Pod redakcją Joachima Dieca
A leksander G łogowski
Afganistan a sytuacja w Azji Środkowej przed i po upadku ZSRR
Sąsiedztwo Rosji,a późniejZwiązkuRadzieckiegoodgrywałokluczową rolę w historii Afganistanu.W XIX w. stał się onareną tzw.„Wielkiej Gry" - dyplo
matycznego sporu pomiędzy Rosją a Wielką Brytanią o panowanienadAzją1.
Okres tenoznaczałdla Afganistanu czas wojen z Brytyjczykami, potyczekzRo sjanami oraz wzmożonejaktywności dyplomatycznej obydwu potężnych sąsia dów. Zakończyły się one podpisaniem przezemira Afganistanu traktatuz Bry tyjczykami w Gandamaku 24 lipca 1879 r., uznającego prawotego mocarstwa doreprezentowania interesów Kabulu na arenie międzynarodowej2. Formalnie okres „Wielkiej Gry" zakończyło podpisanie brytyjsko-rosyjskiego traktatu w1907 r., na mocy którego Petersburg uznawał prawaLondynu do kontroli nad Afganistanem3. Nowa, bolszewicka władza w Rosji nie zamierzała przestrze
gać tychporozumień. Podczas Kongresu Narodów Azjiuznała formalnie prawo narodów do samostanowienia, a następnie była pierwszym państwemświata, które defacto uznało niepodległość Afganistanu w 1919 r.4 Mimo tak pozy
tywnych relacji z Moskwą, Afganistan udzielał gościny uczestnikom powstań
1 W barwny, ale profesjonalny sposób opisuje te wydarzenia Peter Hopkirk w pracy: idem, Wielka Gra. Sekretna wojna o Azję Środkową, Warszawa 2011.
2 Treaty of Gandamak, 1879, [on-line: ] http: //www. khyber. org/pashtohistory/treaties/
gandamaktreaty. shtml, odczyt: 20 IX 2011.
3 1907 Anglo Russian Entente, [on-line: ] http: //navalhistory. flixco. info/H/181638/8330/
aO. htm, odczyt: 25 II 2011, por. The Recent Anglo-Russian Convention Editorial Comment,
„The American Journal of International Law” 1. 1, 1907, nr 4, s. 979-984.
4 S. Tan er, Afghanistan. A Military History from Alexander the Great to the War Against the Taliban,Karachi 2003, s. 221, por. L. W. Adamec, Afghanistan's Foreign Affairs to the Mid- -Twentieth Century. Relations with the USSR, Germany and Britain, Tucson 1974, s. 53.
Basmaczyw Azji Środkowej. Lojalność etniczna wobec Tadżyków i Uzbeków była tu czynnikiem decydującym.
Polityka radziecka wobec muzułmanów z Azji Środkowej, a więc przymuso
wa ateizacja, kontrola koncesjonowanych meczetów, sztuczneustalanie granic państwowych, nie zachęcała Afgańczyków do komunizmu5. Dopiero w latach 60. i 70. XX w. elity afgańskie zaczęły zauważać potencjalne korzyściwynikają ce ze współpracy z ZSRR. Liczono na pomoc w modernizacjipaństwa ijego sił zbrojnych. Podobnie jak w wielu państwach trzeciegoświata,tak i w Afganista nie interesujący wydawał się model gospodarczy oparty na szybkiej industriali zacji oraz rozbudowie infrastruktury. Na ten wybórwpłynąłponadto fakt, iż al ternatywa współpracy z Zachodem kojarzyłasięmiejscowym elitom zczasami kolonializmu. Naradzieckich uczelniach kształcilisię przyszli oficerowie armii orazwysocy urzędnicy państwowi. Edukacja ta była połączona ze szkoleniem ideologicznym. Z fascynacji tej wyrosło pokolenie, które doprowadziło do re
wolucji komunistycznejw Afganistanie w 1978 r.
s M. Volodarsky, The Soviet Union and its Southern Neighbors. Iran and Afghanistan 1917- -1933, Portland 1994, s. 121-132.
Początki mariażu afgańskiej elity z komunizmem były obiecujące, bo zgodne z oczekiwaniami większości wykształconych obywateli. Jednak dość szybko okazało się, żeobok celów stricteekonomiczno-społecznych działacze Ludowo-Demokratycznej Partii Afganistanu dążyli także do mentalnej prze
miany społeczeństwa w duchu radzieckim, połączonej zwalką z islamem. Wy
wołało to zdecydowaną reakcję szerokich mas społecznychi doprowadziło do zbrojnego powstania. Do jego tłumienia włączyła się (formalnie na zaprosze nie legalnych władz Afganistanu) takżeArmia Radziecka. Początkowo stara
nosię, by woperacjach zbrojnych brali udział głównie żołnierze pochodzący z republik środkowoazjatyckich. Liczono, że w ten sposób uda się komuni
stom uzyskać poparcie miejscowej ludności, zwłaszcza afgańskich Tadżyków i Uzbeków,którzy swoich współrodakóww radzieckich mundurachniebędą traktować jakokupantów,lecz jako tych, którzyprzyszli im pomagać. Założe nie okazało się błędne. Przyniosło ze sobą także skutki bardzo niepożądane z punktu widzenia strategicznych interesów Kremla. Młodzirekruci zrepub
likśrodkowoazjatyckich spotkali się wAfganistanie z ludźmi otwarcie prak
tykującymi islam. Zobaczyli codzienną, żarliwą religijność, o której słyszeli z opowiadań rodziców czydziadków albo podczas nielegalnych, konspiracyj nie praktykowanych uroczystości religijnych. Dla wielu z nich była to okazja do odkrycia na nowo wiary przodków.Niektórzy uświadomilisobie,że wojna, w której są zmuszeni brać udział, ma w znacznej mierze charakter religijny.
Pomagały temu hasła propagandowe, nazywające walkę z Armią Radziecką dżihadem, a zatem odwołujące się do tradycyjnych obowiązków wspólnoty muzułmańskiej. Dlatego też pewna liczba rekrutów zdecydowała się na de
zercję, a część przyłączała się do powstańcówafgańskich, nazywanych mu- dżahedinami (czyli bojownikami „świętejwojny”).
Te nastroje panujące wśród środkowoazjatyckich żołnierzyArmii Radzie
ckiej były wykorzystywane przez drugą stronę konfliktu. Planiści z pakistań
skiego wywiadu ISI (Inter-Services Intelligence} opracowali koncepcję pole
gającą na kolportowaniu ulotek i materiałów o charakterze religijnym wśród żołnierzy radzieckich, pochodzących z Azji Środkowej. Gdy zauważono pozy
tywne reakcje na ten typ propagandy, rozpoczęto kolportowanie materiałów otreściach islamistycznych na północ od Arnu Darii. Dokonano także kilku uda
nychataków na cele wojskowe na terenie Tadżyckiej SRR6. Skalazjawiska nie była duża, ale wywołałareakcję Moskwy wpostaci interwencji uwładz Pakista
nu przez ambasadora ZSRR w Islamabadzie7.
6 M. Yousaf, M. Ad kin, The Bear Trap. The Defeat of a Superpower, Barnsley 2001, s. 38.
7 Ibidem.
8 M. Yousaf, Silent Soldier. The Man Behind the Afghan Jehad Akhtar Abdur Rahman Shaheed, Lahore 1991, s. 78-79.
5 F. G r a r e, Pakistan and Afghan Conflict 1979-1985. With an Afterword Covering Events from 1985-2001, Karachi 2003, s. 84-85.
Należy podkreślić, że Stany Zjednoczone nie popierały tego rodzaju ak
tywności mudżahedinów i wspierania jej przez Pakistan. Organizowana przez CIA przy udziale ISI tzw. operacja „Cyklon" zakładała jedynie szko lenie i dostarczanie broni bojownikom afgańskim w celu walki z Armią Radziecką na terytorium Afganistanu8. Prowadzenie działań zbrojnych na terytorium ZSRR groziło przekształceniem się lokalnego konfliktu zbrojne
go w wojnę światową, a tym nie był zainteresowany ani Waszyngton, ani Moskwa9. Pod wpływem tych negatywnych doświadczeń, zmieniony został skład narodowościowy radzieckiegokontyngentu w Afganistanie: rekrutów z Azji Środkowej zastąpili poborowi z zachodnich republik związkowych.
Ponoszone przez nichciężkie straty miały wpływ na spadekzaufania miesz
kańców tych części ZSRR do władz centralnych. Miało to miejscew okresie pieriestrojki Gorbaczowa, zatem władze w Moskwie nie były już w stanie ukrywać przed społeczeństwem faktu klęski militarnej i politycznej, jaką imperium poniosło wAfganistanie. Zdania ekspertów codo tego, na ile duży był wpływ tej wojny na rozpad Związku Radzieckiego i na ile pogłębiająca sięzapaść systemu zmusiła Kreml do podjęcia decyzjio wycofaniu się zAf ganistanu,są podzielone.
Niewątpliwie upadek komunistycznych rządów w Kabulu stał się poważ
nym zagrożeniem dla partyjnych liderów republikśrodkowoazjatyckich, któ re w 1991 r. formalnie uzyskały niepodległość. Nowe państwa nie posiadały w większości przypadków własnych tradycji państwowych, a ich przywódcy byli w istocie komunistycznymi dygnitarzami, a nie przedstawicielami trady
cyjnych elit społecznych10. Pojawił siępoważnyproblem: najakim fundamen
cie mają te państwa budować swoją tożsamość narodową? DlaUzbekistanuczy Turkmenistanu potencjalnie atrakcyjna była sięgająca swoją tradycją począt
ków XX w. koncepcja panturkizmu11.Tadżykistan mógł nawiązywać do dziedzi
ctwa kultury perskiej, bo z Iranem wiąże go wspólnota językowa. Istotną rolę odegrać mógł także renesans islamu jako potencjalnego „kręgosłupa aksjolo
gicznego", na jakim mogły oprzećsię nowe państwa.
10 D. Trenin, Contemporary Issues in International Security. Central Asia, [w:] Central Asian Security Trends. Views form Europe and Russia, ed. S. J. Blank, Carlisle 2011, s. 36.
11 A. Rashid, Dżihad. Narodziny wojującego islamu w Azji Środkowej, tłum. A. Falkowska, M. Falkowski, Warszawa 2003, s. 52-53.
12 M. Burgess, In the spotlight. Islamie Movement of Uzbekistan (IMU), http://www.cdi.org/
terrorism/imu.cfm.
13 A. Rashid, op. cit., s. 114.
14 B. Roggio, Islamie Movement of Uzbekistan confirms leader Tahir Yuldashev killed, [on- -line:] http://www.longwarjournal.org/archives/2010/08/islamic_movement_of_l.php, odczyt: 20 IX 2011.
Dla postkomunistycznych elit żadne z tych rozwiązań nie było dozaakcep towania, co stało się przyczyną poważnych konfliktów wewnętrznych. Ich areną stał się Tadżykistan i Uzbekistan, przedewszystkimzaś leżącana granicy tych państw i Kirgistanu Dolina Fergany. Region ten stał się miejscem wzmożonej aktywności muzułmańskich „misjonarzy”, sponsorowanych prawdopodobnie przez środowiska zbliżone do al-Kaidy12. W wojnie domowej w Tadżykistanie przeciwnikami postkomunistycznych władz stali się muzułmanie sympatyzu jącyz afgańskim stronnictwem Ahmeda Szacha Massuda, który także był Ta dżykiem13. Ich umiarkowana wizja islamu pozwoliła na zakończenie wojny do mowej swoistym kompromisem,który oznaczałdopuszczenie „konstruktywnej opozycji islamskiej” do udziału we władzach państwa, zachowując przy tym wpływymiejscowych postkomunistycznychnotabli.
Z kolei funkcjonujący w Dolinie Fergany i Uzbekistanie Islamski RuchUzbe
kistanu nie był gotówna tego rodzaju negocjacje i kompromis. Przywódcy tego ruchu uzyskali wsparcieze strony afgańskich Talibów. Na terenie Afganistanu moglirównież uczestniczyćwszkoleniach wojskowych, kupować broń i ukry wać się przed służbamibezpieczeństwa Uzbekistanu i Rosji. 0 bliskości kon
taktów z al-Kaidą i Talibami świadczy fakt, że przywódcy Islamskiego Ruchu Uzbekistanu (IRU), Namangani iJuldaszew zginęliw walce z wojskami amery kańskimi w Afganistanie14. Dowodzić to możerównieżistnieniaszerszegopro
jektu politycznego, zakładającego przekształcenie postradzieckiej Azji Środko wej w regionrządzony przez islamskichfundamentalistów.
Projekt ten okazałsię całkowicie nierealny, gdyw Rosjiprzejął władzę Wła dimir Putin. Oznaczało to powrót Rosji na obszar Azji Środkowej i wspieranie rządzących tam postkomunistów w walcez islamskim fundamentalizmem. Za
angażowanie Rosjiijej tajnych służb pomogłowygasić zagrożenie15. Podobnie wygląda sytuacja w stanowiącej podmiotFederacji Rosyjskiej Czeczenii,w któ rej ruch narodowowyzwoleńczy podwpływem toczących się kolejnych operacji wojskfederalnych przekształcił sięz umiarkowanego, świeckiego w fundamen- talistyczny, akceptujący metody terrorystyczne. Również niektórzy bojownicy czeczeńscy nawiązali kontakty z al-Kaidą i korzystali zafgańskich baz szkole niowych, a takżebraliudział w walkach zsiłami NATO. Świadczy o tymliczba przedstawicieli poszczególnych państw, którzy znajdowali się wrękach Ame
rykanów. W lutym 2004r. w amerykańskim obozie Delta na terenie bazy Guan- tanamo znajdowali się zatrzymani, będący obywatelami Federacji Rosyjskiej (8, z czego 2 zidentyfikowano jako Czeczenów), Tadżykistanu (11), Kazach
stanu (5) i Uzbekistanu (2)16. Pozwala to zrozumieć, dlaczego Rosja tak łatwo zgodziła się na udostępnienie baz wojskowych naterytorium Uzbekistanu jako zaplecza dla operacji NATO w Afganistanie (baza K2 Karshi-Khanabad)17. Po parła także akcję USA przeciwko Talibom w latach 2001-2002 na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ.
15 Tajikistan Civil War, [on-line:] http://www.globalsecurity.org/military/world/war/taji- kistan.htm
16 Camp Delta. Nationalities of enemy combatants detained at Guantanamo Bay, the „legal equivalent of outer space", [on-line:] http://style.org/campdelta/, odczyt: 20 IX 2011.
17 D. Trenin, op. cit., s. 48-49.
Pojawia się zatem ważne pytanie: jakie są możliwe scenariusze rozwoju wydarzeń po wycofaniusię NATOz Afganistanu?Wariant optymistyczny (choć prawdopodobnie najmniej wiarygodny) zakłada, że suwerenne władze prezy
denta Karzajabędą zdolne utrzymać władzę wpaństwie i samodzielnie stawić opórTalibom orazal-Kaidzie. Wariant pesymistyczny i zdecydowanie bardziej prawdopodobny oznacza pogrążenie sięAfganistanu w kolejnej wojniedomo
wej, któramoże doprowadzić do powrotu do władzyislamskich fundamentali stów. Ten ostatniscenariusz stanowiłby poważne zagrożenie dla strategicznych interesów Federacji Rosyjskiej. Podobnie jak w latach 90., Afganistan stałby się bowiem bazą szkoleniowo-logistyczną dla ruchów fundamentalistycznych w Azji Środkowej orazsamej Rosji. Tym razem środowiska te byłyby jednak znacznie mocniejsze, przynajmniej w warstwie propagandowej, gdyż mogły
by się pochwalić tym,że udało im się pokonać dwasupermocarstwa. Sytuacja politycznaw AzjiŚrodkowejsprzyja radykałom,gdyż rządzące tampostkomu nistyczne elity przekształciły sięalbo wpolityczne dynastie, albo w oligarchie dalekieod demokratycznych wzorców.„Kolorowe rewolucje" niespełniły ocze
kiwańmiejscowej ludności ipaństwa tenadal są pogrążone w stagnacji i kry zysie. Fundamentalizm islamski możebyć więc populistyczną odpowiedzią na te problemy. Możliwa jest zatem realizacja scenariusza zbliżonego do znanego z Afryki Północnej, a to nie leży w interesie Rosji. Również i ona, posiadając
liczną mniejszość muzułmańską,możeobawiać się rozprzestrzeniania się wo jującego islamu.
Kolejnym aspektem, o którym warto wspomnieć w kontekście współza leżności interesów Afganistanu i państwpowstałych po rozpadzie ZSRR, jest kwestia surowcowa. Szczególnie zainteresowanymrozwojem sytuacji w Afga
nistanie państwem jest Turkmenistan. Posiadaonbogate złoża gazu ziemnego i ropynaftowej. Do 1991 r. były oneeksploatowane zapośrednictwem ogólno- radzieckiejsieci dystrybucyjnej,którąprzejęła Rosja i którą administrują zwią
zane z Rosjąpodmioty gospodarcze. Stanowi to poważny czynnik uzależniający Turkmenistan odKremla.
Już na początku lat 90. pojawiła się w USAkoncepcjabudowyrurociągów, łączących turkmeńskie pola gazowe i naftowe z pakistańskim portem w Gwa- der, który miałby być przystosowany do skraplania gazu i ładowania go na statki. Dawałoby toTurkmenistanowi niezależność od rosyjskiej sieci dystry bucyjnej, a Amerykanom dostęp do relatywnie taniego surowca. Projekt ten miały realizowaćkoncerny UNOCAL (amerykański) i BRIDAS (argentyński)18.
Naprzeszkodzie w realizacjitych ambitnych planów stanęłajednak niestabil na sytuacja w Afganistanie. Rząd Talibów początkowo wyrażałzainteresowanie budową gazociągu do Pakistanu, ale wkońcu wycofałsię z przedsięwzięcia19.
Do tematu powrócono dopiero w 2002 r. po zmianie władz w Kabulu. Wów
czas pojawiła sięstrategiczna koncepcja budowygazociągu transazjatyckiego TAPI, który miałby połączyć polagazowe w Daulatabadzie w Turkmenistanie z Indiami. Przepustowośćtego gazociągu jest szacowana na 30 mld m3 rocz
nie20.Trwające kilka lat negocjacjedoprowadziły do podpisania umowy, której stronami sąwszystkie zainteresowanepaństwa.Początkowo Rosja sprzeciwia ła się temu przedsięwzięciu, gdyż oznaczałoby ono całkowite uniezależnienie sięTurkmenistanu od jejwpływów. Jednakże uzyskano zmianę jej stanowiska po dołączeniu koncernuGazprom do gronaudziałowców konsorcjum, którema byćwykonawcą,a następnie operatorem gazociągu21. By jednak inwestycja ta mogła zostać szczęśliwie zrealizowana, potrzebna jest względnie stabilna sy tuacja wAfganistanie. Bez niej wrażliwa i kosztowna infrastruktura może być
18 M. K. Jalalzai, The Pipeline War in Afghanistan. Oil, Gas and the New Energy Great Game in Central Asia, Lahore 2003, s. 26-27.
19 Ibidem, s. 101-107. Por. Unocal statement on withdrawal from the proposed Central Asia Gas (CentGas) pipeline project, [on-line:] http://emperors-clothes.com/archive/uclnews98_
centgas.htm, odczyt: 21IX 2011.
20 D. Tynan, Afghanistan. Will TAPI Pipeline Be Able to Beat Back the Taliban?, [on-line:]
http://www.eurasianet.org/node/62565, odczyt: 20 IX 2011.
21 Gazprom May Get Involved In TAPI Gas Pipeline, [on-line:] http://www.energytribune.
com/articles.cfm/7442/Gazprom-May-Get-Involved-In-TAPI-Gas-Pipeline, odczyt: 19 IX 2011.
niszczona przez oddziały Talibów czy lokalnych watażków, oczekujących na okup - subsydia ze strony państwa22.
22 B. Pannier, TAPI Pipeline Signed, Sealed - Not Yet Delivered, [on-line:] http://www.rferl.
org/content/feature/2248838.html, odczyt: 21 IX 2011. Por. A. Abdurasulov, New TAPI gas pipeline could boost Afghanistan, regional stability, [on-line:] http://www.csmonitor.
com/World/Asia-South-Central/2010/1210/New-TAPI-gas-pipeline-could-boost-Afghani- stan-regional-stability/(page)/2, odczyt: 21IX 2011.
23 D. Trenin, op. cit., s. 59.
Rosyjski analitykDmitrij Trenin zwraca uwagę napoważny dla bezpieczeń
stwa wewnętrznego Rosji problem, jakim jestprzemytheroinyz Afganistanu.
Cytując dane ONZ, podaje on, że rosyjska konsumpcja afgańskiego narkotyku (70t)jest zbliżona do tej, jakąwykazująwszystkiepaństwa UE łącznie (88 t)23.
W związku z tym stabilizacja sytuacji wewnętrznej w Afganistanie, połączona zbardziej skuteczną walką zprodukcją opium i heroiny, leżyw interesie Mos
kwy w sposób oczywisty.
Po początkowym poparciu dla operacji USA i ich sojuszników, która zli kwidowała zagrożenie ze strony Talibów dla prorosyjskich rządów państw Azji Środkowej i samej Rosji, Kreml zacząłdystansować się od operacji NATO w Afganistanie. Wydawało się, że zwyciężyła tamkoncepcja, iż kompromitacja sojuszu i StanówZjednoczonych służy interesom Rosji, przyczynia się bowiem doosłabienia hegemonii USA w świecie orazdo rozbicia obecnego układusto
sunków międzynarodowych. Jednakżeperspektywa wycofania się NATO zAf ganistanu nie oznacza dla Rosjiani sukcesu, ani stabilizacji w regionie. Prze
ciwnie, odzyskanie kontroli nad Kabulem przez Talibówstałoby się początkiem nowychproblemów, a w zasadzie powrotu do sytuacji z lat 90. XXw.,kiedy to armia rosyjska była zmuszona do wspierania sił zbrojnych kolejnych środko- woazjatyckich republik w walce z lokalnymi bojówkami fundamentalistycz- nymi.Afganistan stał się także baząwypadową dla grup wspierających walki w Czeczenii, a także zapleczem dla czeczeńskiej partyzantki.
Przezdziesięć lat obecności USA wregionienie udało się wypracować mo delu stabilizującego sytuację.Lokalne,prokremlowskierządy w Azji Środkowej nie okrzepły(o czym świadczychoćby sytuacja w Kirgistanie), asytuacjagospo darcza w tych państwachwywołujeniezadowolenie społeczne. Powoduje to, że wycofanie się USA i ich sojusznikówz Afganistanu nie powinno być dla Rosji powodem dozadowolenia. Co prawda, ewentualna (i bardzo prawdopodobna) klęska afgańskiego rządu Karazja i retalibanizacja tego państwa oznaczałaby kompromitację NATO i USA, ale powstaław ten sposób sytuacja w Afganistanie zagrażałabyz pewnością interesomFederacjiRosyjskiej. Amerykanie zlikwido
wali co prawda przywódców Islamskiego Ruchu Uzbekistanu, który do tej pory był najważniejszym zagrożeniem dla postradzieckich przywódców Azji Środ
kowej, ale niema powodu by zakładać,że w razie powrotu fundamentalistów
do władzy w Afganistanie nie pojawią się nowi ludzie gotowi zająć ich miej sce. To właśnie radykałowie islamscy i potencjalne rozszerzaniesię ich wpły wów może być jednym z ważniejszych zagrożeń nie tylko dla strategicznych interesów, ale nawet dla wewnętrznego bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej.
W tymkontekście należyspojrzeć na próby „nowego otwarcia"w stosunkach Rosji z NATOi USA,połączone zewspółpracą zChinami, które także są zainte
resowane zablokowaniem odradzaniasięfundamentalizmuislamskiegow Azji Środkowej, azwłaszcza separatyzmu Ujgurów, zamieszkujących prowincję Uj- gur-Sinjiang24. Zagrożenie to jest znaczniepoważniejsze od ewentualnych strat finansowych, wynikających z otwarcia dostępu do złóż gazu i ropy naftowej Turkmenistanu czy Kazachstanu dla indyjskichoraz chińskichodbiorców z po minięciem istniejącej od czasów radzieckich siecidystrybucyjnej.
24 J. Modrzejewska-Leśniewska, Afganistan, Warszawa 2010, s. 424-425, Historia Państw Świata w XX i XXI Wieku.
Afghanistan and the situation in Central Asia before and after the collapse of the USSR
Proximity of Russia played a key role in the history of Afghanistan. The period of the Great Game between Russia and Britain ended with the signing of the Anglo-Rus
sian treaty in 1907, under which St. Petersburg recognized Afghanistan as a part of British sphere of influence. The new Bolshevik government did not intend to respect that agreement The Soviet Russia became the first country in the World, which de facto recognized the independence of Afghanistan in 1919.
Soviet policy towards Central Asia, and thus forced atheisation, did not encourage Afghans to implement communist ideology. Only in the 60s and 70s of the Afghan mod
erate elite recognized the potential advantages of cooperation with the USSR. But Af
ghan communists sought to Sovietization as their main target. This provoked an armed insurrection. First Kremlin decided to engage its troops to support communist govern
ment in Kabul. Heavy losses Soviet Army suffered had an impact on loss of confidence of the Soviet citizens to the government. Some experts see fall of the Soviet intervention in Afghanistan as one of the reasons of collapse of the USSR.
Taliban government of Afghanistan has become a serious threat to the leaders of the CAS. The post-communist elites did not accept Islamic revival in their countries, what led to serious internal conflicts. Military success of Russian supported govern
ments became one of the reasons of transformation (or replacement by) of the moder
ate opposition into Islamic radicals. The situation Chechnya is almost similar.
There are two scenarios of developments after the NATO withdrawal from Afghani
stan. Optimistic one is that the Afghan government will be able to resist the Taliban his own hands. Worst case is return to power of Islamic fundamentalists. Afghanistan would become a base for training and logistics for the fundamentalist movements in Central Asia and Russia.
Important aspect is the question of raw materials. Turkmenistan has rich deposits of natural gas. By the early '90s the U.S. announced concept of strategic pipelines. An obstacle for those plans, had been unstable situation in Afghanistan. After 2002 the project returned into agenda. Planned TAPI gas pipeline would connect Turkmenistan with India. Russia initially opposed it because it would mean the independence of Turk
menistan from its influence, but changed its position after invitation of Gazprom to par
ticipate in the project.
After the initial support for the U.S. and NATO operations in Afghanistan which eliminated the threat from the Taliban, the Kremlin became more distanced. It is be
cause the hope that the loose of NATO would weaken U.S. hegemony in the World. How
ever. But the prospect of NATO withdrawal from Afghanistan did not mean success for Russia. Afghanistan would be used once again as a base-camp for Islamic militants who would challenge Russia itself. Although Americans have liquidated the leaders of the Islamic Movement of Uzbekistan, there is no reason to assume that no new leaders will appear. From that point "the new opening" in Russia's relations with NATO and the U.S., combined with cooperation with China looks even more serious and important.
