 50,4 ± 12,8 lat) z łagodnym lub u m iarkow anym nadciśnieniem tętniczym . Było to wieloośrodkow e, prospektyw ne, random izow ane ba­

danie, przeprow adzone m etodą podw ójnie ślepej próby w grupach równoległych. Po 2 tygodniach sto­

sowania placebo pacjenci byli losowo przydzielani do leczenia am lodypiną w dawce 2,5 m g/d. lub ena­

laprylem w dawce 5 m g/d. W razie niedostatecznej kontroli ciśnienia tętniczego dawki leków zw iększa­

no m aksym alnie do 10 m g am lodypiny i 20 m g ena- laprylu n a dobę — leczenie kontynuow ano przez 8 tygodni. Am lodypinę stosowano u 87 osób (46 m ęż­

czyzn i 41 kobiet), a enalapryl u 89 osób (33 m ęż­

czyzn i 56 kobiet). Jakość życia (H R Q oL ) badanych oceniano 2-krotnie: po okresie placebo i po okresie aktywnego leczenia, za pom ocą standaryzow anych kw estionariuszy — Psychologicznego W skaźnika D obrego Sam opoczucia (PGW B) oraz K w estiona­

riusza Stanu Z drow ia (H SI).

W yniki Po 8 tygodniach stosowania am lodypiny i enalaprylu w obu grupach uzyskano podobne w ar­

tości ciśnienia tętniczego i częstotliwości serca. N o r­

malizację ciśnienia tętniczego (BP < 140/90 m m Hg) uzyskano u 72,4% osób stosujących am lodypinę i u 67,4% przyjmujących enalapryl (NS). W porów­

n an iu z badaniem wyjściowym w ocenie końcowej ogólna jakość życia (test PGW B) popraw iła się u otrzymujących amlodypinę (p < 0,01), szczególnie w yraźnie u pacjentów po 50 rż. Popraw a H R Q oL u pacjentów przyjmujących amlodypinę w iązała się z obniżeniem poziom u lęku oraz nastroju depresyj­

(8)

nego, z lepszym sam opoczuciem i witalnością. Istotną poprawę w zakresie w skaźnika ogólnego testu H SI (objawy zw iązane z nadciśnieniem tętniczym) obser­

wowano w młodszej grupie wiekowej ( < 50 rż.) le­

czonej am lodypiną (p < 0,05). Zastosowanie amlody- piny przyczyniło się do większej poprawy ogólnej ja­

kości życia w teście PGW B (efekt netto) niż stosowanie enalaprylu (+8,3% vs +3,0% , p < 0,05).

W nioski Podsum ow ując, stw ierdzono, że popraw a ogólnej jakości życia była istotnie wyższa u pacjen­

tów stosujących am lodypinę niż u chorych otrzym u­

jących enalapryl, przy podobnej skuteczności hipo- tensyjnej obu leków. Ponadto, popraw a ogólnej ja­

kości życia podczas stosow ania am lodypiny była szczególnie w yraźna u pacjentów powyżej 50 rż., a także am lodypina i enalapryl w podobnym stopniu wpływały na zm niejszenie objawów zw iązanych z nadciśnieniem tętniczym .

słowa kluczowe: nadciśnienie tętnicze, jakość życia, amlodypina, enalapryl

Nadciśnienie Tętnicze 2001, tom 5, nr 4, strony 1—8.

Piśmiennictwo

1. F letch er A.E.: Q u ality o f life in the m a n a g em e n t o f h y p er­

tension. C lin. Exp. H yp erten s. 1999, 21, 961-972.

2. Spilker B., Revicki D . A.: T axonom y o fq u a lity oflife. W : Spil- ker B. (red.) Q uality o f life and pharm acoeconom ics in clinical trials. Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia 1996.

3. Rywik S.: W y b ran e p roblem y z epidem iologii nad ciśn ien ia tętniczego. M edipress 1998, M edical U pd ate: N a d ciśn ie n ie T ę tn ic z e 1998, supl. 7, 3 -11.

4. K locek M .: B adanie jakości życia w ch o ro b ach u k ła d u ser- cow o-naczyniow ego. N ad ciśn ien ie T ętn icz e 1998, 3, 176-184.

5. D a h lo f C.: W ell-b ein g (quality o f life) in co n n ectio n w ith hypertensive treatm en t. C lin. C ardiol. 1991, 14, 97-103.

6. W ik lu n d I.: H y p erten sio n . W : S pilker B. (red.) Q u ality o f L ife a n d P harm aco eco n o m ic s in C linical T rials. L ip p in c o tt- -Raven P ublishers, P h ilad elp h ia 1996, 893-902.

7. C roog S .H ., L evine S., T es ta M . A. i w sp.: T h e effects o f antih y p erten siv e therapy o n q u ality o f life. N . E ngl. J. M ed.

1986, 314, 1657-1663.

8. Beto J.A., B ansal V.K.: Q u ality o f life in trea tm e n t o f h y p er­

tension. A m etaanalysis o f clinical trials. Am. J. H ypertens.

1992, 5, 125-133.

9. K locek M ., K aw ecka-Jaszcz K.: L eczenie nad ciśn ien ia tęt­

niczego z perspektyw y jakości życia pacjenta. K linika 1996, 3, 6, 295-302.

10. D u p u y H .J.: T h e P sy c h o lo g ic a l G e n e r a l W e ll-b e in g (PG W B ) Index. W : W en g e r N .K ., M attsson M .E ., F u rb erg

C .D ., E lin so n J. red. A ssessm ent o f q u ality o f life in clinical trials ofcardiovascular therapies. Le Jacq P u b lish in g Inc. 1984.

11. W ilk u n d I., H a llin g K., R yden-B ergsten T ., F letc h er A.:

D oes low ering the blood pressure im prove the m ood? Q u a li- ty -o f-life re su lts fro m H y p e rte n s io n O p tim a l T r e a tm e n t (H O T ) Study. B lood Press. 1997, 6, 357-364.

12. B u lp itt C., F letch er A. E.: T h e m ea su re m e n t o f q u a lity o f life in hypertensive patients: a practical approach. Br. J. Clin.

P h arm aco l. 1990, 30, 353-364.

13. Klocek M., Kawecka-Jaszcz K, Rynkiewicz A., Sobiczewski W.:

W pływ rilmenidyny na jakość życia chorych z pierwotnym nadciś­

nieniem tętniczym. N adciśnienie T ętnicze 1999, 1, 27-34.

14. F letcher A .E., B u lp itt C., T u o m ile h to J. i w sp.: Q u ality o f life o f elderly patien ts w ith isolated systolic h ypertension: b a ­ seline data from the S y st-E u r T rial. J. H yp erten s. 1998, 16, 1117-1124.

15. G rim m R .H ., G ra n d its G.A., C u tle r J.A. i w sp.: R elation­

ships o f q u ality o f life m easures to lo n g -term lifestyle a n d d ru g treatm en t in the T re a tm e n t o f M ild H yperten sio n Study. Arch.

Int. M ed. 1997, 157, 638-648.

16. Lew is C. E., G ran d its A., F lack J. i w sp.: Efficacy a n d tole­

ran ce o f antih y p erten siv e trea tm e n t in m en a n d w o m e n w ith stage 1 diastolic hypertension. Results o f the T re a tm e n t o f M ild H y p erten sio n Study. A rch. Inter. M ed. 1996, 156, 377-385.

17. K locek M .: Jakość życia k obiet z n a d ciśn ien iem tętniczym . W : K aw ecka-Jaszcz K., G ro d zick i T . (red.): N a d ciśn ie n ie tęt­

nicze u kobiet. a -m e d ic a press, B ielsko-B iała 2000.

18. O m vik P., T h au lo w E., H e rlan d O. B. i wsp.: D ouble-blind, parallel, com parative study o n q uality o f life d u rin g treatm en t w ith am lodipine or enalapril in m ild or m oderate hypertensive patients; a m ulticentre study. J. H ypertens. 1993, 11, 103-113.

19. O m vik P., H erlan d O.B., T h au lo w E. i wsp.: Evaluation and quality o f life assessment o f am lodipine an d enalapril in patients w ith hypertension. J. H u m . Hypertens. 1995, 9, supl. 1, 17-24.

20. Battersby C., H a rtle y K., F letch er A .E. i w sp.: Q u ality o f life in treated h ypertension: a case-control c o m m u n ity based study. J. H u m . H yp erten s. 1995, 9, 854-859.

21. W eir M. R., P rista n t L. M ., P a p ad em etrio u V. i w sp.: A n ti­

h ypertensive therapy a n d q u ality o f life. In flu en ce o f blood pressure red u ctio n , adverse events a n d prio r an tihypertensive therapy. Am. J. H yp erten s. 1996, 9, 854-859.

22. P ająk A., K locek M ., G ro d zick i T ., K aw alec E., K aw ecka- Jaszcz K.: W ystępow anie objaw ów n iep o żąd an y c h a sk u tecz­

ność leczenia pierw otnego n adciśnienia tętniczego. N ad ciśn ie­

nie T ę tn ic z e 1999, 3, 182-191.

23. C roog S. H ., Elias M . F., C o lto n T . i w sp.: Effects o f a n ti­

h ypertensive m ed icatio n o n q u ality o f life in elderly w om en.

Am. J. H yp erten s. 1994, 7, 329-339.

24. F le tch er A .E., B u lp itt C.: Q u a lity o f life in the trea tm e n t o f hypertension. T h e effect o f calciu m antagonists. D ru g s 1992, 44 (supl. 1), 135-140.

25. T esta M.A.: Parallel perspectives on q u ality o f life d u rin g antihypertensive therapy: im pact o f responder, survey en v iro n ­ m en t a n d q u e stio n n a ire structure. J. C ardiovasc. P harm acol.

1993, supl. 2, 18-25.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Celem pracy była ocena częstości LP u osób z łagodnym i umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym oraz prześledzenie związku z wartościami ciśnienia tętniczego krwi, geometrią

Spontaniczne zwyżki ciśnienia tętniczego istotnie zmniejszają dyspersję odstępu QT u chorych z nadciśnieniem tętniczym, umiarkowanym przerostem lewej komory serca i bez

Cel pracy: Ocena częstości ASTD u chorych z łagodnym i umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym pierwotnym oraz prześledzenie związku między występowaniem ASTD a dobowym

W codziennej praktyce klinicznej oszacowanie stężenia LDL-C na podstawie równa- nia Friedewalda jest dla większości pacjentów wy- starczające, jednak równania tego nie powinno

troli nadciśnienia tętniczego przyjęto utrzymywanie się wartości ciśnienia skurczowego (SBP, systolic blood pressure) ≥ 140 mm Hg i/lub ciśnienia rozkurczowego (DBP, diastolic

Although this study was not free from limitations in terms of selected population of elderly people with no significant concomitant diseases, use of medications regarded as safe

Rozstrzygające oka- zało się randomizowane, przeprowadzone w dużej grupie pacjentów badanie COMPANION (Compa- rison of Medical Therapy, Pacing, and Defibrillation in Heart Failure),

Czynniki wpływające na jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia (HRQoL, health-related quality of life) u chorych na nadciśnienie tętnicze.. ła [49] oraz psychoterapia