ZESZYIY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2002 z. 485: 107-116
OCENA
PRZYDATNOŚCI WŁÓKNALIGNOCELULOZOWEGO JAKO
PODŁOŻADLA UPRAWY
ROŚLINZbigniew Haber, Piotr Urbański, Anna Kalwińska
Katedra Terenów Zieleni, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu
Wstęp
W związku z trudnościami w pozyskiwaniu i ograniczaniem możliwości na- bywania podstawowych komponentów podłoży ogrodniczych, jakimi od 40 lat są
torfy wysokie (sfagnowe, ogrodnicze) i kora, w pracowniach naukowych niemiec- kich instytutów badawczych (Weinhenstephan, Heidelberg, Hanower-Ahlem oraz w Instytucie Torfowym w Oldenburgu) opracowano nowe technologie produkcji
podłoży organicznych. Powstały one na bazie włókien lignocelulozowych, o naz- wach Bio-Kulta, Pieta! i Steico. 'le różne nazwy preparatu lignocelulozowego nadane zostały przez różne zakłady zajmujące się jego produkcją, po wdrożeniu
wyników badań wymienionych instytutów.
Surowcem do ich produkcji jest spreparowane według opatentowanej w RFN technologii włókno z drewna drzew iglastych, głównie sosny zwyczajnej, do produkcji włókna wykorzystywane jest zarówno drewno produkcyjne, jak również
odpady drzewne z tartaków i trzebieży lasów. Drewno po rozdrobnieniu podda- war1e jest obróbce termicznej przy użyciu pary o temperaturze 180-200°C pod wysokim ciśnieniem. W procesie tym ługowane są występujące w drewnie szkodli- we dla roślin substancje o charakterze żywicznym i fenolowym. W efekcie pozos- taje jedynie czyste, elastyczne włókno lignocelulozowe, wykorzystywane jako subs- tytut torfu.
W procesie technologicznym [BARTELS 1999; STEINMANN 1999] przetwarzania drewna w lignocelulozę wyodrębniane są dwa etapy:
I - to rozwłóknianie ścinków drzewnych ( celulozy) przy pomocy przegrzanej pary w defibratorze,
II - to schłodzenie celulozy przy gwałtownej redukcji ciśnienia.
Operowanie parametrami temperatury i ciśnienia stwarza możliwość two- rzenia różnych wariantów jakości rozwłókniania. Pozwala to regulować strukturę fizyczną lignocelulozy, w tym jej główną cechę jaką jest pojemność wodna. Po tych zabiegach struktura włókien celulozowych ulega zasadniczym przemianom.
Najważniejszą z nich jest zwiększenie zawartości lignocelulozy, a tym samym ograniczenie biologicznej sorpcji azotu (N). Cały ten proces nazywany jest kondy- cjonowaniem (biostabilizacją) celulozy. Z literatury [ANDRZEJEWSKI i in. 1979]
wynika, że zwykła celuloza w podłożu jest przyczyną sorpcji biologicznej azotu.
108 z. Haber, P. Urbański, A Kalwińska
Przetworzenie celulozy w lignocelulozę eliminuje w znacznej części sorpcję biolo-
giczną azotu, umożliwiając wykorzystanie odpadów drzewnych dla celów podłożo
wych.
W świetle badań laboratoryjnych (BARTELS 1999; GRUNDA 1999], charakterys- tyka cech fizykochemicznych preparatów lignocelulozowych jako podłoży lub ich komponentów wskazuje na duże ich podobieństwo do cech torfu wysokiego [PUSTJARW! 1969]:
• sucha masa od 62 do 68 g·dm-3,
• pojemność wodna od 600% do 800% suchej masy,
• popielność poniżej 3% s.m.,
• zawartość substancji organicznej co najmniej 97%,
• odczyn 4,0--{),0 pI~I,
• wilgotność w stanic handlowym 50-55% suchej masy,
• zawartości makro- i mikroskładników, ilości śladowe.
Według autorów technologii (GRANTAZAU lKEN 1999; TERKAMI' 1999] pre- paraty lignocelulozowe są całkowicie rozkładalne (ekologiczne), nic wykazują tok-
syczności dla roślin, nic zawierają patogenów ani szkodników. W porównaniu do
często stosowanej wełny mineralnej nic zanieczyszczają środowiska, ich struktura w czasie składowania i użytkowania wykazuje dużą stabilność, a po nasyceniu wodą wykazuje idealną dla roślin proporcję zawartości wody do powietrza. Ślado
wa zawartość przyswajalnych składników pokarmowych stwarza możliwość regula- cji ich ilości w podłożu według potrzeb uprawianych grup roślin lub poszczegól- nych gatunków.
W opisach zaleca się również mieszanie preparatów lignocelulozowych z torfami (wysoki, niski), korą, kompostem, a nawet z piaskiem, żwirem lub „gli-
ną". Zalecane proporcje ich udziału w różnych podłożach wynoszą od 40% do 70% objętości. Podkreśla się, że włókno lignocelulozowe w praktyce jest porów- nywalne z dotychczas stosowanymi podłożami organicznymi, jak: podłoża torfo- we, torfowo-korowe, ,,ziemia uniwersalna" Fruchstorfcra (50 % torfu wysokiego).
W praktyce ogrodniczej preparowane włókno drzewne, w mieszance z tor- fem wysokin1 i korą po uzupełnieniu makro- i mikroskładnikami pokarmowymi, stosowane jest jako główny komponent do produkcji nowych substratów organicz- nych na bazie lignocelulozy, o handlowych nazwach Pieta!, Bio-Kulta, Steico i loresa.
Podłoża te stosowane są przede wszystkim do uprawy roślin ozdobnych, doniczkowych cyklamenów, gloksynii i saintpauli, pelargonii i innych. Można je
wykorzystać w uprawie rozsad roślin kwietnikowych (aksamitka, petunia, lobelia itp.) oraz w szkółkarstwie jako dodatek do podłoży w uprawach pojemnikowych.
Podkreśla się, że substraty lignocelulozowe, aczkolwiek przygotowane na bazie włókien drzewnych, nic powodują biologicznej sorpcji azotu ani innych
składników pokarmowych, gdyż celuloza przetworzona Jo formy lignin nic tylko jest przyczyną sorpcji, lecz stwarza korzystne warunki dla uprawy roślin, podobnie jak torf wysoki.
Celem sprawdzenia przydatności włókien lignocelulozowych jako składni
ków podłoży w warunkach polskich w 1999/2000, w Katedrze 'forenów Zieleni Akademii Rolniczej w Poznaniu przeprowadzono doświadczenia nad ich z.astoso- wanicm do produkcji rozsad roślin ozdobnych i warzyw.
OCEN/\ PRZYDATNOŚCI Wł,ÓKNA LIGNOCELULOZOWEGO ... 109
Materiał i metody badań
Doświadczenia przeprowadzono w warunkach szklarniowych na terenie Za-
kładu Doświadczalnego w Marcelinie AR w Poznaniu. Zastosowano pięć warian- tów podłoży:
1. Włókno lignocelulozowe - 100% (kontrola I);
2. Włókno lignocelulozowe - 70% z dodatkiem: 15% torfu niskiego 15%
starej kory sosnowej;
3. Włókno lignocelulozowe - 70% z dodatkiem: 15% torfu niskiego 15%
starej kory sosnowej;
4. Włókno lignocelulozowe - 70% z dodatkiem: 10% torfu niskiego, 10%
torfu wysokiego i 10% starej kory sosnowej;
5. "forf niski - 33%, torf wysoki - 33% i stara kora sosnowa - 33% (kontrola II - bez włókna lignocelulozowego).
Do podłoży dodawano po 2 g Azofoski na 1 dm3 (13,5% N, 6,4% P2O5, 19,1
Kp
oraz mikroelementy: bor (B), miedź (Cu), żelazo (Fe), mangan (Mn), molibden (Mo) i cynk (Zn).Podłoża poddano badaniom laboratoryjnym przedstawionym w tab. 1-8.
Analizy wykonywano metodami powszechnie stosowanymi w Polsce w laborato- ryjnej diagnostyce cech podłoży ogrodniczych. W podłożach (zgodnie z metodą)
uprawiano rozsady następujących gatunków roślin ozdobnych: aksamitka roz-
pierzchła (Iageles paJula L), lewkonia letnia (Matthiola incana (L.) R. BR.), nie- cierpek balsamina (lmpaliens balsamina L ), szałwia błyszcząca (Salvia :.,plendens SELLO), a z roślin warzywnych: sałata (Lactuca sativa L ), kapusta (Brassica olera- cea L ), pomidor (Lycopersicon esculentum MILL). Rośliny uprawiano w szklarni w doniczkach torfowych, w okresie 8 tygodni od początku sierpnia do końca września 2000 r. W każdej kombinacji znajdowało się po 12 powtórzeń, przy czym w powtórzeniu były dwie rośliny uprawiane oddzielnie. Wykonano fo- tografie typowych dla poszczególnych kombinacji roślin, a tydzień później wyko- nano pomiary biometryczne.
Wyniki analiz laboratoryjnych podłoży
Charakterystyka cech fizykochemicznych gotowych podłoży przygotowanych
według metodyki, przedstawiono w tab. 2-8.
Analizy chemiczne wskazują, że włókno zawiera niewielkie ilości przyswa- jalnych dla roślin składników pokarmowych, a kompleks sorpcyjny tylko w niez- nacznym stopniu wysycony jest zasadami, skutkiem czego odczyn włókna jest wy-
raźnie kwaśny.
Z uzyskanych danych wynika, że włókno aby mogło być wykorzystane dla celów uprawowych, musi być wzbogacone we wszystkie makro- i mikroskładniki
pokarmowe.
Wyniki oznaczei1 cech fizycznych preparowanego włókna drzewnego w sta- nic naturalnym przedstawiono w rubryce 1 tab. nr 8. Wskazują one, że z punktu wymaga{1 roślin w stosunku do podłoi.a cechy włókna drzewnego są teoretycznie korzystne.
110
Nr No.
1.
2.
3.
4.
Z. Haber, P. Urbański, A. Kalwińska
Tabela l; Table l
Właściwości fizyczne poszczególnych komponentów (składników podłoży
w stanie surowym) użytych do uprawy roślin w poszczególnych kombinacjach Physical characteristics of tested components
Wilgotność
Zawartość po- Pełna pojem-
aktualna w% ność wodna w Świeża
masa
Składniki
such;j masy piolu w% su-
% suchej Sucha masa
podłoży
Actu humi- chej masy masy; Water Fresh mattcr Dry matter Components
dity of DM in Ash content
capacity in % (g·dm 3) (g·dm-')
% in% of DM
of DM Włókno lignocelulo-
48,1 1,6 608 150 85
zowe; Wood woal Torf wysoki
81,0 11,8 1095 352 133
Sphagnum peat Torf niski
44,9 39,4 419 590 303
Low moor Kora sosnowa
30,2 64,6 145 540 377
Pine bark
Analiza chemiczna włókna lignocelulozowego wykazała nast<tpujące zawar-
tości form makroskładników pokarmowych (w mg·dm-3): azotu 63 mg, fosforu 45 mg, potasu 20 mg, wapnia 110 mg, a spośród mikroelementów wykryto tylko mangan i cynk.
1abela 2; Iable 2
Właściwości fizyczne włókna drzewnego i gotowych podłoży
w poszczególnych kombinacjach uprawowych
Physical characteristics of wood woal and substrates prcpcared for tcstcd trcatmcnts Wilgo!- Zawar- Pełna po-
ność alna w% aktu- tość piolu w po- wodna w jcmność Świeża masa Sucha Nr Skład kombinacji podłoży suchej % suchej % suchej
Fresh masa No. Composition of treatments masy; Ac- masy masy; Wa-
matter Dry matter tual humi- Ash con- ter capa- (g·dm 3) (g·dm-3)
dity in% tent in% city in%
of DM of DM of DM 1. 100% - włókno lignocelulozowe surowe
48,1 1,6 608 150 85
wood wool
2. 100% - włókno lignocelulozowe z nawo-
48,1 1,6 608 150 85
zcm; wood wool with fertilizer 70% -włókno; wood wool
3. 15% - torf niski; low moor 79,1 32,7 479 498 129
15% - kora sosnowa; pine bark 70% -włókno; wood wool
4. 15% - torf wysoki; sphagnum peat 74,5 22,4 670 369 94 15% - kora sosnowa; pine bark
70% - włókno lignocelulozowe; wood wool
5. 10% - torf niski; low moor 75,2 30,7 556 480 119
10% - torf wysoki; sphagnum peat 10% - kora sosnowa; pine bark 33% - torf niski; low moor
6. 33% - torf wysoki; sphagnum peat 67,3 32,8 517 398 130 33% - kora sosnowa; pine bark
Dodatek nawozu nie wpływa na właściwości fizyczne włókna. Wartości licz- bowe pozostałych cech stanowią wypadkową wynikającą z charakterystyki cech fizycznych dodatków użytych do przygotowania podłoży
Nr No.
I.
2
3.
4.
5.
6.
Nr No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
OCENA PRZYDA:INOŚCI WŁÓKNA LIGNOCELULOZOWEGO ... 111
Tabela 3; Table 3
Zawartość przyswajalnych form azotu, fosforu i potasu w podłożach użytych do doświadczeń uprawowych (mg·dm-3 )
The content of plant - available forms of nitrogen, phosphorus and kalium m substrates used in growing tests (mg·dm-3)
Skład kombinacji podłoży Azot; Nitrogcn - N Fosfor Potas
Composition of trcatmcnts suma N Phosphorus Kalium
NH4 N03 lota] N p K
100% - włókno lignocelulozowe surowe
35 28 63 45 20
wood wool
100% - włókno lignocelulozowe z nawozem 189 252 441 96 540 wood wool with fertilizer
70% - włókno; wood wool
15% - torf niski; low moor 119 273 392 73 550
15% - kora sosnowa; pine bark 70% - włókno; wood wool
15% - torf wysoki; sphagnum peat 231 329 560 112 640
15% - kora sosnowa; pinc bark
70% - włókno lignocelulozowe; wood wool 10% - torf niski; low moor
203 322 525 112 610
10% - torf wysoki; sphagnum peat 10% - kora sosnowa; pine bark 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum kcal 280 301 581 98 560
33% - kora sosnowa; pine bar
Tabela 4; Table 4
Zawartość przyswajalnych form wapnia i magnezu oraz kwasowość czynna i zasolenie podłoży
The contcnt plant - available forms of calcium, magnesium, pH reaction and total salinity of substrates
Skład kombinacji podłoży Wapń Magnez Kwasowość Zasolenie Composition of treatmcnts Calcium Magnesium pH w Hp Sali nity
Ca Mg pH value (g NaCl·dm 3)
100% - włókno lignocelulozowe 110 11 3,9 4,0 3,9 0,45
surowe; wood wool
100% - włókno lignocelulozowe z 450 75 3,9 4,0 3,9 2,58 nawozem; wood woni with fertilizer
70% - włókno; wood wool
15% - torf niski; low moor 660 90 5,5 5,6 5,8 2,55
15'fr1 - kora sosnowa; pine bark 70% - włókno; wood wool
15% - torf wysoki; sphagnum pcat 730 90 5,3 5,3 5,2 3,18 15% - kora sosnowa; pine bark
70% - włókno lignocelulozowe wood wool
10% - torf niski; sphagnum peat 810 98 6,0 6,0 6,0 3,18 10% - torf wysoki; sphagnum kcal
10% - kora sosnowa; pine bar 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum rat 1220 107 6,8 6,5 6,7 3,42 33% - kora sosnowa; pine bar
Włókno lignocelulozowe surowe wykazuje bardzo niską zawartość wapnia i magnezu oraz małe zasolenie wskazujące na możliwość nawożenia bez obawy
uszkodzeń roślin
112
Nr No.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Nr No.
l.
2.
3.
4.
5.
6.
z. Haber, P. Urbański, A. Kalwińska
labcla 5; Table 5
Całkowita zawartość najważniejszych mikroelementów w podłożach użytych
do uprawy (mg·kg-1 s.m.)
Total amount of chosen trace elements in substrates uscd in the cxpcriments (mg·kg-1 DM)
Skład kombinacji podłoży Miedź Zclazo Composition of treatments Copper Iron
Cu Fe
100% - włókno lignocelulozowe surowe; ślad ślad wood wool
100% - włókno lignocelulozowe z nawo• 36,99 155 zem; wood wool with fertilizer
70% - włókno; wood wool
15% - torf niski; low moor 45,03 867
15% - kora sosnowa; pine bark 70% - włókno; wood wool
15% - torf wysoki; sphagnum peat 39,15 1299 15% - kora sosnowa; pine bark
70% - włókno lignocelulozowe; wood wool
10% - torf niski; low moor 31,92 934
10% - torf wysoki; sphagnum peat 10% - kora sosnowa; pine bark 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum peat 35,41 1432 33% - kora sosnowa; pine bark
Zawartość metali ciężkich (mg·kg-1 s.m.) Content of heave metals (mg·kg-1 DM)
Skład kombinacji podłoży Kadm Chrom Cadmium Chronium Composition of treatments
Cd Cr
100% - włókno lignocelulozowe surowe
0,0 0,0
wood wool
100% - włókno lignocelulozowe z nawo- 0,0 0,82 zem; wood wool with fertilizer
70% - włókno; wood wool
15% - torf niski; low moor 0,0 7,59
15% - kora sosnowa; pinc bark 70% - włókno; wood wool
15% - torf wysoki; sphagnum peat 0,0 12,19 15% - kora sosnowa; pine bark
70% - włókno lignocelulozowe; wood wool
10% - torf niski; low moor 0,0 10,51
10% - torf wysoki; sphagnum peat 10% - kora sosnowa; pine bark 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum peat
o.o
11,8933% - kora sosnowa; pine bark
Mangan Cynk Manganesc Zinc
Mg Zu
67 11,0
232 32,5
247 43,9
232 39,0
185 35,7
182 48,7
'labela 6; 'lable 6
Nikiel Ołów
Nickcl Lead
Ni Pb
o.o
ślad; lracc0,0 ślad; tracc
7.41 2.74
9,61 3,18
8,43 3,51
10,44 7,51
Zawartość metali ciężkich jest śladowa bez wzglądu na skład podłoża, a
wiąc problem metali ciężkich, których źródłem mogłoby być włókno lignocelulo- zowe przy produkcji warzyw zanika.
OCENA PRZYDAlNOŚCI Wł-ÓKNA LIGNOCELULOZOWEGO ... 113
Tabela 7; 1able 7
Pojemność wymienna kationów - ·1; suma zasad, zawartość wolnego wodoru - Hw Cation exchangcablc capacity - CEC, total bases, content of free hydrogen - Hw No. Nr
l.
2.
3.
4.
5.
6.
Nr No.
I.
2.
3.
4.
5.
6.
Suma zasad Hw
Skład kombinacji podłoży w % lbtal bases
(mmol( +
tkg-
1 'I; CECComposition of lreatmenls (mmol( + &fkg-1 (mmol(+)·kg-') s.m.; D ) s.m.; D )
100% - włókno lignocelulozowe surowe
wood woni 73,1 101,4 174,5
100% - włókno lignocelulozowe z nawo-
zem; wood wool with fcrtilizer 389,1 216,0 605,1
70% - włókno; wood woni
15% - torf niski; low moor 321,4
15% - kora sosnowa; pinc bark 269,7 591,1
70% - włókno; wood woni
15% - torf wysoki; sphagnum eeat 540,1 144,1 684,2
15 % - kora sosnowa; pine bar 70% -włókno lignocelulozowe; wood wool
10% - torf niski; low moor 619,4 68,2 687,8
10% - torf wysoki; sphagnum real 10% - kora sosnowa; pine bar 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum eeat 829,5 33,9 863,4
33% - kora sosnowa; pine bar
Tabela 8; Table 8
Zawartość zasadowych kationów wymiennych w kompleksie sorpcyjnym Content of basie exchangcable cations
Zasadowe kationh wymienne (mmol( + )·kg-1 s.m.)
Skład kombinacji podłoży Basic exchangea le cations (mmol( + )·kg-1 DM)
C:omposition of lreatments sód potas mang~ez wapń
sodium kalium magnesmm calcium
Na K Mg Ca
100% - włókno lignocelulozowe surowe;
wood woni 32,6 28,5 29,7 89,5
100% - włókno lignocelulozowe z nawo-
zem; wood woni wilh fertilizer 42,8 120,6 83,8 142,1 70% - włókno; wood woni
15% - torf niski; low moor 17,3 65,9 44,1 194,1
15% ·- kora sosnowa; pine bark 70% - włókno; wood wool
15% - torf wysoki; sphagnum real 30,3 82,8 65,6 427,5
15% - kora sosnowa; pinc bar 70% - włókno lignocelulozowe; wood wool
I 0% - torf niski; low moor 22,8 82,3 66,3 447,8
I 0% - torf wysoki; sphagnum real 10% - kora sosnowa; pine bar 33% - torf niski; low moor
33% - torf wysoki; sphagnum eeat 24,3 67,7 69,4 758,1
33% - kora sosnowa; pinc bar
Pojemność sorpcyjna włókna lignocelulozowego okazała się mała. Z\}'iększa się pod wpływem dodatku użytych substancji organicznych. Pod wpływem nawo-
żenia następuje zwiększenie zawartości kationów wymiennych w kompleksie sorp- cyJnym.
114 Z. Haber, P. Urbański, A. Kalwińska
W praktycznym jednak wykorzystaniu handlowego włókna przy mieszaniu go z nawozem mineralnym (np. z użytą Azofoską), zachodzi potrzeba rozdrob- nienia włókna, co powoduje, że przy zwilżeniu objętość jego zmniejsza sic; o co najmniej 50%, w związku z czym następuje zagęszczenie struktury podłoża. Zale- cane dawki nawozów muszą więc być przeliczane na objętość włókna po zwilże
niu lub jeżeli włókno używane jest w stanie powietrznic suchym (handlowym), zalecane dawki nawozu należy zmniejszyć o połową.
Opis wyników doświadczeń uprawowych
Wyniki doświadczeń uprawowych w świetle pomiarów biometrycznych cech istotnych dla każdego gatunku wskazują, że rozsady warzywne najlepiej jednak
rosły, gdy do włókna lignocelulozowego dodawano po 10% torfu niskiego, 10%
torfu wysokiego i 10% kory. Wyrażało się to najwiąkszą uzyskaną przez rośliny wysokością, szerokością i liczbą liści.
Obserwacje wykonane w dniu pomiarów (30 września), jeszcze wyraźniej zaznaczyły się 2 tyg. później - w momencie całkowitej likwidacji doświadczenia
(12.10.2000 r), przy czym tendencje wpływu poszczególnych komponentów podło
ży pozostały takie same.
Rośliny ozdobne, podobnie jak rozsady warzyw, najsłabiej rosły w podłożu
z samego włókna z dodatkiem nawozu. Objawiało się to słabym wzrostem, jak i
słabo rozwiniętym systemem korzeniowym.
Dodatek torfu wysokiego i kory wpłynął korzystnie na wzrost rozsad wszyst- kich uprawia'nych w doświadczeniu gatunków roślin ozdobnych (jak i roślin wa- rzywnych). Zauważalnie gorsze efekty uprawy zanotowano przy stosowaniu do- datku z torfu niskiego.
Najlepsze rezultaty przy uprawie wszystkich gatunków roślin kwietnikowych uzyskano w podłożu zawierającym, oprócz 70% włókna drzewnego, dodatki: 10%
toru niskiego, 10% torfu wysokiego i 10% kory. Wartości liczbowe cech pomia- rów biometrycznych roślin w tej kombinacji zbliżone były do cech roślin uprawia- nych w najlepszym podłożu ogrodniczym, jako II-giej kombinacji kontrolnej (bez dodatku włókna).
Wnioski
Na podstawie badań laboratoryjnych i obserwacji w okresie uprawy i wyni- ków pomiarów biometrycznych po zakończeniu doświadczenia wyciągniąto nastę
pujące wnioski:
1. włókno lignocelulozowe, ubogie z natury, zawiera tylko nit:znaczne ilości
przyswajalnych składników pokarmowych,
2. właściwości fizyczne i struktura włókna zbliżone są do analogicznych cech torfów wysokich, podobnie jak i zawartość przyswajalnych makroskładników
pokarmowych,
3. zawartość mikroskładników we włóknie lignocelulozowym jest śladowa, a metali ciężkich nie stwierdzono w ogóle,
4. kationy zasadowe (Ca, Na, K, Mg) w kompleksie sorpcyjnym włókna lig- nocelulozowego wysycają go w około 70% . .Jest to powodem, że jego od-
OCENA PRZYDAlNOŚCI WŁÓKNA LIGNOCELULOZOWEGO . . 115
czyn jest wyraźnie kwaśny i dla uprawy roślin wymaga podniesienia wartości
pH,
5. dodatek wieloskładnikowej mieszanki nawozowej (Azofoski) zwiększa zasobność samego podłoża lignocelulozowego, ale nie poprawia warunków wzrostu,
6. badane włókno jako jednolity składnik podłoża okazało się mało przydatne,
niezależnie od tego czy użyte zostało w stanie surowym, czy z dodatkiem Azofoski.
Z doświadczeń uprawowych wynika, że aby włókno lignocelulozowe mogło być wykorzystane, musi być wymieszane z innymi komponentami organicznymi, takin1i jak: torf wysoki, torf niski lub kompostowana kora sosnowa albo z ich
mieszaniną. W doświadczeniu dobre rezultaty uprawowe uzyskano stosując mie- szanin<; składającą się w 70% z włókna lignocelulozowego, w 15% z torfu wyso- kiego i 15% ze starej, rozdrobnionej kory sosnowej.
Literatura
ANDRZKJEWSKI M., CZEKAŁA J., SAMSON S. 1979. Obornik trocinowy i jego wpływ na plon i materię organiczną gleby. PTPN, Komisja Nauk Rolniczych i Leśnych, łom
XLVII: 104-112.
BARTEL..<; W. 1999. Physikalischce Eigenschafen von Piela/. Der Deutscher Garten- bau 33/34/: 4-7.
GRANli\ZAU K, IKEN 1: 1999. versuche mit Pieta!. Der Deutschcr Gartenbau 33/34:
6-10.
GRUNDA N. 1999. Eigenschaften von Holzfasersubstrat auf das Wachstum von Gemu- senjungpffanzen. Wyd. GmbH, Mtinchen: 16-21.
PuSTJARVI V. 1969. Fixing Peat Standarts. Peat and Plants News 1, Vol 2: 3-8.
STEINMANN C. 1999. Stei.co Holzfaser fur den Pfianzenbau. Wyd. GmbH. Der Dcutscher Gartenbau 33/34: 14-17.
TERKAMP li. 1999. Pieta/ - ein neues Holzfasersubstrat. Der Deutscher Gartenbau 33/34: 11-14.
Słowa kluczowe: substraty uprawowe, włókno lignocelulozowe Streszczenie
W poszukiwaniu materiału mogącego zastąpić deficytowy torf wysoki, w niemieckich instytutach naukowych (Weinhenstephan, Heidelberg, 1-Ianower- Ahlcm oraz w Instytucie lorfowym w Oldenburgu) opracowano technologię no- wych podłoży organicznych na bazie włókien lignocelulozowych. Według infor- macji autorów, włókna lignocelulozowe stwarzają korzystne warunki wzrostu roś
lin i mogą zastąpić torf wysoki. Celem sprawdzenia tych informacji w warunkach polskich, w Akademii Rolniczej w Poznaniu przeprowadzono badania nad przy-
116 Z. Haber, P. Urbański, A. Kalwińska
datnością polskiego włókna lignocelulozowego jako podłoża do produkcji rozsad kwiatów i warzyw. W badaniach laboratoryjnych przeprowadzono szczegółową analizę cech fizycznych i chemicznych włókna, a w doświadczeniach uprawowych porównano wzrost czterech gatunków rozsad roślin kwietnikowych i czterech ga- tunków warzywnych w podłożu o różnej zawartości włókna lignocelulozowego w substracie torfowym. Stwierdzono, że samo włókno lignocelulozowe bez dodatku torfu okazało się mało przydatne, natomiast dodatek 33% włókna do torfu nie
obniżał wartości podłoża, co wskazuje na możliwość oszczędności w ilości stoso- wanego torfu do produkcji substratów.
THE EVALUATION OF WOOD WOOL USED AS A SUBSTRATE FOR PLANT CULTIVATION
Zbigniew Haber, Piotr Urbański, Anna Kalwińska
Department of Landscape Architecture, Agricultural University, Poznań
Key words: growing media, wood woal Summary
Looking for a new stuff, which could be used instead of sphagnum peat for substrate production, in same institutes of Germany (Weinhenstephan, Heidel- berg, Hanower-Ablem and Olenburg) a new technology of wood woal production was worked out. This method makes possible to usc wood wool as a medium for plant growing. According to the information of German litcrature the new wood wool creates reasonable conditions for plant cultivation and can be used as a substitute of sphagnum peat.
In order to check the information, in Poznań Agricultural University we performed tests on the possible use of wood wool as a media for bcdding plants and vegctable young plant growing.
In laboratory tcsts the indispensable analyses of the physical and chcmical characteristics of the wood wool were performed with regard to macro and tracc elements determination including the value of CEC and pH. In growing cxpcri- ments, four ornamcntal bedding plants and four spccics of vcgctablc young plants cultivated in peat substratcs with various additions of wood wool wcrc comparcd.
As a rcsult, we stated that the wood woal without any addition of pcat ap- peared as a componcnt of less utility, however, an addition of thirty trce perccnt of sphagnum peat, improved the medium, making the growing condition propcr.
This indicates, that in the production of peat substratcs, nccds only thirty trce percent of sphagnum peat and mare can be savcd.
Prof. dr hab. Zbigniew Haber Katedra Terenów Zieleni
Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego ul. Dąbrowskiegq 159
60-594 POZNAN
e-mail: ktzmain@owl.au.poznan.pl